creativemongolia

Category: media-content

  • Зэрэмдэг үгс ба бидний амьдрал (хүн хэлж буй үг шигээ амьдардаг уу?!)

    Үгээр бид бодол санаагаа солилцож, мэдээлэлээ өгч авдаг билээ. Үг гэдэг маань угтаа хэл судлалын ухагдахуун ч, физик чанараараа хэлбэлзэлтэй дуу авиа. Энэ дуу авиа бидний сэтгэл гэж харагдахгүй, тэмтрэгдэхгүй эрхтний минь илэрхийлэл болон хэрэглэгддэг. Сэтгэлийн илэхийрлэл бодол санаа болон хувирахуй доор дуу авиагаар дамжуулан нөгөө хүнийхээ сонороор дамжин сэтгэлд хүрнэ. Үг гэж дуу авианы физик шинжтэй үзэгдлийн хүчтэй чанар нь эндээс эхлэнэ.

    Эгээ л усны байгаль дахь эргэлт лугаа адил, жишээлэхэд ус, мөс “шатдаг”= ууршин агаар мандалд дэгдэн гарч молекулиуд нь өндөр дэхь хүйтэн агаарын даралтын сийрэгжилт, хөргөлтнөөс хамаарч усны молекулуудын бөөгнөрөл нь бидний хараанд өртөхүйц болж манан, уур болон хувирч агаарын даралт, хэмийн зөрүүгээс үүсэх агаарын шилжилт хөдөлгөөнөөр буюу бидний нэрлэдэгээр салхиар туугдан хөвөхийг нь үүл хэмээнэ.Ууршсан усны молекулиуд маань салхинд туугдан явахдаа манан, үүл болон хүмүүн биднээс өөвөн цөөвөн, сэмжин, хурган, хонин гэх зэргийн зүйрлэл нэрийг аван нэгдэх явцдаа хуралдан нэгдэж, агаарын даралт, эх газрын татах хүч, ээн гэрэлтүүлэх наран зэрэг олон хүчин зүйлийн нэгдсэн нөлөөллөөр хувийн жин нь ихэсч эргэн газар дэлхийдээ эргэн буухуйг бороо хур хэмээнэ. Бороо хур нь горхи голыг сэлбэн нуур тэнгис далайд хүрэх зууртаа улирлын нөлөөгөөр цас мөс болохдоо ч дээрх үзэгдлийг хором ч алдалгүй давтан давтсаар байгаль дэлхийг амилуулан ургамал цэцэг амьтай бүхнийг төлжүүлэн энэ ертөнцийн амьдарлын амийг авч явах бөлгөө.

    Энэ лүгээ адил Үг сэтгэлээс сэтгэлд өртөөлөн бууж, эрчим хүч агуулан явдгийг та бидний эмээ өвөө нар өвөг дээдсээсээ сурч мэдэн болчимгүй үг хэрэглэхийг цээрлэж, МОНГОЛ ХҮН АМНЫ БИЛГЭЭР, Манж хүн бэлээрээ гэдэг хэлц үгээр томьёолон биднийг сургамжилдаг билээ. Иймдээ ч манай монголчууд алив зүйлийг нэрлэх, хэлэлцэхдээ ҮГний эрчим хүчийг ойлгосон учраас бодолтой хандаж үгийг зөв хэрэглэхийг хичээдэг байлаа. Байлаа гэдэг нь бид өнөөдөр хэрэглэж чадахгүй болж гэдгийг танд ойлгуулж байгаа байх. Багадаа /одоо ч гэсэн би хэрэглэж дадаагүй байгаа/ энэ их ёсыг мэддэг өвгөчүүл, буурай нарын дэргэд ёсгүй үг хэрэглэн, нударгаар нь ороолгуулж өссөн билээ.

    Хорьдугаар зууны гучаад оны хэлмэгдүүлэлт,их хядлагын өмнөх жилүүдэд тэр үеийн монголчууд цус гэж үг орсон хараал, хэллэгийг эр эм, эх захгүй хэлдэг байж. Удаа ч үгүй түүхэндээ дайнд ч хядуулаагүй тийм олон хүний амийг егүүтгүүлсэн. Саяхны жишээ: 90 оны эхээр ганзагын наймааны их урсгалд нийгмээрээ татагдан орох үед шатах гэдэг үгийг орос хэлнээс махчилан орчуулж хэрэглэснээс хойшхи арван жилд ой хээрийн түймэр тоогоо алдаж, зарим үед нар хиртсэн мэт, түнэр утаа хөшиглөн хоолой ам хатааж байсныг мартсан ч сануулахаар мэдэх хүн та бидний дунд цөөнгүй байгаа байх. Сүүлийн арван жил бид мэнд мэдэхдээ, -Юу байна?-Юмгүй гэдэг үг хэллэгийг нийтээр их хэрэглэв.ҮГ биелэлээ олов.Нийгмийн олонхи дундаж давхаргынхан эмзэг давхаргын тоог нэмэгдүүлэв. Чөлөөт зах зээлд шилжээд 20 жил болох гэж байна. Өнөөх муу хэлдэг социализмийн үеэсээ дээрдсэнгүй, харин доордов. Либерализм, чөлөөт зах зээлийг буруу гэсэнгүй, алив зүйлд зөв хандлагаар хандаж, зөв ойлгосныхоо дараа ЗӨВ ҮГ хэрэглэцгээхгүй бол юу болоод байгааг түүх, цаг хугацаа бидэнд сануулаад байгаа биш үү?

    Өвөөгийн маань анд Монгол хэл, бичгийн гавьяат багш Чойжилсүрэн гуай надад алив зүйлд нэрний учир шалтгаан их буй. Эртний мэргэд судар ном зохиолоо сонсохуй сонорт чимэгтэй, санахуй санаанд тод үлдэхээр нэршээдэг байсан Зүрхэн тольт, Зуун найман билэг оршвой гэх зэрэг, Харин та нар азгүй хүүхдүүд байна Орос хэлний сурах бичгийг чинь Солонго /Радуга/ гэж нэрлэчихжээ. Зүй нь хүний сурсан эрдэм ном хаданд сийлсэн мэт үлдэх ёстой, Та нар маань соёл, шинжлэх ухааны уурхай болсон энэ их үндэстний хэлийг солонго шиг замхаруулчихгүй сураарай гэсэн нь ёжлож хэлсэн ч үнэний их хувьтай байж гэдгийг орос хэлийг сурсан гэх хэцүү бас сураагүй гэх хэцүү болсон над мэтийн манай үеийнхэн ойлгоно биз.

    Өнөөдөр залуус хүүхдүүд илүү зан гаргаж лайтай /ланчиг лай=зовлон бэрхшээл/, бас юу гэв майр гэнэ үү = энэ үгийг эх хэлний үгийн сангаас би олсонгүй, /охиноосоо асуувал тоймгүй баримжаагүй буюу тоолж багцалж чадахгүй гэсэн санааг, төсөөлвөл англи хэлний “much” тай ойролцоог хэлдэг бололтой юм/ зэрэг мууг дуудсан үг хэрэглэцгээж байгаа бололтой юм. Дээр нь интернэтийн ихэнх блогуудын хэрэглэх үг хэллэг авах юм алга, гэжийгаа, боджийнэ, гэжүүл яахуу, ицсийцэст явжээвэл сайхан байдын байшд, бичлиг хийдиймүү гээл. Суужаагаан, хүний жишгээр явкуу бол болкуун байшд гэээл ерөөж гардын г.м
    Ийм хэллэгтэй хүний сэтгэлгээ, сэтгэл хоёр нь ч ийм байгаа. Сэтгэл нь ийм бол үйлийн үр нь ч тийм л байгаа. Юу гэж хэлэх гээд байна вэ гэхээр өвгөдийн ХҮН болоогүй хүнд эрдэм бүү заа, Галзуу солиотод харвах зэвсгийг зааж, бариулсантай адил гэдэг үг чинь бид болоод байгаа юм байна. /Хүүхэд залууст ойлгомжтойгоор хэлэхэд, сармагчинд гранат бариулна гэсэн үг/ Үүнд бидний буруу бий. Эх хэлээрээ зөв хэлэлцэж сурахыг шаардан намайг ам руу нь алгадмаар гэж айлган харцаараа шавхуурдаж зэмлэдэг байсан тэр өвөгчүүлийн сэтгэл, сэтгэлгээ бидэнд дутаснаас залуус дүү нар маань арван хэд, хорь хүрсэн насандаа ч эх хэлээ сураагүй, элий халгай болж эр нь эр шиг, эм нь ч эм шиг байж чадахгүй болжээ.
    Үгийн буруу сонголт ажил хэрэг дээр нөлөөлсөн талаар жишээ хэлье.
    Одоо нэг үеэ бодвол нийгмийн олон идэвхтэнгүүд болон хүмүүс мод тарья гэдэг болж, Энэ сайшаалтай. Харамсалтай нь гурван настай балчир мод бутыг ойгоос нь авчирч тариад л орхидог. Миний мэдэхийн хаврын хаварт 7 жил мод тарьцгаасан хүмүүс, газар байдаг. Очиж үзлээ, хатсан модны ёдор хугархай гол. Бидэн дундаа л байгалиа гэж бодож явдаг хүмүүсийн маань ажил ийм л байна. Энэ нь тэр хүмүүсийн буруу биш, бид зэрэмдэг үг хэрэглэж ярисаар байтал сэтгэлгээ маань зэрэмдэг болж, ажил үйлсээ дутуу гучуу зэрэмдэглэдэг болсоных ажээ. Зүй нь мод тарих гэдгийг мод ургуулах гэж бүтэн бодож, гүйцээн хийх нь бүтээн байгуулалтаар зогсохгүй эх хэлэндээ анхаарч сэтгэлгээгээ шинэчлэн өөрчилж хөгжүүлэх цаг болсныг дохиолж байна.
    Үг яриандаа болон блогт дараах байдлаар хэлэлцдэг хүүхэд залуус, дүү нартаа
    хүний жишгээр явкуу бол болкуун байшд гэээл ерөөж гардын
    – Тиймээ хүний жишгээр сэтгэж явахгүй бол болохгүй болчихжээ та нар минь.
    Эх хэлээ зөв хэрэглэж зөв сэтгэж баймааж та нар ХҮН шиг амьдрана гэж ерөөе дөө ах нь.
    Энэ нийтлэлийг бичиж дуусаагүй байхад Хүн хэлж буй Үг шигээ амьдардаг гэж номын нэг дүү минь хэллээ.

    Тиймээ, Яг л байгаль эхийн усны тогтолцоо хэрхэн бие биесээ нөхөж, амьдрал гэдэг гайхамшгийг нөхцөлдүүлэн бий болгодог шиг сэтгэлийн хур бороо болсон ҮГЭЭ зөв сэтгэж, зөв хэрэглэж сурцгаая даа Монголчууд минь ээ. – See more at: http://yaruusetgegch.com/#!/зэрэмдэг-үгс-ба-бидний-амьдрал-хүн-хэлж-буй-ү

  • Хүүхдийн хамтлагийн дотоод журам (Яруу эгшиглэн хамтлагийн жишээн дээр)

    Оршил: Хүүхдүүд өөрсдөө бие даан шийдвэр гаргах учраас хүүхдийн хамтлагыг удирдан ажиллахад олон хүндрэлтэй зүйлүүд тулгардаг. Тиймээс энэхүү олон асуудлыг шийдэх зорилгоор хүүхдийн хамтлагын дотоод журамыг боловсруулсан билээ.

