creativemongolia

Category: технологи

  • ​Рэнцэнлхүндэв МЯДАГМАА- Нанотехнологич, нано даавуу зохион бүтээгч

    Нанотехнологич, нано даавуу зохион бүтээгч

    Дэд профессор, доктор (Ph.D) Р.Мядагмаа 1995 онд ТИС-ийг Сүлжмэлийн технологич мэргэжлээр төгссөн. 2000 онд ШУТИС, 2004 онд Германы Дрездений Техникийн Их сургуульд магистрын зэрэг хамгаалсан. 2007 онд Германы Штутгардын их сургуульд “Нано жижиг хэсэг үүсгэх, түүгээрээ нэхмэл материал боловсруулаад өвөрмөц, давуу шинж чанартай материал үйлдвэрлэх” сэдвээр докторын зэрэг хамгаалсан.

    Доктороо хамгаалсны дараа Германд 4 жил нано технологийн чиглэлээр ажилласан. Герман Улсад 10 гаруй жил ажиллаж, сурч, судалгааны ажил хийхдээ нано технологийн аргаар даавуу боловсруулах патент авч, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх зөвшөөрөл авсан. Энэ нь Герман болон Европын холбооны хэд хэдэн улсад үр дүнгээ өгсөн.

    Монголдоо ирээд 2015 онд “Эрдэнэт текс” компанийн ноос угаах үйлдвэр, “Эрдэнэт кашмер”, МУШУТИС хамтран нано даавууны үйлдвэр байгуулсан.

    Нано даавуу нь бохирддоггүй, шороо тоос нэвтрэхгүй, ус, тос болон шингэний гаралтай бохирдол дотогш нэвчихгүй, хүчил, шүлт зэрэг химийн бодисонд түлэгдэж элэгдэхгүй, гандахгүй гэдгээрээ онцгой давуу талуу талтай. Нано даавуугаар уул уурхай, үйлдвэрийн ажилчдын хувцас, сурагчдийн дүрэмт хувцас, гэрийн бүрээс гэх мэт олон төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжтой. Нано даавууг хэрэглээнд нэвтрүүлснээр эдийн засаг, эрүүл мэнд, байгаль экологид ээлтэй юм.

    АЖЛЫН ТУРШЛАГА

    1998- 2001 он Техникийн их сургуулийн багш;

    2001- 2003 он ХБНГУ-ын Дрезден хотын Их Сургуульд судлаач;

    2004- 2007 он ХБНГУ-ын Штутгард хотын Их Сургуульд ЭША, багш;

    2007- 2010 он ХБНГУ-ын Dolan GmbH-д инноваци хариуцсан менежер;

    2010 оноос МУШУТИС-ийн дэд профессор;

    БОЛОВСРОЛ

    1995 онд Техникийн их сургуулийн Хөнгөн үйлдвэрийн технололгич, Бакалавр (B.Sc);

    2000 онд Монгол Улсын Техникийн их сургуульд Магистр;

    2003 онд ХБНГУ, Дрезден хотын Их Сургуульд Техникийн ухааны Мастер;

    2007 онд ХБНГУ, Штуттгард хотын Их сургуульд “Preparation and Application of Nanoparticles finishing on Textiles” сэдвээр Байгалийн Шинжлэх Ухааны Доктор (Dr.rer.nat);

    АЖИЛЛАСАН ТӨСӨЛ

    Дотоодын төсөл

    2011- 2013 он “Нанотехнологийн аргаар ус, хир үл нэвтрэх даавууны үйлдвэрлэл” сэдэвт инновацийн төсөл;

    2010- 2012 он “Монгол хонины ноосны гүн боловсруулалтын түвшинг дээшлүүлэх шинэ арга технологи” төсөл;

    2009- 2011 он “Ноос ноолууран бүтээгдэхүүний чийглэг орчинд үнэр өгдөг шинж чанарыг нанохэмжээсийн түвшинд судлах” суурь судалгааны төсөл;

    2008- 2010 он “Биоцид идэвхитэй бодис бүхий ургамлаар нэхмэл, сүлжмэл бүтээгдэхүүнийг боловсруулж бичил биетний хөнөөлөөс хамгаалах технологи” төсөл;

    Гадаадын төсөл

    2011 он Herstellung der wasserabweisenden Textilien mit Nanopartikeln und Anwendung fuer die Jurte;

    2012 он Untersuchung des Waschvorgangs von Rohwolle und deren Waschmittel und Hilfsmittel;

    2013 он Mongolia- Korea Textile Technology Cooperation Program;

    2014 он Inspriring Felt;

  • MONGOLIAN HIGH-TECH PARK Монгол улсад өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн парк байгуулах төслийн хөгжүүлэлт, коммуникаци удирдлага

    Төслийг санаачлагч
    Монголын электрон техник үйлдвэрлэгчдийн холбоо

    Хамтран хэрэгжүүлэгч
    “Дүйнхэр Тэргүүн” ХХК, “ Монгол Косэн” ТББ,     Японы улсын “Furnace” Co.,Ltd, Японы улсын “KSJ” Co.,Ltd

    Монгол улсын электроникийн үйлдвэрлэлд шилдэг технологи нэвтрүүлэн электрон төхөөрөмжийн үйлдвэрлэлийн парк байгуулах улмаар Монгол Улсад үйлдвэрлэсэн зэс ашиглан электроникийн үндсэн түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх, экпсортод гаргах зорилготой энэхүү түүхэн их үйлсэд Монголын хөгжилд санаа зовдог бүхий л инженер техникийн ажилтанууд, эрдэмтэн судлаачид, сонирхон судлаачдыг хамтран ажиллахыг урьж байна.

    Mobile: 976- 99107320
    Phone: 976- 70129299
    Address: Sukhbaatar district, 11th khoroolol, J.Batmunkh street, Marco Polo center
    http://twitter.com/ODELteam
    http://facebook.com/ODELteam
    http://creativemongolia.com/odel/

    ТӨСЛИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

    MONGOLIAN HI-TECH PARK | Монголын Үндэсний өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн парк төсөл by CREATIVE MONGOLIA

  • 50Т ХҮРД АНГЛИ ХЭЛ СУРАХ ШИНЭ АРГАЗҮЙ СУРГАЛТ | БҮХ НИЙТИЙГ АНГЛИ ХЭЛЖҮҮЛЭХ ХӨТӨЛБӨР

    • АНГЛИ ХЭЛНИЙ ДҮРМИЙГ 5 ХОНОГТ
    • ҮЙЛ ҮГИЙН ХУВИРАЛЫГ КОДЧИЛЖ ХЯЛБАРЧИЛСАН
    • НИЙТЛЭГ ХЭРЭГЛЭГДДЭГ 20 ЦАГ ДЭЭР ХУВИРГАЖ СУРАХ

      Англи хэлийг олон жил үзээд, олон зуун үг цээжилсэн ч үйл үгийн олон цагийн хувиралд толгой эргэж холбож ярьж чадахгүй, эсвэл нийтлэг хэрэглэдэггүй олон дүрэмдээ төөрч англи хэлний учрыг ойлгоогүй л явна уу?

     Тэгвэл монгол хүний сэтгэхүйн онцлогт тохируулан англи хэлний үйл үгийн цагуудыг кодолж актив, пассивын бүх хувилбарыг 1 хүснэгтэнд багтаасан 50-ТЫН ХҮРД аргачлалыг томъёолон, хялбарчилсан аргазүйг 10 гаруй жилийн туршид боловсруулсан Ц.Майдар http://creativemongolia.com/maidar/ багшийн сургалтанд уръя. Сургалтаар 50-тын хүрд аргачлалын 3-р түвшинд суралцаж, өгүүлбэрийг 20 цаг дээр хувиргаж, цагийн ялгааг ойлгож, 1000 өгүүлбэрийг бүтээх 1 аргачлалд суралцаж, 10 хоногт ярьж сурна.
    Англи хэлний нийт 25 актив, 25 пассив цагаас эхний 20-г сурахад англи хэлээр чөлөөтэй харилцаж, Mongol Messenger сонинг ойлгох түвшинд очно, үлдсэн 30-аар нь гэрээ хэлэлцээр, шинжлэх ухаан, эдийн засгийн ойлголтын нарийн ширийнийг тодруулж бичихэд хэрэглэдэг тул Англичууд өөрсдөө өдөр тутмын харилцаандаа хэрэглэдэггүй.

     ОРОЛЦОГЧ ТАНД ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА

    •  Англи хэлний анхан шатны мэдлэгтэй
    • Англи хэлний үйл үгийн цагуудыг ойлгож хэрэглэх хүсэлтэй
    • Сурсан аргачлалаараа өдөр бүр 1- 2 цаг давтах боломжтой.
    • Сургалтын аргазүйг эзэмшиж цаашид сургагч багш болох залуустай хамтран ажиллана.

     Сургалтын төлбөр: 165,000₮ (Сургалтын гарын авлага багтсан), 16 цаг сургалт +  Speak.mn-д сурсанаа шалгаж, тестлэх 1 сарын эрх, онлайн зөвлөгөө 3 сар.

    А. ДҮРМИЙН СУРАХ БИЧИГ

    “50-тын хүрд” нэртэй сурах бичгийг 2006-2015 оны хооронд 5 удаа шинэчлэн хэвлэсэн бөгөөд эдүгээ энэхүү номоор хичээл заахад хүмүүс 10 хоногийн дотор шууд л яриад, бичээд эхэлж байгаа. Үүний учир шалтгаан нь дараахи зүйлд оршино:

