creativemongolia

Category: professional-advisors

  • Банзрагчийн СУВД

    “Монгол костюмс” ХХК-ны захирал, доктор, профессор

    1963 онд төрсөн

    Намтар:

    Боловсрол :

    Доктор ( Ph.D)Профессор,Киев хотын Хөнгөн үйлдвэрийн Технологийн дээд сургуулийг Хувцасны загвар зохион бүтээгч инженер мэргэжлээр төгссөн.

    Гавъяа шагнал:

    МУ-ын Шилдэг зохион бүтээгч ,Алтан гадас одон, МҮХАҮТ-ын “Шилдэг бизнесмен” хатагтай, “Хийморь” одон,СТХЗ,ССАЖЯ-ны Тэргүүний ажилтан

    https://www.facebook.com/suvd.banzragch

    Анх санаачлан хийсэн ажлууд

    1. Монголын загварын ертөнцийн томоохон наадам болох ГОЁЛ-ыг 1988 оны 12 сарын 5-нд анх санаачлан зохион байгуулсан.
    2. Монголын дизайнеруудын холбоог үүсгэн байгуулах санаачлага гарган анхдугаар их хурлыг 1990 оны 4 сарын 20нд зохион байгуулаж МДХ –г байгуулсан.
    3. Үндэстний хувцас судлалын Академи төрийн бус байгууллагыг 2003 онд байгуулсан.
    4. Монгол үндэсний хувцасны анхны хувцасны музей Монгол костюмс төв нэртэйгээр үндэсний хувцасны амьд загварын үзүүлбэртэйгээр 2004 онд байгуулсан..
    5. 2006 онд Ардынхувьсгалын 85 жил, ИхМонголулсбайгуулагдсаны 800 жилийнойнбаярнаадмыннээлтийн ёслолынаргахэмжээнданхудаа 150-иад хүнийбүрэлдэхүүнтэй Үндэснийхувцастайпарадзохионбайгуулсанньгадаадынтөлөөлөгчдөдмонгол үндэснийхувцасныгайхамшигийгхаруулжсурталчилж чадсанмаштомаргахэмжээболж чадсанюм.
    6. Монголын загварын ертөнцөд дизайнер зохион бүтээгдийн бүтээлч санааг уран тод харуулах Театр Мода загвар үзүүлбэрийг анх санаачлан 2004 онд Монголын олон үндэстэн ястан, 2005 онд Монгол хурим, 2006 онд Эзэнт гүрэн, 2007 онд Эжий бурхад, 2009 онд Үлэмжийн чанар, 2011 онд Монгол хувцасны нууц товчоо театрчилсан загвар үзүүлбэрүүдийг гадаадын олон хот аймгууд, олон нийтэд толилуулсан.
    7. Монгол хувцсаа зөвхөн дотооддоо төдийгүй дэлхийд тархсан монголчуудтай хамтран судлах, сурталчлах, түгээн дэлгүүрүүлэх зорилгоор Дэлхийн Монгол туургатны хувцасны холбоо олон улсын төрийн бус байгууллагыг 2005 онд байгуулж ОХУ-ын Буриад, Тува, Халимаг, БНХАУ-ын Өвөр Монголын уран бүтээлчид, судлаачдыг нэгтгэж чадсан томоохон байгууллага болсон. Жил бүр хамтарч Гайхамшигт монгол хувцас фестивалийг зохион байгуулж байна. 2004 онд ОХУ-ын Буриадад ,,Торгон зам,, 2006 онд Өвөр Монголд ,,Цагаан сүлд,, 2009 онд ОХУ Халимагт ,,Етно фестиваль,, 2010 онд ,,Тагна Урианхай,, нэртэйгээр хамтарсан загварын тоглолтуудыг амжилттай зохион байгуулсан.
    8. Монгол хувцасны түүхэн хөгжлийг харуулсан эрт эдүгээгийн хувцсыг түүх, археологийн судалгааны үндсэн дээр тулгуурлан бүтээж англи, монгол тайлбартайгаар 2006, 2011 Зохиогчийн эрхийн гэрчилгээ 2524 онуудад хэвлүүлсэн нь монгол хувцасны түүхийг дэлгэсэн уран бүтээл болж чадсан. Үүний зэрэгцээгээр Монголын үндэстэн ястануудын байршлыг дүрслэж харуулсан Монгол орны газрын зураг 2006 онд 2525 дугаартай зохиогчийн эрх авсан.
    9. Монгол хувцсаа аялал жуулчлалын гол нэрийн бүтээгдэхүүн болгох зорилгоор 2007 онд Дээлтэй Монгол фестивалийг анх санаачлан 7 сард баяр наадмын үеэр зохион байгуулсан нь өнөөдөр бүх нийтийг хамарсан өргөн дэлгэр тэмдэглэдэг уламжлалт наадам болсон. Барааны тэмдгийн гэрчилгээ 7330 онд авсан.
    10. Монгол костюмс төвөөс жил болгон гаргадаг монгол үндэсний хувцас бүхий цаг тооны хуанли, “Монголхувцас” илзахидлынбагццувралууд Бүтээгдэхүүний загварын патент 1494, Монгол хувцас хөзөр Зохиогчийн эрх 2523, “Хэнньхамгийн хөөрхөнбэ” хүүхдийн буддаг ном Зохиогчийн эрх Дугаар 2007131, зэрэг бүтээлүүд ньмонголынолон үндэстэнястаныхувцасыг хүүхэдбагачуудадтаниулах, монгол үндэснийхувцасныгайхамшигтбаялаг өв уламжлалыгзалуухойч үедээ өвлүүлэн үлдээх, дэлгэрүүлэхэд зохих хувь нэмрээ оруулснаас гадна монголчуудын соёлын өв болох монгол хувцсаа гадаадад сурталчилдаг брэнд бүтээгдэхүүн болсон.
    11. 2010-2012 онуудад ЮНЕСКО-гийн биет бус соёлын өвд монгол хувцасны соёлыг бүртгүүлэхээр бичиг баримтыг боловсруулж илгээж улмаар 2012 оны 6 сарын 4 нд Монгол улс ЮНЕСКО-д элссэний 50 жилийн ойн үеэр “Монгол хувцасны нууц товчоо” театрчилсан тоглолтыг өөрсдийн хүчээр амжилттай зохион байгуулсан.

  • Түмэндэмбэрэлийн САРАНТУЯА- Сүүний үйлдвэрийн технологич

    Сүүний үйлдвэрийн технологич

  • Б.МИНЖИГДОРЖ- Нэрт мал зүйч

    1937 оны 6-р сарын 1-нд Архангай аймгийн Тариат суманд төрсөн.

    Монгол улсын Гавьяат мал зүйч, Доктор (Sc.D), Профессор, Зөвлөх эрдэмтэн.

    Монгол улсын малын үүлдэр угсааг сайжруулах, ашиг шимийг нэмэгдүүлэх чиглэлд үнэт хувь нэмэр оруулсан нэрт эрдэмтэн.

    1954- 1958 МУИС

    1957- 1961 Хөдөө аж ахуйн Их сургууль

    Russian State Agrarian University – Moscow Timiryazev Agricultural Academy докторын зэрэг

    Ж. Самбуугийн нэрэмжит Мал аж ахуйн  Эрдэм шинжилгээний хүрээлэнгийн /МААЭШХ/ хүрээлэнгийн захирлаар ажиллаж байсан. Өдгөө хүрээлэндээ зөвлөхөөр ажиллаж байна.

  • Даваагийн БЯМБАСҮРЭН- Кино найруулагч, кино зохиолч

    Кино найруулагч, кино продюсер, кино зохиолч

    1971 онд Улаанбаатар хотод төрсөн, Монголын кино найруулагч бөгөөд Герман улсад амьдран уран бүтээлээ туурвидаг.

    Тэрээр 1995 – 1998 онд Кино Урлагийн Дээд Сургуульд суралцаад, 1998 оноос Монголын Үндэсний Телевиз (одоогийн Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Телевиз)-д туслах найруулагчаар ажиллаж байв. Бямбасүрэн 2000 онд Герман улсын Мюнхен хот дахь Мюнхений Телевиз, Кино Урлагийн Их Сургуульд баримтат кино, харилцааны шинжлэх ухааны чиглэлээр суралцахаар явсан байна.

    Бямбасүрэнгийн найруулсан, Монголын нүүдэлчдийн амьдралыг харуулсан кинонууд дэлхий даяар шуугиан тарьсан бөгөөд кинонуудад нь жирийн хүмүүс тоглодог байна.

    Тэрээр 2005 оны Оскарын шагналд Ингэн нулимс киногоороо нэр дэвшиж байв.

    БҮТЭЭЛҮҮД

    ШАГНАЛУУД

  • Баатарын УНДРАХ-ОД- Хөрс судлаач, доктор

    Байгалийн ухааны доктор Ph.D, Аграномич, хөрс судлаач, Төв Азийн Хөрс Судлалын холбооны тэргүүн,

    • PhD, Institute of Soil physics and Rural water Management, Sciences BOKU University, Vienna, AUSTRIA 
    • Master’s Degree, International (European) Master’s Degree Study Program in Environmental Science in Europe
    • Төв Азийн Хөрс Судлалын холбооны тэргүүн
    • ХААИС-ийн Шинжлэх ухаан инновацийн хэлтэс, Технологи дамжуулах төвийн дарга
    • Монгол орны төдийгүй Азийн хэмжээнд хөрс судлалын чиглэлээр дагнан судалгаа, бүтээл туурвисан судлаач, эртэмтэн

    Тэрээр Монгол орны төдийгүй Азийн хэмжээнд хөрс судлалын чиглэлээр дагнан судалгаа, бүтээл хийсэн эртэмдэн, хөрсний зүтгэлтэн билээ. Амьдралын эх үүсвэр болсон хөрсийг судлах, хайрлаж хамгаалах, зүй зохистой ашиглах, хөрс судлалын шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх, хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, хөрс судлаачдад суралцах боломжийг бүрдүүлэх, судалгаа хийх чиглэлээр тэр тууштай ажиллаж байна.

