creativemongolia

Category: аялал-жуулчлал

  • Балганы ГАНЗОРИГ- 14 дэх үеийн өв тээгч бий-биелээч, икэл хуурч

    Хотон ястан Шаавай овогт Балганы ГАНЗОРИГ

    14 дэхь үеийн соёлын биет бус өв тээгч, бий-биелээч, икэл хуурч. Хүн байгалийн уялдаа холбоо болсон, нүүдлийн соёлын эрүүл мэнд, энергийн дасгал болсон бий-биелээг түгээн дэлгэрүүлэх үйлсд зорин ажиллаж байна.

    14 үеийн соёлын биет бус өв тээгч Шаавай овогт Балганы Ганзориг нь 1994 онд Увс аймгийн Тариалан суманд Балганы 5 дахь хүү болон мэндэлсэн. Бага наснаасаа аав Балганаар бий биелгээ икэл хуур заалган ардын урлагаа өвлөн тээж явна. 2011 онд ЕБС-иа төгсөн 2012 онд Жигжидын нэрэмжит кино урлагын сургуульд кино найруулагч мэргэжлээр суралцаж 2016 онд төгссөн. 2011 оноос Ардын язгуур урлагын “Алтай ”хамтлагт Биелээч икэл хуурч хөгжимчнөөр ажиллаж байна. 2016 ОНД Идэр Их Сургуульд Аялал жуулчлалын менежер мэргэжлээр элсэн суралцаж байна.

    Дээд үе: Аавын талаас

    1. Бартуун 2. Аккурам 3. Чаак 4. Өрдөг 5. Дуваан 6. Улаанхүү 7. Омбо 8. Цэнд 9. Аюурзана 10. Балжин 11. Дүүдээ 12. Дурмаг 13.Балган 14. Гүрбазар

    Ээжийн талаас:

    1. Хожуу 2. Содном 3.Кукаа буюу Хөх-Аман 4. Түвдэн 5. Сэтэн 6. Гүрбазар

    12-р үе
    Дурмаг нь 1940 онд Увс аймгийн Тариалан суманд Дүүдэйн 2 дахь хүү болон мэндэлжээ. Бага наснаасаа аав Дүүдэйгээр икэл хуур, бий биелгээ заалгажээ. Тэрээр цэргийн алба хааж байхдаа барилгын ажил хийдэг байсан ба тухайн үеийн нийгмийн хөгжлийн бодлогоор Монгол орныхоо барилгын салбарт үр бүтээлтэй ажиллаж улсын тэргүүний барилгачин болж байжээ.

    13-р үе
    Балган нь 1960 онд Увс аймгийн Улаангом суманд Дурмагийн ууган хүү болон мэндэлжээ. Бага наснаасаа аав Дурмагаар икэл хуур, бий биелгээ заалгаж тэрээр бага наснаасаа ардын урлагын наадмуудад оролцож олон тэргүүн байрнуудын эзэн болсон билээ. Эцэг эхээсээ өвлөж авсан авъяасаа үр хүүхдүүддээ өвлүүлэн өгч одоог хүртэл ардын урлагтаа зүтгэж байна. 2008 ардын урлагын наадмаас МУТА цол 2011 онд СТА цол 2012 ЮНЕСКО шилдэг зуун өв тээгчээр батламжлав. 2018 онд зохиогдсон “Нүүдэлчин Монгол” соёлын биет бус өвийн наадмаас Соёлын Биет Бус Өвийг Уламжлагчдыг Алдаршуулах медалиар шагнагдсан.

    Алтай хамтлагын оролцсон төсөл, хамтын ажил

    • – 2014 оны 4-р сарын 9-д “Талын дайчдын өв соёл” үзэсгэлэнд анх удаа Алтай ятгыг эгшиглүүлсэн.
    • – 2014 оны 5 сарын 16-д “Алтай ятгыг дуурьсуулах их ёслол”-д амжилттай оролцсон.
    • – 2014 оны 6 сарын 16-д МУ-ын Ерөнхийлөгч өргөөндөө хүлээн авч уулзсан.
    • – 2014 онд Якут улсын Соёлын яамны сайд Борисовын урилгаар Якут улсын филармонид бие даасан тоглолтоо хийсэн.
    • – 2014 онд Якут улсад болсон “Олонхо” олон улсын язгуур урлагийн наадамд амжилттай оролцсон.
    • – 2014 онд Орсын Холбооны Буриад улсад болсон “Нүүдэлчдийн дуу хоолой” олон улсын наадамд ажилттай оролцсон.
    • – 2015 онд Америкийн “Old Grey Goose” хамтлагтай хамтран тоглосон.
    • – 2015 онд Герман улсад аялан тоглолт хийж байсан.
    • – 2015 онд Парисын “ЮНЕСКО”-ын төв танхимд уран бүтээлээ танилцуулсан.
    • – 2015 онд Турк улсын ерөнхийлөгч Режеп Тайип Эрдоганд зориулсан тусгай арга хэмжээнд урилгаар оролцсон
    • – 2015 оны өвөл Сэлэнгэ аймгийн бүх сумдаар язгуур урлагийг сурталчилж бүтэн сарын аялан тоглолт хийсэн.
    • – 2015 онд Шотландын уран бүтээлчидтэй хамтарч тоглосон.
    • – 2016 онд нэрт ятгач Ч. Мөнх-Эрдэний Буриад улсад зохион байгуулагдсан “Королёва Ятка” тоглолтонд амжилттай оролцсон
    • – 2016 оны хавар МУ-ын шилдэг зохион бүтээгч, хөгжим урлаач Л. Дэмчиггаравын уран бүтээлийг дэмжиж Архангай аймгийн төв болон сумуудаар язгуур урлагаа сурталчилан аялан тоглолт хийсэн.
    • – 2015 – 2016 онуудад олон улсын жазз хөгжмийн GMUB төслийн үйл ажиллагаанд амжилттай оролцож дэлхийн нэр хүндтэй профессор багш нарт Монголын язгуур өв соёлыг танилцуулж байсан.
    • – 2016 оноос Домогт нүүдэлчид – эртний нүүдэлчдийн дуу хуурын асар өргөөг байгуулж Алтай ятга, Аху ятга, Тойром бүжиг зэрэг эртний өв соёлуудыг танилцуулж байна.