    • Англи хэлний 16 актив, 10 пассив хувилбар нь монголынхтой нийлэхэд нийт 50 болох юм
    • Актив, пассивын бүх хувилбарыг нэгтгээд ердөө 2 хуснэгтэд багтаагаад багцалчихсан
    • Тиймээс, актив пассивын бүх хувилбарыг тус бүрийг нь ганц л том хүснэгтнээс бүгдийг нэг дор харьцуулж үзэх боломж бүрдлээ.
    • Өөрөөр хэлвэл, аль хувилбар алинтай нь адил, эсвэл юугаараа өөр вэ гэдгийг харьцуулан харж нягтлан хэлэлцэж болно.
    • Түүнчлэн, нэг хүснэгтэд 2 хэлний дүрэм мөр зэрэгцэн цугтаа орж байрлав.
    • Үүний үр дүнд, хэрэв монголын 1 өгүүлбэрийг 50 хувиргаж сурах аваас тэдгээрийн англи вариант нь хүснэгтээс шууд бондгос гээд малилзаад л гараад ирнэ.
    • Тиймд, өөрийн сайн мэдэх монгол хэлнийхээ олон хувилбарыг ойлгож авах юм бол английг нааш нь цааш нь чөлөөтэй гэгчийн хөдөлгөдөг болой.
    • Иймийн учир, 5 жилийн турш дунд сургуульд чихдүүлээд, дараа нь ахиад 5 жил дээд сургуульд нухлуулсан хэрнээ 2 өгүүлбэр холбож чадахгүй гэлдэрч явсан нөхдүүд ердөө 10 хоногт дуржигнатал ярьж хөөрөлдөөд эхлэх нь тэр.
    • Ярианы сурах бичиг нь 10 бүлэгт багтсан 100 сэдэвтэй. Үүнд өөрийгөө танилцуулах хийгээд спорт, эрүүл мэнд, унаа тээвэр, аялал жуулчлал, урлаг, хөдөө ахуй гээд улс төрөөс бусад бараг бүх чиглэл орсон байгаа.
    • Тухайн сэдвийн хамгийн чухал 20 үгийг сонгон авч түүгээр 10 асуулт, 10 хариулт бэлтгэсэн.
    • Ингэснээр, 100 сэдвийг үзэж дуусгахад 1000 асуулт, 1000 хариулт буюу нийт 2000 өгүүлбэр мэддэг болно.
    • Хүмүүс зөндөө их үг мэдсэн хэрнээ холбож чадахгүй явдаг. Тэгвэл, лам нар судрыг яаж бүхлээр нь цээжлэдэг билээ, яг тэр зарчмаар – өгүүлбэрийг энд бүтнээр нь тогтооно.
    • Үүний тулд, сэдэв бүр өөрийн хүүхэлдэйн кинотой.
    • Кино нь 1 мин. 40 секунд гарна.
    • Суралцагсад энэ хугацаанд киногоо үзээд, дараа нь монгол орчуулгыг барьж суугаад бие биентэйгээ ээлжлэн ярих бөгөөд 5-6 удаа киног үзээд ярилцсан байхад өгүүлбэр цээжинд үлдсэн байна.
    • 30 минутын дараа ширээний ард сууж монгол өгүүлбэрийг англи болгож орчуулаад худсыг багшид хураалгана.
    • Өдөр бүр ийм маягаар шалгалт өгөөд явахад улирлын эцэст ердөө нийлбэрээр нь дүнг гаргачихна.
    • Өдөр болгон шалгалттай байх үед хүмүүс маш их идэвхтэй болоод ирдэг.
    • Нэг өгүүлбэр 5 үгтэй гэж үзвэл, 20 өгүүлбэрт – давхардсан тоогоор 100 үг бий.
    • Хичээлийн 45 минутад 20 өгүүлбэр бүхий 100 үгийг баттайяа тогтоож чадна гэдэг нь хувь хүндээ бол рекорд амжилт эвдэхтэй адил буюу. Учир нь, 2 жил өнгөрсөн ч 20 өгүүлбэр цээжлэхгүй яваад байгаа шүү дээ, эдүгээ хүмүүс.
    • Тив дэлхийн тэмцээнээс алт, мөнгөн медалийг нь бөөндөн авч буй манай Оюун ухааны академийханд үзүүлэхэд, “та нар өгүүлбэр цээжлэх шинэ арга зохиочихжээ” гэж байсан.
    • Өдөрт 20 өгүүлбэр цээжлээд эхлэхэд 5 хоноход – 100 өгүүлбэртэй болно. Үүнд хэмжээлэшгүй их урам орох бөгөөд цаашид суралцах оргилуун хүсэл бадарч идэвхи чармайлт буцлам дээшилнэ.
    • Уул аргачлалын бас нэг онцлог нь гэвэл – жинхэнээсээ “сурагч төвтэй” сургалт юм. Нэг багш 30 хүүхэдтэй харьцах биш, харин сурагч оюутнууд хоорондоо ярилцаад, бие биендээ шаардлага тавиад эхэлнэ. Багшийн үүрэг бол – идэвхжүүлэх, чиглүүлэх, зохицуулахад оршино.

    Б. ХАРИЛЦАН ЯРИАНЫ СУРАХ БИЧИГ

    • Ярианы сурах бичиг нь 10 бүлэгт багтсан 100 сэдэвтэй. Үүнд өөрийгөө танилцуулах хийгээд спорт, эрүүл мэнд, унаа тээвэр, аялал жуулчлал, урлаг, хөдөө ахуй гээд улс төрөөс бусад бараг бүх чиглэл орсон байгаа.
    • Тухайн сэдвийн хамгийн чухал 20 үгийг сонгон авч түүгээр 10 асуулт, 10 хариулт бэлтгэсэн.
    • Ингэснээр, 100 сэдвийг үзэж дуусгахад 1000 асуулт, 1000 хариулт буюу нийт 2000 өгүүлбэр мэддэг болно.
    • Хүмүүс зөндөө их үг мэдсэн хэрнээ холбож чадахгүй явдаг. Тэгвэл, лам нар судрыг яаж бүхлээр нь цээжлэдэг билээ, яг тэр зарчмаар – өгүүлбэрийг энд бүтнээр нь тогтооно.
    • Үүний тулд, сэдэв бүр өөрийн хүүхэлдэйн кинотой.
    • Кино нь 1 мин. 40 секунд гарна.
    • Суралцагсад энэ хугацаанд киногоо үзээд, дараа нь монгол орчуулгыг барьж суугаад бие биентэйгээ ээлжлэн ярих бөгөөд 5-6 удаа киног үзээд ярилцсан байхад өгүүлбэр цээжинд үлдсэн байна.
    • 30 минутын дараа ширээний ард сууж монгол өгүүлбэрийг англи болгож орчуулаад худсыг багшид хураалгана.
    • Өдөр бүр ийм маягаар шалгалт өгөөд явахад улирлын эцэст ердөө нийлбэрээр нь дүнг гаргачихна.
    • Өдөр болгон шалгалттай байх үед хүмүүс маш их идэвхтэй болоод ирдэг.
    • Нэг өгүүлбэр 5 үгтэй гэж үзвэл, 20 өгүүлбэрт – давхардсан тоогоор 100 үг бий.
    • Хичээлийн 45 минутад 20 өгүүлбэр бүхий 100 үгийг баттайяа тогтоож чадна гэдэг нь хувь хүндээ бол рекорд амжилт эвдэхтэй адил буюу. Учир нь, 2 жил өнгөрсөн ч 20 өгүүлбэр цээжлэхгүй яваад байгаа шүү дээ, эдүгээ хүмүүс.
    • Тив дэлхийн тэмцээнээс алт, мөнгөн медалийг нь бөөндөн авч буй манай Оюун ухааны академийханд үзүүлэхэд, “та нар өгүүлбэр цээжлэх шинэ арга зохиочихжээ” гэж байсан.
    • Өдөрт 20 өгүүлбэр цээжлээд эхлэхэд 5 хоноход – 100 өгүүлбэртэй болно. Үүнд хэмжээлэшгүй их урам орох бөгөөд цаашид суралцах оргилуун хүсэл бадарч идэвхи чармайлт буцлам дээшилнэ.
    • Уул аргачлалын бас нэг онцлог нь гэвэл – жинхэнээсээ “сурагч төвтэй” сургалт юм. Нэг багш 30 хүүхэдтэй харьцах биш, харин сурагч оюутнууд хоорондоо ярилцаад, бие биендээ шаардлага тавиад эхэлнэ. Багшийн үүрэг бол – идэвхжүүлэх, чиглүүлэх, зохицуулахад оршино

    Лавлах утас: 9970 8015

    Сургагч багш Цэндийн Майдар

  • ЭвтҮүд хаалганы үйлдвэр | АМЖИЛТЫН ХААЛГЫГ УРЛАНА

    ЭРХЭМ ЗОРИЛГО

    Өндөр чанартай хаалганы хэрэгцээг бүрэн хангаж импортыг бууруулна.

    ТАНИЛЦУУЛГА

    Манай компани нь 2007 оноос тавилгын үйлдвэрлэлийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн бөгөөд энэ туршлага дээрээ үндэслэн 2012 онд барилгын компаниудад олноор нийлүүлэх зорилгоор солонгосоос тоног төхөөрөмж, материал оруулж ирэн солонгос технологийн хаалгыг үйлдвэрлэж ирсэн бөгөөд захиалагчдын хүсэлтийг харгалзан герман технологийн хаалгыг ч мөн үйлдвэрлэж байна.

    Солонгос, герман технологи + Монгол ур

    МАТЕРИАЛ
    Цэвэр модны үртсийг шахсан MDF, HDF материалаар хийдэг. Энэхүү материал нь хүний эрүүл мэндэд эрүүл хоргүй, байгальд ээлтэй эко бүтээгдэхүүн юм.

    Бид хэрэглэгчдэдээ барилгын чанартай бүтээгдэхүүнийг нэг дороос хүргэх зорилгоор тавилга үйлдвэрлэл, хаалга үйлдвэрлэл гэх чиглэлээр салбар нэгжүүдийг үүсгэн ажилладаг. Одоогийн байдлаар Монголдоо анх удаа ухаалаг эвхэгддэг болон гүйдэг, талст мэт гялгар гадаргуу бүхий хаалга, өнглөг зугаатай хүүхдийн хаалга, энгийн хаалгануудаас бүхий л талаараа илүү дулаан хадаглах дуу чимээ бага нэвтрүүлэх зориулалттай хаалга мөн эрхэмсэг тансаг бүхий чамин хаалгануудыг төрөлжүүлэн үйлдвэрлэж байна.


    Бид Монголдоо анх удаа ухаалаг эвхэгддэг болон гүйдэг, талст мэт гялгар гадаргуу бүхий хаалга, өнгөлөг зугаатай хүүхдийн хаалга, энгийн хаалгануудаас бүхий л талаараа илүү дулаан хадаглах дуу чимээ бага нэвтрүүлэх зориулалттай хаалга мөн эрхэмсэг тансаг бүхий чамин хаалгануудыг төрөлжүүлэн үйлдвэрлэж байна.

    ХОЛБОО БАРИХ

    Утас: 88113231, 80025511, 80035511

    www.facebook.com/ewtuud

    Үйлдвэрийн хаяг: Хан-Уул дүүрэг, 3-р хороо, “ДБ” интернейшнелийн байр 201 тоот

    ЭвтҮүд хаалганы үйлдвэр by CREATIVE MONGOLIA on Scribd

  • Монгол залуусын бүтээсэн “Ухаалаг гэрэл” японруу экспортлогдож байна

    Монголчуудын өдөр тутмын хэрэглээний нэг нь яалт ч үгүй гар утас болжээ. Интернэт, гар утастай байхад хаанаас ч хүссэн мэдээллээ авах боломжтой. Тэгвэл гар утсаа удирдлага болгох боломжтой бүтээлийг монгол залуус хийжээ. Тэд бүтээлээ “Ухаалаг гэрэл” гэж нэрлэсэн байна. Тэдний хийсэн бүтээлээр интернэт, “Wi-Fi”, bluetooth ашиглаж гар утаснаасаа гэрлээ асааж, унтраах боломжтой юм. Тодруулбал, гэрээсээ гарахдаа гэрлээ унтраахаа мартсан бол интернэт, “Wi-Fi”-аа ашиглаж гар утаснаасаа гэрлээ унтрааж удирдах боломжтой программыг монгол залуус зохион бүтээжээ. Ингээд “Ухаалаг гэрэл”-ийг зохион бүтээсэн “General smart” компанийн гүйцэтгэх захирал, МУИС-ийн магистрант Д.Амартүвшинтэй ярилцлаа.

    -Ухаалаг гэрэл бүтээх санаагаа хэрхэн гаргаж байсан бэ. Бүтээгдэхүүнээ хийхэд хэр их хугацаа зарцуулсан?