    Хөрс хамгаалах эрх зүйн орчин, хөрсний доройтлын тухайд товчхон:

    Эрүүл хүнс бэлтгэхэд эрүүл хөрс чухал өнөө цагт газар тариалангийн аж ахуйн нэгжүүд xөрс хамгаалах технологийг түлхүү хэрэглэх нь улс эх орныхоо өмнө хүлээсэн хариуцлага болж байна. Монгол Улсын хэд хэдэн хуульд энэ тухай заалтууд бий: „Хөрс хамгаалах, цөлжилтөөс сэргийлэх тухай“ хуульд хөрс хамгаалах, цөлжилттэй тэмцэх арга хэмжээг улсын хэмжээнд зохион байгуулж, нэгдсэн удирдлагаар хангах тухай хуулийн заалт байдаг ба, хөрс хамгаалах, цөлжилтөөс сэргийлэх чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулсан иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад урамшууллыг олгох тухай заажээ. Хөрсний ихэнх хэсгийг эрдэс хэсэг эзэлдэг, ургамал эрдэс байдлаар ч шим тэжээлийн бодисоо авч хооллодог. Хэдий ийм ч хөрсний органик хэсгийнх нь агууламжаар хөрсний үржил шимийг голлон тодорхойлдог. Хөрсийг ургамлан бүрхэвчтэй байлгаж, хөрсийг хагалахгүй байх тусам, мөн буурцагт ургамлуудыг ихээр тариалах үед хөрсний органик бодис хамгийн их нэмэгддэг. Биомасс, үндэсний систем ихтэй ургамлуудыг таримлын сэлгээнд оруулан хөрсний органик бодисыг ихэсгэх арга ч бий. Хөрсийг ургамлан бүрхэвчтэй байлгах нь салхины элэгдлийн эсрэг авах хамгийн том чухал арга хэмжээ юм. Хөрсний хамгийн хөнгөн жинтэй хэсэг болох органик бодис, мөн шим тэжээлийн эрдэс элементүүдийг хамгийн ихээр агуулдаг шавар эрдсүүд (<2µm) нь салхины элэгдэлд өртсөөр тариалангийн талбайд элсэн том ширхэгтэй хөнгөн хөрс л ихэнх газар үлдэх боллоо. Хөрсийг хагалдаг, ургамал тарилгүй, жил тойрон хар бараанаар үлдээдэг технологийн явцад хөрсний органик бодисын агууламж буурсаар, үржил шим нь багассаар байдаг. Иймд хөрс хамгаалах хуулийг хэрэгжүүлэх нь өнөөдөр чухал асуудал болж байна. Дээрх хуульд тариалангийн талбайн хөрс хамгаалах, ойн зурвас бүхий тариалан эрхлэлтийг дэмжих, тариалангийн газрын хөрсний үржил шимийг дээшлүүлэх, хөрс хамгаалах техник, технологийг нэвтрүүлэх, цомхотгосон болон элдэншүүлэггүй тэг технологи ашиглахаас бусад тохиолдолд 100 га-гаас дээш талбайд үр тарианы тариалалтын үйл ажиллагаа явуулахдаа зурваслан тариалалт хийх тухай заасан аж.Үүний зэрэгцээ „Органик хүнсний тухай“ хуульд хөрс, ус, агаар, ургамал, амьтан, хүн амын оршин тогтнох эрүүл аюулгүй байдлыг хамгаалсан байх тухай заалт буй нь хөрсний органик бодисыг ихэсгэж шим тэжээлийн бодисын нөөц болгон ашиглан, арвижуулахтай шууд холбоотой юм. Органик хүнс бүтээгдхүүн рүү чиглэж буй дэлхий нийтийн нийтлэг зорилгыг амжилттай хэрэгжүүлэх гол түлхүүр учиг нь хөрсний органик бодисыг ихэсгэх явдал яах аргагүй мөн билээ. Одоо хэрэгжиж буй „Хог хаягдлын тухай“ хууль нь зөвхөн хатуу хог хаягдлын тухай асуудлыг шийдвэрлэсэн хууль ба үүнийг өргөжүүлэн био хог хаягдал боловсруулах, дахин ашиглах талаар хуульчилбал хаа сайгүй хаягдан байгаль орчин бохирдуулах энэхүү органик гаралтай нойтон хог хаягдлууд шим тэжээлийн бодисын үнэ цэнэтэй эх материал болох нь тодорхой юм. Нөгөө талаас ч уур амьсгалын өөрчлөлтөд эергээр нөлөөлөн нүүрстөрөгчийг хөрсөнд барих гол аргуудын нэг болно. Ийм шийдлийн үр дүнд хог хаягдлын мэнежментийн асуудалд ч түлхэцтэй өөрчлөлт гарч, хөрсөн дэх органик бодисыг хямд төсөр аргаар буй болгон органик хүнс бүтээгдхүүний хангамж сайжирна.

    Газар тариалангийн талбайн хөрсний талаар тулгамдсан асуудлууд 

    – Бид юунаас эхлэх нь чухал вэ: Тариалангийн талбайг нэг жилийн турш уриншлан хагалж хавах нь хөрсний микро–организмуудад хүчилтөрөгч өгөн, амьсгалах нөхцөлийг буй болгон, ингэснээр тэдний оролцоотойгоор органик бодис задарч эрдэсжих, задарч эрдэсжсэн шим тэжээлийн бодис нь таримал ургамал ургаагүй тохиолдолд ургамлын хоол тэжээл болохгүй алдагдсаар байдаг. Ийм ч учраас, мөн салхины элэгдэл эвдрэлээс хамгаалах үүднээс зарим компаниуд Тэг Технологи руу шилжиж Хар уриншийн оронд Химийн уринш хийх боллоо. Химийн уриншинд хэрэглэж буй Раундап Торнадо зэрэг гербицидийг зарим улс оронд хэрэглэдэггүй, хавдар үүсгэх магадлалтай хэмээн хэлэлцэн шүүх болсон байна. Бидэнд тэгвэл дээрх хоёр гол арга технологиос өөр боломж байна уу. Экологидоо ээлтэй, эдийн засгийн хувьд ч ашигтай, алс ирээдүйд үр хойчдоо эрүүл хөрс үлдээх ямар арга технологи байна вэ гэдгийг хатуу шийдэж ойлгох цаг нь болжээ.Тэгвэл, зөв шийдэлтэй арга хэмжээ авахын тулд бидэнд ямар нөөц бололцоо байна вэ гэдгээ сайтар мэдэж ойлгох нь чухал юм. Хөрс хамгаалах бодлого алдагдсан өнөө үед хөрсөө гамнах хайрлах технологи сонгосон хүн бүр үр ашгийг нь хүртэх нь лавтай. Экологийн нөхцөлд ойртсон менежментийг гол болгон ажиллаx нь ард түмэндээ эрүүл xүнс бэлдэx эрxэм зорилготой нийцэx ба энэ чиглэлээр ажилладаг мэргэжилтнүүдийн нийгэмд эзлэx xүндлэл байр суурь хойч үед ч батжин үлдэх алсын xараа болоx нь зүй.Эрдэс бордоо, пестицидийг иx xэмжээгээр xэрэглэx нь xөрсний нэгээxэн чуxал xэсэг болоx бичил биетнүүдийн тэнцвэрт байдлыг алдагдуулдаг туxай сүүлийн үед эрдэмтэд судалсаар байгаа билээ. Иймд эрдэс бордоо, пестицидийг шинжлэx уxааны үндэслэлтэй, судалгаанд тулгуурлан xөрсний шинжилгээний үр дүнгийн дагуу, мөн туxайн таримал, сорт, экотипийн онцлогт тоxируулан жил бүр нормчилж хэрэглэж байx нь чуxал бөгөөд нэмж өгсөн эрдэс бордоо пестицид нь гадна орчин, цаг уурын нөлөө, ургамлын үндэсний морфологи, xэмжээ, шим тэжээлийн бодис аваx чадварт зоxицуулагдсан байx учиртай. Ингэснээр xөрсний биологийн чадавxийг гамнан, микро организмуудын тэнцвэрт байдлыг xадгалж үлдэx юм.Ялангуяа, газар тариаланд xэрэглэж буй бүxий л менежментүүд нь xөрсний бичил биетнүүдийг зөв чиглэл рүү нь ажиллуулаxад оршдог гэдгийг мартаж болоxгүй юм. Хөрсний органик бодис нь хөрсний бичил биетнүүдийн амьдрах гол орчин болдог тул органик бодис ихэсгэх арга хэмжээ бүр хөрсний бичил биетнийг ихэсгэж, тэнцвэрт байдлыг нь зохицуулах сайн талтай.

