creativemongolia

Category: professional-advisors

  • Монгол хүний тэсвэр тэвчээрийг ДЭЛХИЙД НОТЛОСОН Нобелийн шагналт Доржпаламын ЭРДЭНЭЦОГТ

    НҮБ-ын Химийн зэвсгийн шинжээчээр ажилласан Нобелийн Энхтайвны шагналт багийн гишүүн хурандаа доктор Доржпаламын Эрдэнэцогт

    НҮБ-д хүлээн зөвшөөрөгдсөнАраб, орос, англи, франц дөрвөн хэлийг эзэмшсэн.

    Тэрбээр Завхан аймгийн Ургамал сумын нутаг Хөх ам гэдэг газар малчин ард Доржпаламын долдугаар хүү болон төржээ. ОХУ-д Цэргийн дээд, Академи, АНУ-д Аюулгүй байдлын коллеж, Хуулийн сургууль, Европын холбоонд НАТО-гийн Цэргийн сургууль төгссөн. Армид 35 жил, түүний дотор Гаага хотноо НҮБ-ын Химийн зэвсэг хориглох байгууллага /OPCW/-д зэвсгийн шинжээчээр 10 жил тасралтгүй ажиллаж баг хамт олноороо Нобелийн Энхтайвны шагнал хүртсэн. Женев дэхь олон улсын байгууллагад Хими, бактериологи, радиологи, цөмийн шинжээч /CBRN expert/-ээр дэлхийн халуун цэгүүдэд тусгай үүрэг гүйцэтгэх гэрээгээр ажиллаж байсан. 

    2013 оны аравдугаар сард Сирийн улс төрийн асуудал маш хэцүү болж АНУ болон барууны орнууд “Сирид химийн зэвсэг байна, дайралт хийх нь” гээд ОХУ болон зарим улс орон Сирид дайн гаргахгүйн төлөө анхаарч ажилласан юм. Манай байгууллага Сирийн химийн зэвсгийг хяналтад авч ажиллахаар болж, АНУ Сири рүү дайралт хийхээ больсон цаг үе. Ингэж л химийн зэвсгийн шинжээчид Сирид очиж химийн зэвсгийг устгасан. Тухайн үед Нобелийн шагнал олгох эсэх талаар яригдаж эхэлсэн юм. 250 гаруй байгууллага, хувь хүмүус өрсөлдсөнөөс манай байгууллага, ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Путин хоёр тунаж үлдээд бидэнд олгосон. Ер нь манай байгууллагын зорилго нь дэлхий дээрх химийн зэвсгийг бүрэн устгах юм. Дэлхийн химийн зэвсгийн 80 гаруй хувийг бид устгасан. Энэ бүхнийг харгалзаад манай байгууллагад Нобелийн Энх тайвны шагналыг олгох нь зүйтэй гэж үзсэн юм билээ. Байгууллагын шагнал боловч Сирийн химийн зэвсгийг устгасан учраас багийн гишүүдэд сертификат, алтан медаль өгсөн юм.

    НҮБ-ын химийн шинжилгээний байгууллага 1997 онд байгуулагдаж ажиллаж эхлэхээс Монгол шинжээчид ажилласан байдаг. 1997 онд генерал Хүрлээ анхны шанг татсан. Долоон жилийн гэрээ байгуулж ажилладаг. Түүний гэрээ дуусахад хурандаа Нармандах ажиллаж, хурандаа Нармандахын халааг би авсан байдаг юм. Арваад жил ажиллалаа. НҮБ-ын химийн зэвсгийн шинжээчийн албыг Монгол хүмүүс тасралтгүй хашиж байна. Нобелийн шагналын багт багтаж, энэ шагналыг эх орондоо авчирч чадсандаа би их баяртай байдаг.

    Химийн зэвсэг гэж энгийнээр ойлгоход химийн бодисыг зөөгч хэрэгсэлтэй нь хамтатгаж хэлж байгаа юм. Химийн бодис задрах үед түхайн газраа хордуулдаг. Хороор амьсгалсан хүн нэг минут хүрэхгүй хугацаанд үхдэг, эсвэл маш ихээр тарчилж амь тавьдэг. Үй олноор нь хөнөөх зэвсгийн нэг төрөл. Химийн хорт бодисыг зөөгч хэрэгслийнх нь хамт химийн зэвсэг гэж хэлж болно. Зөөгч хэрэгсэл гэдэг нь пуужин, их буу, танк, нисэх онгоцны бөмбөг юм шуү дээ. Шинжээчдийн хаана ямар зорилготой ажилласан гэдэг нь хамаагүй ярьж болдоггүй. Мөн 1940-өөд оны үед Японы Квантуны арми манай улсын эсрэг химийн зэвсэг ашиглах гэж байгаад хэрэглэж чадалгүй дайнд ялагдсан байдаг. Манжуур, Харбин гэх мэт газруудад элсэнд булагдчихсан химийн зэвсэг байсныг нь хүртэл манай шинжээчдийн баг очиж устгасан. Ер нь их олон газарт очиж ажилладаг. Яг химийн зэвсэгтэй орнууд гэх юм бол дээрх дурдсан Орос, Америк, Сири, Ливи гээд энэ дөрвөн орон байдаг. Харин сургалт дадлагаар өөр олон газраар явна. Химийн зэвсгийг гардаж бүрэн устгаснаар ажил маань дууссанд тооцогдоно.

    Химийн зэвсэг устгах хэд хэдэн технологи бий. Сүүлийн үед саармагжуулах замаар устгаж байна. Химийн бодисыг соруулж аваад өөр химийн бодистой хольж бага хортой буюу хоргүй болгодог гэсэн үг. Их биеийг нь 1000 хэмийн халуунтай пийшинд хийж шатаадаг. Төмөр дотор, хананд нь наалдсан химийн бодис шатаж ууршиж алга болдог. Төмрийн хаягдлыг нь гагнаасаар нь хувааж хаяснаар химийн зэвсэг устгах ажил маань бүрэн дуусч байгаа юм. Устгах ажиллагаа үйлдвэрлэл маягаар явагддаг учраас нэг л эхэлсэн бол устгаж дуустал ажил дуусахгүй, 24 цагаар ажилладаг. Тиймээс ажлын цаг, амралтын өдөр гэж байдаггүй. Уг ажилд ороод долоон жилийн турш гэрээсээ хол өдөр, шөнөгүй ажилласан. Химийн зэвсгийн шинжээч байна гэдэг мэргэжлээсээ гадна, бие бялдар, сэтгэл зүй, оюун санааны хувьд маш өндөр шалгууртай, өндөр шаардлагатай ажил шүү.

    Цахим холбоос: https://www.facebook.com/noble…

  • Жамсранжавын ХОРЛОО- Хүүхэд судлаач, гэр бүл- хүүхдийн хөгжил төлөвшил

    Будар овогт Жамсранжавын ХОРЛОО

    Хүүхэд судлаач, сурган хүмүүжүүлэгч

    “Сургуулийн өмнөх боловсролын шинэчлэл” ТББ-ын тэргүүн, Боловсрол судлалын магистр.