    -Манай багийнхан бүгд технологийн чиглэлээр сурсан, сурч байгаа залуус байдаг. Бид орчин үеийн технологийн шинэ шийдлийг ашиглаж гар утас, таблетнаасаа гэрийнхээ цахилгаан төхөөрөмжүүдийг удирдаж болох юм байна гэдэг санааг 2013 онд гаргаж, судалж ирсэн. “Ухаалаг гэрэл” бүтээгдэхүүнийг хийхээс өмнө “Ухаалаг гэр” бүтээлийг гаргасан. Өнгөрсөн онд би Бээжинд технологийн чиглэлээр сургалтад суух хугацаандаа тус улсын технологийн үйлдвэрүүдтэй танилцсаны дараа “Ухаалаг гэрэл” бүтээгдэхүүнээ хийх боломжтой гэдэг санаагаа илүү баталгаажуулсан. Бээжинд суралцах хугацаанд Ухаалаг гэрэл бүтээгдэхүүнийхээ “hardware” болон “software” программыг хөгжүүлж эхэлсэн. Энэ оны эхээр Монголдоо ирээд нэг сарын хугацаанд программаа улам сайжруулсан. Манай багийнхан БНСУ-ын Ногоон хөгжлийн сангийн санхүүжилттэй, Дэлхийн банкны дэмжлэгтэйгээр Стартал Монголиа ТББ, Интерньюс ОУ-ын ТББ-аас хамтран хэрэгжүүлж буй санаачлагын хүрээнд Улаанбаатар хотод тулгамдаж буй ногоон хөгжлийн асуудлуудыг илрүүлэх, залуучуудын шинэ санал, санаачлагыг дэмжих, тэдгээр асуудлуудыг шийдвэрлэх, уламжлалт бус технологийн шийдлүүдийг боловсруулах, цаашид урт хугацаанд үргэлжлэх, бизнес болгон хувиргахад чиглэсэн төрөл бүрийн арга хэмжээнүүд зохион байгуулах зорилготой “Хуучин асуудлыг шинэ шийдлээр” уриатай Code for Green UB тэмцээнд амжилттай оролцож эхнийшилдэг 3-н байранд шалгарсан. Мөн энэхүү тэмцээнийхээ хажуугаар хөгжүүлсэн бүтээгдхүүнээрээ Япон улсаас зохион байгуулагддаг технологи программ хангамж хөгжүүлдэг олон улсын тэмцээнд оролцож тэргүүн байрын шагнал авсан. Японы талаас биднийг технологио цааш хөгжүүлж ажиллах санал тавьсан. Бидний бүтээсэн ухаалаг гэрэлнээс эхний ээлжинд 1000 ширхэгийг авах хүсэлтэй байна гэдгээ илэрхийлсэн. Бидний хувьд дөнгөж бүтээгдэхүүнээ үйлдвэрлэж, бизнес маань эхэлж байгаа учраас сарын хугацаанд 1000-ыг нийлүүлэх боломжгүй байсан. Одоо бага багаар нийлүүлж байна. Өнгөрсөн тавдугаар сард эхний 200 ширхэг гэрлээ Япон руу экспортонд гаргасан.

    -Японууд та хэдийн бүтээлийг хэрхэн хүлээж авсан бэ. Чанарын хувьд ямар үнэлгээ тавьсан бэ?

    -Бидний бүтээлийг нааштайгаар хүлээн авсан. Ер нь маш их сонирхож байгаагаа илэрхийлсэн. Учир нь Японд бидний гаргасан шиг гар утаснаасаа гэр, байгууллагынхаа гэрлийг удирдах шинэ бүтээгдэхүүн гараагүй байгаа юм. Тиймээс их сонирхож байгаагаа хэлсэн. Саяхан Codefor green UB төслийн хүрээнд Солонгос улс руу бизнес аялалаар явахдаа бүтээгдэхүүнээ танилцуулаад ирсэн. Солонгост мөн энэ чиглэлийн санааг хараахан гаргаагүй байгаа.

    -Албан байгууллага, айл өрхүүдэд удирдлагатай гэрэл гэж байдаг ш дээ. Удирдлагаараа гэрлээ унтрааж, асаадаг. Энэ шийдлээс юугаараа онцлог вэ?

    -Удирдлагатай гэрлийг тодорхой хэмжээний радио давтамжийн хүрээнд асааж унтраана. Телевизорын удирдлагатай адил зүйл л дээ. Сүүлийн үед гар утасны олон аппликейшн шинээр бий болж байна. Хүний зайлшгүй нэг хэрэглээ нь гар утас учраас бусад хэрэглээгээ гар утаснаас удирдах боломжтой гэдгийг энэ бүтээгдэхүүнээрээ гаргаж ирж байна. Нөгөө талаар хүний үйл ажиллагааг улам л хөнгөвчилж байгаа нэг хэлбэр л дээ. Тухайн хүн заавал босч гэрлээ унтраахгүйгээр утаснаасаа асааж, унтраах боломжтой. Хүний үйл ажиллагаа илүү хөнгөвчилсөн бүтээгдэхүүнийг сүүлийн үед ухаалаг хэрэглээ гэж нэрлэдэг болсон. Тиймээс л “Ухаалаг гэрэл” гэж нэрлэсэн. Эхний ээлжинд гар утаснаасаа удирдах программыг хийсэн бол одоо бид гар утасныхаа “Bluetooth”-ээр холбогдож гэрлээ асааж, унтраадаг эрчим хүчний хэмнэлттэй технологийг ашиглах төхөөрөмжийг суурилуулж байна. Одоо “Wi-Fi” ашиглаж гэрлээ унтрааж, асаадаг болгох ажилдаа орсон.

    -Иргэд гадуур явж байгаад гэнэт гэрлээ унтраагаагүй явснаа санавал “Wi-Fi”-тай газар ороод л утаснаасаа унтрааж болно гэсэн үг үү?

    -Тэгнэ. Интернэттэй нөхцөлд гэрлээ хаанаас ч унтрааж, асааж болно.

    -Интернэт цахим ертөнц хөгжсөн үед маш шинэлэг санагдаж байна. Гэхдээ та нарын бүтээсэн гэрлийг Монголд яг одоо ашиглаж байна уу?

    -Дотоодод хараахан борлуулж эхлээгүй байгаа. Бүтээгдэхүүнээ зах зээлд гаргахаас өмнө судалгаа хийсэн. Одоогийн байдлаар бидний бүтээгдэхүүнийг авахаар Монголын хоёр “кофе шоп” захиалгаа өгөөд байгаа. Ер нь кофе шоп, ресторан, паб зэрэг газар олон гэрлийг нэг удирдлагын төхөөрөмж эсвэл таблетаас зэрэг удирдах боломжтой тийм технологиор шийдэж байгаа. Тиймээс үйлчилгээний байгууллагууд илүү сонирхож байна. Өрх айл гэхээс илүү залуус их сонирхож байх гэж бодож байна. Улаанбаатар хотын иргэдийн 70 хувь нь гэр хороололд амьдардаг. Цаашид иргэдээ орон сууцжуулах ажил эрчимтэй явагдана. Бидний зүгээс бүтээн байгуулалтын энэ их ажилд өөрсдийн үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнээ нийлүүлэх зорилт тавьсан байгаа.

    -Японд эхний ээлжинд 200 гэрэл гаргасан гэлээ. Нууц биш бол ойролцоогоор хэдэн төгрөгөөр нийлүүлсэн бэ?

    -Бидний бүтээсэн гэрлийг дотоодын зах зээл дээр гэхээс илүү гаднын зах зээлд борлуулбал илүү орон зай байгаа санагдсан. Ер нь монгол залуус өөрсдийн бүтээсэн аппликейшнаа дотооддоо ашиглах нь бага байдаг. Энэ нь манайдутасгүй интернет болон түүнтэй холбоотой технологийн салбарууд сул хөгжсөнтэй холбоотой. Гаднын улсууд бидний бүтээсэн гэрлийг дунджаар 99 ам.доллараар зардаг. Бидний хувьд гэрлээ хийгээд борлуулж байгаа зардлаа нөхөөд 25 ам.доллараар зарахад хангалттай гэж үзэж байгаа. Дотооддоо хүчин чадлаас хамаарч 20-25 мянган төгрөгөөр зарна гэж тооцсон.

    -Хүчин чадлын хувьд айл өрхүүдийн одоо хэрэглэж байгаа гэрлээс хэр ялгаатай вэ?

    -Бид 8-12 ваттын хүчин чадалтай гэрэл үйлдвэрлэж байна. Энэ төрлийн хүчин чадалтай чийдэн нь энгийн улайсах чийдэнтэй харьцуулахад 100 ватт орчимд очдог. 12 ваттын хүчин чадалтай гэрэл хийхэд 100 ваттын чийдэнтэй ижил хэмжээний гэрэлтүүлэлттэй асна гэсэн үг. Гэхдээ манай гэрэл LED технологи ашигласан учраас эрчим хүчийг 85 хувь хүртэл хэмнэх боломжтой.

    -Сүүлийн үеийн гэрлүүд хагас жил болоод л шатчихдаг болсон. Танайх хэдэн жилийн баталгаатай вэ?

    -Япон руу гаргасан эхний гэрлүүдэд таван жилийн баталгаа олгосон байгаа. Гэрэл хийхэд ашигласан бүтээгдэхүүний технологийн нас 50 мянган цаг асах боломжтой. Тэгэхээр дунжаар 6 орчим жилийн хугацаанд шатах магадлал маш бага гэж үнэлж байгаа.

    -Гэрлээ дотооддоо угсардаг юм уу. Бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх материалаа хаанаас авч байна вэ?

    -Гэрэлийн эх бие болох хөнгөн цагаан бүрхүүлийг Хятадад захиалгаар хийлгэсэн. Бидний хийсэн гол төхөөрөмж бол гэрэл доторх удирдлагын төхөөрөмжийг зохион бүтээсэн. Интэрнэт ашиглаад удирдаж болж байгаа тохиолдолд үүнтэй ижилхэн төхөөрөмжийг нийлүүлвэл дэлхийн хэмжээнд өрсөлдөх боломж гарч байгаа юм. Ер нь Монголд технологи хөгжүүлэх чадвартай олон зауус байгаа. Харин технологи угсрах тоног төхөөрмж манайд байдаггүй. Өөрөөр хэлбэл, гар утас зохион бүтээх шинэ санаа сэдэл, программыг бичих чадвартай ч үйлдвэрлэл огт хөгжөөгүй байгаа нь бидний сул тал болж байна. Уг нь технологийн санаа, программчлал нь байдаг. Харин ямар арга замаар яаж технологио бүтээж, яаж зах зээлд нэвтрүүлэх нь тодорхой болбол дэлхийн зах зээлд бид өрсөлдөх бүрэн боломжтой. Ингэснээр Монголын олон брэнд бүтээгдэхүүн төрөн гарна.

    -Сүүн гэрэл цахилгаан бага зарцуулдаг гэж ярьдаг. Танай ухаалаг гэрэл цахилгаан хэр хэмнэх вэ?

    -Энгийн улайсдаг чийдэнтэй харьцуулахад 85 хувиар бага зарцуулна. Харин өдрийн буюу сүүн гэрэлтэй харьцуулахад 30 хувиар бага цахилгаан зарцуулна. Энгийн “LED” гэрэлтэй харьцуулахад 10-15 хувийн эрчим хүч хэмнэнэ гэж тооцсон. Дээр нь долоо хоногийн аль өдрүүдэд асаахаа тусгай график хөтөлж удирдах боломжтой. Сарын хугацаанд хэдий хэмжээний цахилгаан зарцуулсан гэдэг нь шууд харагдана гэсэн үг.

    -Та хэд зах зээлийн судалгаа хийсэн гэж ярилаа. Худалдаанд гаргавал ашигтай байж чадах нь уу?

    -Интернэтээр 1000 гаруй хүнээс судалгаа авсан. Судалгаагаар иргэд өрөөнийхөө гэрлийг хагас жилд хоёр удаа сольдог гэсэн үр дүн гарсан. Тэгэхээр Улаанбаатар хотын хэмжээнд 300 мянган өрх байгаа гэж тооцвол хагас жилд 600 мянган гэрэл сольдог гэж тооцсон. Тиймээс бидэнд боломж байна гэж харсан хэрэг. Өөрөөр хэлбэл хагас жилд 600 мянга, жилд нэг сая 200 мянган гэрлийг зах зээлд гаргах орон зай байна гэсэн үг.

    -Цаашид ямар бүтээгдэхүүн хийх зорилготой байгаа вэ?

    -Бидний хувьд “Ухаалаг гэр” бүтээлээ өргөжүүлэн хөгжүүлж Монголын орчин нөхцөлд тохирсон хямд үнэтэй байгаль орчинд ээлтэй, орчин үеийн дэвшилтэд технологиудыг шингээсэн ухаалаг ажиллагаатай, интернет ашиглан веб болон ухаалаг утаснаасаа хүссэн газраасаа гэртэйгээ холбогдож хаалга, цонх, залгууруудаас авхуулаад гэрийнхээ цахилгаан төхөөрөмжүүдийг удирдах болон цахилгаан, хэрэглээний усныхаа мэдээллийг хянах боломжтой нэгэн цогц бүтээлийг бүтээхээр ажиллаж байна. Мөн энэхүү бүтээгдэхүүнээ олон улсын зах зээлд нэвтрүүлэх зорилгоор олон төрлийн судалгаа шинжилгээний ажлуудыг эхлүүлээд явж байна.