    Одоогийн нөхцөл байдлыг сайжруулах талаар санал хүргүүлэх нь:

    Ургамалд хэрэгтэй ихэнх макро болон микро элементүүд ихэвчлэн xөрснөөс л ирдэг. Xөрсөн дэx нийт шим тэжээлийн бодисын нөөц агууламж xэдий xангалттай байдаг ч ургамалд ашиглагдаx xэлбэрээр буй xэсэг нь нийт нөөцийнxөө өчүүxэн бага xувийг эзэлдэг. Хөрсний шим тэжээлийн бодисын ургамалд хүртээмжтэй хэлбэрийг зөв аргаар нарийвчлалтай тодорxойлоx нь бордооны норм тогтооxод чуxал үзүүлэлт болж өгдөг.Газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхлэх явцад авч буй арга xэмжээ, xэрэглэж буй теxник технологийг шинжлэx уxааны үндэслэлтэй байлгах үүднээс xөрсийг нарийвчлан судалж лабораторийн шинжилгээ xийж үр дүнг тооцож, багцалж, тайлж уншин, ололт, туршлагын үр дүнг үйлдвэрлэлдээ эргэн нэвтрүүлж үр ашгаа нэмэгдүүлж, урд урдын менежментээ дээшлүүлж байx нь аж аxуйн нэгж, тариаланчид нэг бүрийн чуxал зорилт юм. Дээр дурдсан зорилтуудыг эрxэм болгон, xөрсний шинжилгээний үр дүнг бодит байлгаx үүднээс цөөхөн ч болов талбайд xөрсний шинжилгээний ажлыг бүрэн xийж гүйцэтгэх нь чухал юм.Xөрсний шинжилгээний үр дүнд суурилан менежментээ зоxион байгуулаx нь эдийн засаг, экологи, нийгмийн бүx талын ач xолбогдолтой. Үүнд:Xөрсөн дэx органик бодисын агууламж, нөөц, меxаник бүрэлдxүүн, урвалын орчин, шохойн хэмжээ, нягт, нүx сүвшилтийг тодорxойлсноор тухайн хөрс бүрийн хээрийн чийг багтаамж дах чийг, ус нэвтрүүлэх чадварыг олж, усалгаа болон бордооны норм, услаx болон бордоx xугацааг орон нутгий цаг уур, туxайн таримлын биологийн онцлогтой уялдуулан маш нарийн тоxируулаx боломжтой. Ингэснээр xөнгөн xөрснөөс доош алдагдаx нитратын xэмжээг багасгаx, үр зардалгүй урсаx, ууршиx усны нөөцийг xэмнэx, илүү зардлаар эрдэс бордоо худалдаж аваxгүй байx ашигтай юм. „Ус Бохирдуулсны Төлбөрийн тухай“ хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулан бордооны нормын зохистой байдалтай уялдуулан гол, нуур, гүний усыг нитрат, бусад химийн бодисоор бохирдуулахгүй байх тухай заалтыг оруулж өгөх нь зүйтэй.Үржил шимийн гол ухагдхуун органик бодис – Бид үүнийг хэрхэн хамгаалах вэ:Хуулинд өөрчлөлт оруулж, аж ахуйн нэгжүүд нийт тариалангийн талбайнхаа 10-30%-ийг нь органик бордоогоор борддог болох нь зүйтэй. Нийт органик бордоо хэрэглэсэн талбайд нь ногдуулж нийт тариалангийн газрынх нь хэмжээг тогтоодог байх нь зүйтэй. Органик бордоо хэрэглэх талбайн хэмжээг аж ахуйн нэгж бүрт жил бүр 10%-иар ихэсгэн, бага багаар төлөвлөгөөтэйгөөр хуваарилалтанд оруулах замаар хэрэгжүүлье.Хамгаалах зурвасыг дээрхийн адил жил бүр 5 хувь нэмэгдүүлэх зарчмаар хэрэгжүүлж, 3-4 жилийн дотор 15% – даа хамгаалах зурвас байгуулах шийдвэр гаргая. Буурцагт ургамлын тариаланг ч энэхүү маягаар нэмэгдүүлж, буурцагт ургамлаар бутээгдхүүн хийх ажлыг өргөн хүрээтэй зохион байгуулах нь зүйтэй. (Хамгаалах зурвас хийсэн, органик бордоогоор бордсон болон буурцагт ургамал тариалсан талбай нь нийлээд 25-35 га бол тэр аж ахуй 100 га эзэмших эрхтэй гэсэн загвар.) Нийт тариалангийн газрынх нь тодорхой хувиудад хөрс хамгаалах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж буй аж ахуйн нэгжийг урамшуулдаг, сэлгээндээ буурцагтан ургамал оруулах, хучлага тарималтай байлгахыг дэмжих бодлого барих хэрэгтэй байна.Хөрсөнд хамгийн их ялзмагийн бодисыг оруулж ирдэг компост бордоог аэрөб нөхцөлд ил талбайд хийдэг аргыг сүүлийн жилүүдэд туршин зарим компаниуд дээр бордоо үйлдвэрлэж буйг (Гацуурт, Оюутолгой) газар тариалангийн аж ахуйн нэгж, аймаг, сум, хот суурин газар, айл өрх бүрт нэвтрүүлж органик (био) хаягдлаа боловсруулж компост бордоо хийж болохыг сурталчлан, улс орон даяар хөдөлгөөн өрнүүлэх нь зүйтэй.

    Элэгдэл эвдрэл тооцох – Монголд нүүрлэсэн хөрсний эвдрэлМанай Монголын хувьд салхины элэгдэл эвдрэлийг тооцож гаргадаг хэрэглээний загвартай болох нь зүйтэй. Салхины элэгдэл эвдрэлээр ажилладаг олон улсын судалгааны том багууд байдаг ба тэдгээртэй нэгдэх, Монголдоо тус салбарт ажилладаг мэргэжилтнүүд нийлж судалгаа загварчлалын төсөл авч хэрэгжүүлэн салхи, усны элэгдлийг нарийн тооцдог болох нь чухал байна. Элэгдэл эвдрэлээр зөөгдөж буй хөрсний үржил шимтэй хэсгүүдийг мөнгөн дүнд шилжүүлж, шим тэжээлийн бодисын балансыг талбайд, аж ахуйн нэгж, сум, аймаг улсын түвшинд тооцож байя.Хөрсний бохирдол дан ганц хүнд металаар хязгаарлагдах ууХүнд металын токсик шинжийг хөрсөнд яаж тодорхойлох вэ гэдэг асуудал нь өөрөө бүрхэг байна. Хөрсөнд буй хүнд металын нийт хэмжээ хэдий бага байсан ч хөдөлгөөнт хэлбэр нь хэр зэрэг байж ургамал түүнийг авч ашиглан өөрийн биедээ агуулж цааш явсаар түүнийг хүн мал хэрхэн биедээ ургамлаар дамжуулан авч буй гэдэг асуудал нэгэнт яригдах цаг болжээ. Хүнд металын хөрсөн дэх хөдөлгөөнт хэлбэрийнх нь агууламжийг тодорхойлох стандартыг шинэчлэн боловсруулах, орчуулгын стандарт хэрэглэж эхлэх нь зүйтэй. Учир нь одоо мөрдөж буй хөрсөн дэх хүнд металын агууламжийн стандарт дангаараа токсик чанарыг илэрхийлэхэд хангалтгүй юм.Үүнээс гадна энд тэндгүй ургадаг шарилж болон хог ургамал үндсээрээ хорт бодис ялгаруулдаг гэсэн Олон Улсын судалгаа тоо баримт нэлээдгүй байх боллоо. Энэ асуудлыг судалж шинжлэх, эс бол энд тэнд ургасан шарилж, хог ургамлыг компост бордоо хийхэд хэрэглэн устгах арга хэмжээ авах нь хөрс эрүүл байх нэгэн үндэс болох юм. Аж ахуйн нэгжүүд санхүүгийн чадавхтай болж шинжлэх ухааны ололт судалгааны үр дүнгээс түрүүлэн алхах болжээ. Судалж шинжлэх лаборатори болон судалгааны байгууллага нь чадавхжиж, импортоор орж ирж буй химийн бордооны хүнд металын агууламжийг, пестицидүүдийн хөрс ургамалд үлдэж буй хэсгийг нэн яаралтай оношилдог, хорт чанарыг нь тогтоодог болох шаардлага бидэнд байна.

    Xөрсний экологийн үнэлгээ хийх үндсэн зорилго:

    Хөрсний экологийн үнэлгээг талбайд өргөн дэлгэр xийж тухайн хөрсний чадавхийг тогтооx арга xөгжсөөр байна. Төлөөлөx цэг газраас дээж авч шинжлэн, тоон арга xэрэглэн байгал цаг уур, ландшафтынx нь байдалтай уялдуулан бусад талбай даx xөрсний төрөл шинж чанарыг ч урдчилан xэлэx загварчлалын аргууд буй болсоор байна. Талбайд хөрсний бичиглэл хийх зорилго нь хөрсний талаарх ерөнхий мэдээлэлтэй болж үүн дээрээ үндэслэн хөрсний зураглал хийх, эзэмшиж буй газрынхаа нэгдсэн мэдээллийн сантай болоход оршино. Ижил төрх, шинж тэмдэг бүхий хөрснүүдийг нэгэн төрөлд нэгтгэн бүлэглэх, хөрсний зураглалд тэдгээрийн тархалтыг харуулах нь ихэд чухал юм. Тариалангийн талбай дах ижил бус байдлыг харуулсан нарийвчлалтай зураглалууд ч хийх шаардлагатай байна. Хөрсний экологийн үнэлгээ хийх арга зүйн хүрээнд тухайн хөрсний талбайн бичиглэл тодорхой хийгдэж экологийн чадавхи нь үнэлэгдэх боломжтой юм. Хөрсний экологийн үнэлгээ хийх Герман арга зүйг орчуулсныг мэргэжилтнүүдээр хэлэлцүүлэн тодорхой нэр томъёон дээр хэрхэн монгол хэлд хөрвүүлэн орчуулж хэрэглэхийг хэлэлцсэний дараа батлагдсан арга зүй болгон хэрэглэж энэхүү арга зүйн дагуу үнэлсэн хөрсний бичиглэл дата мэдээллүүдийг зураглал болгон ашиглах, түүнчлэн тухайн хөрс бүрийн чадавхи дээр үндэслэн авах арга хэмжээ, тариалах ургамал, менежментийг аймаг сум бүс нутаг бүрт шинжлэх ухааны үндэслэлтэй төлөвлөн алс хэтийн бодлоготой байх нь өнөөдөр чухал гэж үзэж байна. Энэ арга зүйг байнга хэрэглэснээр талбайн хөрс судлаачид ч хөрсний чухал үзүүлэлтүүдийг талбайд таньж үнэлэх чадвараа дээшлүүлнэ. Талбайн хөрс судлаачид буюу хөрсний экологийн үнэлгээ хийх мэргэжилтнүүдийг нэгдсэн журмаар сургалт хөтөлбөрт хамруулж арга зүй эзэмшүүлэх нь хөрсний үржил шим, шимт тэжээлийн бодис гэх мэт үнэлгээ хийсэн үзүүлэлт бүрээр газар газрын хөрс ижил жигд түвшинд чанартай үнэлэгдэх суурь болж өгөх юм. „Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай“ хуульд заасан (хөрсний) үнэлгээний шинжээчдийг, бэлчээр тариалангийн газрын хянан батлагаа хийх эрх авсан компаниудын үнэлгээчдийг, түүнчлэн аймаг сумдын газрын даамал, ус цаг уурын ажилтнууд, МХЕГ-ын байцаагчдыг хөрсний экологийн үнэлгээний нэгдсэн арга зүйд сурган дата мэдээллийн санг нэгтгэх хүснэгтийг стандартчуулах шаардлагатай. Талбайд экологийн үнэлгээ хийх үед хөрсний зүсэлт бүрт бичиглэл хийдэг. Энэ бичиглэл хийх хүснэгтийн толгойг стандартжуулан батлах нь эргээд талбайн дата мэдээг нэгтгэн базах, үүн дээр үндэслэн хөрсний зураглал, мэдээ мэдээлэл боловсруулахад туйлын чухал ач холбогдолтой. Хавсралтаар энэхүү бичиглэл хийх хүснэгтийн загварыг санал болгон хүргүүлж байна. Хөрсний экологийн үнэлгээ хийх ажиллагаа нь тодорхой төлөвлөгөөтэй Улсаас зохион байгуулагдсан ажил байх нь зүйтэй. Европын улс орнуудад хөрсний экологийн үнэлгээн дээрээ тулгуурлан хөрсний эдийн засгийн үнэлгээ нь хийгддэг ба энэ үйл ажиллагааг хариуцсан байгууллага нь Сангийн яамны шууд харъяат алба байдаг. Хөрсний экологийн үнэлгээ хийх явцад зүсэлт хоорондын зай болон энэхүү зайд торлог татан торлогийн цэг бүрээс авах мэдээ мэдээлэл, хөрсний үзүүлэлтүүдийг стандартчилан жагсаах хэрэгтэй. Хөрсний лабораторид шинжлүүлэх дээжний жагсаалт, дээжлэх журмыг бодитоор ахин хэлэлцэж 5 жилд 1 удаа бүх тариалангийн талбай, бэлчээр хадлангийн газрын хөрсний хянан баталгааг хийнэ гэлгүй, тодорхой газрыг жил жилд ногдуулан жил бүр энэхүү үнэлгээний ажил улс орон даяар явагдсаар байдаг төлөвлөлт хийх нь чухал байна. Сайн хөрсний үнэлгээний мэргэжилтний талбайн үнэлгээ, лабораторид хийсэн шинжилгээний үр дүн хоёр нь ойролцоо байхаар түвшинд мэргэжилтнүүдийг дадлагажуулах хэрэгцээ бидэнд байна гэж үзэж байна.

    Дүгнэлт:

    Улсын их хурлын түвшинд:
     „Хог хаягдлын тухай“ хуульд нэмэлт өөрчөлт оруулан органик (био) гаралтай бүхий л хог хаягдлыг эргүүлэн ашиглан шим тэжээлийн бодисын эх материал болгоход хуулийн орчин буй болгож, ийнхүү үйлдвэрлэж буй болсон органик бордоог түлхүү хэрэглэх тухай „Органик хүнсний тухай хууль“-д заалт оруулах
     „Усны бохирдуулсны төлбөрийн тухай“ хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулан гол, мөрөн, нуур, гүний усыг пестицид, нитрат гэх мэт бохирдлоор бохирдуулсан аж ахуйн нэгжүүдэд хариуцлага тооцох
     Аймаг сумд, орон нутагт мэргэжилтнүүд ажиллуулан хөрсний экологи, эдийн засгийн үнэлгээ хийх тухай хуулийн орчин буй болгох

    Засгийн газрын түвшинд:
     Монгол улсад хэрэгжиж буй хөрстэй холбоотой хууль, тогтоол, бодлого, технологийн хэрэгжилтэнд хяналт тавьж, заавар, зөвлөмж өгч ажиллах Агентлаг, хяналтын байгууллагуудын хүрээнд
     Хөрсний үржил шимийг доройтуулах, хөрс бохирдуулах үйл ажиллагаанд тавих хяналтыг чанаржуулах, мэргэжлийн хяналтын хөрсний лабораториудыг бэхжүүлэх, мэргэжилтнүүдийг сургах Хөрсний шинжилгээний лабораториудын хүрээнд
     Хөрсний задлан шинжилгээнүүдийг хийдэг улсын болон хувийн лабораториуд дунд дээж харьцуулан шинжлэх үйл ажиллагааг явуулсан нь (Хөрсний Үндэсний Зөвлөгөөн, 2017 он) лабораториудын дунд арга зүйгээ нэгтгэх боломж болсон ба Олон Улсад хийгддэг дараах арга зүйнүүдээр шинжилгээг хийхийг санал болгож байна.

    1. Усны чанарын үзүүлэлт: Анализ бүрт тавих шаардлагын дагуу (Type I, Type II…)
    2. Хөрсний механик бүрэлдэхүүн (эрдэс хэсгийг ялган авч хийнэ): нойтон шигшүүр (2000 микрометр, 630, 200, 63, 20) + Sedigraph (20, 6.3, 2 микрометр): OeNORM L1061-2
    3. Хөрсөн дэх чулууны (> 2 мм) хэмжээ, эзэлхүүн
    4. Хөрсний нягт
    5. Хөрсний урвалын орчин (ус болон 0.01М CaCl2-т): ISO 10390:2005
    6. Хөрсний цахилгаан дамжуулах чадвар: ISO 11265:1994
    7. Эрдэс азот – аммони, нитрат (ус болон 0.01М CaCl2-т): ISO 14256-2:2005
    8. Эрдэсжих азот (аммони) (40оС-т 7 хоног ингубацын аргаар)
    9. Нийт азот, органик азот: ISO 13878:1998
    10. Хөдөлгөөнт Р, К (CAL; аммонибикарбонат, EDTA): OeNORM L1083-1087
    11. Хөрсөн дэх Р-ын (болон бусад элементүүдийн) янз бүрийн фракц: Hedley-ийн задаргааны арга зүй
    12. Шингээх цогцын багтаамж: Хохенхаймын Их Сургуулийн гарын авлага
    13. Потенциал ШЦБ-ыг (ШЦБПот) : Хохенхаймын Их Сургуулийн гарын авлага
    14. Эффектив ШЦБ-ыг (ШЦБэфф): Хохенхаймын Их Сургуулийн гарын авлага
    15. Солилцох суурийн катионууд – Ca, Mg, K, Na: OeNORM L1086-1
    16. Шингээгдсэн суурийн ханасан байдал /%/
    17. Солилцох хүчиллэгийн катионууд : Хохенхаймын Их Сургуулийн гарын авлага
    18. Хөдөлгөөнт микро елементүүд (Аммонийн нитрат, Мелич, EDTA): ISO 19730:2008
    19. Хөдөлгөөнт (toxic level) хүнд металууд (Аммонийн нитрат, Мелич, EDTA): ISO 19730:200820. Хөрсөн дэх нийт макро, микро, хүнд елементүүд (хаан дарс + HF): ISO 12914:201221. Хөрсөн дэх нийт С: ISO 10694:199522. Хөрсөн дэх органик биш С (карбонат): OeNORM L108423. Хөрсөн дэх органик С: OeNORM L108424. Карбоны фракц (DIN 19539:2015-08)25. C:N харьцаа

    Хөрсний чиглэлийн судалгааны байгууллага, мэргэжилтнүүдийн хүрээнд:
     Хөрсний төрөл, онцлогт тохирсон нарийвчлалтай газар тариалан эрхлэх зөвлөмжүүдийг гаргах
     Хөрсний лабораториудын арга зүйг оновчтой болгох үндэслэл болсон туршлагуудын дезайн гаргаж төрөл бүрийн хөрсөн дээр туршсан туршилтын үр дүнд түшиглэн хөрсөн дэх шим тэжээлийн бодисуудын фракц тус бүрийг шинжлэх арга зүйг боловсронгуй болгох, янз бүрийн хөрсөн дэх шим тэжээлийн хамгамжийн түвшинг Монгол оронд хийсэн туршлагаар батлах, стандартжуулах
     Салхины элэгдэл эвдрэлийг тооцох загварчлал гаргах, аж ахуйн нэгжүүд, фермерүүүдэд дүрслэн харуулах туршлагын ажил хийж, хөрсний шаварлаг эрдэс, органик бодисыг салхинд хийсэхээс урдчилан сэргийлэх
     Шим тэжээлийн бодисын эргэлт, балансыг мөнгөн дүнд шилжүүлэх талаар эдийн засгийн шинжлэх ухааны судлаачидтай хамтран ажиллаж, шим тэжээлийн бодисын балансыг тариалангийн талбай, аж ахуйн нэгж, аймаг, сум, улс орны хэмжээнд тооцох