    2005 оноос хувь хүний хөгжлийн чиглэлээр ажиллаж, “Яруу сэтгэгч” сонин, “Оюуны хоол” хөтөлбөр, “Та хүчирхэг”-Таван талт ур чадварын сургалт зэрэг залуусын хөгжилд чиглэсэн төсөл хөтөлбөр дээр ажиллаж байгаад 2007 оноос хүүхдийн хөгжил, төлөвшлийн асуудлыг шимтэн судалж эхэлсэн. 2009-2011 онд МУБИС-СӨБС-ийн магистрантурт суралцаж, “4 настай хүүхдийн зан төлөв, хандлага” сэдвээр судалгааны ажил хийж, хамгаалсан.

    2010 оноос сургуулийн өмнөх боловсролын шинэчлэлд хувь нэмрээ оруулах зорилгоор цэцэрлэгийн сургалт хүмүүжлийн ажил, багш нарын тулгамдсан асуудал, мэдээлэл технологийн эрин дэх шинэ үеийн хүүхдүүдийн зан төлөв, хандлагын онцлог шинж чанар, эцэг эхчүүдийн хүүхэдтэй харилцах харилцаа, хандлагыг судалж, хүний зан төлөвшлийн 70% бүрэлдэн тогтдог 5 хүртэлх насны хүүхэд багачуудад зориулж “Сайн мууг ялгая” цуврал номын ажлаа эхэлсэн.

    2014 онд “Сургуулийн өмнөх боловсролын шинэчлэл” ТББ-ыг үүсгэн байгуулж “Сайн хүүхэд”-Хүүхдэд бага наснаас нь эерэг хандлага, зөв дадал хэвшил олгох төсөл хөтөлбөр, “Цэгээр наадъя”- Хүүхдийн бүтээлч сэтгэхүйг хөгжүүлэх төсөлт ажлуудыг санаачлан нийслэл, орон нутагт хэрэгжүүлж байна.

    1. I. Боловсруулсан ном гарын авлага, сургалтын хэрэглэгдэхүүн:
    2. Ø 2012 онд “Цэгээр наадъя” дэвтэр,
    3. Ø 2014 онд “Сайн мууг ялгая-1”-Хүүхдийг зөв хүн болоход туслах 60 дадал,
    4. Ø 2015 онд “Цэгээр наадъя-Хүүхэд хөгжүүлэх 40 аргачлал” арга зүйн ном,
    5. Ø 2015 онд МҮОНРТ, “Монголын шинэ өглөө” хөтөлбөр, ХУД-ийн 46 дугаар цэцэрлэгтэй хамтран “Сайн хүүхэд” хос DVD,
    6. Ø 2016 онд “Сайн хөрш” ОУТББ-ын Яармаг ОНХХ-ийн захиалгаар, “Би Монгол хүүхэд”-Монгол ахуйд амьдрах ухаанд сургах 60 дадал
    7. Ø 2017 онд “Сайн мууг ялгая-2”-Нийгэм, олон нийтийн дунд биеэ зөв авч явахад туслах 60 дадал,
    8. Ø 2017 онд “Сайн хөрш” ОУТББ-ын санаачилгаар хүүхэд асрагч нарт зориулсан “Бага насны хүүхдийн хөгжлийг дэмжих гарын авлага” дээр хамтарч ажилласан,
    9. Ø 2018 онд “Дүрсээр наадъя” зурах аргачлалтай зургийн дэвтэр,
    10. Ø 2019 онд “Цэгээр наадъя-Баруун зүүн тархины жигд хөгжлийг дэмжинэ” хоёр гараараа зэрэг бичдэг номыг тус тус гаргаад байна.
    1. II. Зохион байгуулсан сургалт, үзүүлэх ажил:
    2. Ø 2010 онд ЧДЗДТГ-ийн Нийгмийн хэлтэстэй хамтран тус дүүргийн 12 дунд сургуулийн 300 гаруй эцэг эхчүүдийг хамруулсан “Шинэ үеийн хүүхдийг зөв хүмүүжүүлэх арга ухаан” сэдэвт сургалтын аян зохион байгуулсан.
    3. Ø 2014-2015 онд “Хүүхэд-Эцэг эхийн тусгал” сургалтын аянг зохион  байгуулж, нийслэлийн 5 дүүргийн 12 цэцэрлэг, хөдөө орон нутгийн 3 цэцэрлэгийн нийт 600 орчим эцэг эхэд хүргэсэн.
    4. Ø 2015 онд “Хүүхдэд ээлтэй Хан-Уул” хөтөлбөрт шалгарсан “Сайн хүүхэд” төслийн хүрээнд ХУД-ийн 23 цэцэрлэгийн 23 бүлгийн 1000 эцэг эхэд                    “Шинэ үеийн хүүхдийг зөв төлөвшүүлэх арга ухаан” сургалт явуулсан.
    5. Ø 2015-2016 оны хичээлийн жилд “Цэгээр наадъя-Хүүхдийг бичвэрээр хөгжүүлэх нь” арга зүйн сургалтыг нийслэл орон нутгийн 300 орчим багш арга зүйч нарт хүргэсэн.
    6. Ø 2017 онд НХГБХГ-тай хамтарч “Нийслэлийн сайн гэр бүл шалгаруулах аян” зарлан 9 дүүргийн, 18 цэцэрлэгийн 1000 гаруй эцэг эхэд “Шинэ үеийн хүүхдийг зөв төлөвшүүлэх арга ухаан” сургалт зохион байгуулсан.
    7. Ø 2016-2017 онд нийслэл орон нутгийн 1700 багш, 600 гаруй эцэг эхэд “Цэгээр наадъя-Хүүхдийг бичвэрээр хөгжүүлэх нь” арга зүйн сургалт явуулсан.
    8. Ø 2017-2018 оны хичээлийн жилд нийслэл орон нутгийн 2000 гаруй багшид “Цэгээр наадъя” арга технологийг нэвтрүүлэн 20.000 хүүхдэд хүрч ажилласан.
    9. Ø 2017, 2018 онуудад БМДИ-ээс батлагдсан “Цэгээр наадъя-Бага насны хүүхдийг зурлага бичвэрээр хөгжүүлэх арга зүй” модуль сургалтаа нийслэл орон нутгийн 460 гаруй багшид хүргэж 1 кр цагийн Сертификат олгосон.
    10. Ø 2018 онд Нийслэлийн Боловсролын Газартай хамтран зохион байгуулсан “Цэгээр наадъя-Хөгжилтэй хөгжүүлэх үйл ажиллагаа” уралдааны хүрээнд нийслэлийн 9 дүүрэгт 18 удаагийн нээлттэй үзүүлэх ажил зохион байгуулж 109 цэцэрлэгийн 378 багш, 765 хүүхдийг хамруулсан.
    11. Ø Сүүлийн гурван жилийн хугацаанд нийслэл орон нутгийн 3000 гаруй багш “Цэгээр наадъя” технологийг нэвтрүүлэн, 60.000 хүүхэд цэг холбох энгийн аргаар зурлага, бичвэр хийхийн зэрэгцээ хүссэн дүрсээ үүсгэн зурж, бүтээлч арга ажиллагаанд суралцаад байна.
    1. III. Хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөр:
    2. Ø 2014-2015 оны хичээлийн жилд “Сайн хүүхэд” хөтөлбөрийг санаачлан, Чингэлтэй дүүргийн 39-р цэцэрлэг, Сүхбаатар дүүргийн 2, 42-р цэцэрлэг, Баянгол дүүргийн” 178, 179-р цэцэрлэг, Орхон аймгийн 5-р цэцэрлэг, Сүхбаатар аймгийн 9-р цэцэрлэг дээр тус тус хэрэгжүүлж туршилт судалгааны ажлыг хийсэн.
    3. Ø 2015 оны 6 дугаар сарын 3-наас 7-р сарын 8-ны хооронд, Сүхбаатар аймгийн Баруун-Урт сумын ЗДТГ-тай хамтран, тус сумын цэцэрлэгт хамрагдаж чадаагүй, зорилтот бүлгийн 26 хүүхдийг хамруулсан “Сайн хүүхэд” зуны сургалтыг амжилттай зохион явуулсан.
    4. Ø 2015 онд “Хүүхдэд ээлтэй Хан-Уул” хөтөлбөрийн хүрээнд зарласан төслийн уралдаанд “Сайн хүүхэд” төсөл хөтөлбөр шалгарч тус дүүргийн 23 цэцэрлэг дээр амжилттай хэрэгжүүлж, “Зан чанарын анхдугаар олимпиад”-ыг зохион байгуулсан
    5. Ø 2015-2016 оны хичээлийн жилд хүүхдийг бичвэрээр хөгжүүлэх шинэ арга технологийг боловсруулан “Цэгээр наадъя” төслийг санаачилж Чингэлтэй дүүрэг, Дорнод, Сүхбаатар, Говь-Алтай, Увс аймагт хэрэгжүүлж 9000 хүүхдийг хамруулсан.
    6. Ø 2016-2017 оны хичээлийн жилд “Цэгээр наадъя” төслийг 18.000 хүүхдэд хүргэж, зугаатай сонирхолтой аргаар хөгжих боломж олгосон.
    • Ø 2017 онд “Сайн мууг ялгая-2” номыг Тэргүүн хатагтай Х.Болормаа дэмжиж 1000% хэвлүүлж өгсөн бөгөөд НХГБХГ, НИТХ-тай хамтран “Нийслэлийн сайн гэр бүл шалгаруулах аян”-ыг зохион байгуулж, 9 дүүргийн 18 цэцэрлэгийн 1000 гэр бүлд оюуны хөрөнгө оруулалт хийж ажилласан.