     

    Галбингаа сургалтын төвийн дэргэдэх

    ЯРУУ ЭГШИГЛЭН

    Язгуур урлагийн хүүхдийн хамтлаг


    Дотоод журам


    1. Ерөнхий зүйл

      1. “Яруу эгшиглэн” хамтлаг нь Монголын ирээдүй болсон бяцхан хүүхдүүддээ ардын дуу, үндэсний язгуур урлагийн өв соёлыг таниулах зорилготой хүүхдийн хамтлаг юм. 5- 9 насны хүүхдүүдээр гишүүнчлэл бүрдүүлдэг.

      2. Тус хамтлаг “Бид Монголдоо хайртай” бодлогын хүрээнд хүүхдүүдийг өв тэгш хүмүүжүүлж, хөдөлмөрч, эх орон, өв соёлоороо бахархах сэтгэлтэй бүтээлч иргэн төлөвшүүлэхэд чиглэн ажилладаг.

      3. Уран бүтээлийн чиглэл Монгол ардын дуу, язгуур урлаг, хүүхдийн дуу гэсэн хүрээнд байна.

      4. Энэхүү журам нь Яруу эгшиглэн хамтлагийн гишүүд, багш, эцэг эхчүүдийн хоорондын харилцааг зохицуулах бөгөөд “Монгол хүүхэд бүрт язгуур урлагийн түгээн дэлгэрүүлэх” зорилгын хүрээнд урт удаан хугацаанд оршин тогтнох, залгамж чанарыг хадгалахад чиглэнэ.

      5. Хамтлагийн албан ёсны мэдээллийн хэрэгсэл нь http://facebook.com/YaruuEgshiglen; http://twitter.com/yaruuegshiglen байх бөгөөд өөр бусад мэдээллийн хэрэгсэлээр цацагдсан мэдээллийг албан бус мэдээ гэж үзнэ.


    1. Хамтлагт элсэх

      1. Тус хүүхдийн хамтлагт 5- 7 насны авъяаслаг, урлагийн салбарт өсөн дэвших хүсэл сонирхолтой хүүхдээ хамтлагт элсүүлэх тухай эцэг эхийн хүсэлтийг бичгээр хүлээн авна. Хүсэлтийн хамт эцэг эхийн намтар болон хүүхдийн намтарыг авч ирнэ.

      2. Тухайн хүүхдийн авъяас чадварыг шалгасны дараа ирээдүйтэй гэж тодорхойлвол сургалтанд хамруулна.

      3. Гурван сарын хугацаанд сургалтанд хамруулсаны дараа дахин шалгалт авч хамтлагт элсүүлэх эсэхийг Галбингаа сургалтын төвийн удирдах зөвлөлийн баг хуралдаж шийдвэрийг гаргана.

      4. Шийдвэр гарсаны дараа эцэг, эх хоёр нь “Яруу эгшиглэн хамтлаг”-ын дотоод журамтай танилцаж, уг журамыг зөвшөөрснөө гарын үсэг зурж баталгаажуулсны дараа хүүхдийг хамтлагт элссэнд тооцно.


    1. Багшийн эрх, үүрэг

      1. Хамтлагийн гишүүдийн авъяас чадварыг хөгжүүлэх үүрэгтэй

      2. Хүүхдүүдэд зөв үлгэр дууриалал үзүүлж, хөдөлмөрч бүтээлч хүн болгож төлөвшүүлэх үүрэгтэй

      3. Хамтлагийн урын санг тогтмол баяжуулах, урлаг соёл, олон нийтийн арга хэмжээнд хамтлагаа оролцуулж нийгэмд зөв үлгэрлэл бий болгохын төлөө ажиллах үүрэгтэй.

      4. Уран бүтээлийн бодлогын хүрээнд хамтлагийн гишүүний эцэг эхээс, гишүүнд хувцас хийлгэх болон сургалтын төлбөр зэрэг зардлыг нэхэмжлэх эрхтэй.

      5. Уран бүтээлийн бодлогын хүрээнд хамтлагийн гишүүдийн эцэг эхийн хурлыг зарлан хуралдуулах, үүрэг даалгавар өгөх эрхтэй.

      6. Хамтлагийн дотоод журмыг зөрчсөн гишүүнд сануулга өгөх эрхтэй.


    1. Зөвлөхийн эрх, үүрэг

      1. Хамтлагийг олон нийтэд олон нийтэд таниулан сурталчилах үүрэгтэй.

      2. Хамтлагийн хөгжлийн бодлогын тодорхойлох үүрэгтэй.

      3. Хамтлагт шинэ гишүүн болон шинэ уран бүтээл санал болгох эрхтэй.

      4. Уран бүтээлийн бодлогын хүрээнд багш, гишүүд, эцэг эхчүүдэд үүрэг даалгавар өгөх эрхтэй.


    1. Хамтлагийн гишүүний эрх, үүрэг

      1. Дасгал сургуулилтанд тогтмол ирэх үүрэгтэй.

      2. Хамтлагаас зохион байгуулж байгаа тоглолтонд оролцох үүрэгтэй.

      3. Монголын язгуур урлаг болон хамтлагийн нэр хүндийг өндөрт өргөх үүрэгтэй.

      4. Монгол өв соёл, язгуур урлагаас тогтмол суралцах үүрэгтэй.


    1. Эцэг эхийн эрх, үүрэг

      1. Хүүхдүүдээ дууны бэлтгэлд нь хүргэж өгөх болон авах үүрэгтэй.

      2. Хүүхдийнхээ авъяас чадварыг дэмжих, уран бүтээлийн хувцас хэрэглэл, хөгжим техникээр хангах үүрэгтэй.

      3. Хүүхдийн авъяас чадвар хөгжиж байгаа эсэхт хяналт тавих, дутагдалтай байгаа тохиолдолд шаардлага тавих эрхтэй.

      4. Уран бүтээлийн бодлогын хүрээнд шинэ санаачлага гаргах, санал оруулах эрхтэй.


    1. Хамтлагийн нэр ашиглах

      1. “Яруу эгшиглэн” хамтлагийн нэр нь оюуны өмчийн хуулийн дагуу Галбингаа сургалтын төвийн өмч бөгөөд, Галбингаа сургалтын төвийн бичгээр өгсөн зөвшөөрөлгүйгээр уг нэрийг ашиглахыг хориглоно.

      2. Хамтлагт дуулж байгаад тодорхой шалтгааны улмаас хамтлагаас гарсан тохиолдолд мөн хамтлагийн нэрийг ашиглан уран бүтээл хийхийг хориглоно.


    1. Хамтлагийн санхүүгийн зохицуулалт

      1. Хамтлаг нь өөрийн санхүүгийн сантай байна. Сан нь хамтлагийн тоглолтын орлого болон хандив, тусламж бусад орлогоос бүрдэнэ.

      2. Уг санг уран бүтээлийн бодлогын хүрээнд, сургалтын төвийн түрээсэнд өгөх, хамтлагийн хөгжим, тоног төхөөрөмжийг шинэчлэн сайжруулах, бэлтгэлийн байр талбайг шинэчлэн сайжруулах, шинэ цомог, тоглолт зохион байгуулах зэрэг хамтлагийн цаашдийн хөгжил дэвшилд хамааралтай ажилд захиран зарцуулна.

      3. Мөнгийг захиран зарцуулах эрх нь гагцхүү хамтлагийн багш болон Галбингаа сургалтын төвийн удирдах зөвлөлийн мэдэлд байна.

      4. Эцэг, эхчүүд хамтлагийн орлогыг юунд зарцуулах талаар санал оруулах эрхтэй бөгөөд захиран зарцуулах эрхгүй байна.

      5. Хамтлагийн орлого, зарлагатай холбоотой санхүүгийн тайланг жилд 2 удаа эцэг, эхчүүдэд тайлагнана. Тайлангийн үеэр, тухайн үеийн орлогоос хамаарч хамтлагийн гишүүдэд урамшуулал олгож болно.


    1. Гишүүн хамтлагаас гаргах

      1. Өөрөө болон эцэг эхийн гурвалсан хүсэлтийг үндэслэн хамтлагаас гарч болно.

      2. Шилжилт хөдөлгөөн, эрүүл мэндийн болон бусад хүндэтгэх шалтгаанаар хамтлагаас гарч болно.


    1. Гишүүнийг хамтлагаас хасах

      1. Хамтлагийн гишүүн болон түүний эцэг, эх хамтлагийн дотоод журмыг 3-с дээш удаа зөрчсөн бол Галбингаа сургалтын төвийн удирдах зөвлөлийн хурлаар хэлэлцэж тус гишүүнийг хамтлагаас хасна.

      2. Хамтлагийн гишүүн нь 10 нас хүрсэн бол хамтлагаас хасаж, дараагийн шинэ хүүхэд орж ирэх замаар хамтлагийн залгамж чанарыг хадгална.

    Дүрэмийг танилцуулсан:

    Яруу эгшиглэн хамтлагийн багш:  ___________________________  С.Дэлгэрцэцэг


    Дүрэмтэй танилцаж хүүхдээ хамтлагт элсүүлж, дүрэмийг дагаж мөрдөхөө батламжлав:


           _____________________________  – н


    Гарын үсэг _____________________________  Аав __________________________________


    Гарын үсэг _____________________________  Ээж _________________________________


    Огноо ____________________

    Дүрмийг боловсруулсан:

    Жамсранжавын ЛУВСАНДОРЖ

    2013 он

  • ДИЗАЙН- ӨНГӨ СУДЛАЛЫН ХОЛБООНЫ СУРГАЛТ, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    ДИЗАЙН- ӨНГӨ СУДЛАЛЫН ХОЛБОО

    Түмэн өнгө Буман зүйлийн дизайныг

    Өнгөлөг, Өөдрөг, Ухаалаг амьдралын төлөө

    СУРГАЛТУУД

    Манай сургалтуудыг Дизайн-Өнгө Судлалын Холбооны тэргүүн, өнгө судлаач, имижмакер Ш.МАНДАЛМАА удирдан явуулдаг. Мандалмаа нь “Улсын өнгөний имижид соёлын нөлөө” сэдвээр Солонгос улсад магистр хамгаалсан бөгөөд байгууллага, хувь хүний имиж бүрдүүлэлтээр мэргэшсэн зөвлөх юм.