    Аж ахуйн нэгжийн түвшинд:
     Манай орны нөхцөлд сэлгээний эргэцийг уртасгах, цулгуй уриншийн хэмжээг бууруулах, хөрсний үржил шимийн бууралтыг багасгаж органик бодисын хуримтлал, хөрсний үржил шимийг дээшлүүлэх зэрэг хөрс хамгаалах технологи нэвтрүүлэх
     Агаарт буй үнэ төлбөргүй азотын эх үүсвэрийг газар тариалангийн системд оруулж ирэх, буурцагт ургамлаар эцсийн бүтээгдхүүн хийх үйлдвэрлэл явуулдаг компани, судлаачидтай хамтарч ажиллах, өртгийн сүлжээ буй болгох
     Байгалд ээлтэй, нарийвчлалтай тариалан эрхлэх. Уламжлалт тариалангаас хүрээлэн буй байгаль орчинд үзүүлэх эрсдэл хамгийн багатай, өндөр үр ашигтай тогтвортой тариалангийн системд шилжих шаардлагатай. Нарийвчлалтай тариалангийн гол учиг нь хөрсөө сайн ойлгох юм. Иймд хөрсний үнэлгээ, шинжилгээг сайтар хийлгэж тохирсон бордооны норм, усалгааг хийж, шим тэжээлийн бодис системээс алдагдахаас зайлсхийх. Хөрсний мэдээллийн санг төлөвлөгөөтэй үүсгэн байгуулж, нарийвчлал, итгэл үнэмшил өндөртэй зураглал хийн ашиглах, үр шимийг хүртэх.
     Шим тэжээлийн бодисын тухай мэдлэгээ сайжруулах – Хөрсөн дэх шим тэжээлийн бодисуудын нийт агууламжийг дотор нь ургамалд ашиглах хэлбэрт буй, хатуу хэсгийн гадаргууд бэхлэгдэн хөрсний уусмалд орж ирэн солилцоход бэлэн байдалтай, органик хэсэгт бэхлэгдсэн, анхдагч, хоёрдогч эрдсийн найрлагад буй, эрдсийн хавтангуудын дундуур байрласан зэрэг олон фракцад хуваан, тус бүрийг янз бүрийн уусгагчаар хандалж аван хэмждэгтэй холбоотойгоор хөрсний лабораториудаас дээрх мэдээллийг нэхэмжилж өөрсдөө үр дүнг ойлгож ялгаж сурах, ингэснээр аливаа бордоо, усалгааг хөрсний шинжилгээний үр дүн дээр тулгуурлан эдийн засгийн хэмнэлттэй, байгал орчинд ээлтэйгээр төлөвлөх.
     Үнэгүй органик бодисыг эргэлтэнд оруулах – Компост бордоог агаартай орчинд ил задгай талбайд хямд төсөр аргаар хийх аргачлалыг эзэмшиж, үйлдвэрлэсэн бордоогоороо хөрсний үржил шимээ сайжруулж, аажмаар органик газар тариалангийн зах зээлд шуудран орох. Компост бордоо бол үнэ төлбөргүй органик бодисын эх үүсвэр юм. Нөгөө талдаа уур амьсгалын дулааралд хөрсөнд нүүрстөрөгчийг барьж буй эерэг арга технологи юм….Тухайн талбайн хөрс бүр өөр өөрийн түүхтэй, иймд агрономчид, тариаланчид талбай бүрийнхээ хөрсийг мэддэг байх нь чухал!!!Танай хөршийн сайн гэсэн менежмент танай аж ахуйд хамгийн тааруу ч байж болох юм шүү !!!Байгальд ээлтэй нарийвчлалтай газар тариалан эдийн засгийн эерэг үзүүлэлт авчирдаг. Эрүүл Хүнс, Органик Фермерийн аж ахуй хөрсний органик бодисыг хуримтлуулахаас эхэлдэг ба энэ нь хэдхэн жилийн дараа Таны орлогын эх үүсвэр болж, хөрс хамгаалах бодлого барьсан хэн хүн ган гачиг, байгалийн гамшгийн эрсдлийг бууруулж өндөр ургац авах боломжтой болох юм. Хөрсөө хамгаалж ухаалаг газар тариалан эрхэлцгээе!!!

    “Хүн төрөлхтний оршин тогтноход зайлшгүй шаардлагатай хүрээлэн буй орчны нөхцөл, хүнсний аюулгүй байдлын үндэс нь хөрс юм. Хөрс нь өөрийн нөхөн сэргэх чадвараа алдан, элэгдэн доройтсоноос хүнс, тэжээлийн үйлдвэрлэл буурах аюулд орохоос нааш хүн төрөлхтөн түүнийг өөрсдийн аж амьдралд ямар чухал ач холбогдолтой болохыг анзаардаггүй.” Умберто Бланко & Раттан Лал

    Холбоо барих: Төв азийн хөрс судлалын холбоо https://www.facebook.com/%D0%A…
    Утас: 9428 6099

  • Б.Даваажаргал

    baigalam брэндийг үндэслэгч, органик зөвлөх.

    Сүүлийн 3 жилийн хугацаанд органик хэрэглээ, гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг судалж Korean aroma international designer сургуулииг дүүргэж сургагч багшийн гэрчилгээ авсан. Тэрээр органик хэрэглээг Монголдоо түгээх зорилгоор органик гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн чиглэлээр сургалт, зөвлөгөө, байгалийн охь болох эфирийн тос ашиглан өөрт тохирсон ЦОРЫН ГАНЦ үнэртэнээ урлах, эфирын тосны үнэр, үйлчилгээ сэтгэл зүй, эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг талаар сургалт тогтмол зохион байгуулдаг.
    Baigalam органик брэндийг үүсгэн байгуулсан. 2018 ондХан-Уул дүүргийн шилдэг 5 гарааны бизнесээр шалгарсан.
    Үндэсний онцлох брэндүүдийн нэгдэл Creative Gallery тай тогтмол хамтран ажиллаж байна.

  • Ганбатын ӨЛЗИЙБУЯН- Менежментийн зөвлөх

    Ганбатын Өлзийбуян нь менежментийн тогтолцоогоор мэргэшсэн зөвлөх юм. Тэрээр МУИС, Бизнесийн сургуулийг “Менежмент” мэргэжлээр төгссөн. Түүний карьер Вай Эм Си зөвлөх компаниар эхлэж байсан ба 2014 онд Гүйцэтгэлийн Төгөлдөршил зөвлөх компаниа байгуулснаас хойш монгол компанийн удирдлагуудад менежментийн тогтолцоогоо сайжруулахад нь туслаж байна.

    Түүний мэргэжлийн хүсэл сонирхол бол “Монголын компаниудад сайн менежментийг тогтолцоог нэвтрүүлэх замаар амжилтад хүрэхэд нь туслах” явдал бөгөөд мэргэжлийн утга учир, үнэт зүйлдээ тууштай байж, өөрийгөө тасралтгүй хөгжүүлж, мэдлэг туршлагаа түгээж  байна. Тэрээр Нэгдсэн менежментийн тогтолцоо (2016), Эйч Ар Про гарын авлагыг (2014)  боловсруулж гаргасан ба удирдлага менежерүүд бодит практикт ашиглаж болох шилдэг бүтээл болж чадсан.

    Өлзийбуян нь Менежментийн шилдэг туршлага, арга хэрэгслүүдийг судлан, монголын нөхцөл байдалд хамгийн тохирсон сайн туршлагуудыг нэгтгэн Нэгдсэн менежментийн тогтолцоог (НМТ) боловсруулан гаргасан. Дараах компаниудад НМТ -г нэвтрүүлэх болон бусад чиглэлийн менежментийн зөвлөх үйлчилгээг амжилттай үзүүлээд байна.

    • Монос Косметик ХХК  – НМТ нэвтрүүлэх
    • Ази Фарма ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Улаанбаатар гурил ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Хурилдуур ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Мастер Майнд ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Шаргалжуут Рашаан Сувилал ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Санхүүгийн тооцоолох групп ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Монголын Ипотекийн Корпораци – Гүйцэтгэлийн үнэлгээ
    • Скай Медиа ХХК – Гүйцэтгэлийн үнэлгээ
    • Шунхлай ХХК – Хүний нөөцийн менежмент (Вэй Эм Си зөвлөх багт ажилласан)
    • Петровис ХХК – Хүний нөөцийн менежмент (Вэй Эм Си зөвлөх багт ажилласан)

    http://performance.mn/

    https://www.facebook.com/uujii…

  • Д.ЧУЛУУНБААТАР- монгол үндэсний тоглоом наадгай цуглуулагч

    Улс, үндэстэн бүрт өөрийн гэсэн тоглоом наадгай, түүнийг дагасан ёс заншил бий. Монгол үндэсний тоглоом наадгайг судлах, сурталчлах, байнгын хэрэглээг нэмэгдүүлэхэд бодит хувь нэмэр оруулж буй хүмүүсийн нэг бол Ховд аймгийн Жаргалант сумын иргэн Д.Чулуунбаатар юм.