     Гавъяа шагнал:

    • – 2010 онд “Биеэр Мэтгэсэн Угалз” бий-биелгээний анхдугаарих наадамд гэр бүлээрээ оролцож тэргүүн байр
    • – 2012 онд Монголын Сурагчдын Холбооноос “Авьяаслаг сурагч” алтан медалиар шагнадсан.
    • – 2017 онд Аялал Жуулчлалын Боловсрол Хөгжлийн Нийгэмлэгээс зохион байгуулсан Монголын аялал жуулчлалын салбарын шилдэг оюутан шалгаруулах арга хэмжээнд оролцож шилдэг 3 оюутаны нэгээр шалгарсан.
    • – 2018 онд ОХУ-ын Халимаг улсад зохиогдсон “Ойрд Түмэн-2018” язгуур урлагийн наадмаас үндэсний шилдэг бүжгийн номинацид тэргүүн байр эзлэсэн.
    • – 2018 онд Монголын Ногоон Уламжлал Сангаас зохион байгуулсан “Ногоон Уламжлалаа Хамтдаа Хөгжүүлье” аяны хүрээнд эрдэм шинжилгээний хуралд оролцож 4-р байранд шалгарсан.
    • – 2018 онд МЗХ-оос 24 дэх жилдээ зохион байгуулсан “Эврика-2018” эрдэм шинжилгээний их хуралд оюутан судлаачийн ангилалд “Бий-биелгээ хүн байгалийн уялдаа холбоо болох нь” хэмээх сэдвээр илтгэл тавьж Монгол Улсын шилдэг 3 оюутаны нэгээр шалгарсан

    Алтай хамтлагт:

    • – 2012 оны UBS телевизийн “Ногоон ирээдүй” төслийн Эко элч хамтлаг
    • – 2014 онд Якут улсад болсон “Олонхо” олон улсын язгуур урлагийн наадамд амжилттай оролцож Шилдэг уран бүтээл, шилдэг хамтлаг, шилдэг хөгжимчний шагналыг авсан. Мөн Якут улсын соёлын яамны “Талархал” авсан.
    • – 2014 онд Орсын Холбооны Буриад улсад болсон “Нүүдэлчдийн дуу хоолой” олон улсын наадмын олны талархал хүлээсэн хамтлагаар шалгарсан.
    • – 2014 онд Монгол улс дахь АНУ-ын элчин сайдын яамны “Талархал” 
    • – 2015 онд Дэлхийн Хөөмэйн Нэгдсэн Холбооны “Оны шилдэг хөөмэйн хамтлаг” – аар шалгарсан.
    • – 2016 онд “Авъяаслаг Монголчууд” шоуны шилдэг хамтлаг
    • – ӨМӨЗО, Тайвань, ОХУ, БНТУ-ын засгийн газрын урилгаар тусгай арга хэмжээнд бие даан оролцож байсан.
    • – 2018 онд ОХУ-ын Халимаг улсад зохиогдсон “Ойрд Түмэн-2018” язгуур урлагийн наадмаас үндэсний шилдэг хөгжмийн номинацийн шагнал хүртсэн.

    https://www.facebook.com/balga…

    https://www.facebook.com/Altai…

  • Сэнгэмугаагийн ЭНЭБИШ- Морьны өв соёл, морин аялал

    Саарал адуу овогт Сэнгэмугаагийн Энэбиш

    Интерьер дизайнер, зураач, морьны өв соёл судлаач

    1979 онд Архангай аймгийн Цэцэрлэг хотод мэндэлсэн.

    1998 онд Цэцэрлэг хотын 1-р дунд сургууль

    2002 онд МУШУТИС, Үйлдвэрлэлийн дизайны тэнхимийг, Интерьер дизайнер мэргэжлээр дүүргэсэн.

    2002- 2008 онд Чөлөөт уран бүтээлч, дизайнераар ажиллаж байгаад

    2009- 2012 онд Барилга угсралт, зураг төслийн “Голден лайт” ХХК-ийн дизайнераар ажилласан.

    2013 оноос өнөөдрийг хүртэл аялал жуулчлалын салбарт хувийн бизнес эрхэлж, уран зураг болон бусад уран бүтээлээ туурвисаар ирсэн.

    Сүүлийн арваад жил монголчуудын адууны соёл уламжлалыг судалж, аялал жуулчлалд морин аялалыг хөгжүүлэх, морины тоног хэрэгслийн жижиг үйлдвэр байгуулах зорилгод анхаарал тавин ажиллаж байна.

    • – Морин спорт, сургалт, соёлын “Хийморь” цогцолбор төвийн төслийг санаачлан эхлүүлэв.
    • – Хурдны морьны унаач хүүхэд ба монгол адууны эргономикт тохирсон бөгөөд тав тух аюулгүй байдлыг хангах “100 жил” нэрт эмээлийн брэндийг санаачлан хөгжүүлж байна.
    • – Монгол улсад соёлын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилготой “KHAN- V” төслийг санаачлан, төсөв төлөвлөгөөний шатаж хөгжүүлж байна.

    https://www.facebook.com/enebish

  • Дамдинжавын МӨНХБОЛД- Үндэсний морьт харвааны зүтгэлтэн

    Хими технологийн инженер, эрдэс баялгийн эдийн засагч мэргэжилтэй.

    1989 онд Улаанбаатар хотын 23-р сургууль, 1995 ондIvanovo State University of Chemistry and Chemical Technology, 2001 Colorado School of Mines сургуулийг тус тус дүүргэсэн.

    2003- 2009 онд Chevron корпорацид ажиллаж байсан.
    2010- 2019 Оюу толгой компанид ажилласан.