    ХУВЦАСНЫ ЗОХИОН БҮТЭЭГЧ /patternmaker/ сургалт

    Хүний биеийн галбир түүний хэмжилт болон юбка, өмд, жакет зэргийн суурь үлгэрийг байгуулах улмаар энгийн загварчилгааны талаар хичээлүүдийг ОХУ-д төгсөж ирээд мэргэжлээрээ тасралтгүй 20 гаруй жил ажиллаж байгаа туршлагатай багш удирдан явуулах болно. Энэ мэргэжлийг сонирхож байгаа эхлэн суралцагч болон өөрөө бие дааж суралцсан ч онол дадлагын мэдлэгээ сайжруулахыг хүсч буй хэн бүхэнд манай үүд хаалга үргэлж нээлттэй байх болно.

    КОЛОРИСТ буюу ӨНГӨЗҮЙЧ СУРГАЛТ

    Уг сургалтаар өнгө түүний систем, нэрлэгээ, сэтгэл зүйн нөлөөлөл, дан болон хосолмол өнгөний имиж, өнгөний зохицол, өнгө төлөвлөлт, маркетинг…сэдвүүдээр онолын хичээл үзэх ба суралцагчид онолын хичээл дээрээ тулгуурлан гуашь, мэргэжлийн өнгийн цаас, компьютер программ зэргийг ашиглан дадлага хийснээр өнгөний зохицолыг тухайн өгөгдсөн нөхцөлд зөв оновчтой шийдэж, төлөвлөж сурна.

    Сургалтанд өнгөний мэдрэмж, мэдлэгээ дээшлүүлэхийг хүссэн зураач, дизайнер, уран бүтээлчид, бие дааж суралцсан сонирхогчид, маркетингийн менежерүүд гээд нас харгалзахгүй бүх л хүмүүс хамрагдах боломжтой. Энэ чиглэлээр суралцсан эсвэл тодорхой дадлага туршлагатай, энэ чиглэлээрээ ирээдүйд ажиллах зорилго тэмүүлэлтэй бол илүү үр дүнтэй.

    БУСАД ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    •Өнгө, дизайны сургалт /мэргэшүүлэх ба сонирхогчдын/

    •Хэрэглэгчийн болон өнгө дизайны судалгаа, төсөл

    •Бараа бүтээгдэхүүн, брэндийн өнгө, дизайн, имижийн хөгжүүлэлт, зөвөлгөө

    •Трэнд танилцуулах семинар, эрдэм шинжилгээний хурал

    Утас: 96323215

    http://facebook.com/MongolColor
    https://twitter.com/MongolColor

  • Хоол зүйч Б.Гэрэлмаа: Хүмүүс амттаны боол болж, өвчний үүрийг өөрөө үүсгэж галзуу хүн шиг л амьдарч байна

    2013.5.04

    Social Media Club Ulaanbaatar уулзалт


    Зохимжит хүнсний талаар ерөөсөө хайхарч анзаарч бодоогүй, боловсруулаагүй учраас, сэтгэл чинь боловсролгүй учраас хүлээж авч чаддаггүй. Жишээ нь: Махны оронд бяслаг хийгээд, мах шиг давсаар, цуугаар амтлаад өгөхөд идэж чаддаггүй. Мах нь өөр амттай, маханд агуулагдаж байгаа бүх зүйлийг бяслаг агуулаагүй. Хамгийн гол ялгаа нь маханд агуулагдаж байгаа азотын хандлагат бодисууд гэж нэрлэгддэг эс зочроогч төрөл бүрийн бодисууд байдаг. Эдгээр бодисууд нь махны амтлаг амтыг бүрдүүлж байдаг. Гэхдээ энэ нь амт нь үхсэний дараа маханд үүсдэг. Жишээ нь хар шөлний амт, махны шүүслэг амт байна. Эдгээр нь бяслагт байхгүй болохоор махнаас өөр байх нь ойлгомжтой. Тэгээд яг мах шиг бяслагийг амтлаад цуйван ч юм уу, ногоотой тийм гоё хоол хийгээд идье гэж бодоё, гэтэл боловсролгүй сэтгэл нь дотроос нь шордоод: мах биш, мах биш бяслаг гээд нөгөө махны амт л дутагдаж байгаа учраас идэж чаддаггүй. Хэзээ үхнэ гэж ингэх юм, хүн шиг идэж байгаад л үхье, сэтгэл ханамжтай байж байгаад л үхье гээд л … Би та нарт яг юу хэлэх гэж байна гэхээр: Үхэхэд хүргэж байгаа, цаг бусын хэмхэрхий янбы болчихсон энэ биеийн тэнцвэр нь алдагдчихсан, хамаг тохируулга нь алдагдчихсан тэр цагийн мэдрэмж гэдэг үнэхээр хүсмээр зүйл биш ээ, үнэхээр татгалзмаар зүйл юм аа. Хүн гэдэг бол галзуу хүмүүс шиг амьдардаг, нөгөө сэтгэлийн боловсролгүй хүмүүс чинь, яг галзуу хүмүүс шиг. Заавал туулж байж өөрийн биеэрээ мэдэрч байж нэг мэддэг. Одоо хар л даа. Баячууд, мөнгөтэй- хүмүүс толгой дарааллаад чихрийн шижинтэй байна шүү дээ. Жишээ нь манай 10 жилийн ангийнхан саяхан уулзлаа. Тэгсэн чихрийн жишинтэй хүмүүс 5, 6 байна. Тэгээд нөгөө архийг ууж л байх юм аа. Эмээ уучина гэнэ, тарчихна л гэнэ. Бид нар чинь биеэ гамгүй авч яваад л ийм болчихож байна шүү дээ. Та нарын насан дээр ийм л байсан. Биеэ гамгүй эдэлснээс ийм болж байгаа юм. Хэрвээ гамтай эдэлсэн бол хүүе тийм үүе? 60 хүрч байгаа юм уу? гэхээр л байдаг юм байна.  Маш хариуцлагатайгаар. Тэгээд одоо ажил албатай, санхүүгийн бололцоотой залуусыг харахад мөнгөө хэрэггүй зүйлд зарцуулдаг, амттаны боол болчихсон байна. Нүд халтирмаар, ичмээр. Гэхдээ миний ичих яахав дээ? Хамгийн гол нь тэр залуу хүний өөрийнх нь идэж авч буй мэдрэмж туйлын хэцүү юм. Заавал өвчин туссаны дараа мэдэх хэрэгтэй юм уу? Чихрийн шижин чинь үнэхээр аймшигтай шүү дээ. Сохорно, хөлөө хуруунуудаасаа эхлээд тайруулна. Яагаад гэвэл судас нь муудчихаж байгаа юм. Үргэлж сахар ихтэй, ёотонтой цус урсаад байдаг. Тэр цусыг бүх ховдол тосгуураараа дамжуулж, шахаж байгаа хөөрхий зүрхний эдүүд яах юм бэ? Тийм сахартай цусыг муу хийг нь авч хүчилтөрөгчөөр баяжуулж байгаа уушиг яах юм бэ? Тэр цусыг шүүж өнгөрүүлж байгаа бөөр яах вэ? Тэгээд л хавагнаад, зүдрээд, ядраад, шээс алдаад, тэгээд олсон хэдэн төгрөгөө үрэн таран хийдэг. Ийм зовлонтой юм болж байна шүү дээ. Тэгэхээр хүмүүс чихрийн шижинтэй болно гэж ийм юм байдаг юм байна гэж ойлгоод ухраагаад эргээд эрүүл болоход маш их мөнгө, маш их цаг зарцуулагдана. Дэмий биз дээ. Ухаантай бол хүний алдаан дээр суралцаад тэр мэдрэмжийг үзэхгүйгээр явчихаж болмоор. Ийм л 2 арга байдаг.

    Тэгэхээр яагаад 2 дах аргыг хэрэглэхгүй байгаа юм бэ? Яагаад Монгол хүн байж тэнцэл цагт Монгол хүн байж ээзгийгээ идээд явж чадахгүй байна вэ? Заавал шарсан хуурсан, утаа шингээсэн стейк аймар юмнууд эсвэл хямдыг нь бодоод маргарин, тос талхан дээрээ түрхээд иддэг юм бэ? Яагаад муу гэдгийг нь мэдсээр байж хийдэг вэ? Сэтгэл чинь зөв зүйлийг хийхийг зөвшөөрөхгүй байгаа юм. Ухаан бол ойлгоод байдаг. Гэвч сэтгэл чинь татгалзаж чадахгүй. Алое, Гоё цай, Пипси гоё гоё гээд л уугаад байдаг. Шинэ үеийнхэн Пипсиг сонгож байна гэж рекламдаад ясаа сийрэгжүүлэхийг сонгож байна. Чихэртэй ус. Амтанд нь л болдог. Хийжүүлсэн ундаа муу, чихэртэй ус дэмий дандаа будаг, консирвант, дандаа дур хүслийг чинь хангадаг юм аа гээд л яриад л байгаа. Юун тэнцэл цаг гээд л тоодоггүй. Энэ тэнцэл цагт хамгийн багасгах ёстой зүйл нь давслаг амт, гашуун амт. 4.15- 6.15 цагийг тэнцэл цаг гэнэ. Энэ цагт цагаан идээ түлхүү идвэл эрүүл мэндэд тун сайн. Одоо бүдүүн болчихдог. Тэгээд өөхөө алга болгохоо бодоод л гаднаас нь л арга хэмжээ аваад байдаг. Яаж таргалахаа зогсоох уу? гэж боддоггүй. Илүү жин чинь өөх байдаг, хий хаван байдаг, усан хаван байдаг. Бид хий хавантай байгаагаа мэддэггүй. Тэнцвэр алдагдаад ирэхээр улиралдаа тааруулаад иддэг баатар болсон чинь, туршлагагүй юм чинь. Би чинь намраас л эхэлсэн болохоор, урьд нь мэддэггүй байсан. Тэгсэн дахиад л нөгөө тал руугаа тэнцвэр алдагдсан. Тэгээд дахин тэвчихийг тэвчиж мөрдөхийг мөрдсөөр тэнцвэрээ олдог. Мөн бидний биед зарим зүйлс хэсэг хугацаанд таарч байгаад таархаа боличихдог. Бид огт анзаардаггүй юм байна. Би бол сонирхлын дагуу судалж байгаа сайн дурын уран сайханч. Би яагаад ингээд байнаа. Энэ ямар учиртай юм бэ? гээд судлахаар ойлгомжтой байдаг юм байна. Ингээд үзье гэхээр болчихдог. Тэгсэн хий босно гэж байдаг юм байна. Хий гэдэг нь үндсэндээ бэлхүүснээс доош байх оршиж байх ёстой юм байна. Тэгсэн тэр нь янз бүрийн гэнэтийн стресс, ядаргаанаас болдог. Ер нь энэ биеийн дотоод тэнцвэр алдагдах нь зөвхөн хоолноос бус юм. Хамгийн гол үндсэн зүйл нь сэтгэлийн тольтой холбоотой. Жаргал, зовлонгийн хооронд савлаж байгаа савлагаанаас үүдэлтэй. Стреснээс болж даралт ихсэнэ, зүрх өвдөнө. Энэ үед хийн бариа хийдэг юм байна. Хийн бариа хийснээр 2 цагийн дотор харсаар байтал нөгөө хүн чинь үлээсэн шаар шиг болоод л хийн гараад, үрчинхий нүүр нь толийгоод л. Үүгээр юу хэлэх гээд байна гэвэл таргалахгүй гээд хоолондоо алдаа гаргадаг. Хэрэгтэй хүнсээ иддэггүй. Өөх тос идэхгүй, гурил талх идэхгүй. Ус их ууна гээд өдөрт 4- 5 л ус ууж байна. Зарим нь 7- 8 л ус ууж балайрч байна. Гэтэл идэх юмны чанар хүртэл жилийн 4 улиралд өөрчлөгддөг байна. Ус тэнцэл цагт хүнд болдог юм байна. Намар хөнгөн байдаг юм байна. Зун, өвөл хөнгөн хүндийн завсарт байдаг юм байна. Тэгэхээр тэнцэл цагт усыг 1 л усыг 250 мл болгож ширгээж уудаг гэж байна. Зун, өвөл 3- ны нэгийг уудаг гэж байна. Намар бол ширгээгээд 500 г ууж болно. Байгалийн эрдэст амьд ус уух хэрэгтэй. Ус уух маш их учир утгатай юм байна. Өвөл ус уувал давс хийж уух ёстой, хавар зөгийн бал хийж уух ёстой. Ус өөрөө хүйтэн чанар, давс халуун чанарын гэх мэт. Энэ мэтчилэн хэдхэн тооны хүнсэндээ судалгаа хийгээд аль нь алинтайгаа тохирч байгааг мэдэх хэрэгтэй. Бид нар чинь тоо томшгүй юм иддэггүй шүү дээ. Мөн тахиа гахайнд дуртай. Гэвч генийн өөрчлөлтэй тахианууд идэж байгаа нь үнэхээр аймшигтай. Та нар интернетийн орчинд байгаа хүмүүс. Хэрэгтэй мэдээллүүдээ олж авах хэрэгтэй. Хамгийн гол нь ажил болгох л хэрэгтэй.