    Тэрбээр 2009 оноос эхлэн Монголын уламжлалт тоглоом наадгайг цуглуулж, судалж байна. Түүний цуглуулга, цаашдын зорилтын талаар тодрууллаа.

    Иргэн Д.Чулуунбаатар нь “Өв соёл, монгол тоглоом наадгай” төвийг үүсгэн байгуулсан. Тухайн төвийг түшиглэн Монголын уламжлалт тоглоом наадгайг судлахаас гадна цаашид үйлдвэрлэл бий болгох замаар хойч үедээ өвлүүлэх, түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой ажиллаж байна гэж ярилаа.

    Д.Чулуунбаатарын цуглуулгад одоогийн байдлаар урианхай ястны “Үүчүүр”, халх үндэсний “Панжига”, торгууд үндэсний “Шагайгаар цахдах”, мянгад ястны ”Таван хошуу малыг үнэлэх”, өөлд ястны “Хүлтэгжинэ”,  тува үндэсний ”Дөрт бэргээ”  зэрэг 100 гаруй тоглоом наадгай байна.

    Эдгээр тоглоом наадгайг эсгий, мод, төмөр ашиглан хийсэн бөгөөд шагай, байгалийн чулуу оролцуулан тоглодог аж. 

    Тухайлбал, Наран сүмбэр гэх тоглоомыг зэс, төмөр ашиглан хийжээ. Энэхүү тоглоом цагираг, шилбэ, сээр, ул, бариул гэсэн таван хэсгээс бүрдэнэ. Цагираг нь ихэвчлэн 9 эсвэл 12 байдаг.  Улмаар цагирагийг буулгах, мордуулах зарчмаар тоглодог аж. Ингэснээр нүдний хараа сайжруулах, гарын хөдөлгөөн, булчингийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх давуу талтай гэнэ. Энэ тоглоом наадгайг  Монголчууд өргөнөөр ашиглаж байна. Харин сүүлийн үед “Буга нохой”, “Тулга” гэх мэт хөлөгт тоглоом наадгайгаар  хүмүүс  тоглох нь тун ховор болжээ.  Энэ “Буга нохой” гэдэг тоглоом надад  долоон төрөл байна. Би энэ тоглоом наадгайг хүүхдүүдэд заах их дуртай. Хүүхдийн сэтгэн бодох чадварыг хөгжүүлдэгээрээ онцлогтой гэж Д.Чулуунбаатар хэлэв.

    Мөн  Монгол тоглоом наадгайгаар дамжуулан хүүхдийн оюун санааг хөгжүүлэх, улмаар тогтвортой сууж сургах, зөв дадал зуршилтай болгох боломж бололцоо нээлттэй байна. Тийм учраас хүүхдийг шагай, хөлөгт тоглоомоор тоглож сураасай гэж би хүсдэг.  Тоглоом гэдэг бол зөвхөн хүүхдүүд л тоглоод байдаг зүйл биш, харин гэр бүлээрээ тоглох нь маш их ач холбогдолтой.

    Нэгдүгээрт, эцэг эх, эмээ өвөөтэйгөө хамт тоглосноор тухайн гэр бүлийн харилцаа сайхан болдог. Хоёрдугаарт, хүүхдийн хүмүүжилд эерэг нөлөөтэй. Гуравдугаарт,  эрүүл мэндийн хувьд тоглоомд оролцогч бүрт сайн үр дүнг авчирна.

    Мөн хүний гарын алганд 150 гаруй мэдрэлийн цэг байдаг. Тэр бүгдийг шагайгаар тоглон сэргээж, эрүүлжүүлэх боломжтой. Гучин минут шагайгаар тоглох нь эмнэлэгт нэг цаг дөчин минутын хугацаанд бариа засал хийлгэсэнтэй тэнцэхүйц алжаал тайлдаг гэж тэрбээр онцоллоо.

    Монголчуудын соёлын үнэт өвийн нэг болох тоглоом наадгайг хүн бүр тоглож, гэр бүлдээ эрүүл мэнд, баяр хөөр нэмэхийг  хүсэж явдгаа иргэн Д.Чулуунбаатар хэлж байв.

    Эх сурвалж: Ховд /МОНЦАМЭ/ https://www.montsame.mn/

  • Дашзэвэгийн МӨНХТУЛГА- Боловсролын шинэчлэл, STEAM боловсрол

    Дүдү Боловсролын сан, Дүдү шинжлэх ухааны музейг үүсгэн байгуулагч. Дүдү машин, Цаасан онгоц хөтөлбөрийг санаачлагч.

    Монголын Скаутын холбооны сургалтын дарга, Монголын зуслангуудын холбооны сургалт хөтөлбөр хариуцсан удирдах зөвлөлийн гишүүн. ASEM- ийн сайн дурынхныг штабыг удирдан ажилласан.

    Тэрээр “Teamwork&Teamplay” сургалтыг үндэслэгч Жим Кэйний 2011 онд Хонгконгд, 2014 онд Турк улсад зохион байгуулсан сургалтуудад оролцон сургагч багшийн гэрчилгээ авсан. 2015 оны 5 сард Доктор Жимтэй хамтран Монголд анх удаа “Teamwork&Teamplay” сургалтыг зохион байгуулж “Teamwork&Teamplay Mongolia” сургалтыг Монголд болон бүс нутгийн хэмжээнд зохион байгуулах албан ёсны эрхийг авсан.

    https://www.facebook.com/dudumongolia/

  • Профессор С.Даваахүү: Яагаад үндэсний үзэл гол юм бэ гэвэл, мод үндсийг нь, газрыг нь усалж байж ургадаг

    Бео энерги, уурга тархи судлаач, Монгол үндэсний гүн ухаан судлаач, химийн багш, АШУҮИС-ийн хүндэт профессор