    Монгол үндэсний морьт харваа, Морьт харвааны спортыг хөгжүүлэгч, 
    Олон Улсын Морин харвааны холбооны Монгол Улсын тал дахь төлөөлөгч, “Хийморь” олон улсын морьт харвааны наадам, Дэлхийн морьтон олон өдрийн өртөөлчилсөн уралдааныг зохион байгуулагч.

    https://www.facebook.com/Munkhbold

    https://www.facebook.com/Mongolian-horseback-archery-association

  • Дэлэгийн ТӨМӨРБААТАР- Орчуулагч, япон судлал

    Япон судлаач, орчуулагч

    Д.Төмөрбаатар нь социализмын үед олж авсан япон хэл болон утга зохиолын гүнзгий мэдлэгээ ашиглан Ардчиллын хөдөлгөөн ид өрнөсөн 1989 оноос Монголын радиогоор анх япон хэлээр Монголын тухайн үеийн байдлыг Японд түгээж япон хүмүүсийн Монголын тухай ойлголтыг гүнзгийрүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Мөн япон хэлний багшаар ажиллахын хамт Япон судлаач, орчуулагч хүний хувиар япон хэл, соёл, утга зохиолын олон ном зохиолыг орчуулан хэвлүүлсэн. Мөн Монгол-Японы соёл, утга зохиолын төвийг байгуулж, Монголын Го даамын холбоо, Шёоги шатрын холбоо болон Соробангийн холбоог үүсгэн байгуулж Японы үндэсний соёлыг дэлгэрүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг идэвхитэй явуулж ирсэн. Үүний дээр Монголын үндэсний телевизээр Японы мэргэжлийн сумо бөхийг тайлбарлах болон Улаанбаатар телевизээр Япон улсыг таниулах “Төмөрбаатартай хамт Япон орноор” хэмээх нэвтрүүлгээрээ дамжуулан өнөөг хүртэл хоёр орны харилцан ойлголцлолыг нэмэгдүүлэхэд ихээхэн хүчин зүтгэсэн билээ.

    　　Энэ мэт өргөн хүрээний үйл ажиллагаагаар дамжуулан Япон, Монголын найрамдалт харилцааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан Д.Төмөрбаатарын хичээл зүтгэлийг өндрөөр үнэлж Япон улсын Эзэн хааны одонг 2015 оны 12 сарын 22-нд гардуулсан билээ. Тэрбээр энэхүү одонгоор шагнуулсан 11 дэх монгол хүн болсон.

    https://www.facebook.com/JapanSudlaachTumurbaatar

  • Авирмэдийн БАЛДАНДОРЖ- Жилхэрийн удмын 9 дэх үеийн туульч

    Урианхай туульч А.Балдандорж нь Жилхэрийн удмын 9 дэх үеийн туульч бөгөөд тууль хайлах уламжлалыг өөрийн аав, Төрийн соёрхолт туульч Б.Авирмэдээс өвлөн авчээ.

    А.Балдандорж нь 1996 онд Бүх Ард Түмний Урлагийн Их Наадмын алтан медаль, 1998 онд “Төв Азийн туульч” өргөмжлөл, 2001 онд Ховд аймгийн хүндэт иргэн, 2001онд “Бүх ард түмний урлагийн их наадам”-ын хос алтан медаль, 2002 онд Тэргүүний ардын авьяастан, 2003 онд ОХУ-ын Тува улсад болсон Азийн оюутан залуучуудын их наадмаас Тэргүүн шагнал, 2004 онд Тэргүүний ардын авьяастан, 2007 онд “Алтайн Урианхайн 3-р их наадам”-ын хос алтан медаль, 2010 онд “Соёлын биет бус өвийг ур чадварын өндөр төвшинд эзэмшсэн Монголын билиг авьяастан”, 2012 онд Соёлын тэргүүний ажилтан, 2011 онд Бүх ард түмний урлагийн их наадмаас “Алтан од” шагнал, 2012 онд “Монгол туульчдын урын сан” Улсын үзлэгийн тэргүүн байр, 2013 онд “Төв Азийн тууль – 2013” их наадмын “Алтан гэрэгэ” шагнал, 2015 оны Шилдэг уран бүтээлч шалгаруулах номинацад шилдэг өвлөн уламжлагчаар шалгарч “Мөнгөн мод” шагнал, 2015 онд “Алтан гадас” одонгоор тус тус шагнагдаж байсан манай улсын шилдэг ардын авьяастан, өвлөн уламжлагч билээ.

    Мөн тэрбээр Монгол Улсын Засгийн газрын 2019 оны 475 дугаар тогтоолоор баталсан “Соёлын биет бус өвийг өвлөн уламжлагчийн Үндэсний жагсаалт”-д орсон 102 өвлөн уламжлагчийн нэг юм. 

    2019 оны “Шилдэг өвлөн уламжлагч”

  • Эрдэнэсүрэнгийн ЭРДЭНЭБАЯР- Мэргэжлийн гэрэл зурагчин

    Erdenebayar is a professional photographer, who’s been around cameras for as long as he remembers. In 1996 he graduated from the National University of Mongolia, School of Journalism, and worked as a professional photo-journalist for MONTSAME News Agency of Mongolia and ADMON Photo Agency. He is a winner of a prestigious Steel Penman Award of Mongolian Journalists’ Association.

    In 2000, he polished his skills further by completing advanced digital photography courses at the New York Institute of Photography. He is a member of Professional Photographers of America.

    MongoliaPhotoGallery.com is where Erdenebayar shares all his work with you. He currently resides in Moraga, California, with his family.

    Exhibitions:

    – 2018 LIFE THORUGH MY LENS – Photography Exhibition in Oakland, California, USA

    – 2018 LIFE THORUGH MY LENS – Photography Exhibition and Book Ceremony, Ulaanbaatar, Mongolia

    – 2006 MONGOLIA’S 800TH YEARS ANNIVERSARY – Photo Gallery at National Museum of Natural History in Washington DC, USA

    – 2006 WILD WIND MONGOLIA – Photo Show in Denver, Colorado USA

    – September 2001 MONGOLIA – Photography Exhibition, San Francisco, CA, United States.

    – December 1993 THE NEXT STOP – Portrait Exhibition, Ulaanbaatar, Mongolia

    https://www.mongoliaphotogallery.com

  • Пүрэвдаваагийн БАЙГАЛЖАВ- Хөгжмийн зэмсэг урлалын мастер

    Морин хуур, монгол хөгжмийн зэмсэг урлалын мастер, монгол өв соёлоо түгээн дэлгэрүүлэгч соёлын зүтгэлтэн. “Эгшиглэн магнай” хөгжмийн үйлдвэрийг үүсгэн байгуулагч.