    Ø 2018 онд НБГ, “Баясах интернэйшнл” ХХК-тай хамтран “Цэгээр наадъя-Хөгжилтэй хөгжүүлэх үйл ажиллагаа” уралдааныг зарлан, үр дүнгээ тооцож нийслэлийн 21 цэцэрлэгийн 46 багш удирдлагыг нийт 8,6 сая төгрөгний мөнгөн болон үнэ бүхий зүйлээр шагнаж урамшуулан ажиллалаа.

    Ярилцлага унших

    https://www.facebook.com/JHorloo
    https://www.facebook.com/PreschoolEducationMN/

  • Сэдбазарын ГАНЗҮГ- Орчин үеийн урлагийн нэрт төлөөлөгч

    Монголын контемпорари урлагийн томоохон төлөөлөгч 

    Чингис хаан музейн Ерөнхий куратор

    Монгол Улсын Соёлын Тэргүүний ажилтан

    Монголын Контемпорари урлагийн төлөөлөгч, перформанс артист С.Ганзүг нь 2000 оноос уран бүтээлээ туурвиж эхэлсэн бөгөөд Монголчуудын уламжлалт арга ухаан, тэнгэр шүтлэг, байгаль эрхистэй харилцах язгуур өгөгдлийг орчин үеийн урлагийн хэлээр илэрхийлсэн бүтээл туурвидгаараа онцлог юм. Тэрээр Монголдоо төдийгүй Нидерланд, Финланд, Герман, Хонг Конг, Тайвань, Солонгос, Итали зэрэг дэлхийн олон улсад өөрийн бүтээлийг толилуулснаас 2015 онд Венеци хотод тэр дундаа Венеци дэх ЮНЕСКО-гийн төв байр болон Giardini-Arsenale талбайн гол дахь орон зайд Монголын уран бүтээлчдээс анх удаагаа үйлдлийн урлагийн “Салхи салхилна… Ус урсана…” үзүүлбэрээ тоглосон байна. 

    https://www.facebook.com/gsedb…

  • Д.Дамсрайсэлнэн- Монгол гэр урлалын мастер

     Монгол гэр урлалын мастер. Монгол гэр үйлдвэрлэлийн салбар карказан хийцлэлийн анхлан нэвтрүүлсэн. Чемоданд багтах эвхдэг жижиг гэрээс эхлээд 40м деаметртэй Аварга том гэр хүртэл зохион бүтээжээ.

    Дэлхийн хамгийн том гэрийг 2018 онд бүтээж Гиннесийн номонд албан ёсоор бүртгэгдсэн монгол хүнийг Д.Дамсрайсэлнэн гэдэг. Ийм нэртэй хүн Монголд одоогоор цорын ганц байна. Нэрийнхээ талаар манай сурвалжлагчид хуучилсныг нь үзвэл, түүний аав лам хүн байжээ. Хүүхэд тогтохгүй байсаар Дамсрайсэлнэн гэдэг нэр өгч байж нэг тогтоож авсан аж. Хүү нэрийнхээ учрыг сайн мэдэхгүй явсаар их олон жил өнгөрсөн байна. Тэгж явсаар одоогоос арваад жилийн өмнө нэгэн америк хүний хүсэлтээр Төвдөд хэдэн гэр аваачиж барих болжээ. 10 ханатай нэг, таван ханатай дөрөв, дөрвөн ханатай дөрвөн гэр хийж ачуулаад өөрөө эхнэрийн хамтаар араас нь очсон байна. Тэдгээр гэрийг захиалсан америк хүн Төвдийн хөдөө нутгийн ядуу айлуудад бэлэглэсэн аж. Гэр үзээгүй төвд хүмүүс монгол гэрээс адис аваад л мөргөөд байх юм гэнэ. Гэрээ эхнээс нь бариад байж байтал төвд хүмүүстэй танилцах хэрэг гараад нэрээ хэлтэл өнөө төвдүүд гэрт төдийгүй түүнд мөргөөд унасан гэнэ. “Ийм нэртэй хүнээс адис авахгүй бол болохгүй” гээд л аваад байсан гэнэ. Тэгээд учрыг нь асуутал Дамсрайсэлнэн гэдэг нь Бурханы номын нэрээр барахгүй төвдүүдийн өдөр бүр уншдаг номын тоонд ордог тийм нандин ном юм байжээ. Ялангуяа орой үдэш хүн айж цочих юм гарвал энэ номыг уншихад зүгээр болдог, их тус авралтай гэж үздэг аж. Тэгээд хүмүүсийн мөргөх нь олширсонд Дамсрайсэлнэн гуайд их эвгүй санагдаж, ичмээр ч болж “Би ер нь хүнд адис өгдөг хэн ч билээ” гээд, нэрээ хэлэхээ байсан гэнэ. Ямар ч байсан нэрнийхээ нарийн учрыг Төвдөд очиж байж ийн мэдэж авсан байна.