  • Зохимжит ба эмчилгээний хоололтын сургалтын хөтөлбөр

    СОЁОЛЖ Эрүүл мэнд, гоо сайхан, сэтгэл ханамж

    “Соёолж” зохимжит хоол судлалын төв нь Монгол хүний хоол зүйг судалж, хүн бүрт зөвхөн өөрт нь тохирсон хоололтын хөтөлбөрийг боловсруулан өгч эрүүл зохистой амьдралын хэв маягийг түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой байгууллага юм.

    Соёлж төвийг үүсгэн байгуулагч Гэрэлмаа нь

    Зохимжит хооллолт судлаач, хоолны эмчилгээгээр мэргэшсэн, салбартаа 20 гаруй жилийн туршлагатай, “Идэхийн тулд амьдрах уу, амьдрахын тулд идэх үү”, “Хоол ба сэтгэл” номуудаа эмхэтгэн хэвлүүлсэн.

    Соёлж төв нь танд дараах сургалт хөтөлбөрийг санал болгож байна.

    1. “Жирэмсэн ба хөхүүл эхчүүдийн хоололт” сэдэвт сургалт өдөрлөг
    2. ЭЗЭГТЭЙ НАРЫН КУРС Эрүүл мэнд, гоо сайхан, сэтгэл ханамж
    3. ӨӨРТ ТОХИРСОН ХООЛЛОЛТЫН ХӨТӨЛБӨР

      1. Зөвхөн өөртөө тохирох хоолны системийг зохиолгож авмаар байна уу?
      2. Эмчилгээний хоол
    4. ЭРҮҮЛ УДАМ ГЭР БҮЛИЙН ЗОХИМЖИТ ХООЛОЛТЫН ЗӨВЛӨГӨӨ СУРГАЛТ ӨДӨРЛӨГ: Хүүхэдтэй болохоор бэлдэж буй болон нярай, нялх хүүхэдтэй эцэг, эхчүүдэд зориулсан хүүхдийг хэрхэн зохимжит хоолонд оруулж хоолны дуршил сайтай, эрүүл бие бялдартай болгож өсгөх талаар зөвлөгөө, сургалт, зохимжит хоол хийх дадлага, амталгаа бүхий Бямба, Ням гаригын арга хэмжээ. Б.Гэрэлмаа болон бусад багшийн зөвлөмжийг сонсож гэр бүлээрээ цагийг зугаатай өнгөрүүлэх боломжтой.

  • ХУВЬ ТАВИЛАН нэвтрүүлгийг хөгжүүлэх миний санал

    Нэвтрүүлгийг хөгжүүлэх санал

    1. Оролцогчоос төлбөр авах хэрэггүй

    2. Ивээн тэтгэгч компанитай болох хэрэгтэй

    3. Нэвтрүүлэгтээ зөвлөх хүмүүсийг авч болно. Тэгвэл маш сайн нэвтрүүлэг болно. Л.Нарантуяа, Түвшинтөгс багш гэх мэт.

    4. Нэвтрүүлгээс хамгийн чухал хэсгүүдийг нь монтажлаад гоё ДВД бүтээж болно.


    Шалгуур

    1. 10-с дээш ханилсан

    2. 3-с дээш хүүхдийг өсгөж хүмүүжүүлсэн


    Агуулга:

    1. ЗОРИЛГО: Нэвтрүүлгийн зорилго нь хосуудыг олон нийтэд танилцуулах гэхээсээ илүүтэйгээр үзэж байгаа залуу гэр бүлүүдэд сургамж, зөвлөгөө болох гэж бодож байна.

    2. ЭХЛЭЛ: Нэвтрүүлгийн эхлэлд хосуудын хайрын түүхийг закадраас уншиж залуу цагийн зурагаар дүрсжүүлэх.

    3. ТӨГСГӨЛ: Нэвтрүүлгийн төгсгөлд тухай хосын амьдралдаа баримталдаг зарчимыг тоймлон жагсаалт болгож үзүүлэх.


    Санал болгож буй асуулт

    1. Амьдралд  бэрхшээл тулгарах үе байдаг. Тэр үед хамтдаа түүнийг хэрхэн давах ёстой вэ?

    2. Хайр гэж юу вэ?

    3. Та 2 маргалдаж, нэгэндээ гомдсон үедээ яадаг вэ? Яаж эвлэрдэг байсан бэ?

    4. Гэр бүл ихэвчлэн юунаас болж зөрчилддөг вэ? Тэр зөрчлийг хэрхэн даван туулдаг байв?

    5. Та хоёрын өдөр тутам амьдралдаа баримталдаг мөрдлөг, зарчим юу вэ?

    6. Залуу хосуудад, гэр бүл зохиох гэж яваа хосуудад хандаж юуг захиж сургах вэ?

    7. Үр хүүхдээ хэрхэн зөв өсгөж хүмүүжүүлдэг вэ?

    8. Хамгийн сайн эхнэр ямар байх ёстой вэ?

    9. Хамгийн сайн нөхөр ямар байх ёстой вэ?

  • СУДАР Монгол туургатны нууцлагдсан эрдэм ухааны эрэлд төсөл

    Монгол туургатны нууцлагдсан эрдэм ухааны эрэлд, Үндэсний хүсэл мөрөөдлийн эрэлд, Хөх өвгөдийн хөх ухааныг цуглуулах соён гэгээрлийн аялалын төслийг хамтарч хэрэгжүүлэх үү? Монгол орон даяар аялаж судар ном, соёлын өв, домог түүх, үйлдвэрлэлийн арга технологи, байгаль хамгаалах ухаан, хүнээр хүн хийх ухаан, гэрийг засах ухаан, төр засах ухаан цуглуулж нэвтрүүлэг, боть бүтээх.

    Төслийн багаа зураглаач, сэтгүүлч, угсаатны зүйч гэх мэтээр багаа бүрдүүлнэ.

    Хийгдэх ажил

    Монгол орон даяар аялах,

    Судар ном цуглуулах

    Домог түүх цуглуулах

    Монголчуудын үйлдвэрлэлийн арга технологи цуглуулах

    Байгаль хамгаалах ухаан

    Хүнээр хүн хийх ухаан

    Хүүхдээ хүмүүжүүлэх арга ухаан

    Гэрийг засах ухаан

    Төр засах ухаан

    Өвгөдөөс Хууч яриа цуглуулна

    Монгол орны уул ус, байгалийн аялгууг бичнэ

    Билэг авъяаст хүмүүсийг илрүүлж сурвалжилах

    Өв соёл цуглуулах

    Санаачлагч:

    Жамсранжавын ЛУВСАНДОРЖ

  • АРГА ХЭМЖЭЭ ЗОХИОН БАЙГУУЛАХАД АНХААРАХ ЗҮЙЛС

    Зохион байгуулалт

    Багт хуваагдах

    Хөтөлбөрийн баг

    Медиа баг

    Бэлтгэл ажлын баг

    Хэвлэл дизайн

    Тайз засалт

    Хөгжим техник суурилуулалт

    Хөтөлбөр боловсруулах:

    Хөтөлбөрийг боловсруулахдаа яриа, уриалга (10 минут) + сэргээх сонирхолтой үйл ажиллагаа (15 минут) + дуу, хөгжим + бүжиг гэх мэт өрөх байдлаар боловсруулвал үр дүнтэй байдаг.

    БЭЛТГЭЛ АЖИЛ

    1. Зохион байгуулах газраа сонгох: Аль болох шинэлэг уур амьсгал төрүүлэхүйц газар сонгох. Хүнийхээ тоонд тохируулж сонгох.

    2. Тайз засалт: Том хулдаасан хэвлэлээр фон хийх, ивээн тэтгэгчдийн туг болон Монгол улсын далбаа зэргийг ард байрлуулж өгөх нь сүр өруулж өгдөг.

    3. Орчинг тохижуулах: Захиргаа болон ивээн тэтгэгч компаниудын хийж бүтээсэн зүйлээр жижиг үзэсгэлэн гаргах, үйл явдлын болон түүхэн зургуудаар фото зургийн үзэсгэлэн гаргах, Сумын түүхтэй холбоотой сонин содон түүхэн эд зүйлс, дурсгалын зүйлс зэрэгийг байрлуулах. (Жишээ нь: сумын үүсэл хөгжил, анхны үүсгэн байгуулагч хүмүүсийн зураг) (Энэ оролцогчдыг уйдаахгүй байх, сонирхолыг татах, бахархал төрүүлэх сэдэл болно.)

    4. Хөтлөгч бэлтгэх: Эрэгтэй, эмэгтэй мэргэжлийн хөтлөгч бэлтгэх хэрэгтэй. Гэхдээ сайн бэлтгэсэн хөтөлбөр хөтлөгчгүйгээр ар араасаа хөврөх маягаар бас зохион байгуулах хэлбэр бас бий. Муу хөтлөгч үйл ажиллагааг улам нуршуу болгодог.