    1991 оноос Эгшиглэн хөгжмийн зэмсэгийн урлангаа үндэслэн байгуулж, морин хуур, эвэр бүрээ, хийл, ятга, Алтай ятга гэх мэт монгол хөгжмийн зэмсэг урлах арга барилыг хөгжүүлэн олон мянган морин хуур хөгжим урлаж, олон зуун шавь нарыг төрүүлж, монгол хөгжим урлах, үйлдвэрлэн, өв соёлоо дэлгэрүүлэх их үйлсд үнэт хувь нэмэр оруулсан юм.

    Өмнөгөвь аймагт төрсөн. Адуучин айлын хүү. Зургадугаар ангиасаа сургуулиасаа гарч хөдөө адуунд явдаг байлаа. Манайн нутгийнхан их сайхан дуу хууртай хүмүүс байдаг. Олонхи нь морин хуур татдаг байв. Би морьтой ойрхон өссөн болохоор морин хуурыг их бэлгэшээдэг байсан юм. Модоор юм хийх гарын дүйтэй ч байсан. Тэр үеэс морин хуур сонирхож анх 16 насандаа хуур хийж байлаа. Удалгүй цэрэгт явсан. Халагдаж ирээд хөдөө биш төв газар руу орж ирсэн юм. Тэр үед морин хуур, гар урлалаа сонирхож байсан ч Шарын голын уурхайд долоон жил ажиллаж, гэр бүлтэй боллоо. Анхны хүүхэд маань төрөөд гэртээ долоо хоногийн чөлөөгөөр ирээд морин хуур хийсэн юм. Үүнээс хойш заваараа хуур хийдэг болсон. Тэгээд 1989 онд урлаачаараа ажиллахаар Улаанбаатар хотод ирж, Монголын анхны үлээвэр хөгжмийг орчин цагийн сонгодог хөгжим болох хүртэл нь хөгжүүлж ирсэн Монгол Улсын төрийн соёрхолт, нэрт хөгжмийн урлаач Д.Индрээ багшид шавь орж байсан юм. Ингээд эвэр бүрээ бишгүүрийн урлаач гэсэн мэргэжилтэй болсон доо.

    -“Эгшиглэн магнай” ХХК хэдийнээс эхлэн үйл ажиллагаагаа явуулж байна вэ?

    –1991 онд гэр бүлийн хүнтэйгээ нийлж, “Эгшиглэн” хувиараа эрхлэх аж ахуй гэдэг үндэсний хөгжмийн зэмсгийн урлал, худалдааны чиглэлээр үйлдвэрлэл эрхэлж, эхэлсэн. Хувийн бизнесийн маань эхлэл байсан юм. 1990 онд зах зээлд шилжсэнийг дагаж өөрөө бие дааж чөлөөт зах зээлд хүчээ сорихоор шийдсэн. Мэдээж багшаасаа тусгаарлаж ажиллахаар том зориг гаргасан. Эхлээд хоёулхнаа ажиллаж байхад нэлээд хүнд байсан ч 1990 оны дундуур арав, 2000 оны эхээр 20 гаруй ажилтантай болсон. Одоо 50 гаруй урлаачтай ажиллаж байна даа.

    –Хөгжмийн зэмсэг урлах хүн асар нарийн мэдрэмжтэй байх ёстой гэдэг?

    -Тэгэлгүй яахав, уйгагүй хөдөлмөрөөс гадна маш их сонирхол, ур ухаан, нарийн мэдрэмжийг харамгүй зарцуулах хэрэгтэй.

    -Танай бүтээлүүдийг голчлон ямар хүмүүс худалдаж авдаг вэ?

    -Ер нь хэрэглэгчид маань, уран бүтээлчид маань хөгжмийн шаардлага хангасан, ерөнхий стандартаар урласан, ур хийц сайтай хуурыг таашаадаг, бид ч захиалагчийн хүсэл сонирхлын дагуу хөгжмөө хийхийг эрмэлздэг. Түүнийгээ дагаад ч манай хуур улам шинэ шинэлэг болж, чанаржиж, хөгжиж байгаа болохоорхувь болон албан байгууллагуудын захиалгыг хамгийн их авдаг. Ялангуяа сүүлийн гурван жил захиалга нэмэгдэж бараг 2000-аад хуур хийсэн байна.

    -Таныг урлагийнхан морин хуурыг өөрчлөхөөсөө илүү уран хийцтэй болгоход анхаардаг гэлцдэг. “Алтан ураг” хамтлагийнхны тоглодог “мангас хуур”-ыг таныг бүтээсэн гэдэг. Морин хуурын толгойг “Харийнхан” киноны гол баатрын дүрстэй төстэй болгож урласан гэх яриа бий. Энэ талаар?

    -Тэр жаахан ташаа ойлголт болсон юм. Учир нь “Алтан ураг” хамтлагийнхан харь гаригийн дүрстэй толгойтой морин хуур урлах санал надад тавьсан юм. Гэхдээ би зөвшөөрөөгүй. Учир нь эртнээс дээдэлж ирсэн молор эрдэнийг үл мэдэгдэх дүрсээр солихыг хүсээгүй. Харин би дуугардаг хайрцгийг нь хийж, сүүлд нь модыг нь эсгэж өгсөн. Өөрөөр хэлбэл толгойноос бусдыг нь би хийсэн гэсэн үг.

    -Ер нь хуурыг ямар модоор хийдэг вэ. Бүх мод хөгжим болж дуугарах уу. Таныг модны үндсээр бүтээлээ урладаг гэх юм?

    -Ер нь их гоё хар модны үндэснүүд байдаг л даа. Харин би нэг удаа гадаадаас айргийн хул хийдэг шиг оросоор бол кульон гэдэг европ хөгжим урладаг модны үндсийг авчирч хийсэн хуурыг хүмүүс их олзуурхаж байсан. Учир нь үндсээр хийсэн хуур их үнэ цэнэтэй, бат бөх сайхан хуур болдог. Гэхдээ бид хуураа модны үндсээр хийдэггүй. Яс ярих юм бол бүх мод хөгжим болж дуугардаггүй. Манай урлаачид хуурынхаа ихэнх хэсгийг хус модоор хийдэг юм. За тэгээд гол дуу гаргадаг мод бол мөнх ногоон гацуур мод байдаг ч ховор ургадаг. Харин нарс мод их сайхан дуугарна. Нарсаар дуугардаг хэсгийг урлаж, бусад эд ангийг цагаан хус модоор урлаж байна. Өөр бусад чанартай модыг онцгой тохиолдолд гадаадаас захиж авчирч урлах тохиолдол бас бий.