       Залууд нь түүний нэрийг хүмүүс тэр бүр бүтнээр нь хэлдэггүй, цээжлэхэд ч амаргүй учраас Дамсрай, эсвэл Сэлнэн л гэдэг байж. Завхан аймгийн Их-Уул сумын уугуул тэрбээр 1973 онд цэрэгт мордож Улаанбаатар хотын Амгалан дахь 012 дугаар ангид алба хаасан байна. Нэг удаа ангиараа Улсын цирк үзсэнээс хойш энэ урлагт дуртай болж хувийн хичээл зүтгэлээр илбийн эрдэмд суралцаад хожмоо хөдөө орон нутагт үндэсний циркийн урлагийг хөгжүүлэх үйлсэд олон жил зүтгэсэн түүхтэй хүн юм. Ингээд хөдөөгүүр тоглолтоор явж байхад хөтлөгч нь “Дуудахад хэцүү нэр юм, эвгүй ч нэр” гэж төвөгшөөхөөр үл барам аймгийн нам төрийн удирдах хүмүүс “Үнэхээр эвгүй, үзэл сурталд таарахгүй нэр юм. Солих хэрэгтэй” гэжээ. Эцгийн өгсөн нэрийг арай ч бас сольчихож чадахгүй гайхаж байгаад нэг ламаас асуутал “Солих хэрэггүй” гэж. Ингээд уул нэрээрээ явсаар шинэ цагтай золгожээ. Яруу найрагч Г.Мэнд-Ооёо түүний дотнын найз бөгөөд хэдэн жилийн өмнө Тайваньд мөн захиалгаар гэр барихад хамт явсан гэнэ. Тийн явахдаа Дамсрайсэлнэн гуай “Манай аав ер нь надад их хариуцлагагүй нэр өгсөн байна шүү” гэсэнд найрагч бээр “За чи ер тэгж болохгүй. Чиний нэр бол маш учиртай, онцгой нэр” гэжээ. “Бүтнээр нь амандаа хэлээд явахад, хэлсэн хүндээ маш сайн” гэж эрдэм номтой хүмүүс өгүүлж байсан нь нэг бус гэнэ. Эцгийн хайрласан нэрээс улбаалан өдий 70 шахсан насандаа ийм ийм явдалтай учирснаа Дамсрайсэлнэн гуай манай сайтад ингэж өгүүлэв. Дашрамд дурдахад, монгол гэр хийдэг түүний хувийн компанийн нэр “Сэлнэн”.

    Далай Чойнхор вангийн хошууны удамт урчуудын өнөө цагийн томоохон төлөөлөл, “Сэлнэн” компани, сэлнэн брендийг үүсгэн байгуулагч Дашбалжирын Дамсрайсэлнэн гуай ажгуу. АНУ-ын Небраска мужийн Омаха хэмээх хотын төвөөс 100 орчим км зайд байх нэгэн эдлэн газарт захиалагчийн хүсэлт ёсоор түүний урлаж босгосон тэр аварга том гэр нь 24 ханатай, 290 уньтай, ханын эрсний өндөр 2м 80см, унины урт 7м 60см, тоононы диаметр нь 5м 60см бөгөөд 4 баганатай, 4 зүгт харсан 4 хаалгатай аж.Энэхүү аварга том гэрийг дагалдаж бас 4 ханатай 10 жижиг гэр бүтээж барьж босгожээ. 1990-ээд оны эхээр Монгол дахь Энх тайвны корпусынхан анхны 5 ханатай монгол гэрийг АНУ-д аваачиж байсан бол түүнээс хойш төр, нийгэм, соёл боловсрол, аялал жуулчлал, иргэд хоорондын харилцааны шугамаар цөөнгүй монгол гэр АНУ-д очсон түүхтэй. Харин Дамсрайсэлнэн гуайн энэ аварга гэр хэмжээний хувьд АНУ дахь хамгийн том монгол гэр төдийгүй нүүдэлчдийн хот айлын уламжлалт систем бас монголчуудын төрт ёсны уламжлал, хүрээ маягийн суурин амьдралын хэв маягийг харуулсан хэлбэр агуулга бүхий ГЭР ХОТХОН гэдэг утгаараа АНУ-д анхдагч нь бололтой. Монголын Эзэнт гүрний үед монголчуудын уламжлалт гүн ухаан, төрт ёс, их хаадын философийг “тээсэн” ИХ ГЭР “Газар дундын тэнгисийн их уснаа арга буюу тулж … “үүнээс цааш явах газар үгүй” хэмээсэн нь монголын их түрэлтийн төгсгөлийн цэг байсан гэлтэй. Тэгвэл энэ удаа нутаг хошууны уран гарт ах далайн чинадад холын Америкт “их гэр”-ээ ийнхүү босгож гал голомтыг нь тулчихаад ирж…Дашбалжирын Дамсрайсэлнэн… Зартын Халуун-Усны эхний Дашбалжир хэмээх тэр өвгөн бага идэр насандаа Тариатын хүрээний төгсгөл үеийн сүүлчийн шавь нарын нэг байсан бөгөөд сурсан ном эрдмээрээ хожим нутаг жалгынхандаа тус хүргэж байснаас үзвэл оточ-маарамбын ухаанд суралцаж байсан бололтой хэмээн тэрбээр аавыгаа дуурсаж аавынхаа төрж өсч бас бурханы хутгийг олсон Зартын рашааны доод бие, Алаг нуурын дээд дэнжийн нэгэн дэвсэгт олон жилийн өмнө суварга босгосон тухайгаа хуучилна. Тэрбээр Зар нутгийн “модны эв нийлүүлж,цавууны хөг тааруулах” эрдэмт өвгөд болох уран Доолой гуайг дурсан залбирах, эдүгээ 90 давж 100 дөхөж буй Нямсүрэн гуайг жинхэнэ “бурхан ухаантай дархан хүн” хэмээн бишрэх… Хангай ханы арын шинэсэн их ойн захад, хуш модны хараа барааны газар төрж өсч ус нутгийн урчуудын “ухааны ур, нүдний ур, гарын ур”-ыг өвлөж өссөн тэрбээр ердөө 4-р ангийн боловсролтой л нэгэн. Гэвч тэр бага залуугаасаа Тосонцэнгэлийн МБК-тай ажил амьдралаа холбож, Ардын циркийн анхны илбэчин жүжигчний нэг байж, циркийн номер үзүүлбэрүүдийн болон илбэ ухааны номеруудад ашиглагдаж хэрэглэгддэг аппарат элдэв техник хэрэгслүүдийг Л.Нацаг, Д.Дагвадорж гуай нартайгаа ярилцаж зөвлөж зураг төслийг нь гарган зохион бүтээж өөрөө гардан хийж ирсэн түүхтэй. Анх 1990-ээд он буюу зах зээлийн эхэн үед орон нутагтаа “Тээл” хоршоог байгуулалцан модоор урлах үйл хэргээ эхлүүлж улмаар 1997 оноос УБ хотноо гэрийн мод, модон эдлэлээ хийж урлах ажлыг эхэлснээс эдүгээг хүртэл энэ чиглэлээр жижиг дунд үйлдвэрлэл буюу соёлын бүтээлч үйлдвэрлэлийг эрхэлж нэгэнт монгол гэр, гэрийн тавилгын өөрийн нэрийн Сэлнэн брендийг гадаад дотоодын хэрэглэгчдийн дунд бий болгож чаджээ. Түүний өнгөрсөн он жилүүдийн оргил амжилт нь 2018 онд Геннисийн амжилтанд бүртгэгдсэн дэлхийн хамгийн том монгол гэр, эдүгээ хүмүүсийн танил хэрэгцээ болсон Дамсрайн хийц буюу “Сэлнэн” бренд юм. Тэр бас өөрөө өөрийгөө үнэхээр хөгжүүлж чадсан төрөлхийн “энтерпрейнэр” бас инноватор” хүн…. Номт дээдсийн удам, билгүүн авьяаст өвгөдийн үргэлжлэл, ус нутгийн уран гарт ах мину.