    Бео энерги 1,2,3 номын зохиогч

    МОНГОЛЧУУД БИД ОДОО УРАГШЛАХ ЗАМАА ОЛОХ ХЭРЭГТЭЙ

    АШУҮИС-ийн хүндэт профессор С.Даваахүү гуайн ярианаас… 

    Тэрээр өдгөө 78 насан сүүдэр зооглосон ч ануухнаараа, үг хэл, оюун машид хурц. Түүнтэй уулзаж ярилцсан хэн хүн маш сайхан эрчим хүч мэдэрч хүлээж авна. Тэрээр химич мэргэжилтэй, Анагаахын дээдэд олон жил багшилсан. Байгалийн шинжлэл, түүх, одон орон, энерги, Монголын түүх, түүний дотор “Өвөг Монголын түүхийг судалж 50 мянган жилээр ерөнхийлөн зурагласан”, хүн байгалийн хэлхээ, төрийн тухай мэдлэг гээд тэрээр олон чиглэл, салбараар судалгаа хийжээ. Энэ хүнийг би монголын нэгэн үнэт эрдэнэ хэмээн хүндэтгэж байна. Даваахүү профессорт талархсанаа илэрхийлье. Түүний яриаг Naminchimed Baasan анд сийрүүлж өгснийг сонирхоно уу.МОНГОЛОО МЭДЭХИЙН ТУЛД БАЙГАЛИЙН ШИНЖЛЭХ УХААНЫГ МЭДЭХ ХЭРЭГТЭЙТанин мэдэхүйн баяр баясал бол хүний хамгийн том сэтгэлийн ханамж юм. Хүн танин мэдэхүйгээр л жинхэнээсээ баясдаг. Би химийн шинжлэх ухаанаас анх их том ухаарал авсан. 108 элемент маш нарийн дэгтэй байдаг. Нэг л атом өөрчлөгдөхөөр огт өөр шинж чанартай болчихно. Өөр хоорондоо урвалд ч мөн адил маш нарийн дэгтэй орно. Нэгийг ч илүү, эсвэл дутуу авахгүй. Тэндээс ертөнцийн алив явдал маш нарийн дэгтэй оршдог, мөн маш нарийн дэгтэй хувирч өөрчлөгдөж байдаг юм байна гэдэг нь ойлгогдоно.Натри гэдэг элемент металь шинж маш хүчтэй, хүрэх л юм өм татаад л аваад явна. Хлор гэдэг элемент амьсгал боогдуулсан аймшигтай хортой хий. Тэр хоёр нэгдчихээрээ бидний өдөр тутам хэрэглэдэг давс болчихно. Номонд байгаагаар, багшийн хэлснээр биш, өөрийнхөөрөө ургуулан бодож, сэтгээд үз. Бодлоо чөлөөтэй тавь. Тэгэхээр нэг юм ухаарна. Толгойгоо ажиллуул. Толгой чинь ажилладаг эд юм шүү дээ. Хүн байгалийн шинжлэх ухааныг заавал мэдэх ёстой.Өндөр боловсролтой сайхан сэхээтнүүд, залуус маш их бий болсон байна. Дэлхийн том том сургуульд суралцаж төгссөн, юм үзсэн харсан, орон орон үзсэн, олон хэлтэй. Гэвч анзаараад байхад тэдэнд маань байгалийн шинжлэх ухааны мэдлэг бага зэрэг дутаад байх шиг байдаг. Түүнээс илүү монголоо мэдэх мэдлэг бүр илэрхий дутагддаг. Боломжийн боловсролтой идэр насны хүн үхрийн годон гэж хаана байдаг юм гэж асууж байна. Тойг, үхрийн годон, борви энэ тэрийг чинь шимт ясууд гэж ярьдаг. Тийм их шимт чанартай байдаг байх нь.Монгол хүүхэд эрт дээр үеэс хонины сүүл хөхөж өсдөг байлаа. Сүүлэнд үл орлуулагдах амин хүчил буюу эссэнциал хүчил гэж нэн чухал юм байдаг. Гаднаас авч болдоггүй. Хүний биед нэн чухал хэрэгтэй зүйл. Тийм зүйл байдгийг манай ард түмэн мэдэж л байсан байгаа юм. Гэтэл сүүл хөхөхийг бүдүүлэг ёс гэж үздэг, үхрийн годон гэж хаана байдгийг мэдэхгүй байгаа том боловсролтон байна. Энэ жижигхэн мэт зүйлсийн чинь цаана чухам том боловсрол, том танин мэдэхүй, ухаарал байдаг. Монголоо танин мэдэхийн эхлэл нь энэ мэтээс эхэлдэг.ТВ9-өөр “Эрдэмт хүн улсын баялаг” гэсэн нэвтрүүлэг явж байна. Дандаа академичид орж байна. Гэтэл бүгдээс нь мөнгө гэж юу вэ? гэж асуух юм. Мөнгөний тухай хүн бүр л нэгийг хэлэх байх, гэхдээ тэр том академичдийн толгойг тэрүүхний төлөө хэрэглээд яах ч юм билээ. Саяхны нэг нэвтрүүлэгт Монголынхоо юугаар бахархдаг вэ? гэсэн асуулт асууж байна. Академичид үүнд л хариулах ёстой. Би анхаарч сонслоо. Гэтэл ихэнх нь Монгол нутгаараа гэж яриад байна. Өөр юм хэлж буй хүн цөөхөн байна. Цорын ганц хүн Нүүдлийн соёл иргэншил гэж хэллээ. Гэхдээ түүнийхээ тухай нэг ч үг хэлсэнгүй. Академийн ерөнхийлөгч Рэгдэл гуай Тусгаар тогтнолоороо бахархана гэлээ. Дэлхийд 205 орон байдаг гэлүү. Ямар ч улс өөрийнхөө тусгаар тогтнолоороо, өөрийн нутгаараа бахархана шүү дээ. Тусгаар тогтнол гээд яривад тэр 205 улс бүгд л Тусгаар улс. Ялгарах юм байна уу?. Рэгдэл гуай харин сүүлд нь Монгол хүнээрээ бахархах ёстой гэсэн санаа хэлж байна билээ.Бидний хойч үеийнхэн, залуучууд маань битгий хэл улс орноо удирдах гээд байгаа хүмүүс, тэр бүү хэл академичид маань ч яг гол амин юм аа олоод, тийм юм шүү гэж хэлж чадаж байгаа юм уу, үгүй юм уу. Энэ тун ноцтой асуулт шүү.Яагаад би энэ мэтийг яриад байна вэ гэвэл Байгалийн шинжлэх ухааныг шинэ нээлтүүдийг мэдэхгүйгээр нийгмийн асуудлыг, ертөнцийг гүйцэд ойлгохгүй л дээ. Түүнийг ойлгохгүйгээр Монголоо ойлгохгүй учраас л тэр юм.Ертөнцийг ойлгох ойлголтыг үндсээр нь өөрчилсөн гээд буй гол онолуудыг, Нобелийн шагналтнуудын гол гол нээлтүүдийг ч сонирхож үзэх хэрэгтэй. Энэ XXI зууны хүн төрөлхтний найдвар бол үүдэл эс гээд байгаа. Энэ эс нь олон сая эс дотор хэдхэн ширхэг байдаг. Ясны эсийг ургуулах гэвэл ясны эсээс, бөөр бөөрнийхөө эсээс, элэг бас элэгнийхээ эсээс ургана. Үүдэл эсийн онцлог юу вэ гэвэл хэрвээ жолоодож чадвал түүнээс ясныхыг ч, тархиныхыг ч ургуулах боломжтой. Нэн орчин үеийн эмчилгээний аргууд чухам энэ үүдэл эс дээр л үндэслээд байгаа юм шүү дээ. Энэ эсийг энэ зууны эхэнд нээсэн, энэ зууны аугаа найдвар гэж үзэж байна. Тэр эс хүний өвдөж байгаа газар очиж байлддаг. Энэ талаар би 2003 онд нэг лекц яриа хийж байсан.Гэтэл эртний монголчуудын танин мэдэхүй энэ үүдэл эсээс цааш гарсан. Олон зуун жилийн өмнө үүдэл эсээс чинад эсийг таньж чадсан. Гарвал зүй, генетикийн талаар монголчуудын танин мэдэж чадсан түвшин дэндүү агуу. Орчин үеийн ШУ-ны мэдлэг хавьтахааргүй. Монголчууд чинь түүхээ энэ гарвал зүйн, генетикийн шинжлэх ухааны суурь дээр бичсэн байдаг. Гэтэл хүн төрөлхтний түүхээ формацийн онол гэх мэтээс цааш гарган бичиж чадаагүй.Монголчуудын хүрсэн танин мэдэхүйн түвшин агуу, гэвч харамсалтай нь өнөөгийн бидэнд энэ агуу ертөнц хаалттай байгаа. Бид тийш нэвтэрч чадахгүй байна. Бид үүдэн дээр нь манаж байгаа ч юу манаж буйгаа мэдэхгүй, бүр төсөөлөх ч үгүй байна. Бид ихэнхдээ Хүн гүрнээс эх түүхээ ярьж байна. Бүр том академич нь хүртэл VIII зуунаас монголчуудын түүх эхэлнэ гэж ч ярьж байна. Мэдэхгүй юмаа байхгүй гэж үгүйсгэж болохгүй л дээ. Чухам мэдэхгүй байгаа учраас л өглөө үдшийн хооронд, үүдэн хоймрын зайд хашчихаад тэр дотроо тонгочоод байна. Монголчуудын түүх тун эртнээс эхэлнэ.Эртний Монголын гүн ухааны хаалгыг нээхийн тулд юуны өмнө байгалийн шинжлэх ухааныг сайтар танин мэдэх хэрэгтэй байгаа юм. Тийм суурь мэдлэггүйгээр монголын гүн ухааны ертөнцийг танин мэдэх боломжгүй. Тархи судлал, амь мандал, оюун мандал, цаг хугацааны нууц, ертөнцийн тэгш хэм гэж юу юм бэ гэх мэтийг мэдэж байж мөнх тэнгэрийн оньс хийгээд Чингис хааны тухай жаахан танин мэдэх суурь дэвсгэртэй болно.2018 онд манайд тархи судлалаар нобелийн шагнал авсан гурван эрдэмтэн ирж, лекц уншсан. Түүнийг сонсож суухад монголоо эрхгүй санаж, бахархаж байлаа. Монголчууд чинь тархины нууцыг аль хэдийнэ онгичоод хаячихсан юм шүү дээ.Тархины хүчийг танин мэдээд Задаар засах бөө ертөнц, Тамирын адыг тахин хэрэглээд Золбоогоор засах бөх ертөнц гэх мэт.Тархинд ямар ямар төвүүд байдаг юм, аль төвийг нь хөгжүүлэхээр ямар онцлоготой хүн болдог юм, аль нь хөгжихөөр аль нь дарангуйлагддаг юм, тархины гол гол нууцууд, ямар ямар эсүүд тархинд байдаг юм, тэр нь яадаг юм, хүн төрөлхтөнд болсон томоохон өөрчлөлт болох гавлын ясны нимгэрэл гэх мэтээр явна. Гавлын ясыг алтаар доторлоод Алтан хуулийн аяга гэж хийдэг байсан нь их учиртай. Өөрөөр хэлбэл монголчууд тархины нууцыг мэддэг байжээ.