    –Таныг болон танай байгууллагыг олон улсын болон уралдаан тэмцээнд их амжилттай оролцдог гэж сонссон. Тэр тухай ярина уу?

    -Манай улсад Морин хуур урлаачдын анхдугаар уралдаанд 1989 онд хот хөдөөгийн шилдэг 60 урлаач оролцож байлаа. Энэ уралдаанд миний хийсэн хуур анх тэргүүн байр эзэлж байлаа. Үүнээс хойш аж ахуй эрхэлж, шавь нартай болж бас л 2002 онд хоёрдугаар уралдаан, 2007 онд гуравдугаар улсын уралдаанаас удаа дарааллан тэргүүн байрт шалгарч байлаа. 2010 онд мөн шавь нар маань эхний таван байрыг эн зэрэгцэн эзэлж, 2014 онд ч арвин амжилттай байлаа.

    –Таны хэчнээн хуур говьд очиж, хичнээн ингэ буйлуулсан бол?

    -Манай олон хуур олон ч ингэ буйлуулж байгаа даа. Яагаад гэвэл манай говь нутаг болон орон нутгуудад бидний хийсэн хуур ихээр залагддаг учраас олон ингэн тэмээг зөөллөж байгаа байх аа.

    -Ингэхэд та хэзээ нутгаасаа гарсан хүн бэ. Нутаг усандаа хэр очдог вэ?

    -Би нутгаасаа 1979 онд цэрэгт яваад л гарсан хүн дээ. Тэндээсээ уурхайчин болж долоон жил Шарын голын уурхайд ажиллаж гэр бүлтэй болж, 1989 онд хотод ирээд тэр цагаас хойш буюу хөгжимчин болсноосоо хойш үе үе нутагтаа очиж, уул усаа эргэж байна даа. Би Өмнөговь аймгийн Цогт-Овоо сумын хойд талд Аягач сангийн далай, Аягач нүдэн гэх гурван усанд Замшанд бригадад бага насаа өнгөрүүлсэн дээ. Миний нутаг бүхий л зүйл нь бүрдсэн малын бэлчээртэй хойд талаараа адууны бэлчээртэй сайхан нутаг бий. Ёстой л өнөөх даага далантай, бяруу булчинтай гэдэг бэлчээр л манай нутагт байлаа даа. Би адуучин аавын хүү. Багадаа чулуун тоглоом тоглож, гоё хэлбэртэй тэмээ морин чулуугаар наадаж тэрийгээ өвөртлөөд л гүйдэг нүүдэг байлаа. Би багадаа хонио хариулна, аргал түүнэ ер нь хонь, тэмээний хүү байлаа. Өөртөө тохирсон жижигхэн ховоотой, худагт уначих гээл ховоо татаж цөөхөн хэдэн адуу байвал усалчихдаг байлаа. За тэгээд л 15, 16 хүрээд л адуунд явдаг, адуу хариулдаг том хүү болж, дүү нарт миний ажил очдог байлаа. Нутаг маань зундаа нууртай, хачин сайхан байсансан.

    -Таны хүүхдүүдээс ажлыг тань өвлөсөн хүн бий юу?

    -Миний хүүхдүүд бүгд л урландаа ажиллаж, аж ахуйн ажил хийж байна. Охин маань урлангийнхаа санхүүг хариуцаж ажилладаг. Харин хүү маань яг хөгжим бол барихгүй байна, аж ахуйн ажилд л оролцож байна.

    –Та 20 гаран жил энэ салбарт ажиллажээ. Мэдээж олон шавьтай болсон байх. Та шавь болгож авахдаа ямар нэгэн шаардлага тавьдаг уу?

    -Шавь бол олон байна. Нутаг ус, хамаатан садангийн хүүхдүүд, газар газрын хүүхдүүд байна. Шавь нартаа уйгагүй хөдөлмөрч, нарийн ур ухаан, гярхай, ажилсаг, дээрээс маш хариуцлагатай байхыг л сургаж, зөвлөдөг. Шавь нар маань эхлээд багажаа давтаж л сурдаг даа. Одоогоор гарын 50, 60-аад шавьтай. Зарим нь урлаачийн ажлаа хийж, зарим нь хувийн бизнес хийж байна. Дурдвал, манай нутгийн шавь Д.Даваажав гэж нилээн гарын дүйтэй сайн урлаач маань хувийн компани эрхлэж байна гэх мэтчилэн нас, насны залуус манайд урлаач болохоор зэхэж байна даа. Ер нь шавь нартаа хөгжмөө сайн сонсох сонсголтой, цаашлаад тоглож чадах чадвартай байхыг л шаарддаг даа.

    -Монгол Улсын Ерөнхийлөгч “Монголын нууц товчоо”, морин хуураа дээдлэх арлиг гаргасан. Тэрнээс үүдэн айл өрх, албан байгууллага морин хуураа хоймортоо дээдлэх залах болсон. Танайхаас морин хуур авахыг хүссэн хүн хэрхэн, яаж хандаж байх юм?

    -Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн зарлиг гарснаас хойш морин хуурын аян, сургалт хаа сайгүй үргэлжилж байна. Манай компанийн хувьд Завхан аймгийн захиалсан 2000 хуурыг урласан нь их амжилт байлаа. Энэмэтчилэн морин хуурыг дээдлэх иргэдийн хандлага сайжирч байна. Аймаг сумдууд 90 жилээ тэмдэглэхдээ 90 хуур, Тавантолгой 50 жилээ тохиодуулж 50 хуур хийлгэнэ гэсэн. Булган аймаг гэхэд л 1000 хуурын аян зарласан байх жишээтэй. Энэ жил UBS телевиз “Хөхөө намжил” морин хуурчдын уралдаан зарлаж, шилдэг 15 хуурчаа үе шаттайгаар шалгаруулах гэж байна, ер нь манайхан нэг үеэ бодвол хуураа хүндэлж дээдлэн залах болсон байна.