    Энхтайван МӨНХЦЭЦЭГ
    Эх сурвалж: http://www.itoim.mn/index.php/site/news/984

  • Д.БАЯР: Цахилгааныг 8 дахин хэмнэх патентыг маань Солонгосчууд хурдны галт тэрэгний хөдөлгүүрт тавих гэрээ байгууллаа

    Уншигчдын хүсэлтээр Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагын 2014 оны шилдэг зохион бүтээгч, техникийн шинжлэх ухааны доктор Д.Баяртай дахин ярилцлаа. Тэрээр Японы “Hitachi” группийн эмнэлгийн электрон тоног төхөөрөмж зохион бүтээгч инженерээр 10 гаруй жил ажиллаж байгаад сүүлийн жилүүдэд Японуудтай хамтарч захиалгат судалгааны ажил хийж байгаа юм.

    -Таны бүтээсэн “Эрчим хүчийг хуваарилах төхөөрөмж”-ийг нэг сард 200 мянган төгрөг цахилгаандаа төлдөг айлд тавихад 15-20 мянган төгрөг л төлдөг болсон гэсэн. 400 м.кв талбайтай номын худалдааны төвд суурилуулахад өртөг нь 750 мянган төгрөг болсон. Ингэснээр цахилгааны зардлаа тав дахин хэмнэдэг болсон гэж та хэлж байсан. Энэ төхөөрөмжийг зах зээлд гаргах, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх хугацаа хэзээ вэ?

    -Танайд ярилцлага өгнө гээд өчигдөр Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагын веб сайт руу өчигдөр орж харлаа. Миний бүтээлийн талаар 5864 хүн өөрийнхөө эрдэм шинжилгээний бүтээлд иш татаж тавьсан байна. Ер нь дэлхий эрчим хүчээр цангаж байгаа гэж би хардаг. Рио-20-ын уулзалтын индэр дээрээс Бан Ги Мун “Бид эрчим хүчний шинэ эх үүсвэр нээхээсээ илүү эрчим хүчийг хэмнэх хэрэгтэй юм байна” гэж хэлсэн. Японуудын бас нэг лоозон бий. “Та хэдийг олох нь хамаагүй. Хэмнэчих юм бол та баяжина” гэж. Тэгэхээр зэрэг дэлхий даяар хэмнэе л гээд байгаа. Сая Сөүлд Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагын Гранд симпозиум болсон юм. Тэрэн дээр 2014 оныхоо ажлыг дүгнэхэд миний бүтээлийг хэрэглээнд нэвтрүүлэх, дэмжих хэрэгтэй юм байна гэж ярьж байна лээ.

    Энэ хурлын дараа Солонгосын хоёр компанитай 10 жилийн хугацаатай гэрээ байгууллаа. Эзэмшигчийн патент Д.Баяр гэдэг хүний нэр дээр байгаа ч тухайн хоёр компанийн бүтээгдэхүүн болоод гарна.

    Бүтээгдэхүүнээ гэрээнд зааснаар Монголоор нэрлэнэ. Харин Монголчууд миний төхөөрөмжийг дэлхийн зах зээлд гарсны дараа худалдаж авах л болчихлоо.

    -Баларсан юм болжээ. Монголчууд монгол эрдэмтнийхээ бүтээлийг гадаадад алдчихлаа гэж ойлголоо. Одоо тэгээд Солонгос компанийн хэлсэн үнээр авах уу?

    -Тэгнэ. Хүн чинь үндсэрхэг үзэлтэй байдаг юм болохоор Монголоосоо хөрөнгө татаж, энд юм аа үйлдвэрлэе гэж бодсон. Гэтэл хаалт тавьсаар байгаад бүтээх боломж олгосонгүй. Ямар ч эрдэмтэн, зохион бүтээгч инженерт өөрийнх нь бүтээл амьдарч байвал ашигтай. Технологи нь удаан явдаг улсуудын тоонд Монгол Улс албан ёсоор ордог. Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагын хурал дээр “Танай Засгийн газар “lazy” /залхуу/ байна” гэж Филиппиний Оюуны өмчийн газрын дарга хэлж байна лээ. Тэр хүн “Хэрвээ ийм технологи байсан бол манай Засгийн газар дэмжээд явчихна. Харин танайх удаан байна” гэсэн. Солонгосууд Дэлхийн оюуны өмчийн байгууллагад нөлөөтэй. Тэнд гарсан шинэ технологиудаас шаардлагатай гэснийг нь солонгосууд Засгийн газраараа дэмжүүлдэг. Засгийн газраас нь дэмждэг GPA гэдэг байгууллага байдаг. Гэхдээ тэднийг ч оролцож амжаагүй байтал Солонгосын хоёр компани ирээд нэг нь хурдны галт тэрэгний хөдөлгүүрт тавих, нөгөө нь халаалтын системүүдэд тавих гэрээ хийчихлээ. Гэрээний үүргийн дагуу бүтээлээ өөр газарт хэрэглэх боломжгүй. Би өнгөрсөн тавдугаар сарын 29-30-нд тэдгээр компанитай гэрээгээ байгуулаад ирлээ. Гэрээний хугацаанд бүтээлээ улам сайжруулах үүрэг хүлээлээ. Нэг эсвэл хоёр жил дангаар ноёрхдог технологи гэж өнөөдөр байхгүй болсон.

    -Хурдны галт тэрэгний хөдөлгүүр, халаалтын системд төхөөрөмжийг чинь ашиглах юм байна. Монголд халаалтын шийдлээ туршиж үзсэн үү?

    -Халаалтыг дагаж хэрэглээний халуун ус цуг явах ёстой юм байна гэж тэд үзсэн. Ингээд хэрэглээний халуун усанд нэвтрүүлэхээр туршлаа. Монгол төгрөгөөр бол дундаж хэрэглээтэй айл нэг сард 5000, их хэрэглээтэй айл 7000 төгрөг хэрэглээний халуун усандаа төлөх судалгаа гарлаа. Төвийн шугамд холбогдоогүй байгууллага, аж ахуйн нэгж, айлууд, зуслангийн байшинд хэрэглэхэд гайгүй технологи болчихлоо гэж бодож байна.Төв аймгийн Хүмүүн цогцолбор сургуулийн жилийн төсөв хоёр тэрбум төгрөг юм билээ. Би захиралтай нь уулзсан. Тэд жилдээ 760 сая төгрөг халаалтандаа төлдөг. 22 сая төгрөг усандаа, цахилгаандаа 25 сая төгрөг зарлагаддаг. Хоёр тэрбум төгрөгийнх нь тал нь иймэрхүү зардалд явчихдаг. Энэ сургуульд манай төхөөрөмжийг тавих юм бол жилдээ 180 сая төгрөг л халаалтандаа төлнө. Аймгийн төвийн нэг сургуулийн халаалтын зардлаас 540 сая төгрөг хэмнэж байна шүү дээ. Гэтэл ийм хэмжээнд зардал гаргадаг сургууль, цэцэрлэг олон бий.

    Аймгийн төвийнхөөс 500, сумынхаас 100 саяыг хэмнэнэ гэж тооцвол улсын төсвөөс жилд 180-200 тэрбум төгрөг хэмнэх боломж харагдаад байгаа юм.

    Ийм тооцоог бид гаргачихаад цааш үргэлжлүүлээд судалъя гэж бодоод байгаа.

    -Хоёр компанитай 10 жилээр гэрээ байгууллаа. Гэтэл таны эрчим хүчний давтамжийг ихэсгэдэг бүтээлийг энерги хадгалагдах хуулийг зөрчсөн байна гэсэн шүүмжлэл гарсан. Энэ талаар юу хэлэх вэ?

    -Энерги хадгалагдах хууль гэж мундаг хууль бий, үүнийг би хүндэтгэдэг. Цөмийн технологи бол тэр аяараа энерги хадгалагдах хуулийг зөрчсөн. Атомын, цөмийн станцууд бага түлшнээс их энерги гаргаж авснаараа энерги хадгалагдах хуулийг зөрчсөн биз дээ. Энэ хууль 1999 оноос эхлээд зөрчигдөөд яваад байгаа. Гэтэл энерги хадгалагдах хууль өнөөдөр байх ёстой юм уу, үгүй юу гэдгийг эрдэмтэд ярьж байна. Миний бүтээл дээр бол энэ хууль зөрчигдөөгүй. Дэлхий дээр эрчим хүчийг хадгалдаг хоёрхон төхөөрөмж бий. Нэг нь аккумлятор, нөгөө нь конденсатор. Би аккумлятор биш конденсаторыг зарчим дээр суурилж бүтээлээ хийсэн.

    -Шинэ төсөл, судалгааны ажил дээр сууж байгаа юу?

    -Би электроник хүн болохоор эрчим хүчний чиглэлийн хоёр бүтээл дээр update хийж байна. Энийгээ яримааргүй байна аа. /инээв/. Гэрээний дагуу ярьж болохгүй л дээ. Сонирхуулж хэлэхэд, бид ус цэвэрлүүлэх төхөөрөмж хийж байгаа. Энэ төхөөрөмжийн үнэ цэн шүүлтүүрэндээ байдаг. Дэлхийд байхгүй ховор элс бол Элсэн тасархайгийнх. Элсэн цаганд ашигладаг маш нарийн ширхэгтэй элс. Тэр элсийг боловсруулаад өндөр даралтаар шахахаар дээд зэргийн шүүлтүүр гарч ирнэ. Энэ шүүлтүүрээр хэрэглээний усыг шүүж болно. Саарал усыг дахин ашиглахад шүүж болж байна. Нанотехнологийн мембран шүүлтүүр гэж юм бий.Маш хатуу металлыг 0.3 микрон нүхтэй цоолдог. Энэ технологи үнэтэй учраас Элсэн тасархайн элсийг ашиглах юм. Түүхий эд нь Монголд байгаа учраас төр хамгаалалтад аваад үйлдвэрээ байгуулж, ус цэвэршүүлэх төхөөрөмж, шүүлтүүрээ дэлхийд экспортлох хэрэгтэй.

    -Таниас ахуйн хэдэн зөвлөгөө авъя. Байшинтай айлууд паарандаа тосол хийдэг. Ингэвэл сайн халдаг, хөлддөггүй гэх юм. Энэ үнэн юм уу?

    -Тосол гэдэг чинь халаалтыг эсэргүүцэх хөргөлтийн шингэн. Халаалтын эсрэг шингэнийг халаалтын төхөөрөмж дотор хийхээр олигтой халахгүй. Машиныг халахаас сэргийлж тосолыг хийнэ. Харин радиотар дотор глицерин л хийнэ. Тосол бол халахаараа тэлдэг, тэгээд бууддаг, ууршдаг гэсэн сул талуудтай. Харин глицерин бол ток тасарвал гурван цаг халуунаа барина, тэлэхгүй, ууршихгүй. Глицеринийг манайхан мэдэхгүй болохоор паарандаа хийдэггүй шиг байгаа юм. Тэгээд “тогоо буудлаа. Яах вэ” гэж нэгнээсээ асуудаг. Асуудал тосолондоо л байгаа юм. Машин бол тосол тэлэхэд уурыг нь гаргах калапантай байдаг. Манайхан болохоор хөлддөггүй гээд битүү радиатартаа тосол хийгээд байгаа юм.

    -Байшингийн халаалтад аль нь оновчтой шийдэл вэ?

    -Дулааны төвийн шугамд холбогдоогүй бол ерөөсөө цахилгаан халаагуур хэрэглэ. Паар сонгох уу, шалны халаалт уу гэдэг тухайн хүний л сонголт.

    -Шалны халаалт хуурайшилт үүсгэдэг, шатдаг гэж хүмүүс хэлэх юм?