    5. Нийт залуусыг урих: Урилгыг тараах, эсвэл биечлэн урихдаа анхнаас нь оролцогчидод албан ёсоор зарлаж сэтгэгдэл төрүүлэх хэрэгтэй. Урилга тараавал хөтөлбөрөө хавсаргах, урилга тараахгүй биечлэн урьж байгаа тохиолдолд компанийн удирдлагууд өөрсдөө амаар урих, хөтөлбөрөө танилцуулах зэрэг нь ажилчидад сэтгэгдэл төрүүлж эхнээс нь л сэдэлжүүлж өгдөг.

    6. Шагнал гардуулах ажиллагаа: Төрийн болон төрийн бус байгууллагаас сум орон нутгйин шилдэг залууст шагнал тодорхойлуулж шоуны үеэр гардуулснаар залууст бахархах сэдэл болно.

    7. Мэдээ/ПР ажил: Шаардлагатай гэж үзвэл хурал зохион байгуулж байгаа тухай мэдээг телевиз, сонингуудад өгч болно.

    ЭХЛЭЛ

    1. Машин, мотоциклийн зогсоол: Болох газрынхаа машины зогсоол зэргийг бас харгалзаж үзнэ. Зогсоолыг зохицуулж өгөх, зогсоол хүрэлцэхгүй бол таксигаар ирэхийг сануулах хэрэгтэй. Анхнаанаасаа машин тавих зогсоол олдохгүй бухимдалтай хурал эхлэчихвэл уур амьсгал эвдэрнэ гэсэн үг.

    2. Угтах орчин: Хүндэтгэлтэй болгохын тулд улаан биш юмаа гэхэд хивс дэвсэж дээгүүр нь алхуулсанаар оролцогчидод хүндэтгэлийн сэтгэгдэл төрнө.

    3. Угтагчид: Зохион байгуулагч бүсгүйчүүд зочдыг угтаж авах.

    ӨРНӨЛ

    Зохион байгуулагчид үг хэлэх

    Тэмцээн, уралдаан

    1. Видео үзвэр: Шоуны видео шторк, видео танилцуулга, сумын танилцуулга богино кино

    2. Хүндэтгэлийн мэндчилгээ: Олны танил хүмүүсээр урьдчилан видео мэндчилгээ бичүүлж авч хурлын дундуур үзүүлж гэнэтийн бэлэг болгох.

    3. Удирдлагууды үг: Сумын алсын хараа, үнэт зүйл, сумын хөгжлийн төлөвлөгөөг залуут тод томруунаар ойлгуулж нүдийг нь нээх нь чухал.

    4. Дуу хуур: Олны танил хамтлаг дуучидаас урьж оролцуулах.

    5. Хүндэт зочин: Бас олны танил хүнээр үг хэлүүлвэл хүмүүс их чухлаар хүлээж авдаг.

    6. Хөгжөөнт тэмцээн: Хурлын уур амьсгалыг задлах зорилгоор хөгжөөнт тэмцээн, уралдаант тоглоом зохион байгуулж болно.

    ТӨГСГӨЛ

    1. Архив бэлтгэх: Нийт үйл ажиллагааны хүрээнд фото, видео сурвалжлага бэлтгэх хэрэгтэй. Залуусаас шоуны тухай сэтгэгдэлийг нь видео бичлэг хийх,

    2. Гэнэтийн бэлэг: Сонин содон гэнэтийн бэлэг барих, уралдаан зарлах, өмгөмжлөл шагнал олгох гэх мэт.

    3. Дурсгалын зураг авалт: Оролцож буй залуус зурагаа даруулах боломж олгох.

    4. Бэлэг дурсгалын зүйл гардуулах: Хурал тарах үед, холдингийн жижиг тэмдэг, логотой будболк, бал, тэмдэглэлийн дэвтэр гэх мэт бэлэг дурсгалын зүйлс гардуулж өгснөөр мөн л компаниа дурсах код үлдээж байна гэсэн үг.

    5. Уриа дуудлага хамт хэлэх:

    СУЛ ЦАГИЙГ АШИГЛАХ (завсарлага, хий цагийг хийх зүйлтэй байлгах)

    1. Фото зургийн жижиг үзэсгэлэн гаргах

    2. Корпорацийн үйл ажиллагаатай холбоотой үзмэр бэлтгэх.

    3. Фото зураг шууд угааж өгөх үйлчилгээ

    Жамсранжавын ЛУВСАНДОРЖ

  • Дээд эрүүл мэндийг үндэслэгч ХАНДЫН ЦЭРЭНДОРЖ

    Миний багш Х.Цэрэндорж Өмнөговь аймгийн Баяндалай сумын хүн.

    Анагаахын дунд сургуулийг 1969 онд дүүргээд Баяндалай сумандаа хүний бага эмчээр ажиллаж байгаад цаашид их эмчийн ангид орж улмаар одоогийн анагаах ухааны дээд сургуулийг төгссөн. Дараа нь Дорноговь аймгийн анагаахын дунд сургуулийн багшаар ажиллаж байсан. Х.Цэрэндорж багш маань 1990-ээд оны үед Дорноговь аймгийн Эрүүл мэндийн газрын дарга байхдаа Одь багш дээр хааяа ирж хуучилдаг байсан. Одь багш маань Х.Цэрэндорж багшийг, “Энэ хүн олон хүнд юм түгээх тийм их билэг авьяастай хүн юмаа гээд их үнэлдэг байсан. Удалгүй манай Ойдов багшид шавь орсон. Х.Цэрэндорж багш маань тэрнээс өмнө Жанцан багш гэдэг хүнд жаран хэдэн онд шавь болж байсны улбаа үндсэн дээр уламжлалт монгол анагаах ухааныг маш их чанарлаг, тэр дундаас судасны шинжилгээ, гүн ухааныг мөн тэжээхуй арга билгийн гүн ухааныг сонирхож байсан юм билээ.

    Тэгээд Одь багш дээр ирж шавьд орсон юм. Би тэр үед анагаахыг төгсөөгүй байсан юм. Тэгээд Одь багш маань хамгийн гол нь намайг эзэнтэй болгоё гээд “Цэрэндоржоо чи нэг уламжлалт монгол эмнэлэг нээгээч” гэж тэр үед хэлдэг байлаа. Сүүлд бодохдоо Баатар надаас хойш ганцаардана гээд намайг Цэрэндорж багшид өгье гэсэн бодолтой байсан юм билээ. Тэгээд багшийгаа таалал болсны дараа би Х.Цэрэндорж багшдаа би шавь орсон юм. Миний шавь Цагааны Алагаа гэж надад шавь ороод үндсэндээ бид гурав, гурван биендээ шавь орж багшийгаа нөхье гэж зүтгэсэн юм.

    Одь багшийг таалал болсны дараагаар түүний шавь Сүхбаатар аймгийн Түвшинширээт сумын Өлзийтийн хурал дээр байдаг зоч лам Дугаржавын Самбалхүндэв гэдэг хүнд Цэрэндорж багш очиж шавь ороод, “Бурханд яаж хүрэх вэ бурханд хүрэх арга зам” гэдэг тэр бясалгалын эрхийг Х.Цэрэндорж багшид Самбалхүндэв багш, Одь багш нар маань өгсөн юм. Тэгээд цаашаа Цэрэндорж багш маань тэр хүчтэй бясалгал гэгээрэл рүү ороод хэдхэн хоногийн дараа судасны 108 боть ном 108 шинжилгээ 108 судасны тухай номоо бичсэн. Тэгээд анагаах ухааны талын ном яруу найраг гүн ухааны сэдэвтэй “Найман маналын гэгээ” гэж сайхан ном бичлээ. “Тулгын гурван чулуу” гэж кино бичлээ.

    Бас “Мөнхөд бадамлах зул” багшийнхаа тухай кино бичлээ. “Маш гайхамшигт сангийн хураангуй” гэж шинэ онол арга зүйн боловсруулсан орчин цагийн анагаах ухааныг арга билэгтэй холбож энгийн ахуйд хэрэгжүүлж болохоор онол арга зүйн номоо бичсэн. Тэгээд Монголын зохиолчдын эвлэлийн шагнал авлаа. Ингээд багшийн тэр авьяас билэг, бясалгал гүн ухаан маш онцгой их дэлгэрч гарч ирсэн. Ер нь хувь хүний хувьд маш сайхан биеэ их гоё авч явна. Уур уцаар байхгүй. Номын сэтгэлгээний хувьд үнэхээр гайхамшигтай сэтгэлгээтэй. Хүнийг дандаа дээш нь өргөж явдаг. Жишээ нь яруу найрагч Арлааны Эрдэнэ-Очир, Гомпилдоогийн Мөнхцэцэг, Лувсанчүлтэмийн Эрдэнэбат гэсэн яруу найрагч шавь нар нь Монголын зохиолчдынхоо нэлээн дээгүүрт яваа.

    Х.Цэрэндорж багш маань өөрөө их даруу хүн. Өө, би яахав яахав, та нар маань сайн явж байвал болоо гэсэн сэтгэлээр шавь нараа өргөж өгдөг сайхан чанартай хүн. Багш маань сая л гэхэд бөөрний хүнд өвчтэй байлаа. Түүнийгээ өөрөө аргаллаа. Бас уушигны хүнд өвчтэй байсан. Өөрөө түүнийгээ хөдөлгөөн бясалгалаар эдгээсэн.

    Х.Цэрэндорж багш маань тэр талын юмыг нэлээн сайн судалсан их номч хүн. Манай багшид бараг 10000 ном гэрт нь байдаг байх. Өөр эд хөрөнгө гэх юм байхгүй. Ер нь номоороо л гэрээ хийж явдаг хүн. Тийм улс чинь хамаг юмаа номонд зориулдаг юм байна. Хамгийн гоё нь багш маань их бодь хүн дээ. Одь багшийн ярьж, захиж байсан үг сургааль номыг Цэрэндорж багш маань, ”Өвгөдийн оюун ухааныг бид өөрсдөө эзэмшээд зогсох биш хүмүүст түгээх хэрэгтэй. Ингэсний хэрээр эмийн увьдас номыг хүн төрөлхтний оюуны санд хувь нэмрээ оруулах нь зүйтэй” гэж үзсэний үндсэн дээр бид нар хавдар өвчнийг монгол эмнэлгээр эдгээж байгаа талаар онол практикийн бага хугал дээр гаргаж тавьсан. Би болохоор үүнийг гаргаж тавихгүй, “Хэл амнаас айж байна сонин номноос айж байна, больё багшаа” гэсэн.

    Тэгэхэд Цэрэндорж багш маань “Бид өвгөдийн оюун ухааныг заахгүй юм бол өөр хэн заах юм, хэн хийх юм. Одоохон миний үгээр энэ илтгэлийг тавь” гэсэн. Сүүлд нь бодож байсан чинь, хэрэв багш тэгж хэлээгүй бол бид нар гаргахгүй нуугаад багш нарынхаа алдар гавьяаг, Монголын агуу их эрдэмтдийнхээ алдар нэрийг нь ил гаргахгүй бол хэн ч мэдэхгүй өнгөрөх байсан. Жишээ нь Занын УлаанБалдан, Говийн догшин ноён хутагт, тэгээд Заваадамдин багш, дорнын их яруу найрагч эрдэмтэд болоод Лүмрэг Дандар нарынхаа гавьяат үйлсийг байнга магтан дуудаж байхын төлөө, тэдний төлөө юм санаачилж хурал зөвлөгөөн дээр байнга ярьж байдаг тийм л гайхамшигтай хүн дээ, миний багш.