    -Сүүлийн үед морин хуур урлаачид стандарттай болох хэрэгтэй хэмээн санал нэгдээд байгаа. Үндэсний өв соёлыг үргэлжлүүлж буй хүний хувьд таны бодол?

    -Ер нь бол өдгөө морин хуур хэрэглээний хувьд амьдралын явцдаа хэмжээ нь аяандаа тодорхой стандарттай болчихсон. Харин хуур яг тийм хэмжээтэй байх ёстой гэсэн хэмжээ заасан албан бичгээр баталсан стандарт бол байхгүй. Ялангуяа мэргэжлийн морин хуур урладаг урлаачдын хуур бол стандарт барьж байгаа. Харин сонирхогчдын буюу бэлэг дурсгалын урлаачдын хуур бол нарийн хэмжээ стандарт төдийлэн байхгүй байна. Ихэнх хөгжим хувирч өөрчлөгдсөөр амьдралын явцад хамгийн сонгодог хэмжээ стандарт дээрээ тогтсон гэдэг.

    -Сүүлийн хормыг танд үлдээе. Танд хойч үе болсон залуусдаа хандаж хэлэх үг байгаа байх?

    -Монгол хүнийг морьгүйгээр төсөөлөшгүй. Тиймээс монгол хүн бүр ялангуяа залуучууд маань морин хуурыг дээдэлж, эрхэмлэн залж, хуураа татаж, өрх гэртээ аялгуу эгшиглүүлж байгаасай гэж хүсч байна.

    Ж.ЭРДЭНЭ

    https://www.facebook.com/baigaljav

    http://www.egshiglen.mn/

    https://www.facebook.com/%D0%AD%D0%B3%D1%88%D0%B8%…

  • Банзрагчийн СУВД

    “Монгол костюмс” ХХК-ны захирал, доктор, профессор

    1963 онд төрсөн

    Намтар:

    Боловсрол :

    Доктор ( Ph.D)Профессор,Киев хотын Хөнгөн үйлдвэрийн Технологийн дээд сургуулийг Хувцасны загвар зохион бүтээгч инженер мэргэжлээр төгссөн.

    Гавъяа шагнал:

    МУ-ын Шилдэг зохион бүтээгч ,Алтан гадас одон, МҮХАҮТ-ын “Шилдэг бизнесмен” хатагтай, “Хийморь” одон,СТХЗ,ССАЖЯ-ны Тэргүүний ажилтан

    https://www.facebook.com/suvd.banzragch

    Анх санаачлан хийсэн ажлууд

    1. Монголын загварын ертөнцийн томоохон наадам болох ГОЁЛ-ыг 1988 оны 12 сарын 5-нд анх санаачлан зохион байгуулсан.
    2. Монголын дизайнеруудын холбоог үүсгэн байгуулах санаачлага гарган анхдугаар их хурлыг 1990 оны 4 сарын 20нд зохион байгуулаж МДХ –г байгуулсан.
    3. Үндэстний хувцас судлалын Академи төрийн бус байгууллагыг 2003 онд байгуулсан.
    4. Монгол үндэсний хувцасны анхны хувцасны музей Монгол костюмс төв нэртэйгээр үндэсний хувцасны амьд загварын үзүүлбэртэйгээр 2004 онд байгуулсан..
    5. 2006 онд Ардынхувьсгалын 85 жил, ИхМонголулсбайгуулагдсаны 800 жилийнойнбаярнаадмыннээлтийн ёслолынаргахэмжээнданхудаа 150-иад хүнийбүрэлдэхүүнтэй Үндэснийхувцастайпарадзохионбайгуулсанньгадаадынтөлөөлөгчдөдмонгол үндэснийхувцасныгайхамшигийгхаруулжсурталчилж чадсанмаштомаргахэмжээболж чадсанюм.
    6. Монголын загварын ертөнцөд дизайнер зохион бүтээгдийн бүтээлч санааг уран тод харуулах Театр Мода загвар үзүүлбэрийг анх санаачлан 2004 онд Монголын олон үндэстэн ястан, 2005 онд Монгол хурим, 2006 онд Эзэнт гүрэн, 2007 онд Эжий бурхад, 2009 онд Үлэмжийн чанар, 2011 онд Монгол хувцасны нууц товчоо театрчилсан загвар үзүүлбэрүүдийг гадаадын олон хот аймгууд, олон нийтэд толилуулсан.
    7. Монгол хувцсаа зөвхөн дотооддоо төдийгүй дэлхийд тархсан монголчуудтай хамтран судлах, сурталчлах, түгээн дэлгүүрүүлэх зорилгоор Дэлхийн Монгол туургатны хувцасны холбоо олон улсын төрийн бус байгууллагыг 2005 онд байгуулж ОХУ-ын Буриад, Тува, Халимаг, БНХАУ-ын Өвөр Монголын уран бүтээлчид, судлаачдыг нэгтгэж чадсан томоохон байгууллага болсон. Жил бүр хамтарч Гайхамшигт монгол хувцас фестивалийг зохион байгуулж байна. 2004 онд ОХУ-ын Буриадад ,,Торгон зам,, 2006 онд Өвөр Монголд ,,Цагаан сүлд,, 2009 онд ОХУ Халимагт ,,Етно фестиваль,, 2010 онд ,,Тагна Урианхай,, нэртэйгээр хамтарсан загварын тоглолтуудыг амжилттай зохион байгуулсан.
    8. Монгол хувцасны түүхэн хөгжлийг харуулсан эрт эдүгээгийн хувцсыг түүх, археологийн судалгааны үндсэн дээр тулгуурлан бүтээж англи, монгол тайлбартайгаар 2006, 2011 Зохиогчийн эрхийн гэрчилгээ 2524 онуудад хэвлүүлсэн нь монгол хувцасны түүхийг дэлгэсэн уран бүтээл болж чадсан. Үүний зэрэгцээгээр Монголын үндэстэн ястануудын байршлыг дүрслэж харуулсан Монгол орны газрын зураг 2006 онд 2525 дугаартай зохиогчийн эрх авсан.
    9. Монгол хувцсаа аялал жуулчлалын гол нэрийн бүтээгдэхүүн болгох зорилгоор 2007 онд Дээлтэй Монгол фестивалийг анх санаачлан 7 сард баяр наадмын үеэр зохион байгуулсан нь өнөөдөр бүх нийтийг хамарсан өргөн дэлгэр тэмдэглэдэг уламжлалт наадам болсон. Барааны тэмдгийн гэрчилгээ 7330 онд авсан.
    10. Монгол костюмс төвөөс жил болгон гаргадаг монгол үндэсний хувцас бүхий цаг тооны хуанли, “Монголхувцас” илзахидлынбагццувралууд Бүтээгдэхүүний загварын патент 1494, Монгол хувцас хөзөр Зохиогчийн эрх 2523, “Хэнньхамгийн хөөрхөнбэ” хүүхдийн буддаг ном Зохиогчийн эрх Дугаар 2007131, зэрэг бүтээлүүд ньмонголынолон үндэстэнястаныхувцасыг хүүхэдбагачуудадтаниулах, монгол үндэснийхувцасныгайхамшигтбаялаг өв уламжлалыгзалуухойч үедээ өвлүүлэн үлдээх, дэлгэрүүлэхэд зохих хувь нэмрээ оруулснаас гадна монголчуудын соёлын өв болох монгол хувцсаа гадаадад сурталчилдаг брэнд бүтээгдэхүүн болсон.
    11. 2010-2012 онуудад ЮНЕСКО-гийн биет бус соёлын өвд монгол хувцасны соёлыг бүртгүүлэхээр бичиг баримтыг боловсруулж илгээж улмаар 2012 оны 6 сарын 4 нд Монгол улс ЮНЕСКО-д элссэний 50 жилийн ойн үеэр “Монгол хувцасны нууц товчоо” театрчилсан тоглолтыг өөрсдийн хүчээр амжилттай зохион байгуулсан.