    -100 градусаас дээш халсан тохиолдолд агаар шатдаг. Агаар шатахад л хуурайшилт үүсдэг. Ил утастай плитка гэхэд 300-400 градус халахдаа тэр хэсгийнхээ агаар шатдаг. Гэтэл шалны халаалт бол тийм хэмжээнд халж агаар шатаахгүй. Радиатор бол 60 градус, шалны халаалт бол 40 градус байдаг. Энэ дээр хамгийн тулгардаг асуудал нь эрчим хүчний зарцуулалт. Шалны халаалтан дээр Солонгосын пелонк тавьдаг. Солонгос пелонк шатдаг нь учиртай. Монгол 50 герц, Солонгос 60 герцийн давтамж хэрэглэдэг. Гэтэл нэг метр квадрат нь 200 ваттай гээд Солонгосууд үйлдвэрээсээ гаргасан байдаг. 200 ваттай эд чинь Монголд ирээд залгахаар 350 ватт болчихдог. Өөрийнх нь зааж өгснөөс 150 ваттаар илүү болж залгагддаг учраас шатаад байгаа юм. Тиймээс манайхан Солонгос руу захиалахдаа 50 герцид зориулж тохируулж өгөөч гэх хэрэгтэй. Тэгэхгүй бол давтамжийн зөрүүнээс шалтгаалж 700 мянган төгрөгийн цахилгааны төлбөр төлнө гэж тооцсон хүн энд авчраад ашиглахад нэг сая төгрөг төлөөд байгаа юм.

    -Зуслангийн байшинд паркетны дор шалны халаалт тавьдаг нь зөв үү. Ийм айл өчнөөн байдаг юм билээ?

    -Болохгүй ээ. Хулдаасны дор тавьдаг. 80 градусаас доош системийг нам халаалтын систем гэдэг. Нам температурын халаалтын систем паркет зэрэг эсэргүүцэлтэй тулгарахаараа халаах чадвараа алддаг. Хоёрдугаарт, энэ бол инфра туяагаар халдаг. Ийм учраас дээшээ халж чадахгүй бол доошоогоо халдаг. Тийм учраас энерги их зараад байгаа боловч олигтой халдаггүй. Гэтэл бид халахгүй байна гээд температурын заалтыг нэмдэг. Үүнээс болж хоёр зүйлийн голд маш их хэмжээний халалт үүсч шал шатдаг.

    -Тэгвэл яах ёстой вэ?

    -Байшингаа халааж чадахгүй мөртлөө шалны халаалтынхаа дээр зузаан паркет тавиад эрчим хүчээ улам их хэрэглэж байна. Үүнээс болж цахилгааны зардал өндөр гарсан мөртлөө байшин халахгүй, гэрт гал гарах гээд байгаа юм. Тийм учраас шалны халаалтын дээр өөрт нь зориулагдсан нимгэн хулдаас захиалаад авчрах хэрэгтэй. Паркет хулдаас хоёрын завсар байхад болно. Шалны халаалтын дутагдалтай тал гэвэл дээр нь юм тавьж, зузаан зүйл дэвсч болдоггүй. Миний бодлоор хамгийн оновчтой шийдэл бол шалны халаалт. Гэхдээ Монгол хүмүүст доороосоо халах, гэртээ хивс дэвсэхгүй байх ямар санагдаж юм. Хоёрдугаар шатанд радиаторууд ордог.

    -Манайд ямар технологи илүү хөгжих боломжтой гэж хардаг вэ?

    -Манайх өндөр технологиор дэлхийг гүйцэхгүй. Сансар, лазер, цэрэг дайны технологийг үйлдвэрлэхэд их мөнгө, их хугацаа, их чадвар шаардана. Ийм учраас өндөр технологийг үнэнээ хэлээд хаях хэрэгтэй. Нам технологи бидэнд хэрэггүй. Үйлдвэрлээд бид хөгжихгүй. Тийм учраас амьдралд хамгийн хэрэгтэй дунд төвшний дэвшилтэт технологи үйлдвэрлэх хэрэгтэй.

    -Хэрэглээний тал руугаа юу?

    -Зах зээлд хурдан борлогдох, бага зардлаар бүтдэг хэрэглээний тал руу хөгжүүлэх хэрэгтэй. Жишээ нь, усны хомсдолтой Африкт шүүлтүүртэй гуурс бүтээгээд баяжсан хүн байна. Гуурсны үйлдвэр нь хямд, бүтээгдэхүүн нь хямд учраас хүмүүсийн эрэлтээр босчихсон. Ямар ч уснаас тэр гуурсаараа сороход цэвэр ус ам руу нь орж байгаа юм. Монголын эдийн засаг хүчтэй биш учраас иймэрхүү хэрэглээний үйлдвэрийг олноор байгуулах хэрэгтэй. Хоёрдугаарт, дэлхийн эдийн засагчдын үзэн яддаг хоёр алуур Монголд байна. Нэг нь түрээс, нөгөө нь дам наймаа. Эдийн засагт ач холбогдолгүй, капитал бүтээдэггүй энэ хоёр зүйлийг устгах хэрэгтэй. Нэг байшин босгосныг баялаг бүтээлээ гэж ойлгох хэрэггүй. Байшингаа баялаг бүтээгчдийг оруулж, орлогынх нь 50 хувийг түрээсэндээ авч байна шүү дээ.

    -Та ихэвчлэн Японы эрдэмтэдтэй тэндээ захиалгат судалгаа хийж байгаа. Монголд бүтээл гаргахад, бүтээлээ бүтээгдэхүүн болгоход юу саад болдог гэж мэргэжил нэгтнүүд чинь ярьдаг бол?

    -Монголд нэг зүйл хийе гэхээр маш олон тусгай зөвшөөрөл авах хэрэгтэй болдог. Тусгай зөвшөөрлийг нь авъя гэхээр стандартаар батлуул гэнэ. Дэлхийн стандартаар баталсан зүйлийг Монголын стандартаар баталдаггүй л байх хэрэгтэй. Монголын стандартаар орохын тулд зургаан сар хүлээлгэнэ. Хугацааг нь болгоод очихоор үйлдвэрлэлийн стандартаар батлуул гэнэ. Үйлдвэрлэлийн стандартаа хүлээж зургаан сар болоход нэг жилийн дараа нөгөө технологи маань хоцрогдчихдог.

    Ийм учраас дэлхийн стандартын итгэмжлэл авсан бүтээлд Монголынх 24 цагийн дотор баталгаагаа гаргаад өгчихдөг болох хэрэгтэй. Яагаад гэвэл, Монголын лаборатори шинжилж чаддаггүй л байхгүй юу. Жишээ нь, ходоодны дурангийн линзийн хугарах, ойлгох чадвар ямар вэ гэдгийг Монголын лаборатори шинжилж чадахгүй. Тэгсэн мөртлөө стандарт гарга гээд байдаг байхгүй юу. Би сая нэг юман дээр стандарт хөөцөлдөөд хаясан. Миний нас хүрэхгүй юм билээ.

    Монголчууд яагаад гепатиттай юм. Чанадаг шприцээр бүгдийг нь тариад нэг үеийг тэр чигээр нь гепатиттэй болгосон. Одоо яг ийм зүйл давтагдаж байна. Эмэгтэйчүүдийн мэс заслын лип гэдэг хутга байдаг. Тэрийг нэг хүнд хэрэглээд спиртэнд дүрж байгаад дараагийн хүндээ хэрэглэдэг. Заавраараа бол нэг удаад хэрэглэх ёстой ч Монголын бүх эмнэлэг дамжуулж хэрэглээд байна. Халдварын эрсдэлийг мартсан. Яагаад гэвэл, хутганы үнэ нь өндөр. Харвардын эрдэмтэд спирт бол хавдрын халдварын эрсдэлийг бууруулж чадахгүй гэсэн дүгнэлт гарсан. Иймээс би нэг цагт 120 мянган ширхэг хутга үйлдвэрлэдэг Японы төхөөрөмжийг оруулж ирье гэж байсан юм. Гэтэл “Нэг цагт 120 мянгыг үйлдвэрлэх юм бол бусдыг нь яах юм” гэсэн асуудал тавьсан. Миний бодол бол Монголд зах зээл бага учраас энд үйлдвэрлэж эмнэлгүүдээ хангаад үлдсэнийг нь бусад улсад экспортолъё гэсэн. Гэтэл дэмжээгүй. Иймэрхүү эсэргүүцэл, хүнд суртлыг үгүй болгох хэрэгтэй байна.

    -Шинжлэх ухаанд зарцуулж байгаа мөнгө нь бас бага юм биш үү?

    -Судалгаа хийхэд маш их зардал гардаг. Судалгаа амжилттай болвол гаргасан зардлаа бүтээгдэхүүний орлогоосоо хэд дахин нөхнө. Манайханд ийм дутагдал байдаг. Хэрвээ би ШУТИС дээр очоод “Ийм судалгаа хийе, 500 сая төгрөг хэрэгтэй байна” гэвэл “Танай судалгаа чинь бүтэхгүй бол яах юм” гэнэ. Болохгүй байна гэдэг чинь судалгааны үр дүн шүү дээ. Би Японы 400 мянган ам.доллараар тоглоод л хаяж байсан. Нэг төслийн судалгааг хоёр жил хийгээд үр дүн гараагүй учраас болохгүй юм байна гээд хаасан. Тэгээд гутраад сууж байтал миний багш профессор Ошинара Хинада гаднаас баяр баясал болсон орж ирээд, “За төсөл дууссанд баяр хүргэе” гэхгүй юу. Монгол хүнд бол “Энэ одоо тавлаад байгаа юм уу, шоглоод байгаа юм уу” гэж бодогдоно биз дээ. Тэгтэл багш, “Баяр аа, чи болохгүй гэдгийг нь баталсан байна. Хэрвээ чи батлаагүй байсан бол маш олон японууд мөнгө зарж, энэ судалгааг хийх байлаа. Одоо нэг ч япон энд мөнгө зарахгүй. Энэ л чиний ажлын үр дүн. Үр дүн болгон “болно” гэж гарах албагүй. Чи “болохгүй” гэдгийг нь баталсан учраас олон компанийн мөнгийг аварсан” гэсэн. Гэтэл Монголд судалгаанд зарцуулах мөнгө байхгүй, дээр нь судалгаанаас эерэг дүн л хүлээдэг. “Энэ судалгаа заавал болохг ёстой. Болохгүй бол хариуцлагыг нь чи хүлээнэ шүү. Ажлаас чинь хална шүү” гэдэг. Адгийн наад зах нь улсынхаа ДНБ-ийн нэг хүрэхгүй хувийг л ШУА-даа хуваарилж байна шүү дээ. Нэмж хэлэхэд, металл саван дотор ус орж тэлэхээрээ дефармац хэр байдаг вэ гэдгийг судлах лаборатори манайд байдаггүй. Судлахын тулд хамгийн ойрхон Сөүл, Бээжинд очиж судалгаа хийнэ. Тэгээд тэнд судалгаа хийж байхад солонгосууд, хятадууд нүдээ аниад сууж байна гэж байхгүй. Намайг судалгаагаа хийж дуусаад Монголд ирээд танилцуулж байхад Солонгост аль хэдийнэ миний санаагаар бүтээгдэхүүн хийчихсэн байдаг. Ийм учраас гадаадын лабораторид ажиллаж байна гэдэг чинь гадаадуудад юмаа алдаж байна л гэсэн үг. Ийм учраас эрдэмтдийнхээ хариуцлагыг нь нэмээд тэднийгээ юм бүтээх нөхцөл бололцоогоор хангаж дэмжих хэрэгтэй.

    -Монголын шинжлэх ухааны хамгийн том байгууллага нь ШУА. Энэ байгууллагыг гаднаас, дотроос нь та яаж үнэлдэг вэ?