  • Хаан ухаан лекцийн тэмдэглэл

    Санамж: Доорх мэдээлэл нь лекцээс тэмдэглэж авсан тул эмх цэгцгүй байвал хүлцэл өчье.

     

    Хаан ухаан

     

    Монгол хүн болохуйн энэрэнгүй чанар

     

    Нинжин сэтгэл

    1.     Уян хатан =Амьдралд = сайн муу – амьдралыг ойлгох

    2.     Ууч өршөөнгүй = Амьдралд = зөв буруу – амьдралыг ухаарха

    3.     Өрөвч зөөлөн = амьдралд = ядарсан, чадарсан, зовлон, жаргал – амьдралыг таних.

     

    Шашин нь

    1.     Хүн үзэл – Хүнийг хүн ухаан болгодог ухаан

    2.     Гэгээн үзэл – Амьдралаас сайн сайхныг олж харахыг гэгээн үзэл

     

    Монгол суу ухаанд

    Тэнгэр үзэл- байгаа юмыг байсан газар нь байлгахыг сургадаг

     

    Шашин

    Хүмүүс нэг нэгнээ хайрлахыг сургадаг.

    Шашны тэргүүн. Хүмүүс яагаад буруу амьдраад байгааг судласан.

     

    Хүн хүн болгохыг судласан

     

    Орчлонгийн үндсэн зүй

     

    Хүн сайн муу зүйлийг үзнэ. Өөртөө талстуудыг бүрдүүлдэг. Талст бий болох тусам

     

    Хүн нэгэндээ

    1.     Төвөг болох ёсгүй

    2.     Гай гэм болох ёсгүй

    3.     Зовлон шаналал болох ёсгүй

     

    Харна- нүдээр харах

    Үзнэ- амьдралыг туулаад үзчихсэн.

     

    Зовсон хүн л Зовсон хүний зовлонг хуваалцана.

     

    Биет хүн биеэрээ зүйрлүүлдэг

    Үрт хүн үрээрээ зүйрлэдэг

     

    Уян хатан хандахтаа

    Мэдвэл зохихдоо

    Мэдэрвэл зохихтой өгөх ёстой.

     

    Амьдралын үзэгдлүүд дээр уян хатан хандах хэрэгтэй.

    Буруу

     

    1000 уучлал гэгээрлийн эхийг бүрдүүлнэ.

     

    Монголчууд шийтгэж хүмүүжүүлдэггүй

    Уучилж өршөөж хүмүүжүүлдэг

     

    Гал ХАТУУ- Давтаж болдоггүй, нугалж болдоггүй, хугалж болдоггүй

    Гал УЯН ХАТАН-  Асдаг, бадардаг,

     

    Өөрийнхийгөө гэвэл

    Хүнийхийг асар

     

    Хамгийн хүчирхэг хатуу хүмүүс уян хатан байж чаддаг.

     

    Худлыг мохоох эртэй бай

    Сөхрөх биш сөгдөж чаддаг

     

    Уян хатан

    Хэн ухаантай хүнээс уян хатан чанар гарна

    Хэн ухаантай хүнээс у

     

    Ухаантай бөгөөд хүчирхэг хүн бусдыг уучилж чаддаг

     

    Эвлэрэх нь чухал болохоос нэг нь буруутан болох нь чухал биш

     

     

    Байшин, машины мөнгөө төлөх гэж яваад үхдэг.

    Амьдрал нь өөрөө бясалгал болдог

     

    Хэрэгтэй хэрэггүй зүйл

     

    Амьдралаар, байгалаар багшлуулдаг байсан

     

    Гэр дотор нь

    Хэнээс ч хамааралгүй амьдарч байсан.

    1943 мэргэжилтэй

     

     

    Амьдралын шинж чанарыг ойлгох

    Мөн чанарыг ухаарах

    Амин чанарыг таних

     

    Эдийн элбэрэлээс сэтгэлийн элбэрэл

     

    Гудамжинд гарсан хүмүүсийн ихэнхи нь гомдол тээсэн бдг. Төр засагтаа, хамт олондоо, гэр бүлдээ … Гомдолыг уучилж өршөөж л арилгадаг

     

    Нэг нь хайрлаа байвал шаналан болно

    Хоёр биенээ хайрлавал хайр болно

     

    Эр хүний

    Эр

    Ур

    Үр

     

    Сүлжихүйн тэнгэр

     

     

    Ашигч – амбиц ярих

    Хамтрагч – ажил хэрэгч

    Нөхөр – амьдрал ярьдаг хүн

    Найз – сэтгэл ярьдаг хүн. Найдаж болох хүн

     

    Хэнд хайр энэрэл асрал өгнө. Тэр хүндээ чи үгүйлэгдэнэ.

     

    Амьдрал үнэнээр өлсдөг.

     

    Ашиг ямар арга замаар орно

    Тэр арга замаар гарна.

     

    Хүнээ байсан

    Монголоо алдсан.

     

    Монголчуудын суу ухааныг шинжлэх

    Гомдлын хорт хавдар

    Уучилж чадахгүй байвал өөрийгөө зовоогоод байдаг

    Ажил

    Монгол ухаан

    Ажил дээр ч гэсэн.

    Мод

    Сэтгэлийг хөгжүүлдэг

    Сэтгэлийг илүү хүчирхэг

     

    Ам мурийвч элэг мурийхгүй

     

     

    Сургалт 13

    Монгол хүн болохуйн хайрлахуйн шинж

     

    Бусадын оршин тогтнохын төлөөх дэм тусыг хайр гэнэ

     

     

    Хайр

    1.     Дэм- Их өгөөмөр – Сэтгэлээр

    a.     Нэмэрлэхүй

    b.     Өгөхүй

    c.      Зориулахуй

    2.     Тус – Их халамж – Гэгээрлээр

    a.     Энэрэхүй

    b.     Элбэрэхүй

    c.      Түшихүй

    3.     Ач – Их уучлал- Ухаанаар

    a.     Хүлээн авахуй

    b.     Хүлцэн тэвчихүй

    c.      Хүргэн золиослохуй

     

    Юу байна түүгээрээ дайл

    Юу ч баййхгүй бол үгээрээ

    Үг ч байхгүй бол сэтгэлээрээ

     

     

    Зочин. Ирэхдээ заавал жижиг бэлэгтэй ирнэ. Шууд өгөхгүйгээр тухлаж суугаад сэтгэлээ нээх үедээ гардуулж өгдөг.

    Шууд задалдаггүй Цааш нь тавьна.

    Явахад нь бас бэлэг өгдөг.

     

    сохроосоо

    Өгье гэвэл ганцаасаа

     

    Гэгээрэл бол зөв сайн сайхан хоёрын нэгдэл.

     

    Хүлээн авах гэдэг бол хүлээн зөвшөөрөх биш

     

    Бүх зүйлд сайн, муу, өнгөрсөн ирээдүй гэж бий.

     

    Их зорилго, их үйл хэрэг их золиос бий болгодог

    Хатан золоислохуйг өгдөг

     

    Амьдралыг гэрээрлээр засахуйн ухаан

     

     

    13. Монгол хүн болохуйн цэвэр  ичитмгий чанар

     

     

    Цэвэр

    1.     Үнэн- Яг байгаагаар нь олж харж мэдрэх

    2.     Шударга- Яг байгаар нь илэрхийлэх

    3.     Ариун- Үнэн, зөв, шударга, сайн сайхныг баримтлах, хэрэгжүүлэх.

     

    Мэдээд байдаг хэрэгжүүлдэггүй

    Итгэл үнэмшил байхгүй учраас хэрэгжүүлдэггүй.

     

    БҮгдээрээ тийм байгаа юм чинь байгаа гэж ярьдаг

    Бүгд үхвэл чи дагаад үхэх үү

     

    Бүгдээрээ тийм байх тусам чи тэндээс өөр байх ёстой

     

    Итгэл үнэмшил- Үзэл бодол дээр  – Мэдлэг дээр – Мэдээлэл

     

    Би оршихийн тулд таны өөрийн хичээл зүтгэл хэрэгтэй

     

    Үйлдэл болж дадал зуршил, зан төлөв болж хэрэгжих ёстой.

     

    Хэн нэгэн хийхгүй бол хэн ч хийхгүй

    Нэг нэгэн нь хийгээд эхлэвэл бусад нь дагаад эхлэнэ.

     

    Тулах цэг нь та өөрөө болох ёстой.

     

    Үнэн дандаа ялдаг

    Шударга дандаа ялдаг

    Ариун дандаа ялдаг

     

    Үнэнд гүйцэгдэнээ

     

    Хайр үнэн ариун байхыг номлогдог ч яагаад гэдгийг нь тайлбарладаггүй.

     

     

    Хэн нэгнээс хамаарч өөрөөсөө холдож амьдрах биш, өөрөө өөрлүүгээ нүүж амьдрах хэрэгтэй.

     

     

    Ичимтгий

     

    1.     Зөв буруугийн мэдрэмжтэй

     

    2.     Үнэн худлын мэдрэмжтэй

    3.     Ариун бузрын мэдрэмжтэй


    Монголчууд цэвэр ичимтгий зангаар зөв буруугийн мэдрэмжийг төлөвшүүлдэг байсан ба


    Бүх зүйлээ дэлгэсэн хүний үнэ цэнтэй, нандин зүйл үгүй болно гэлцдэг


    Дэг журам хэмжээ- г хэлж байна.


     

    Бошго- Хүнд тулган хүлээлгэсэн зүйлийг хэлдэг.

     

    Нүцгэн хүүхнүүд

    Нус шүлс цэр

     

    Монголчууд зулайг оюун билгийн цэг гэж үзэн малгай, толгойн боолтоор хамгаалж, хүйс орчмыг амьдралын эрчмийн цэг гэж бүсээр хамгаалдаг байв.


    Бэлэг эрхтэнг –

     

    Нууж хаах зүйл байхгүй. Үнэт зүйлгүй болчихож бга юм.

     

    Амьд хүн амьд хүнийхээ дээгүүр явдаггүй

    Хүний толгой дээгүүр алхдаггүй

    Бурханруу хөлөө жийдэггүй.

     

    Бөгсний бузар

    Улаан мах

    Мөнгөний бузар

    Хар хэл ам

    Хараат жатга

    Хүнд гэмт хэргүүдийн дээд нь бузар

     

    Байж боломгүй зүйлийн тухай бузартай яригддаг

     

    Тархины ухаарлыг зөв залах нь сэтгэлийн гэгээрэл байдаг.

     

    НҮГЭЛ гэдэг үгээр л хүмүүжүүлдэг байсан.