  • Жутаагийн ХУМБАА- Икэлч, бийч

    Жутаагийн Хумбаа нь 1943 онд төрсөн, 78 настай. Баяд бий биелгээ, ихэлийн татлагыг 10 настайгаасаа эхлэн аав, ээжээсээ сурч, эдүгээ 70 шахам жил өвлөн уламжилж, түгээн дэлгэрүүлж байгаа юм. Ж.Хумбаа нь 1959 оноос эхлэн сум орон нутагтаа нэгдлийн малчин, сургуулийн тогооч, эмнэлгийн асрагч, зочид буудлын үйлчлэгч зэрэг ажил хийж улс орондоо 30 гаруй жил хөдөлмөрлөж, гавьяаныхаа амралтад гарсан.

    Баяд бий биелгээ, ихэлийн татлагыг 10 настайгаасаа эхлэн аав, ээжээсээ сурч, эдүгээ 70 шахам жил өвлөн уламжилж, түгээн дэлгэрүүлж байгаа юм

    Тэрбээр Улаанбаатар хотноо зохиогдсон “Алтан тулга” ардын урлагийн их наадам /1980, 1981/, Ардын язгуур урлагийн улсын 1, 2-р үзлэг /1983, 1988/, Олон улсын кино наадам /1989/, Ардын хувьсгалын 80 жилийн ойн хүрээнд зохион байгуулагдсан Ардын урлагийн их наадам /2001/, ЮНЕСКО-гийн Монголын морин хуур хөгжмийн уламжлалт урлагийг хамгаалах наадам /2007/, язгуур урлагийн “Ойрад түмэн” наадам /2016/, “Нүүдэлчин Монгол-2018” соёлын наадам зэрэг улсын болон олон улсын чанартай наадамд тус тус оролцож, алтан тулга, алт, мөнгө, хүрэл медаль хүртэж, Язгуур урлагийн уламжлалт арга барил, дэг сургууль, намба төрхийг төгс эзэмшсэн “Өвлөн уламжлагч”, Монгол Улсын шилдэг “Өв тээгч” медаль, ЮНЕСКО-гийн “Хүндэт өргөмжлөл”-өөр тус тус шагнагдаж байжээ. 1990 онд БНХАУ, 2002 онд ОХУ-ын Тува улсад аялан тоглолт хийсэн. 

    Ж.Хумбаа нь баяд биелгээ, ихэлийн татлагаа хойч үедээ өвлүүлэн үлдээхэд хувь нэмрээ оруулж гэрээр шавь сургалт явуулахын зэрэгцээ Улаангом сумын Парчин төв, Баруун Монголын язгуур урлагийн “Уран манлай”  төв, Хяргас, Малчин сумын соёлын төвтэй хамтран баяд бий биелгээ, ихэл хөгжмийн дугуйлан хичээллүүлж, 500 гаруй шавь төрүүлээд байна. Мөн 20 гаруй удаа телевизийн нэвтрүүлэгт оролцож, “Цацал”, “Ихэл хуурын эгшиг”, Монгол, Францын хамтарсан “Морин хуур”, “Баядын хуримлах ёс” зэрэг баримтат кинонд шавь нарын хамт тоглосон бөгөөд “Ихэл хуурын эгшиг” баримтат кино нь Оскарын шагналд нэр дэвшиж байв. 

    Хяргас, Малчин сумын соёлын төвтэй хамтран баяд бий биелгээ, ихэл хөгжмийн дугуйлан хичээллүүлж, 500 гаруй шавь төрүүлээд байна.

    Монгол түмний үндэсний уламжлалт өв соёл-бий биелгээ, ихэл хөгжмийн урлагийг өвлөж, түгээн дэлгэрүүлэх, залуу хойч үедээ өвлүүлэх үйлст түүний оруулсан хөдөлмөр, зүтгэл, гавьяаг үнэлж  Ж.Хумбааг 2012 онд “Соёлын биет бус өвийг ур чадварын өндөр түвшинд өвлөсөн Монголын Билэг авьяастнуудын улсын жагсаалт”-д бүртгэж “Батламж” олгожээ. Мөн түүний хөдөлмөрийг үнэлж 2007 онд Монгол Улсын соёлын тэргүүний ажилтан тэмдэг, 2008 онд Төрийн дээд шагнал “Алтан гадас” одон, 2009 онд Ардын хувьсгалын 90 жилийн ойн медаль зэрэг шагналаар шагнаж байжээ.