    https://www.facebook.com/%D0%A…

  • Дугарсүрэнгийн БАТЗОРИГ (Bazo)- Зураач, орчин үеийн урлагийн нэрт төлөөлөгч

    Монголын Урчуудын Эвлэлийн нэрэмжит Шагналт /зураач/ МУСТА. Монгол улсаас анх удаа ОХУ-д бүрэн хэмжээний орчин үеийн урлагийн үзэсгэлэн толилуулсан. Дэлхийн 10 гаруй орны орчин үеийн урлагийн музей, галлерейд үзэсгэлэнгээ толилуулсан.

    1979 онд Сүхбаатар аймаг,Эрдэнэ-Цагаан суманд төрсөн.

    Боловсрол:

    1997-2000 “Сэтгэмж” Дизайны Дээд Сургууль

    1999-2004 ДУДэСургууль, Уран зургийн анги

    Ажил:

    2013 Монголын Урчуудийн эвлэлийн удирдах зөвлөлийн гишүүн

    2012 “Хөх нар” орчин үеийн урлагийн төвийн удирдах зөвлөлийн гишүүн

    2009-2012 “Хөх нар” орчин үеийн урлагийн төвийн тэргүүн

    Бие даасан үзэсгэлэн:

    2019 “1×2 REPETITION 1×2” “Улаан гэр” бүтээлч орон зай

    2014 “Хэлбэр үгүй хэлбэр” 976 Арт галерей

    2011 “ЭКО+БИО+УБ=2011” Занаду Арт галерей

    2009 “1х2 ДАВТАМЖ 2х1” Занаду Арт галерей

    2007 “1х45 хүрдэн” Глобус галерей, Санкт-Петербург хот, Орос улс

    2007 “Art works of BAZO” МУЭХ

    Хамтарсан үзэсгэлэн:

    2017 Олон улсын орчин үеийн урлагийн үзэсгэлэн,CHINA ART MUZEUM,SHANGHAI

    2017 Чонжу биенналь,Солонгос

    2016 “ Mongolia Contemporary Art” үзэсгэлэн, МУЭ

    2016 Олон улсын орчин үеийн урлагийн үзэсгэлэн,  Амерка

    2016 “ Торгоны зам “ үзэсгэлэн, МУЭ

    2015 Олон улсын орчин үеийн  үзэсгэлэн, Япон Амерка

    2015 JIA Pingwa cultural музей, Хятад

    2015 Франц Монголын 50 жил үзэсгэлэн, Saint-Cloud галерей Франц

    2015,2016 “ Nord Art “ олон улсын үзэсгэлэн, Герман

    2014 “ Эсвэл “үзэсгэлэн, МУЭ

    2014 “ Цагаан ба Хар” Мааршал Арт галерей.

    2014 “ Х.Чойбалсан” Монголын брэнд Мааршал Арт галерей,

    2013 “ Нүүдэлчидийн ухаан” Монгол ба Франц Монголын Уран Зургийн Модерн Арт галерей.

    2013 “ Монголын орчин үеийн урлаг” МС галерей, New York, USA

    2013 “ Цаг хугацаа ба орон зай” Хаан банк “Улаан гэр” Арт галерей,

    2012 “Азийн 27-р” олон улсын үзэсгэлэн, Тайланд

    2011 “Шилдэг бүтээлийн үзэсгэлэн, Монголын Уран Зургийн Модерн Арт галерей.

    2011 “Modern Mongolia from steppe to urban dynamics”, Гон-Конг

    2010 “Азийн 25-р олон улсын үзэсгэлэн” Монголын Уран Зургийн Модерн Арт галерей.

    2010,2012  “Land Art Mongolia 3600” биенналь, олон улсын үзэсгэлэн, Монголын Уран Зургийн Модерн Арт галерей.

    2010  “Нүцгэн байшин” үзэсгэлэн Пори-Ротердам-Улаанбаатар, Финлянд

    2010 “Mongolia &Mongolia” Red Gate gallery, Бээжин, Хятад

    2010 “Blue Sun Best Art” ILOFT function house, УБ

    2009 “Хамтарсан үзэсгэлэн” Чежү, Солонгос, Сингапур

    2009 “Art party of Mongolia” үзэсгэлэн Хөх нар арт галерей.

    2008 “Mongolia contemporary art” үзэсгэлэн, МУЭ

    2008 “Хамтарсан үзэсгэлэн” Токио, Япон

    2007 “Mongol Brand” үзэсгэлэн, МУЭ

    2007 “Art Forum” үзэсгэлэн ЗанадуАрт галерей.

    2006 “Хөх тэнгэр” үзэсгэлэн, ОХУ

    2006 “Land art” үзэсгэлэн МУЭХ

    2006-2010 “Art camp” үзэсгэлэн ЗанадуАрт галерей

    2006 “Зураас” үзэсгэлэн ЗанадуАрт галерей

    2004-2005 “Оны шилдэг бүтээл” үзэсгэлэн МУЭХ

    Олон улсын урлагийн хөтөлбөр:

     2013 “ Цаг хугацаа ба орон зай” Монгол солонгосын хамтарсан урлагийн хөтөлбөр

    2010 “ Нүцгэн байшин” урлагийн хөтөлбөр Пори-Ротердам-Улаанбаатар “Porignal” галерей Финлянд

    Шагнал:

    2017 Монгол Улсын Соёлын Тэргүүний Ажилтан

    2017 Монгол Улсын Спортын Мастер (Үндэсний сурын харваа)