    -Академид цус сэлбэлт хэрэгтэй. Бөхчүүд залуучуудаа дийлэхгүй юм байна, бяр дууслаа гээд зодог тайлдаг. Машин ч гэсэн шинэ загварынх гарч ирэхээр эзэндээ гологдож хаягддаг. Яг үүн шиг би юу судалж чадаж байна, чадахгүй байна гэдэг хязгаараа мэдэх хэрэгтэй.

    Тэрийг хаана мэддэг вэ гэхээр мэдээлэл сайтай газарт. Германы нэг эрдэмтэн нано ус хийлээ. Тэр усыг 100 градуст халааж -40 градусын орчинд байлгахад 72 цагийн дараа л температур нь буурч эхэлдэг. Энэ бол дэлхийд шуугиулсан бүтээл. Бүтээсэн эрдэмтнийг нь илтгэлээ тавиад тайзнаас буухад хөрөнгө оруулагчид араас нь хуйлраад ирж байгаа юм. Тэр хүн “Надад мөнгө өгөөч” гэж гуйгаагүй. Харин мөнгө өгөх гэж байгаа хүнээ сонгож байна шүү дээ. Гэтэл манай ШУА-ийнхан “Бид ийм судалгаа хийх гэсэн чинь мөнгө олдохгүй байна” гэж яриад байгаа. Би бол “Дэлхийг гижигдэх бүтээл хийж чадаагүй байна” л гэж хэлнэ. Өөрөөс нь 10-20 дахин илүү чадалтай, мэдлэгтэй болсон залуучуудыг хуруу шил гаргаад л дараад байдаг. Толгой дотроо том санаа тээсэн залуучуудаа удирдах хүсэлтэй байгаа бол ядаж эрдэм шинжилгээний ажилд нь оролцолгүй, дэмжээд өгөх хэрэгтэй.

    -Янз бүрийн шалтгаанаас болоод мундаг залуучуудаа гадаадад алдаад байх юм. “Зөгийн үүр” гэдэг том төсөл явсан. Үр дүн нь яаж гарсныг мэдэхгүй юм. Гэхдээ залуучууд Монгол руу биш гадаадын том компаниудад ажиллая гэдэг болчихжээ?

    -Монголдоо харимаар байдаг юм. Гэвч тэднийг ажиллуулах ажлын байр Монголд олдохгүй байна гэж ихэнх нь ярьдаг. Биднийг 20 гаруй жилийн өмнө Японоос оюутан байхад дэлхийн хэмжээнд судалгаа хийдэг монгол залуучууд цөөхөн л байсан.

    Одоо харж байхад монголчууд дэлхийн бүх том газарт ажиллаж байна. Харвардад, Оксфордод, Пенсилваны их сургууль, Токио, Нагояад байна. Тэд бүгд том том судалгаа хийгээд сууж байна. Жишээ нь, Германд төгссөн Мядагмаа гэдэг эмэгтэй нанотехнологийн давуу хийлээ. Солонгост төгссөн Амаржаргал гэдэг эмэгтэй эмнэлэгт зориулсан өнгө нь хувирдаггүй нанотехнологийн бүтээгдэхүүн хийж байна. Америкийн Цахиурын хөндийд программ, техник хангамжийн чиглэлээр ажиллаж байгаа монгол залуус өчнөөн байдаг. Программ хангамжийн чиглэлээр манайхан сүрхий болсон.

    Японы “Ulitra sound unit” гээд эмнэлгийн эхогийн компани байдаг. Тэд дэлхийн бүх эхо аппаратаас нэгийг худалдаж авсан. Тэгээд эртдэмтдийн багуудад худалдаж авсан аппаратуудаа хуваарилж өгөөд судлуулдаг. Хамгийн сул тал, сайн талыг нь судла гээд. Зургаан сарын дараа эрдэмтдийн багаа хуралдуулж судалсан аппаратнуудынхаа сайн талуудыг нь бичээд, “Энэ сайн талуудыг багтаасан эхо аппаратыг манайх үйлдвэрлэнэ. Харин энэ санаануудыг нэмчихээрэй” гэж байгаа юм. Япон эхо ингэж л гарч ирдэг. Тийм учраас Японы оношилгооны төхөөрөмжүүд дэлхийд нэг номер шүү дээ.

    -Инженерүүд бэлтгэж байгаа байдал ямар байна вэ, Монголд?

    -Дээхнэ телевиз үзэж байхад “Монголын бүх урлагийн одууд миний шавь” гэж нэг Пионерын ордонын багш бахархаж байна лээ. Тэрэн шиг Монголын гайгүй инженерүүд Залуу техникчдийн ордоны дугуйланд явж байсан юм. УИХ-ын дарга З.Энхболд, Монелийн инженерүүд, Залуу зохион бүтээгч нэвтрүүлгийн Лодойравсал нараас асуугаарай. Австрид цөмийн физикийн судалгаа хийж Олон улсын атомын багт ажилладаг Жамъяан Залуу техникчдийн ордонд явж байсан. Гэтэл Монголд одоо энэ ордон алга. Сайн инженер дөрөвдүгээр ангиасаа л бараг бий болдог. Тэр наснаасаа сонирхож яваад их сургуульд орвол сайн инженер болж төгсдөг. Дунд сургуульдаа мэргэжлээ сонгоогүй явж байгаад төгсөөд орчуулагч болох уу, эмч болох уу гэж эргэлзэж байгаад инженер болсон бол хэзээ ч сайн инженер болохгүй. Тийм учраас их сургуульд ороод инженер болно гэвэл жинхэнээсээ sorry. Ийм учраас сайн инженерүүдийг одооноос дунд сургуульд нь бэлдэх ёстой. Хар бор ажил хийж дадлагажсан сайн инженерийн нуруун дээр улс орон явдаг болохоос эрдэмтдийн нуруун дээр явахгүй л дээ.Манай төрд ямар нэгэн бодлого байгаа л байх. Италийн нэг парламентийн гишүүнтэй би уулзаж л байсан. Тэгсэн чинь бараг л “Явдаг ТҮЦ” гэдэг шиг л юм явж байна. “Манай тойргийнхон ийм үзэг хийдэг, ийм чарга хийдэг. Хямдхан, чанартай. Манай тойргийнхон намайг олон улсын хуралд явахад эдгээрийг экспортлох даалгавар өгсөн. Энийг авчих” гэсэншүү юм яриад явж байна.

    Бас Японд нэг хурал болоход Мьянмарын нэг улстөрч, “Манай улсын эрдэмтдэд санаа нь байна. Мөнгө хэрэгтэй байна. Бид шинэ технологи гаргамаар байна. Дэлхийн зах зээлд гарахад туслаач” гээд гуйж байна. Филиппиний бас нэг улстөрч, “Манайх ялан-ялан ургамлаас залуужуулдаг бодис гаргасан. Түүгээрээ залуужуулдаг тос хийнэ гээд үйлдвэрээ байгуулсан. Энэ тосыг дэлхийн зах зээлд гаргахад туслаач” гэж гуйж байна. Дэлхийн долоон тэрбум хүний тал нь залуужих, үрчлээгүй байх хүсэлтэй байгаа. Хэрвээ тэр тосыг дэлхий авдаг болвол Филиппиний эдийн засаг яаж хөгжих билээ. Манай улстөрчид ч гэсэн гадаадад хувийн, хувьсгалын ажлаар явахдаа ийм л юм гуйх хэрэгтэй. Бид 1984 онд Выставкын урд ШБОС гэдэг үзэсгэлэн үзэж байсан. Тэгэхэд Монголд машины дугуй, компьютер үйлдвэрлэж байсан, бууз чимхдэг машин хийсэн байсан. Би ноднин Улаанбаатарт, “Монголд үйлдвэрлэв” үзэсгэлэн үзээд гутарсан. Ердөө л гар урлал. Намайг Энэтхэгт дээр үед явж байхад Төвдүүд зам дээр суучихсан эсгий таавчиг, түлхүүрний оосор хийгээд зарж байсан. Яг тэрэн шиг санагдсан. 1984-2014 оны хооронд Монголын хөгжил ухарсан юм биш үү.Дараагаар нь би Шанхай, Токиогийн үзэсгэлэн үзсэн. Тэд бол тасарсан байна. “Мишээл экспо” дээр хараарай Монголд үйлдвэрлэв гэсэн үзэсгэлэн дээр үслэг эдлэл, савхин дээл, эсгий углааш, модон хүүхэлдэй, эсвэл Хятадаас авчирсан барилгын материал байгаа. Бусад улсын үйлдвэрлэлийн үзэсгэлэнг үзвэл манайхан өөрсдөдөө гутарна шүү. Би эх орноо үйлдвэрлэгч улс болно гэж итгэдэг.

    -Манайх эрчим хүчний шинэ эх үүсвэрээ барина гээд газар, ТЭЗҮ-гээ яриад удлаа. Эх үүсвэр барихаас хэмнэх нь цөөн хүн амд илүү байж болох уу?

    -Эрчим хүчээр цангадаг улсуудын тоонд Монгол ордог. 170-180 мегаваттын эрчим хүчийг оргил ачааллынхаа үед гадаадаас бид авдаг. Тэгсэн мөртлөө эрчим хүч их хэмжээгээр хэрэглэдэг улсуудын тоонд бас Монгол ордог. Бид дэндүү тансаг хэрэглээтэй юм байна аа. Захын нэг хүнээс “та өдөрт хэдэн килобатт хэрэглэдэг вэ” гэж асуухад манайхан хариулж чаддаггүй. Эрчим хүчний сарын хэрэглээгээ ч мэдэхгүй. Тэгсэн мөртлөө сарын цалингаа бүгд мэддэг. Учир нь, эрчим хүч Монгол хүний амьдралын хэрэглээг зохицуулах хэмжээнд очоогүй байна. Хэрвээ хүн эрчим хүчээс хамааралтай хэмжээнд амьдарч эхэлбэл хэдэн киловаттыг хэрэглэдгээ мэддэг болно. Монголчуудын эрчим хүчний хэрэглээг гар утасны төлбөртэй зүйрлэвэл нэг сард хэд гарах нь хамаагүй гээд шаардлагатай, шаардлагагүй ямар ч үед утсаараа байнга ярьж байгаатай адил. Утасны мөнгө хэд гарах хамаагүй гэж байгаа бол утасны төлбөрөө хянахгүй гэсэн үг. Гадаадууд бол нэг сард эрчим хүчиндээ тэдийг зарна, газандаа тэдийг төлнө, би тэдэн төгрөг цуглуулна гэдэг төлөвлөгөөгөө жилээр нь гаргадаг. Тийм учраас манайхан эрчим хүчээ шаардлагагүй үед хэрэглэдгээ болих хэрэгтэй. Гэртээ хэмнэлттэй төхөөрөмжүүд тавьж, их даарахгүй, их халахгүй суухад л болно. Ингэж чадвал Монгол Улс хүмүүсийн жийп хурааж, алба хаагчдаа цомхотгох шаардлагагүй.

    -Улаанбаатарт агаарын бохирдолтой тэмцэхийн тулд гэр хорооллоо барилгажуулах хэрэгтэй. Энэ бол нэгдүгээр шийдэл. Гэхдээ цаг хугацаа хөрөнгө мөнгө их орох учраас боловсруулсан түлш, зуух тарааж аргацааж байна. Энэ байдлыг та юу гэж хардаг вэ?