Мөн энерги гэж их ярьж байна. Энерги мэдээллийг танин мэдэхгүйгээр Монгол ертөнц рүү урагшаа явахгүй. Яагаад гэвэл энэ ертөнц гэдэг чинь матери, энерги, мэдээлэл гэсэн гуравхан юмнаас л тогтож байгаа юм. Матери нь энэ ертөнцийн ердөө дөрөвхөн хувийг эзэлдэг. Цаад 96 хувийг нь энерги, мэдээлэл гэдэг юм эзэлдэг. Үүнийг физикийн шинжлэх ухаан нотлоод, батлаад гаргачихсан шүү. Өнөөгийн энэ Шинжлэх ухааны мэдлэг нь энэ материйн тухай л мэдлэг төдий. Тэгэхээр хүн төрөлхтөн 4-хөн хувийн мэдээлэл дээрх мэдлэгээ бүх мэдлэг гэж төөрөлдөж, тонгочоод, бүхнийг мэдчихсэн мэт аашлаад байж болохгүй л дээ. Хүн төрөлхтний мэдлэг бол энэ матери түвшин дээрээ л байгаа. Цааш нь тэр 96 хувийн энерги мэдээлэл гэдэг түвшинд орж байж, жаахан юм ойлгодог болно. Тэр түвшинд хүрсэн монголчуудын уламжлалт мэдлэг гэдэг бол үнэндээ дэндүү агуу юм аа.Гэхдээ энэ одоогийн мэдлэгийн түвшинд, энэ махбодийн түвшинд тэр мэдлэгийг ойлгоход амаргүй.Өнөөдөр аж үйлдвэрийн IV хувьсгал гэлцээд байна. Энэ хувьсгалын тухай хүн төрөлхтөн бага мэдээлэлтэй байна гэдэг. Энэ IV хувьсгалын үндсэн санаа нь монголчуудын тархины мэдлэг юм. Энэ мэдлэгийн ертөнц рүү чинь аль хэдэн зууны өмнө л монголчууд орчихсон байсан юм шүү. Ген, гарвалын хувьд, удамшлийн хувьд, гариг ертөнц, ерөөс одот ертөнцийн хувьд 472 одон гэрийн гол гол том одуудыг монгол нэрээр нэрлээд, дэлхийгээс тэр одууд хүртэл ямар зайтай байдаг вэ гэдгийг нөгөө гайхалтай 68 оронтой тоогоороо нэрлээд биччихсэн шүү дээ. Бидний ямар ч том академич тэр том тоог уншиж чадахгүй. Тийм юм.Тэгэхээр та бүхнийг зөвхөн өрнөдийн боловсрол, Харвард, Стэнфорд, Оксфордоо төгссөн байг, өчнөөн хэлтэй, технологитой байг, гэхдээ тэр монголчуудын хүрсэн билгийн танин мэдэхүйгээ мэдэхгүйгээр, тийш шагайхгүйгээр хол явахгүй ээ. Энерги мэдээллийн шинжлэх ухааных нь хэлээр ярихаар тэр бүр ойлгогдохгүй. Тэгэхээр энгийн байдлаар илэрхийлэх хэрэгтэй болно. Хүний биед үл үзэгдэх бүрхүүл гэж байна. Тэр дотор хүний хамгийн гол мэдээлэл байдаг. Тэр аура гэдэг нь юу вэ гэхээр долоон давхар бүтэцтэй, шинжлэх ухааны үндэстэй.Аура нэг эст амьтанд байдаггүй, амьтны оюуны хөгжлөөс шалтгаалдаг, оюуны хөгжил ихсэх тутам аура нь ихэссээр байгаад зөвхөн сүүн тэжээлтэн дээр хүрээд, хүн дээр л тэр долоон давхар түвшин нь гарч ирдэг. Тэр нарийн биеийг, ш/у-ны тэр Акимов гэх мэт гол гол судлаачдын нээлтүүдэд тодорхой бий. Аурагийн тухай, нарийн биеийн тухай сайтар мэдэхгүйгээр цаашаа явахгүй. Хүний хувиа бодох үзэл хэр чинээгээр багасна төдий чинээгээр хүний аура илүү гэрэлтэж, тэлдэг нь ч бас хууль юм.Махбодон биеийн энерги гэж байна. Хүний биеийн энергийн хөдөлгөөнүүд, био энергийн хэлбэрүүд гээд үзнэ. Хувь хүн, айл гэрийн энерги, инь, янь энерги гэж юу вэ? Түүний дутагдал, доголдол гэж юу вэ, яаж илэрдэг вэ, түүнийг яаж засаж сэлбэдэг юм, хүмүүс хоорондын энергийн солилцоо, энергийн донор болон вампир гэж юу вэ? Одоо цагт вампирууд их олширсон. Хорь гаруй төрлийн вампир бий. Нарийн биеэ цэвэрлэх арга ч бас бий.Хааны төрсөн өдөр тодорхой байдаг. Түүнийг би сая нийтийн тоололд шилжүүллээ. Мөн шар зурхай болон НАСА-гийн тоололтой харьцууллаа. Гараг эрхсийн нөлөөг нь зурлаа. Хаан маань Ангараг гариг, Нар, Полутони гаригийн ивээлийн хүн юм байна. Хааны хамгийн гол шинж нь энерги юм билээ, Ангараг гаригийг хүчирхэг шинж нь түүний хувийн шинж, энергээ маш хялбархан засаж сэргээж чаддаг чухал шинжүүд бий. Мөн хэзээ ч удирдагчийг эрж хайхгүй, өөрөө удирдагчийн шинжтэй, байнгийн шинэ шинэ бодлоор ямагт дүүрэн байдаг, үзэл бодлын генератор хүн байжээ.Полутони нь оюун ухааныг эрхшээдэг гариг. Энергиэ ихэсгэх, цэвэрлэх ухаан байж. Ерөөсөө энерги зарахгүйгээр юм хийнэ гэж байхгүй шүү дээ. Юм хийе л гэвэл, бүтээе л гэвэл энергитэй байх ёстой.Хүн байгалийн хоорондын солилцооны энерги гэж байна. Ямар нэгэн хүнийг тодорхой гараг ивгээж байдаг. Мөнх тэнгэрийн энерги, оддын энерги гэх мэт зүйлс сансрын энергид бий.Мөн газрын энерги гэж бий. Сайн муу энергитэй газрууд гэж байна, тэдгээрийн шинжүүд ч тодорхой. Хари, Хартманы торууд гээд ч бий. Муу энергитэй газруудад маш тодорхой шинж байдаг.Усны энерги гэж байна. Усны тухай монголчууд дэндүү нарийн мэдлэгтэй байжээ. Нөгөө талаар монголчууд усны эхийг манахаар заяагдсан ард түмэн гэдгийг хэлье. Мангадай нар гэнэ.Ургамал модны энерги гэж бий. Бүх л төрлийн модууд өөр өөрийн гэсэн онцгой өвөрмөц энергитэй. Цэцэгс байна. Ер ургамал модны зарим нь энерги өгнө, зарим нь авна.Хүний гараар бүтээгдсэн эд зүйлсийн энерги гэж байна. Голлон сахиус шүтээнүүд байна.Энерги мөн хэлбэр дүрсээс хамаардаг, түүнийг янтра гэнэ. Түүнийг торсон орноор бодоод тавьчихсан. Мантра гэдэг нь дуу авианы энерги юм. Тооны энерги гэж байна. Тоо маш их энергитэй.Хүний нэрний энерги гэж бий. Хүний нэрэнд орж буй эгшиг болон гийгүүлэгчүүд тодорхой вибраци агуулдаг, нийлэхээрээ долгион болно. Тэр нь эргээд хүндээ нөлөөлдөг. Пирамидийн энерги, фэнгшүйн энерги, мөнгөний энерги гээд ер энергигүй юм байхгүй. Эрдэнийн чулуу бол маш хүчтэй энергитэй байдаг.Одоо манай дэлхийн байршил гуравдах кали югийг дуусгаад өгсөх вапра юга буюу персей мөчир дээр ирж байгаа. Маш их энергийн үйлчлэлд шилжсэн.Гуравдахь кали юга гэдэг нь юу вэ гэхээр оюун санааны уналт болох ёстой эрин юм. Бүх хүн төрөлхтөн ухамсрын доройтолдоо живэх ёстой. Тэр цаг үеийг бид туулаад өнгөрч байна. Тэгээд энерги ихтэй эрин рүүгээ орохоор аяндаа сэргэх юм. Одоо сэргээд эхэлж байгаа.Манай дэлхийн соронзон орны гажилт, пи тооны нууц, хуруугаараа мэс засал хийгчид гэх мэт хачин сонин зүйлс бүгд зүй тогтолд захирагдаж байдаг. Байгалийн хууль юм. Тэр байгалийн хуулийг нэн эрт цагаас танин мэдэж чадсан ард түмэн бол Монголчууд юм шүү.БИД ЗАМГҮЙ БУЮУ ҮЗЭЛ БАРИМТЛАЛГҮЙ ЯВААГанцхан галт тэрэг л замаар явдаг юм биш ээ, ямар ч юм замаар явдаг юм. Нүүдлийн шувуу ч, загас ч замаар явдаг. Харин хүн төрөлхтний хувьд явдаг зам нь үзэл бодол юм. Үзэл баримтлал байхгүй бол чиг байхгүй, хаашаа явахаа яаж мэдэх билээ дээ. Энэ 30 жилд бид чинь юу ярьдаг вэ гэхээр утаа, замын түгжрэл, махны үнэ, вальютийн ханш гэх мэт тулга тойрсон юм л ярив. Хэсэг байшин барих шив дээ, харин бид зам мөргүй буюу үзэл баримтлалгүй явж ирсэн нь энэ цагийн эмгэнэл. Нэг иймэрхүү зам мөр ч үгүй, хаашаа явж буйгаа ч мэдэхгүй, зарим нь шашин ярина, зарим нь бясалгаад бай бясалгаад бай гэнэ. Зарим нь либераль, зарим нь социал үзэл ярина. Ихэнх нь намаа ярина. Ингэсээр байгаад л хагас жаран элээчихлээ. Ер нь үнэхээр шүүмжилмээр байна.Яагаад үндэсний үзэл гол юм бэ гэвэл, мод үндсийг нь, газрыг нь усалж байж ургадаг. Оройг нь усалдаггүй. Нэг мөчир доёийгоод ганцаараа ургадаггүй. Бүх мөчрүүд жигд сайхан ургаж байж мод ургана. Тэр газраас хэр зэрэг шим тэжээл авна, модны иш бүдүүрээд сагсайсан сайхан мод ургана. Байгалийн энэ хуулийг, энэ зарчмыг ойлгох ёстой юм. Улс орын хөгжлийн гол усалгаа нь үндэс буюу үндэснийхээ язгуур мөн чанарыг тогтоон барих явдал юм./Монголын консервативчуудын нэгдлийн уулзалт дээр ярьсан ярианаас …/Энэ ярианы тэмдэглэлийг Naminchimed Baasan анд сийрүүлснийг би энд дахин орууллаа.Догол мөр гаргаад параграфд орууллаа.Уншихад хялбар байдаг юм.Тэр дээр “Толгойгоо ажиллуулж сураарай. Толгой чинь ажилладаг эд юм шүү” гэж хэлснийг нэмж орууллаа.