     

    Нэг хэсэг амьдралаас тасарч үз

     

    өөрийгөө амьдралаас тусгаарлаад

    өөртөө 7 хоног зарцуулаад өөртэйгээ ажилла.

    Аар саархан асуудалд орооцолдоод тархи өөрлүүгээ ажилладаггүй

    Гадагшаа л ажиллаад бн. Тэр яаж байгаа бол, эн яаж байгаа бол гээд л.

     

    Худлыг мохоо

    Бурууг гэсгээ

    Бузарыг гишгэл

     

    өөртөө өөртөө шударга хүн хэрэгтэй.

     

    өөрөө өөрлүүгээ нүүнэ

    Чиний дотор чамайг бүтээсэн гэрэл байгаа. Тэр гэрэлрүүгээ нүүхийг хэлж бн.

     

     

    Цэвэр ичимтгий бус- Буруу, худал, бузар, муу, муухай

    Бодол дасна

    Сэтгэл дасна

    Бие дасна

    Ингээд эхлэхээр живж байгаа нь тэр.

     

    Ялтан хүн

    Хүн өөртэйгээ зөрчилдөөд

    Муу юм бодоод л бн. Гэмт хэргийн тухай бодоод л бн.

    Бодол дасна

    Бодол дасчихгууд

     

    Давж чадахгүй байсан босгоо нэг л давчихвал цайрчихдаг.

    Тиймээс шоронд орсон хүнийг шинээр төрүүлэх хэрэгтэй.

     

    БОСГО-

     

    Далд ухамсараасаа авсан мэдээлэлээ, мөн чанарын мэдээлэлээ

    Гаднаас авсан мэдээлэлтэй харьцуужщлж байж л үйлдэл хийнэ.

     

    “Шударгуу үнэн байж ард түмний сэтгэлийг хураана” Их Эзэн Чингис Хаан

     

    Хувийн хариуцлага тогтоод

    Хамтын хариуцлага гэж бий.

     

    Ний+ хэм

     

    Өөрийгөө хураасан.

     

    Шүүмжлэлийн дэвтэр нээ.

     

    Ямар хичээлээр яаж зассан тайлангаа бичиж тэмдэглэ.

     

    Шүүмжлэлийг Намайг угааж өгч байна, намайг цэвэрлэж өгч байна гэж бод

    Монгол суу ухааны Манукол академийн

    Хаан ухаан сургалт

     

    Юу байна түүгээрээ дайл

    Юу ч баййхгүй бол үгээрээ

    Үг ч байхгүй бол сэтгэлээрээ


    Сургалт 14

    Монгол хүн болохуйн бат журам чанар

     

    Үнэн худлын мэдрэмж байдаг.

    Наадах чинь худлаа ш дээ гэж хэлдэг нь мэдрэмжээрээ хэлж байдаг.

     

    Баруун гаднаа зөөлөн юм шиг атлаа дотроо хахир хатуу

    Монгол хүн гаднаа хатуу хэрнээ дотроо асар өр зөөлөн байдаг.

     

    Дорнын хүмүүс ус мах бодьтой

    Өрнө гал махбодь

    Монгол хий махбродьтой

     

    Хэлсэн ярьсан

    Батласан нотлосондоо хэлсэндээ хүрэхийг л хэлнэ.

     

    Бат журам

    1.     Итгэлтэй

    a.     Ойлголцол= Үнэмшсэн

    2.     Хүндэтгэлтэй

    a.     Хүлээн зөвшөөрөлт= Таалагдсан

    3.     Үнэт

    a.     Эрхэм чухал= Үнэлсэн

    4.     Үнэнч

    a.     Эрхэм нандин= Хайрласан

     

    Хүн

    Засаг гэдэг “ЗА”- г яг болгох ухаан.

     

    Эхлээд итгэлтэй байх ёстой.

     

    Итгэл ойлголцол дээр бий болно.

    Сэтгэлээ нээж байж л ойлголцоно.

     

    2 хүн ч гэсэн зорилго, хүсэл мөрөөдөл, тактикаа

     

    үнэмшсэн зүйлдээ итгэдэг.

     

    Мэдлэгийн эх сурваж хамгийн чухал

    Монголын тухай гадаадынхны эх сурвалжийг эх сурвалж гэж үзэхгүй.

    Дорж, Бат-Отгон 2 Ласвегасыг харахад. 1 нь жаргалын орон гэж үзнэ. Нөгөөдөх нь араатан сэрэхүйн албин тийрэнгийн орон.

    Өөрийнхөө сэтгэлгээний хэмжээнд нь байдлыг дүгнэнэ.

    Итгэлээс илүү баталгаа гэж байхгүй.

     

    Хүний буруу байгаа зүйлийг нь засахын төлөө л үгээ хэл.

    Дутагдалыг засах гэж хэлж байгаа бол хайр

    Өмнөх хойдохыг сөхвөл энэ бол уур уцаар болно.

    Нэг ч гэсэн сайн чанарын төлөө хүндэтгэ.

     

    Сайн муутай нь өнгөрсөн ирээдүйтэй нь хүлээн зөвшөөр

    Мууг нь засаад, түшээд яв.

     

    Өөрийнхөө хүссэнээр байлгах гээд байвал боол л гэсэн үг.

    Зохицоод явах чанарыг таниад

    Өөрчлөхийг тооцоол

    Энийг л шүтэн барилдлага гэнэ.

     

    Харцаараа хөдөлгөж байгаа бол дарангуйлал.

    Таалсан зүйлээ л хүндэтгэдэг.

     

    ҮНЭТ

    Хүнд хэрэгтэй, сургамжтай, ухааруулж, сэнхрүүлж байвал яриа. Үгүй бол чалчаа болно.

    Бүх сэдвээр яриад, бүхнийг чалчиснаар үнэгүйдүүлдэг.

     

    Үнэ цэнийг нь үнэлсэн тохиолдолд эрхэм чухал болно.

    Хүн мэддэггүй зүйлээ үнэлдэггүй.

     

    Хүүхэддээ худал хэлвэл гонсойно. Гонсойлт 3 болвол гомдол болно. Гомдол олон болвол итгэхээ больно.

     

    Итгэдэг зүйлдээ худлаа ярьна гэдэг бол бат журамгүй байна гэсэн үг.

    Батжурамгүй байсан бол эргээд нөхөх хэрэгтэй.

     

    Гэр бүл салгах бол хэсэг хүний амьдралаар тоглохтой адил учир 13-р зуунд энийг тэвчиж чаддагүй байсан.

     

    Маш жижиг зүйлээс том үйл хэрэг хүртэл бүх түвшинд бат журам яригддаг.

     

    Хэн надад бат журамтай вэ гэсэн хүндээ зовлон жаргалаа ярьдаг.

     

    Хүний сэтгэлийн нэхэл шиг хатуу нэхэлтэй нэхэл гэж байхгүй.

     

    Хувь- хувь хүртээнэ. Чамд өгч байгаа хувь. Их гэрлээс жаахан өгч байгаа хувь. Мөнх тэнгэрээс тасалж өгсөн мэдээлэл. Мөнх тэнгэрийн гэрэл. Өгөгдөл.

    Тавьлан- Энэ амьдралдаа таны туулах үзэх бүх зүйл. Туулах зам.

    Өөрт өгөгдсөн зүйлээ таних.

    Мөнх тэнгэр гэрэлээ нэмэх зорилготой. Орчлон ертөнцийн бүх мэдээлэл бий. Үнэн мэдээлэл бий.

    Хүн тэнгэрт гарахдаа газраас бүх мэдээлэлээ авч очдог. Мөнхийн хөдөлгүүр зохиох гээд явж байна.

     

    Мөнх тэнгэр мэдээллийг үргэлж авч байдаг.

     

    Мөнх тэнгэр оршин тогтнохын тулд энерги, мэдээлэл, гэрэлтэй байх ёстой

     

    Ингэхийн тулд хүмүүсд жаахан гэрэл өгч явуулаад,

    Заяа- Тэнгэрт байх уу, тамд байх уу, хүн болох уу гэдгийг хэлнэ.

    Орчлон өөрөө ийм у

     

    Оройн дээд мөнх тэнгэр гэж бий

    Орчлонг чиглүүлэгч мөнхийн хүч гэж бий

     

    Мон тү бэ гэдэг нэмэт мэдээлэл. Монгол хүнд ирдэг.

     

    Мон ухамсар дээр суурилсан мон

    108 түвшин сайхныг

     

    Батжурамыг мөрдөхгүй болохоор уур уцаар үүсдэг.

    Батжурамаа эхлээд тохиролцох хэрэгтэй.

     

    Мөн чанар бичдэг хүн байхгүй

    Шинж чанар бичдэг

     

    Мөн чанар бичсэн ном хэрэгтэй.

     

    1943 мэргэшил байхад болно

     

    Мөн чанарыг даалгаварыг яаж олж харах вэ?

     

    Мөн чанарын даалгавартай хүн аргаа олдог.

    Аав нь хүүхдүүдээ чиглүүлнэ. Буруу зөвийг ялгаж өсгөх хэрэгтэй.

    Дотоод хүний сонс, сэтгэлийн дуудлагаар гэж ярьдаг юм даа.

    Хиймээр санагдсан,

    Дотроос хүссэн зүйлээ сэтгэлийн дуудлагаар хийх хэрэгтэй.

    Дотроос хүсэж байгаа зүйл мөн чанарын даалгавар юм байна.

    Юуруу чиний зүрх сэтгэл татагдана. Түүнрүүгээ яв.

    Мөнх тэнгэр Хүнийг хоосон нүцгэн явуулдаггүй.

    өөрийгөө л сонс. Дуртай ажлаа бол хүн яаж ийгээд бүтээдэг.

     

    Тэнгэр язгууртан

    Дээрээс язгууртай

    Газраас үндэслээгүй. Үндэстэн биш.

     

    Мөн чанарын мэдээлэлээ уншиж ажиглаж сурах хэрэгтэй.

    өөртэйгээ ярь. өөрийгөө сонс.

     

    өөрийгөө таньж дуусна гэж байхгүй. Өөрийгөө байнга таньна. өөрийгөө сонсоод л яваад байх хэрэгтэй.

     

    Үнэнч байх гэдэгт туйлбаргүй, тууштай, нугаршгүй, зоригтой байх гэсэн бүх чанарууд байна.

     

    Батжурамгүй байгаа цэгт хэзээ ч амжилтанд хүрдэггүй.

    Батжурам байхгүй учраас гэрээ байгуулдаг

    Гэхлэхдээ батлах байгуулдаг.

     

    Гэгээрлээр биш хүчээр асуудлыг шийддэг болоод эхлэнэ.

     

     

    15. Монгол хүн болохуйн шударга чанар

     

    Шударга

    1.     Бургуугаас зөвийг ялгах чадвар-

    2.     Худлаагаас үнэнийг ялгах чадвар

    3.     Ариун бусаас ариуныг ялгах чадвараас

     

     

    Муу муухайгаас сайн сайхныг ялгах чадвар.