    -Хятад таван жилийн өмнө утаагүй зуух төслийг хэрэгжүүлж 65 тэрбум ам.доллар зарцуулсан. Ингээд төслөө хаасан. Утаагүй зуух, утаагүй түлшээ нэвтрүүлсэн ч Бээжин утаатай болсон. Иймээс төслөө хаагаад үлдсэн зуухаа манайх руу шахсан. Уг нь Бээжин хотын захирагч руу хотын дарга Э.Бат-Үүл бичиг өгчих байсан юм. Танайх энэ аргыг хэрэглээд үр дүнд хүрсэн үү гэж асуух байсан. “Хүрээгүй” гэж бичиг ирэхэд энэ төслийг зогсоох хэрэгтэй байсан юм. Зуух, түлш нь хямд байж болох ч юм шатаагаад утаагүй болно гэж хэзээ ч байхгүй. Улаанбаатар байх ёстой хэмжээнээсээ 300 дахин утаатай байна. Утаагүй зуух, түлш нэвтрүүлээд 40 хувиар багасгана гэдэг хүссэн үр дүн биш. Ямар ч байсан эрчим хүчийг 5-8 дахин хэмнэдэг бүтээл гаргалаа. Нэг байгууллага сард 5000-7000 төгрөг хэрэглээний усандаа төлдөг байх боломж олголоо. Жижигхэн ч гэсэн эдийн засагт хэрэгтэй бүтээл. Ийм бүтээлийг олноор нь дэмжээсэй. Монголчуудыг гурван саяын биш долоон тэрбумын зах зээл хүлээж байна.

    Ганбаатар УЛСБОЛД
    Эх сурвалж: http://www.itoim.mn/index.php/site/news/922

  • Ш.ЯЛАЛТ: ​Тонныг нь 50$-р зарж чадахгүй бга нүүрсэнд 1кг нь хагас сая $-р үнэлэгддэг сансрын техник, дуунаас хурдан онгоцний үйлдвэрлэлд онцгой шаардлагатай чухал материал байгаа

    Монголын анхны электроникийн үйлдвэр МОНЕЛ-ийг үүсгэн байгуулагч, Монелтех компанийн захирал Ш.ЯЛАЛТын инновацийн талаар бичсэн ИННОВАЦИ эсвэл СҮЙРЭЛ нийтлэлийг танд хүргэж байна.

    МОНГОЛ УЛСАД ӨНДӨР ТЕХНОЛОГИЙН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ ХӨГЖҮҮЛЭХ БҮРЭН БОЛОМЖТОЙ.

    Монгол орны эдийн засгийн байдлыг сайжруулах нэг үндсэн арга зам бий. Энэ бол мэдлэг шингэсэн, материалын орц багатай, өрсөлдөх чадвар өндөртэй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж эдийн засгийг амь оруулах явдал юм. Ийм учраас инновацийн үйл ажиллагааны хөгжлийг хангаж, эрчимжүүлэх, шинжлэх ухаан технологийн өнөөгийн ололтуудыг сорчлон авч үйлдвэрлэлдээ шуурхай нутагшуулан нэвтрүүлж эдийн засгийнхаа бодит өсөлтийг хангаснаар ард түмний аж амьдрал дээшилнэ.
    Хөгжиж байгаа болон хөгжилтэй орнуудын ДНБ-ий өсөлтийн 70-85 хувийг мэдлэгт тулгуурласан, инновацийн технологи бүхий үйлдвэрлэлээр хангаж байна. Тухайлбал, мэдлэгт тулгуурласан иргэний нийгэм товойн гарч ирээд, тэрхүү мэдлэг нь инновацид тулгуурласан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх боломжийг олгож нийгмийн хөгжлийг тодорхойлох гол хүчин зүйл болж байна.

    Ингээд мөн нэгэн цоо шинэ соёл иргэншил үүсэн төлөвших нь. Энэ нь инновацийн соёл иргэншил гэж нэрлэгдэх боллоо. Шинэ төрлийн бүтээгдэхүүн зохион бүтээх, үйлдвэрлэлд нэвтрүүлэх хугацаа хэдэн арван жил, бүхэл зуунаар хэмжигдэж байсан бол сүүлийн үед бүр хэдхэн сараар хэмжигдэх болж байна. Хөгжил дэвшил, өсөлтийн хамгийн гол хэмжүүр үзүүлэлт нь инновацийг хэрхэн төрүүлж байгаа, бойжуулж байгаа, нутагшуулж байгаа болон үр шимийг нь хүртэж байгаа байдал юм. Электроникийн салбарт анх эхэлж хүчээ авсан инновацийн их давалгаа нь өнөөдөр программ хангамж, харилцаа холбоо, хими биологи, материал судлал зэрэг манай гаригийн үйлдвэрлэл, технологийн бүх салбарыг хамрах болжээ.
    Энд чухам инноваци гэж юу болох тухай ойлголтыг жаахан тодруулъя. Инновацийг хэд хэдэн талаас нь авч үздэг. Ерөнхийдөө эрдэм шинжилгээ, судалгааны ажлын үр дүнд бий болсон нээлт, шинэ бүтээлийг үйлдвэрлэлд бүтээгдэхүүн хэлбэрээр нэвтрүүлсэн үйл ажиллагааг хэлдэг. Инновацийн тухай ойлголт нь шинэ бүтээгдэхүүн гаргах, үйлчилгээ үзүүлэх, тэдгээрийг хэрэгжүүлэх арга, технологи, эрдэм шинжилгээний болон зохион бүтээх үйл ажиллагаа юм. Мөн тэдгээрийг зохион байгуулах, эдийн засгийн ашиг олохоор санхүүжүүлэх зэрэг хүрээг ч мөн хамруулна. Энэ дундаас инновацийн хоёр чухал онцлогийг тодорхойлбол:
    Нэгдүгээрт, бүтээлч үйл ажиллагаа, оюуны хөдөлмөрийн үр дүн.
    Хоёрдугаарт, шинэлэг зүйлийг нэвтрүүлэх үйл ажиллагаа юм.
    Сүүлийн үед инновацийн Олон улсын стандарт гэдэг ойлголт гарсан. Инновацийг бүтээлч үйл ажиллагааны үр дүнд бий болсон шинэ болон сайжруулсан бүтээгдэхүүн, тэдгээрийг үйлдвэрлэхэд шаардлагатай технологийн процесс хэлбэрээр илрэн гарч ирээд практикт нэвтрэн зах зээлд амжилттай борлуулж байгаа эцсийн үр дүн гэж ойлгож болох юм. Харин шинэлэг санаа, зураг схем, онолын үндэслэл зэрэг нь практикт нэвтэрч хэрэглээнд хүрээгүй л бол инноваци гэхгүй. Өөрөөр хэлбэл, сувай үнээтэй л ижил юм даа.
    Иймд инноваци нь шинжлэх ухаан, технологийн шинэлэг чанар, практикт нэвтэрсэн байдал буюу үйлдвэрлэгдэж эхэлсэн, өөрөөр хэлбэл аль нэг салбарт хэрэглэгдэж байдаг гэсэн үг.
    Тэгвэл инновацийн процесс гэдэг нь шинэлэг зүйлийг бүтээх ба дэлгэрүүлэх үйл ажиллагаа юм. Ер нь “Innovation” гэдэг англи үг нь шинэчлэл, шинийг сэдэх, шинэ санаачилга гэж ойлгогддог.
    Монгол Улсын эдийн засаг сүүлийн хэдэн жилийн дотор “Баялгийн хараал”-д ямар нэг хэмжээгээр өртөн, ганцхан хоногт олон арван сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг барих мөнгөө гадаадын хөрөнгө оруулагч нэртэй мөнгө хүүлэгчдэд хүү хэлбэрээр төлж байна. Энэ нь эдийн засагт ямар их дарамт үзүүлж, бүр муужруулж байгаа нь ойлгомжтой. Энгийн үгээр хэлбэл, хайртай охиноо хадамд өгөөд дараа нь өдөр болгон хурдан морио хүргэндээ барьж өгч нядлуулж байна гэсэнтэй агаар нэгэн юм.
    Манай эдийн засагт өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн эзлэх хувь өчүүхэн байгаа нь инновацийн төвшин дэндүү доогуур байгааг бэлхнээ харуулж байгаа. Ихэвчлэн хүрзний технологи голлож, баялгийг ухаж аваад зарахыг л манай толгой бизнесмэнүүд чадаж байна. Хэсэг хугацаанд ингэж мөнгө босгож болох ч энэ нь яваандаа мөхөлд хүргэх нь дамжиггүй. Хөгжсөн орнууд нүүрснээс 500 гаруй төрлийн материал гарган авч байна. Нүүрс гэхэд 15-20 жилийн дараа хэнд ч хэрэггүй болох магадлалтай. Энэ нь эрчим хүчний цоо шинэ эх үүсвэр бий болж байгаатай холбоотой. Одоо манай улсын Шинэ технологи – Инновацийн боломж, өрсөлдөх чадварыг авч үзье.
    Саяхан эдийн засгийн өсөлт 18 хувьд хүрлээ гэж хөөрцөглөж байсансан. Савангийн хөөс мэт замхрахад манай төр засгийн газрын түшмэдүүдийн санаачлан хэрэгжүүлж ирсэн зуун ямаанд жаран ухны үлгэр болох Тахарын алба, Боомтын нэгдсэн захиргаа, Хөдөлмөр нийгэм хангамжийн хоёрын хоёр яам, төрийн албан хаагчдын тоог сүүлийн хоёрхон жилд 30000 хүнээр нэмэгдүүлсэн зэрэг эдийн засгаа сөхрүүлэх “инновациуд” илт нөлөөлсөн нь тодорхой.