    2016 Монгол, Орос, Хятад гурван улсын Шилдэг бүтээлийн шагнал

    2014 Монголын Урчуудын Эвлэлийн нэрэмжит Шагнал

    2007, 2010 Монголын Уран Зургийн Модерн Арт галерейн шилдэг бүтээл

    2005 “Хавар-2005” үзэсгэлэнгийн шилдэг бүтээлийн шагнал, МУЭ

    https://www.facebook.com/dugar…

  • Батчулууны БАТЦЭНД- Монгол улсын зөвлөх инженер

    Монгол улсын зөвлөх инженер

    Боловсрол

    • Дулааны процессийн автоматжуулалтын инженер
    • Цахилгаан электроникийн удирдлага, төслийн удирдлагаар мэргэшсэн

    Ажлын туршлага

    • Эрчим хүчний удирдах газарт Дамжуулах сүлжээний шинэчлэлийн төсөл
    • Тайширийн усан цахилгаан станцийн төслийн Талбайн инженер
    • Барилга хот байгуулалтын яам, Замын үүдийн чөлөөт бүсийн Ерөнхий менежер, Замын үүдийн дэд бүтцийг сайжруулах төслийн удирдагч
    • Улаанбаатар Цахилгаан дамжуулах үндэсний сүлжээ ТӨХК-ийн Зүүн түгээх төвийн дарга

  • Энхбаярын ТЭМҮҮН- Үндэсний реппер, уран бүтээлч

    Зураач, дизайнер, Үндэсний реппер.

    Дүрслэх урлагийн дээд сургуулийн зураасан зургийн бакалавр

    2018 оноос Booway хүүхдийн бүтээгдэхүүний брэндийг үүсгэн байгуулсан. Одоогоор үндэсний хувцасны хэв шинжийг орчин үеийн хэв загварт буулгах үйл хэргийг эхлүүлэн ажиллаж байна. Үндэсний реп, хип хоп урсгалаар уран бүтээлээ туурвидаг.

    Кудогийн спортын ногоон бүс 2 дан, дэд мастер цолтой.

    https://www.facebook.com/boowayofficial

  • Төрбатын ЭНХБАТ

    1985 онд Архангай аймгийн Тариат суманд мэндэлсэн.

    Эдийн засгийн сэдвээр дагнан бичдэг Монголын шилдэг сэтгүүлчдийн нэг. Аналитик сэтгүүл зүйгээр мэргэшсэн. МСНЭ-ийн “Ган үзэгтэн” шагналтан, Хэвлэл мэдээллийн тэргүүний ажилтан, 2014, 2017 онд БАЛДОРЖ шагналын “Шилдэг 10”, 2018 онд Гранпри шагналын эзэн.

    БОЛОВСРОЛЫН МЭДЭЭЛЭЛ

    2004- 2008 онд “Оюуны өргөө” дээд сургуулийг сэтгүүлч мэргэжлээр дүүргэсэн

    АЖЛЫН ТУРШЛАГА

    2008- 2013 он “Монголын мэдээ” сонин, www.businessnews.mn, www.time.mn портал сайтад эдийн засгийн сэтгүүлчээр ажиллаж байсан.

    2013 оноос “Өнөөдөр” сонины Эдийн засаг, бизнесийн мэдээллийн албаны тоймчоор ажиллаж байна. Эдийн засаг, бизнес, уул уурхайн сэдвээр дагнан нийтлэл, сурвалжилга, ярилцлага бэлтгэдэг.
    2018- 2022 он Эдийн засгийн сэтгүүлч, шинжээчдийн клубын УЗ-ийн дарга
    2022 оноос Эдийн засгийн сэтгүүлч, шинжээчдийн клубын УЗ-ийн гишүүнээр ажиллаж байна.

    ГАРГАСАН АМЖИЛТ

    2013 онд Монголын Хэвлэлийн хүрээлэнгээс зохион байгуулдаг Эдийн засгийн шилдэг нийтлэл шалгаруулах уралдаанд “Хөрөнгөө өсгөх зам” нийтлэлээр тэргүүн байр.

    2014 онд Сэтгүүлзүйн салбарын чансааг тодорхойлдог “Балдорж” сангийн шагналд “Доллараар цангаах Золжаргалын стратеги”, “Шинэ төмөр зам тавих хүсэл ба шинэчлэлийн тэргүүний хясал” нийтлэлээрээ шилдэг аравт

    2018 онд “Балдорж” сангийн Гранпри шагналыг “Өнөөдөр” сонины сэтгүүлч Ж.Сувдмаа, П.Энхбат “Уул уурхайтай ханилсан орчин цагийн малчин” сурвалжлага, “Хариуцлагатай уул уурхайн эрэлд” цуврал сурвалжлагаараа хүртсэн.

    2021 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медаль

  • Дамдины ЦЭЦЭГЭЭ- Нүүдлийн соёлын аялал жуулчлал

    Уламжлалт анагаах ухааны магистр, Аялал жуулчлалын бизнес эрхлэгч

      • “Биг Блью Фловер” аялалын компанийн үүсгэн байгуулагч, захирал.
    • “Дэлхийн Морьтнууд” төслийн хэрэгжүүлэгч  “МОНГОЛ БРЭНД-МОРИН ӨРТӨӨ” 1000 километрийн холын зайн хурдан морины уралдааныг 4 жил зохион байгуулж, телевизийн контент бүтээсэн. Холын зайн 1200 км-ийн морь, тэмээ, сарлаг, цаа унаж аяладаг адал явдалт аялалын хөтөлбөрийг санаачилан хөгжүүлж ажилласан. 
      Big Blue Flower LLC organized 1200 km expedition for the first time changing 4 different animals to travel from Gobi desert to reindeer region . We are presenting each animal sections into 4 episodes. We will show you camel, yak, horse and reindeer episodes.
    • Монголын иогийн холбооны гишүүн, олон улсын иогийн багш, Бадамлянхуа иогийн сургалтын төвийн багш.

    https://www.facebook.com/BigBlueFlowerAdventures

  • С.Ундармаа Нууц товчоо ХХК-ийн захирал, МНТ, Онгийн нууц, Торгоны замын нууц баазуудын үүсгэн байгуулагч

    #НУУЦУУДЫН_ЦААНА Надад хөдөө агаарт алхаж хөдлөх ажил буюу аж ахуйн ажил илүү тохирдог. За хүүхдүүд ээ хаяагаа сөх, энэ хаалганы нугас салах нь байна, энийг ийш нь өргөөд тэгэж байрлуул, одоо бүх өрхөө тат, энийг хаа гэх мэтээр зохицуулах нь жуулчны баазын хамгийн том ажил байдаг. Аливаа засварыг хийхдээ, өнгө будаг сэргээхдээ хайнга хандаж огт болохгүй гэж сургадаг. Унтраалга солихдоо хүртэл анх байснаас нь өөр хэмжээтэй юмыг авчирч хийгээд зай завсрыг нь үзэмжгүй силкондчихдог. Ингээд анх хийсэн сайхан юмыг маань гутаах нь бий, би тэрэнд хамгийн дургүй. “Монголын нууц товчоо”, “Онгийн нууц”, “Торгоны замын нууц” гэхээр хэний тухай өгүүлэх гэж буйг минь ойлгосон буй заа. Тийм ээ, энэ том нүсэр баазуудыг гардан босгосон “цуцашгүй” хатагтай бол Ундармаа эгч. 