    Ж.Хумбаа нь Засгийн газрын 2019 оны 475 дугаар тогтоолоор баталсан “Соёлын биет бус өвийн өвлөн уламжлагчийн үндэсний жагсаалт”-д бүртгэгдсэн 102 өвлөн уламжлагчийн нэг юм.

  • Бадамгарав ГАНГААМАА- Дэлхийн долоон ноён оргилыг эзэлсэн анхны Монгол хүн SEVEN SUMMITEER

    Марчин овогт Бадамгаравын ГАНГААМАА

    Монгол Улсын Уулын спортын Гавъяат тамирчин, ОУХМ, Дэлхийн долоон ноён оргилд гарсан анхны Монгол хүн SEVEN SUMMITEER, Дэлхийн зулай Эверест болон K2 оргилд гарсан анхны Монгол эмэгтэй. Уулын спортыг хөгжүүлэхэд үнэт хувь нэмэр оруулсан спортын зүтгэлтэн.

    “Уулчин миний мэргэжил,ажил амьдрал минь”, “Би дэлхийг хураалаа” Б.Гангаамаа

    Завхан аймгийн Тосонцэнгэл суманд төрсөн. Түүний аав З.Бадамгарав, ээж Д.Долгор нар Завхан аймгийн Их-Уул сумын Хонгор багийн хүмүүс. Аав нь айлын ганц хүү. Насаараа аж ахуйн ажил хийж сампин цохиж, тоо бодож амьдарсан нэгэн. Өнөөдөр, маргааш юу хийх бүтээхээ сампингийн эрхэнд найдаж амьдарсан хүн гэж ч болохоор алдаа гаргаж яваагүй нэгэн. Нутгийнхан Тоочин Бадамгарав гэдэг байжээ. Харин ээж нь айлаас хоёулаа аж.

    Тэрбээр анх Их-Уул сумын сургуульд элсэн орсон ч гуравдугаар ангиасаа Тосонцэнгэл суманд шилжин суралцаж тэндээ 10 дугаар анги дүүргэсэн байна. Тэгээд ЗХУ-д нийгмийн ухааны чиглэлээр суралцахаар конкурст орсон ч яг урдуураа улаан шугам татуулжээ. Дараа жил нь конкурст даагаа нэхэх боломж байсан ч хоёр салаа зам Гангаамаагийн өмнө байв. Нэг нь конкурст орох, нөгөө нь уулын спортыг сонгож Хархираагийн оргилд авирах. Тэгээд л Гангаамаа уулчин болох замыг сонгожээ. Аравдугаар ангид байхдаа уулчдын дунд багтан явж нутгийнхаа шүтээн уул Отгонтэнгэрт авчирсан нь энд нөлөөлжээ. 1989 онд Хангай нурууны ноён оргил Отгонтэнгэр ууланд болсон Монголын уулчдын цугларалт, авиралтад оролцож оргилд гарснаар уулын спортод анх хөл тавьж байсан.

    2006 оны Эверестийн оргилд гарах багийг анх зохион байгуулан удирдсанаар өндөр уулын авиралт удирдах, хөтөч хийх гараагаа эхэлж байсан.

    Тэр айлын 11 хүүхдийн долоо дахь нь юм. Дөрвөн ах, хоёр эгчтэй, нэг эрэгтэй, гурван эмэгтэй дүүтэй.  Эр хүн шиг эрэлхэг, зориг тэвчээртэй занг эмэг эхээсээ олж авсан гэж ярьдаг. Түүний аав Бадамгарав гуай 11 хүүхдийнхээ хоёрыг нь өөрийн ээжийн гар дээр өсгөсөн. Түүний нэг нь Гангаамаа аж. Эмэг эх Нанзад нь залуудаа ихээхэн зовлон үзсэн болоод ч тэрүү чанга хатуу гэхдээ их ухаалаг хүн байсан гэдэг.

    Тэрбээр Анагаах ухааны дунд сургуульд суралцаж микробиологич мэргэжил эзэмшсэн бөгөөд  Орхон аймгийн мэргэжлийн хяналтын газар есөн жил ажилласан байна. Түүнчлэн 2017 оны хавар МУБИС-ийг дасгалжуулагч мэргэжлээр төгсчээ.

    2010 онд Европ тивийн ноён оргил Эльбрус /5642 м/ 
    2011 онд Ази тивийн ноён оргил Эверест /8848 м/
    2012 онд Африк тивийн ноён оргил Килиманжаро /5895 м/
    2015 онд Хойд Америкийн ноён оргил Денали /6194 м/
    2016 онд Өмнөд Америк тивийн ноён оргил Аконкагуа /6962 м/
    2016 онд Австрали тивийн ноён оргил Карстенс /4884 м/
    2016 онд Антарктид тивийн ноён оргил Винсон массив/4897м/
    2018 он долдугаар сарын 23 нд Чогори /К2-8611 м/-т тус тус гарсан юм. Тэрбээр Дэлхийн долоон тивийн ноён оргилд гарсан анхны монгол хүн. Харин Дэлхийн хамгийн өндөр Эверест /8848 м/ оргилд гарсан хоёр дахь Монгол хүн буюу анхны эмэгтэй хүн болсон.

    Монгол Улсын ноён оргил Алтай таван богдын Хүйтэн ууланд 1998 онд анхны авиралтыг хийсэн. Тэрбээр эх орныхоо ноён оргилд хамгийн олон гарсан хүн билээ. Тус оргил уруу 34 удаа авиралт хийснээс долоо нь амжилтгүй болсон. Харин Очирваань хайрхан уруу таван удаа гарчээ.

    К2 уулын оргилд  Гангаамаатай хамт нийт 31 уулчин нэг дор хамт гарсан нь нэг ёсны рекорд амжилт аж. К2 нь хамгийн хүнд бөгөөд хамгийн аюултай уулын нэгд зүй ёсоор тооцогддог бөгөөд Италийн уулчид Ахиль Компаноьори (Achille Compagnoni) ба Лино Ласедели (Lino Lacedelli) нар анх 1954 онд K2 уулын оргилд хөл тавьснаас хойш 337 уулчин тус оргилд гараад байна гэсэн бүртгэл байдаг бөгөөд энэ хугаацаанд 84 уулчин авиралт хийж байгаад амь насаа алдсан байдаг.

    https://www.facebook.com/gangaamaa.badamgarav.1