    Хамгийн эмгэнэлтэй нь Монгол Улс ялангуяа сүүлийн жилүүдэд өөрийн орны оюун ухааны хүчин чадлыг эдийн засгийн, технологийн инноваци хөгжүүлэх, нутагшуулах, мэдлэг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхэд чиглүүлж чадсангүй. Өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүнээр өөрийн хэрэгцээг хангаад цаашаа дэлхийн зах зээлд гарахын ганц болзол бол инновацийн төвшин гэдэгтэй одоо маргах хүн гарахгүй байх. Өөрөөр хэлбэл, хөгжлийн тулгуур нь инновацийн эдийн засаг, мэдлэгт тулгуурласан эдийн засаг байх учиртай.
    Уул уурхайг хөгжүүлэхийн хажуугаар мэдлэгийн үйлдвэрлэлийг 100 дахин хурдан хөгжүүлж чадвал сая найдвартай түргэн хөгжлийн замд орох түлхүүрийг гартаа оруулна. Энд хамгийн гол хоёр хөшүүрэг хэрэгтэй бөгөөд энэ нь инновацид зориулах төсвийн хөрөнгө, татварын бүтэц юм.
    Хүнд суртлын данхар бүтэц тэнд зарцуулж байгаа төсвийн нүсэр хөрөнгөн дотор судалгааны ажилд зарцуулж байгаа хөрөнгө үнэндээ нуудгайгаа далдлахад ч хүрэхгүй ДНБ-ий дөнгөж 0.27 хувь байна. Энэ нь Монгол Улсын эдийн засгийг “харакири” хийхэд түлхэж байна. Инноваци нэвтрүүлэлтийн төвшнөөр манай улс нэлээд сүүлийн байрт найдвартай хэвтэж байгаа нь судалгаанаас харахад тодорхой байна. Тухайлбал, чадварлаг инженерүүдийн хүрэлцээ, технологийн дэвшлийг дэмжих бодлого, дэвшилт технологийн хөрөнгө оруулалт, хууль эрх зүйн орчны дэмжлэг зэрэг үзүүлэлт дэндүү доогуур байна. Тухайлбал, Сингапур зэрэг улстай харьцуулахад 2-3 дахин доогуур байгаа бөгөөд өндөр технологийн агуулга бүхий экспортын нийт экспортод эзлэх хувь Сингапурт 45.16 хувь байхад манайд дөнгөж 0.3 хувь байна. Дээрх хүснэгтээс харахад 100000 хүнд ногдож байгаа патент мэдүүлгийн тоо Сингапурт 87 байхад манайд ердөө нэг байх жишээтэй.
    Байгалийн асар их баялагтай, 50 сая малтай, гуравхан сая хүнтэй, цунами хар салхи хэзээ ч нүүрлэхгүй Ази тивийн өндөрлөгт байрладаг орны иргэд болж төрчихөөд бид яагаад ингэж амьдрах болов оо? Яагаад хүн амын тэн хагас нь дөнгөж өл залгуулж явна вэ?
    Ганцхан шалтгаан байгаа нь биднийг удирдахаар гарч ирсэн үндэсний лидерүүд хэмээх хэсэг бүлэг хүмүүс өндөр технологи, инноваци нэвтрүүлэх ухаан, чадвар хүрэлцэхгүй, засаглалыг зөвхөн өөрсдийн халаасыг түнтийлгэх хэрэгсэл болгон ашиглаж байгаатай холбоотой. Үүний үр дүнд Монгол Улсад өнөөдөр долларын тэрбумтан хоёр, саятнууд хэдэн арваараа төрийн мөнгөөр төржээ.
    Өнгөрсөн зуунд Даймлер Бенц шинэ бүтээгдэхүүн болох автомашин үйлдвэрлэсэн бол Генри Форд технологийн инноваци нэвтрүүлсэн нь конвейрын шугам байв. Энэ нь бүтээгдэхүүнийг олноор үйлдвэрлэх боломж олгосон шинэ инноваци байсан юм. WalМart-ын сүлжээ дэлгүүр болон ах дүү МcDonalds нарын нийтийн хоолны шинэ зохион байгуулалтын инновацийг олон жилийн өмнө нэвтрүүлсэн нь өнөөдөр ч хуучраагүй байна.
    Ийм гурван төрлийн инновацид тулгуурласан эдийн засаг, нийгмийн дэвшил бүхий улс нь хөгжингүй орон гэж тооцогдож байгаа бөгөөд хөгжил дэвшил гэдэг нь товчоор инноваци нэвтрүүлж чадаж байгаагийн үзүүлэлт болжээ.
    Уг нь бидний Монгол Улс гайхамшигтай инновацийн бүтээлүүдийг түүхэндээ хэрэгжүүлж ирснийг Ил хаадын үед Персид байгуулсан өнөөгийн NASA-тай эн тэнцэх одон орны судалгааны төв, услалтын систем, дөнгөж өнөөдөр учрыг нь олж байна. Жишээ нь, композит материалаар хийгдэж байсан өндөр хурд, цохилтын хүчтэй исгэрдэг нум сум, хоорондоо өртөөний зайнд байрласан элсэн цөлийн дундахь агаараас ус ялгадаг эрчлүүрт технологийн худгууд, пуужинт технологийн эхлэл болох галт сумаар харвагч техник хэрэгслүүд, тэр үед Европ тивд ч байгаагүй эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүс тусдаа халуун усанд орж, алжаал тайлдаг газрууд, цэвэр бохир усны системүүд, олон арван мянган цэрэг дайчдыг хооллож, ундалж чадаж байсан одоогийн Макдональдсаас дутахгүй систем, орчин үеийн интернэтийн өвөг эцэг гэгдэж байгаа шуурхай морин өртөө зэргээс харж болно.
    Хүлэг хаан баруун зүг дайлаар мордохдоо их цэргийн урд талд 20000 хүнтэй инженер, техникийн бүхэл бүтэн алба хөдөлгөж шаардлагатай гүүр, хүнсний агуулах бусад байгууламж барих, цэргийн хүнд техникийг сэлбэх, засварлах зэрэг ажлыг гүйцэтгүүлж байжээ. Германы их гүн ухаантан В.Гегель “Монголчууд хүн төрөлхтөнд оюун ухаан бэлэглэсэн юм” гэж нэгэн алдарт бүтээлдээ хэлсэн байдаг нь монголчуудын гени ямар их агуу түүхэн уламжлал, потенциалтай гэдгийг дэлхий үнэлж байсны тод гэрч мөн билээ.
    Үндэсний инженер техникийн болон эрдэмтдийн хүчийг нэгтгэн төвлөрүүлж эдийн засгийнхаа нэн тулгамдсан асуудлуудыг шийдэх хугацаатай үүрэг даалгавар өгч, зорилго тавин, шаардлагатай санхүүжилтээр хангаж чадвал манай Монгол Улс ойрын хугацаанд сэргэн босож ирэх боломжтой. Үүний нэгээхэн баталгаа нь хэдэн жилийн өмнө МОНЭЛ фирмийн инженерүүд Монголын ориг компьютер зохион бүтээж, өнгөт телевизор үйлдвэрлэж, сансрын болон биотехнологийн зориулалттай өндөр нарийвчлалтай электрон техник хэрэгсэл үйлдвэрлэн гадаад оронд нийлүүлж байсан нь Монгол Улс 2200 жилийн түүхэндээ анх удаа өндөр технологийн бүтээгдэхүүн экспортолж байсан түүх болон үлдсэн юм. Энэ инновацийн багахан үйлдвэрийг босгоход Монгол Улс нийтдээ тав орчим сая ам.доллар зарцуулсан байдаг.
    Эдийн засгаа инновацижуулж чадахгүй бол биднийг одоо нэрвэгдээд байгаа ядуугийн зовлон дээр оюун ухааны хоосрол нэрмэж Монгол Улс маань оршин тогтнох, цаашид бидний генийг, хөх толбыг өвлөн Мөнх тэнгэрийн дор түмэн жил алтан жолоог залах ирээдүй хойч маань ямархан нүүр царайтай, хэнбугай болчихсон байхыг тааварлахад үнэхээр аймшигтай.
    Хэдхэн жилийн өмнөх тоглоомын дүрэм “Инновацийг зайлшгүй тохиолдолд л нэвтрүүл” гэж байсан бол өнөөдрийн тоглоомын дүрмийг “Инноваци эсвэл сүйрэл” гэж томьёолохоос аргагүй болж байна.
    Монгол Улс өнөөдөр ямар ч үнээр гэсэн өөртөө шатахуун үйлдвэрлэдэг болох, нүүрснээсээ хамгийн наад захын бордоо, утаа багатай түлш, карбон нийлэг материал, композит материал, нэг квт нь 50 төгрөгийн үнэтэй цахилгаан эрчим хүч, мах, сүү, ноос, ноолуур, барилгын материал үйлдвэрлэхэд шаардлагатай уур зэргийг гарган авч өргөн ашиглах, нано технологи, супер компьютер, жолоочгүй онгоцны үйлдвэрлэл эзэмших зэрэг ихээхэн өргөн боломж байгааг инновацийн шугамаар нутагшуулан хэрэгжүүлж эхлэхэд 3-5 жилийн дотор л нэг хүнд ногдох ДНБ 10000 долларт хүрэх бодит боломж нээлттэй байгааг Шинэ Засгийн газрын тэргүүнийхээ анхааралд хандуулж, өөрт чинь “Инновацийн засаглал” хэрэгжүүлэх түүхэн хариуцлага тулж ирээд байгааг анхааруулаад эхний яриагаа дуусгая.
    Эцэст нь, бидний ганц тонныг нь 50 ам.доллараар зарж чадахгүй байгаа нүүрсэн дотор нэг кг нь хагас сая ам.доллараар үнэлэгддэг сансрын техник, дуунаас хурдан нисэх онгоц, усан онгоц, хурдан галт тэрэгний үйлдвэрлэлд онцгой шаардлагатай чухал нэгэн материал байж л байгаа юмсан даа.

    2015 оны 5 дугаар сарын 2.
    Улаанбаатар хот

  • МОНГОЛ БРЭНД БҮТЭЭГДЭХҮҮН

    КЕРАМИК УРЛАГ, ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

    MASTER TONER- ПРИНТЕРИЙН ХОР ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

    ОБ ПЛАСТИК- САВ БАГЛАА БООДЛЫН ҮЙЛДВЭР

    МОНФРЭШ- СҮҮНИЙ ҮЙЛДВЭР

    НАРНЫ ЗАЙН ҮЙЛДВЭР

    БЯСЛАГИЙН ҮЙДВЭРЛЭЛ

    ХАШ МӨНХ- МОДОН ЭДЛЭЛИЙН ҮЙЛДВЭР

    УЯНГА ХИЙЦИЙН МОНГОЛ ГЭР ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

    ТОД ОЙМС- ОЙМСНЫ ҮЙЛДВЭР

    БАГРО- ДАРШИЛСАН ХҮНСНИЙ ҮЙЛДВЭР

    ШАР ДОКТОР- ЧАЦАРГАНЫ ҮЙЛДВЭР

    ОБ КАПИТАЛ- ЧИПСНИЙ ҮЙЛДВЭР

  • Бага нуурын Цахилгаан Механикийн үйлдвэр бидний бахархал

    Цахилгаан эрчим хүчний 300 гаруй нэр төрлийн тоног төхөөрөмж зохион бүтээгч, үйлдвэрлэгч Багануур Цахилгаан Механикийн Үйлдвэр компани 2010 онд байгуулагдсан. Францын Schneider Electric компанийн стандартаар үйлдвэрлэл явуулж буй тус компани барилга, уул уурхай, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний бүх салбарт импортыг орлох бүтээгдэхүүнээ нийлүүлж буй САЛБАРТАА ТЭРГҮҮЛЭГЧ үйлдвэр юм.

    Холбоо барих: 98-222222

    Видео эх сурвалж: Bloomberg Mongolia

    БАГАНУУРЫН ЦАХИЛГААН МЕХАНИКИЙН ҮЙЛДВЭРТ ЗОРЧСОН ТЭМДЭГЛЭЛ
    Багануурын Цахилгаан Механикийн Үйлдвэрийн хамт олонд “Монгол хүний үнэ цэн” сэдэвт лекц уншихаар уригдаж 4 сарын 3-ны 7:00 Багануурруу хөдөллөө. Үйлдвэр дээр 9 цагт очлоо. Эхлээд үйлдвэрийн захирал нь үйлдвэрийн үйл ажиллагаа болон бүтээгдэхүүнүүдтэйгээ танилцууллаа. Цахилгааны шийд, сервэрийн хайрцаг, автобусны буудал, хогийн сав гэх мэт төмөр эдлэл, хийцүүдийг өнгө үзэмж сайтай, чанарлагаар үйлдвэрлэдэг ажээ. Хэрвээ захиалвал төмрөөр юуг ч үйлдвэрлэж чадна гэж хэлж байсан. Үйлдвэрийн тасаг цехээр ороход гял цал, эмх цэгцтэй, орчин үеийн машин техникээр тоноглогдсон агаад хийсэн бүтээлийг харахад “монгол хүмүүс чадаж байна шүү” гэж өөрийн эрхгүй бахархах сэтгэлийг бадрааж байлаа. Эднийд тулгардаг нэг бэрхшээл нь хийсэн загварыг хятадууд дууриаж хийгээд хямд оруулж ирэх явдал байдаг гэж байсан. Ямартай ч энэ үйлдвэр удахгүй олон зуун ажилтантай төмөр эдлэлийн томоохон үйлдвэр болж чадна гэдэгт итгэлтэй байна. За ингээд 10:00 цагт лекцээ уншаад, бэлдэж очсон ном, сонин сэтгүүлээ бэлэглээд буцлаа.

     Замдаа Цонжин Болдогоор орлоо. Дэлхийн хамгийн өндөр морьтой хөшөөнд тооцогдож буй Их Хааны хөшөө, Алтан ташуур, дэлхийн хамгийн том гутал, Хүрэл зэвсэгийн үеийн Хүннү гүрний музей, Монголын эзэнт гүрний музей зэргийг үзэж сонирхлоо. Музейг заавал үзээрэй. Хүннү хүрний үеийн уран дархны ур хийц гайхамшигтай, дахин давтагдашгүй санагдсан.

    Замдаа Цонжин Болдогоор орлоо. Дэлхийн хамгийн өндөр морьтой хөшөөнд тооцогдож буй Их Хааны хөшөө, Алтан ташуур, дэлхийн хамгийн том гутал, Хүрэл зэвсэгийн үеийн Хүннү гүрний музей, Монголын эзэнт гүрний музей зэргийг үзэж сонирхлоо. Музейг заавал үзээрэй. Хүннү хүрний үеийн уран дархны ур хийц гайхамшигтай, дахин давтагдашгүй санагдсан.