    #МОДНЫ_ИНЖЕНЕР: 1986 онд Москвагийн Технологийн дээд сургуулийг “мод боловсруулах технологийн инженер” мэргэжлээр төгссөн. УБ хотын мод боловсруулах үйлдвэрт ажиллаж байтал нийгэм эдийн засгийн байдал өөрчлөгдөж үйлдвэрийн байдал тодорхойгүй болж ажлаасаа гарлаа. Бусдын жишгээр ганзагын наймаанд явлаа, 1992 онд компанийн хууль батлагдахад компани байгууллаа, эргэлтийн хөрөнгөтэй болоод импортоор авто машины тос тосолгооны бүтээгдэхүүн оруулж ирдэг боллоо. Анхны хуримтлал үүслээ, ямар нэгэн бизнес суурьтай бүтээн байгуулалт хийх бодол төрж эхэлсэн. Тэгээд газар хайсан, Төв аймгийн Жаргалант сумын Ар толгой гэдэг газар маш таалагдсан. Ноён уулын үргэлжлэл, булаг устай, модтой. Хуучин цагт төрийн байгууллагын зуслан байсан газрыг орон нутгийн удирдлагуудын зөвшөөрлөөр авч мөрөөдөж байсан зүйлээ барьж эхэлсэн дээ. 

    #НУУГДСАН_АЗ: Баазын нэр маань түүхтэй холбоотой нэр байх ёстой гэж бодоод “Монголын нууц товчоо” хэмээх гайхалтай түүхэн судраар нэрлэмээр санагдсан. Гэвч энэ нэр надад олдохгүй байх даа гэж бодсоор “Улсын бүртгэлийн газар” руу очсон. Нэр шүүлгэх үед “Монголын” гэдэг үг болохгүй, харин “нууц товчоо” гэдэг нь болж байна гэв. Жигтэйхэн гайхаад одоо болтол “нууц товчоо” гэсэн компани байхгүй байна гэж үү хэмээн ажилтан хүүхнээс дахин лавласан. Ингээд л “Нууц товчоо ХХК” гэдэг нэр авсан даа, өөрөөр хэлбэл “нуугдсан аз” байсан. Баазын нэрэндээ “Монголын” гэдэг үгээ нэмсэн. Тус баазыг маш хурдан хугацаанд буюу 2004 оны зун барьж эхлээд 2005 оны намар ажиллахад бэлэн болгосон. Ерөнхий архитектор нь Монголд олон жил амьдарсан, дүнзэн байшингаар мэргэшсэн Юнтэ гэдэг солонгос хүн байсан. Бэлэн зураг төсөл байсан учраас маш хурдан барьсан. Ардын уран зохиолч П.Бадарч, Д.Пүрэвдорж, Ардын зураач Ч.Гунгаасүх гуай гэх мэт хүмүүсээс багагүй зөвлөгөө авсан. МНТ бааз маань үйлчилгээний нэг том барилгатай, 7 гэртэй л эхэлж байлаа. Тэр үед барилгын ажилд 800 сая төгрөг зарцуулсан. 

    #МОДЫГ_ШҮТДЭГ: Мод гэдэг материал хамгийн үнэтэй. Мод бол амьсгалдаг материал, хүнд хамгийн сайхан энергийг өгдөг, хүнд хамгийн сайхан үнэрийг өгдөг. МНТ бааз 20 жил болсон хэрнээ модны үнэр нь одоо ч байж байдаг. Модоор юм хийхийн сайхныг мэддэг учраас өөрийн мэдэлгүй бүх бүтээгдэхүүн дотроос модон суурьтай бүхэн рүү анхаарал хандуулаад явчихдаг. Модыг шүтэж амьдардаг даа. Миний аав хими биологийн багш хүн байсан, бас маш их мод тарьдаг хүн байсан. Очсон газар болгондоо мод тарина, хөдөө суманд хүртэл 1000 цэцгийн хүлэмж байгуулж байсан. Миний хувьд модоор бүх баазаа босголоо, тэр чинээгээрээ мод тарих ёстой гэж үргэлж бодож явдаг. 

    #ЖУУЛЧИДТАЙ_ЗЭРЭГЦЭЭД: Усгүй шахам газарт “Онгийн нууц” баазыг байгуулсан. Манай салбарынхан андахгүй дээ, зочид буудлын үйлчилгээний материал хангамж нийлүүлдэг “Торгоны зам”-ын Нарантуяа, Жамбалсүрэн нарын бааз байсан газрыг тэднийхээ хүсэлтээр авсан. Нарантуяа маань Удирдлагын академид суралцаж байхдаа танилцсан найз бөгөөд манай баазыг авчих гэж санал тавьсан. Тэгээд 2010 онд шинэчлэн барьж байгуулах явцдаа тухайн баазын үйл ажиллагааг нь таслахгүйгээр урагшлуулсан. 

    #УЛАМ_ӨНГӨ_НЭМНЭ: УБ хотоос 520 км хол газарт барилгын материал татах хүнд байсан. Тийм учраас элс, шавар, чулуу гээд орон нутгийн материалуудыг ихээр ашигласан. Гадна талын фасаданд говийн чулууг сонгосон. Говийн чулуу маш гоё улаан хүрэн, ногоон алагласан өнгөтэй. Биднийг очиход нутгийн хүмүүс чулуугаа зөвхөн малын хороонд л ашиладаг, өөр зүйлд ашиглаж мэддэггүй байсан. Чулуунууд байгальдаа сайхан зохицдог, хэчнээн их нар төөнөж, салхи бороо орж байсан ч улам өнгө ороод байна уу гэхээс хуучирч муудаад байдаггүй. Энэ сонголт маань их зөв болсон гэж боддог. 

    #ШАШИР_УУЛС: Баазын нэрэндээ мөн л “нууц” гэдэг үгээ ашиглахаар шийдсэн. Онгийн хийдийн туурьтай, мөн бидний өөдөөс хараад гурван “шашир” уул байсан. Шашир гэдэг нь ламын шашны зан үйлд өмсдөг малгай. Түүнтэй төстэй хэлбэртэй орой бүхий уулсыг нутгийнхан “Гурван шашир” хэмээн нэрлэж заншсан байсан. Тэдгээр уулыг бэлгэдэж гурван сүмийн орой бүхийгээр үйлчилгээний барилгаа барьсан. Гүний худаг шинээр гаргаж хийхдээ аль болох шүршүүр, 00-той байлгая гэж бодсон. Учир нь бааз барих ажил ид явагдаж байхад жуулчид ганц шүршүүрийн гадаа алчуураа мөрөн дээрээ тохчихсон дараалалд зогсож усанд орж байхыг өдөр болгон харж байлаа. 