     

    Хүүхдүүддээ энэ гуравыг л ялгаж сургах хэрэгтэй.

    Боль нүгэл гэхэд

    Монголчууд хүүхдээ буян нүгэл гэдэг 2 үгээр ойлгуулдаг.

     

    Буруу зүйл хийж байхад нь дуугарахгүй бол

    Багаас нь тогтоож өгөх хэрэгтэй.

    Хөөе гэж жаахан чанга орилоход

    Мэдлэгийг биш юм гэхэд Мэдрэмжийг л суулгах хэрэгтэй.

     

    Хэлэх сургах хүнтэй байна гэдэг огт өөр байдаг юм

     

    Хүүхэд өөрийнхөөрөө өсөг гээд л байдаг. Буруу муу муухайнгийн бантан дотор өснө.

     

    Эцэг эх нь хэлэхгүй бол эцэг эхгүй мэт өснө гэсэн үг.

    Даруулгатай өснө гэдэг бол дэг журамтай өсөхийн шинж.

     

    1.     Сайн мууг шуурхай илэрхийлэх

    2.     Сайн мууг шууд илэрхийлэх- цаг хугацаа орон зай харгалзахгүй хэлнэ.

    3.     Сайн мууг шулуухан илэрхийлэх- Хэн бэ юу вэг харгалзахгүй хэлнэ.

    Сайн мууг шударгуу илэрхийлэх.

     

    Ёс- амьдралын хууль. Хэн хүний дагаж мөрдөх ёстой

     

    Хаан хүн хүн ардаа дагуулъё гэвээс

    Биеийг

    Сэтгэлийг

    Дурыг

    Шударгуу

     

    Эм хүн эр хүнийг эрдэм ухаанаараа чиглүүлж түшнэ

    Эр хүн

     

    Хүмүүс шударга ёсон дээр л нэгддэг.

    Шударга бус муу муухай зүйлтэй эвлэрдэггүй

     

    Мах бие хөх толбо

    Тархиндаа хөх амин чанартай.

    Аурандаа хөх туяатай

     

    Худал хуурмаг, Муу муухай зүйлийг тэвчиж чаддаггүй.

     

    Худлыг мохоо

    Бурууг гэсгээ

    Ариун бусыг гишгэл

     

    Наадам цэнгэл, морь малан дээр нэгдэхгүй

    Шударга үнэн дээр нэгдэнэ гэдгийг хэлсэн.

     

    Хиж гөрөөс.

     

    АМ+АР байна уу.

    АМ- хэлж ярьсан нь, АР- хэлж ярьснаа хийсэн нь?

     

    Хөх хатан тэнгэр Ариун бузар хоёрыг хутгахгшй

    Хөх хаан тэнгэр нь Амжилт алдаа хоёрыг хольдоггүй юм аа.

     

    Тэнгэризмийг ойлгохгүйгээр Монголыг ойлгохгүйгээр.

     

    1хүн амь болж ирэхийн тулд 560 сая жил туулдаг.

     

    Монголчууд 2 тохиолдолд чандарладаг

    Амиа хорлосон

    Зуурдаар өнгөрсөн тохиолдолд

     

    Тэнэг хүн тэнгэрээс ах.

     

    Их засаг хууль нь байгалиа хамгаалдаг, хүнийг гэгээрүүлж засдаг хууль байсан.


    Шударга ёсыг гэгээрлээр тогтоодог.

    6 жил хорих биш 6 жил сурган гэгээрүүлдэг сургалтанд хүчээр суулгадаг байх хэрэгтэй.

     

    Хууль эрх зүй таалагдсан нэгнээ авардаг. Таалагдаагүй нэгнээ явуулдаг.

     

    Цагдах цагдаа, тамлах шоронгүй.

    Мянган уучлал гэгээрлийн Их засаг

    байсан.

     

     

    Алдаа ослоосоо болж биеэ тамлах хэрэггүй

    Алдсан хойноо ахин давтах хэрэггүй.

     

    Англи Саксийн хуулиар 1 удаа бол


    Ялаар биш гэгээрлээр засдаг байв.

     

     

     

     

     


    Сургалт 12

    Монгол хүн болохуйн энэрэнгүй чанар

     

    Нинжин сэтгэл

    1.     Уян хатан =Амьдралд = сайн муу – амьдралыг ойлгох

    2.     Ууч өршөөнгүй = Амьдралд = зөв буруу – амьдралыг ухаарха

    3.     Өрөвч зөөлөн = амьдралд = ядарсан, чадарсан, зовлон, жаргал – амьдралыг таних.

     

    2 ах

    эгчтэй суусан

     

    1 эрэгтэй, 1 эмэгтэй Цэрэндолгор

     

    Шашин нь

    1.     Хүн үзэл – Хүнийг хүн ухаан болгодог ухаан

    2.     Гэгээн үзэл – Амьдралаас сайн сайхныг олж харахыг гэгээн үзэл

     

    Монгол суу ухаанд

    Тэнгэр үзэл- байгаа юмыг байсан газар нь байлгахыг сургадаг

     

    Шашин

    Хүмүүс нэг нэгнээ хайрлахыг сургадаг.

    Шашны тэргүүн. Хүмүүс яагаад буруу амьдраад байгааг судласан.

     

    Хүн хүн болгохыг судласан

     

    Орчлонгийн үндсэн зүй

     

    Хүн сайн муу зүйлийг үзнэ. Өөртөө талстуудыг бүрдүүлдэг. Талст бий болох тусам

     

    Хүн нэгэндээ

    1.     Төвөг болох ёсгүй

    2.     Гай гэм болох ёсгүй

    3.     Зовлон шаналал болох ёсгүй

     

    Харна- нүдээр харах

    Үзнэ- амьдралыг туулаад үзчихсэн.

     

    Зовсон хүн л Зовсон хүний зовлонг хуваалцана.

     

    Биет хүн биеэрээ зүйрлүүлдэг

    Үрт хүн үрээрээ зүйрлэдэг

     

    Уян хатан хандахтаа

    Мэдвэл зохихдоо

    Мэдэрвэл зохихтой өгөх ёстой.


    Ээж, аавын ачийг хариулна гэдэг бол

    Ээж, аавыгаа өргөн асарч тэдэндээ буцаад ээж аав нь болохыг л хэлнэ дээ.


    Амьдралын үзэгдлүүд дээр уян хатан хандах хэрэгтэй.

    Буруу

     

    1000 уучлал гэгээрлийн эхийг бүрдүүлнэ.

     

    Монголчууд шийтгэж хүмүүжүүлдэггүй

    Уучилж өршөөж хүмүүжүүлдэг

     

    Гал ХАТУУ- Давтаж болдоггүй, нугалж болдоггүй, хугалж болдоггүй

    Гал УЯН ХАТАН-  Асдаг, бадардаг,

     

    Өөрийнхийгөө гэвэл

    Хүнийхийг асар

     

    Хамгийн хүчирхэг хатуу хүмүүс уян хатан байж чаддаг.

     

    Худлыг мохоох эртэй бай

    Сөхрөх биш сөгдөж чаддаг

     

    Уян хатан

    Хэн ухаантай хүнээс уян хатан чанар гарна

    Хэн ухаантай хүнээс у

     

    Ухаантай бөгөөд хүчирхэг хүн бусдыг уучилж чаддаг

     

    Эвлэрэх нь чухал болохоос нэг нь буруутан болох нь чухал биш

     

     

    Байшин, машины мөнгөө төлөх гэж яваад үхдэг.

    Амьдрал нь өөрөө бясалгал болдог

     

    Хэрэгтэй хэрэггүй зүйл

     

    Амьдралаар, байгалаар багшлуулдаг байсан

     

    Гэр дотор нь

    Хэнээс ч хамааралгүй амьдарч байсан.

    1943 мэргэжилтэй

     

     

    Амьдралын шинж чанарыг ойлгох

    Мөн чанарыг ухаарах

    Амин чанарыг таних

     

    Эдийн элбэрэлээс сэтгэлийн элбэрэл

     

    Гудамжинд гарсан хүмүүсийн ихэнхи нь гомдол тээсэн бдг. Төр засагтаа, хамт олондоо, гэр бүлдээ … Гомдолыг уучилж өршөөж л арилгадаг

     

    Нэг нь хайрлаа байвал шаналан болно

    Хоёр биенээ хайрлавал хайр болно

     

    Эр хүний

    Эр

    Ур

    Үр

     

    Сүлжихүйн тэнгэр

     

     

    Ашигч – амбиц ярих

    Хамтрагч – ажил хэрэгч

    Нөхөр – амьдрал ярьдаг хүн

    Найз – сэтгэл ярьдаг хүн. Найдаж болох хүн

     

    Хэнд хайр энэрэл асрал өгнө. Тэр хүндээ чи хамгийн ихээр үгүйлэгдэнэ.

     

    Амьдрал үнэнээр өлсдөг.

     

    Ашиг ямар арга замаар орно

    Тэр арга замаар гарна.

     

    Хүнээ байсан

    Монголоо алдсан.

     

    Монголчуудын суу ухааныг шинжлэх

    Гомдлын хорт хавдар

    Уучилж чадахгүй байвал өөрийгөө зовоогоод байдаг

    Ажил

    Монгол ухаан

    Ажил дээр ч гэсэн.

    Мод

    Сэтгэлийг хөгжүүлдэг

    Сэтгэлийг илүү хүчирхэг

     

    Ам мурийвч элэг мурийхгүй

     

     

    Сургалт 13

    Монгол хүн болохуйн хайрлахуйн шинж

     

    Бусадын оршин тогтнохын төлөөх дэм тусыг хайр гэнэ

     

     

    Хайр

    1.     Дэм- Их өгөөмөр – Сэтгэлээр

    a.     Нэмэрлэхүй

    b.     Өгөхүй

    c.      Зориулахуй

    2.     Тус – Их халамж – Гэгээрлээр

    a.     Энэрэхүй

    b.     Элбэрэхүй

    c.      Түшихүй

    3.     Ач – Их уучлал- Ухаанаар

    a.     Хүлээн авахуй

    b.     Хүлцэн тэвчихүй

    c.      Хүргэн золиослохуй


     

     

    Зочин. Ирэхдээ заавал жижиг бэлэгтэй ирнэ. Шууд өгөхгүйгээр тухлаж суугаад сэтгэлээ нээх үедээ гардуулж өгдөг.

    Шууд задалдаггүй Цааш нь тавьна.

    Явахад нь бас бэлэг өгдөг.

     

    сохроосоо

    Өгье гэвэл ганцаасаа

     

    Гэгээрэл бол зөв сайн сайхан хоёрын нэгдэл.

     

    Хүлээн авах гэдэг бол хүлээн зөвшөөрөх биш

     

    Бүх зүйлд сайн, муу, өнгөрсөн ирээдүй гэж бий.

     

    Их зорилго, их үйл хэрэг их золиос бий болгодог

    Хатан золоислохуйг өгдөг

     

    Амьдралыг гэрээрлээр засахуйн ухаан