    #ӨМНӨХ_ОРЛОГООР: МНТ баазыг барьсан 800 сая төгрөгийн зардлыг 6 жилийн дараа бүрэн нөхсөн. Зөв менежмент хийгээд, зардлаа зөв тооцоолж чадвал бүтээн байгуулалтуудыг хийж болохоор харагддаг. Манай салбарынхны ихэнх нь намайг том компанийн хөрөнгөөр бааз бариад байна гэж ойлгочихсон байдаг. Олж байгаа орлогоо зөв л хөрөнгө оруулалт болгохыг хичээсээр ирсэн. Мэдээж хэрэг нөхөртэйгөө анх ганзагын наймаа хийж байхдаа байгуулсан “Акума-Эрин” хэмээх толгой компанийн машин техник, тээвэрлэлтийн туслалцааг их авсан. Онгийн нууц баазыг барихдаа эхний МНТ баазаас олсон үр ашгийн хөрөнгөөр л барьсан. Хуримтлал үүсгэх нь чухал байдаг. Онгийн нууцыг 2009 оноос эхлүүлж 2010 онд ашиглалтанд оруулсан. 

    #ПАД_ПАД: Тэр үед “пад пад” гээд нэг трактор авааччихсан, нөгөөдөх нь талын нэг тарчихна, ажиллахаасаа илүү “жуулчны үзмэр” болдог байж билээ. Пад пад трактор маань тос маслоо хаа явсан газраа хаяад яваад байна, жуулчид “ийм техник бас байдаг аа” гээд л зураг их дарна. Тэр трактороор “үзсээр” байгаад ард нь гарсан даа, ккк. Хад чулуутай газар байсан учраас ажлыг их удаашруулж байсан ч зүтгэсэн. Онгийн нууц бол МНТ баазаас хойш 5 жилийн дараах бүтээн байгуулалт учраас тэр хооронд ойлгож хуримтлуулсан туршлага, хүний нөөц, хөрөнгө мөнгөн дээр бас л хурдан шуурхай боссон бааз юм. 

    #ОХИНЫ_САНАА: “Торгоны замын нууц” баазыг барьж байгуулах санааг охин маань зүтгүүлсэн. Миний хувьд хоёр том бааз бариад жаахан сэтгэл санаа хойш суух янзтай болчихсон байсан. Бидэнтэй олон жил хамтран ажилласан Даваа гээд мужаан байдаг, тэр маань “манай ах Хархоринд жуулчны баазтай, өөрөө Америк явах гээд байгаа юм аа, тэр баазыг аваач” гээд олон удаа санал тавьсан. Анх очиход 2 жижиг байшин, нэг гал тогооны байр, нэг гэр байсан. Харууц сайтай сайхан газар байсан учраас авахаар шийдсэн. 

    #КОВИДЫГ_АШИГЛАСАН: 2019 онд ажлаа эхлүүлээд байж байтал цар тахал эхэлсэн. Зарим үед УБ хотод ирээд хөл хорионд ороод гацчихна, эсвэл Хархоринд очоод гацчихна. Гэвч Ковидын үеийг харьцангуй сайн ашигласан, учир нь юмны үнэ өсөөгүй байсан, 2019 оны 10 сар гэхэд ихэнх бараа материалаа татаад ачуулчихсан байсан тулдаа амжуулсан. Гэвч зарим материалын тоо зөрөх, дутах, бараагаа авч чадахгүй байх, хулхидуулж мөнгө ч үгүй, бараа ч үгүй болох тохиолдлууд байсан. Олон жилийн харилцаатай байсан хэрнээ хуурч зугтсан. Харин ажиллах хүчний цалин хөлс арай өсөөгүй байсан, хэдэн сараар байрлаж ажиллангаа гол ажлуудыг нугалж өгсөн. Ковидоос шалтгаалан хугацаа алдсан учраас бараг 4 жил зарцуулж байж 2023 онд бүрэн ашиглалтанд оруулсан. 

    #НУУЦЫН_ЗОРИЛГО: Баазын алхам бүрт, өнцөг булан бүрт өөрийн соёлыг шингээхийг хичээсэн. Жишээ нь гадна төмөр хашааны хээнээс эхлээд хаалганы бариулын чимэглэл, барилгын дээврийг Азийн барилгуудаас ялгаатай хийхийг зорьсон. Хархорин хот өөрөө өрнө дорныг холбож байсан Торгоны замтай асар холбоотой дэлхийн нийслэл байсан, дэлхийн түүхийг бүтээлцэж байсан учраас тэр үеийн түүхийг хүмүүст ойлгуулж харуулахыг зорьж “Торгоны замын нууц” гэж нэрлэхээр шийдсэн. Монголын түүх соёлоос алхам алхамаар нууцыг нь илрүүлэн гаргахыг хичээж бүх баазууддаа “нууц” гэдэг нэрийг өгсөн. 

    #ШАЛАА_УГААХААС_ИЛҮҮ: Тухайн үед АЖ-ын тухай хаана ямар сургалт байна, тэр бүгдэд яваад очдог байсан. Хаус кийпинг, тогоочийн сургалт, менежерийн сургалт гээд ямар ч сургалтыг нэг хэсэг алгасаагүй. Удирдах ажилтан хүн өөрөө сайн мэдлэгтэй байх ёстой, тэгэж байж ярина, зөвлөнө, заана, сургана, шаардана. Менежерүүддээ байнга хэлдэг. Ажилтнуудыг бөөгнүүлж байж сургах биш “хүн нэг бүртэй тулж ажилла, боломж олдож байвал нэг гэхгүй, хоёр гэхгүй, нэг хоёр өдрийн дараа гэхгүйгээр сургаж зөвлөж бай” гэж захидаг байсан. Манай АЖ-ын салбарынхны гол алдаа нь хүнээ сайн сургаж чадахгүй байна. Хавар бааз дээр ирсэн оюутнуудтайгаа ид гэрээ барьж, байшингаа цэвэрлэж, засаж янзалж, будаж байтал эхний жуулчид хүрээд ирдэг. Сургаж амжаагүй байтал жуулчны үйлчилгээнд шууд ороод явчихдаг. Сургалтыг тухай бүрд нь хийх чухал юм билээ. Шалаа угааж зогсохоос илүү шинэ хүнээ сургаж зогсох нь хамгийн чухал шүү гэж менежерүүддээ захидаг. 

    #ХЭЛМЭРЧ_ТӨДИЙ: Торгоны замын нууц баазыг өвөл ажиллуулахаар бэлдэж байгуулсан боловч өвөл жуулчин ирэхгүй байна. Бүх гэрүүд рүү шугам хоолой орчихсон байгаа, нэг ажиллавал бүгдийг нь ажиллуулах хэрэгтэй болно, тэр болгонд зардал гүйнэ, гэвч өвлийн жуулчин алга. АЖ-ын салбар хоорондын уялдаа, хөтөч, жолооч нар ч гэсэн чанарын хувьд их мууджээ. Хэт хувиа бодсон, баг болж ажиллахдаа муу, баазтай хүртэл хамтарч ажилладаггүй, ямар нэгэн алдаа гарсан хойно л алдаагаа ярих гэж л харилцдаг. Хэдэн жилийн өмнө бүх зүйл энэ салбарт эмх цэгцтэй байсан. Өмнө нь хөтчүүд жинхэнэ “хөтөч” байсан байна, одоо бол зүгээр л “хэлмэрч” төдий л байна даа.

    Нийтлэлийг бичсэн: Чойбалсангийн Буянбадрах
    Эх сурвалж: https://www.facebook.com/tamirbuyan