Category: media-content

  • 1. УДМАА СУДЛАХ НЬ ӨӨРИЙГӨӨ ТАНИХ НЭГ АРГА БОЛОХ ТУХАЙД

    Mongol

    I. ӨӨРИЙГӨӨ СУДЛАХ ДАДЛЫН САР

    1.1. УДМАА СУДЛАХ НЬ ӨӨРИЙГӨӨ ТАНИХ НЭГ АРГА БОЛОХ ТУХАЙД

    Залуус бид өөрийгөө хөгжүүлэхийн тулд хүний хөгжлийн ном уншиж, мэдлэг хуримтлуулдаг ч мэдлэгээ өөртөө тусгаж амьдралдаа хэвшил болгож чаддаггүй. Өөрийгөө хөгжүүлэхийг, илүү их амжилтанд хүрэхийг хүссэн хүн бүрт мэдлэгээ амьдралдаа хэрэгжүүлэх аргачлалын тухай цуврал нийтлэлийг хүргэж байна. Энэхүү цувралаар зөвхөн уриалах төдий бус өөртэйгээ ажиллах, өөрийгөө хөгжүүлэх тодорхой аргачлалуудыг та бүхэнд хүргэх болно.

    Хүн өөрийгөө хөгжүүлэхийн тулд эхлээд өөрийгөө судлах хэрэгтэй. Өөрийгөө таних түлхүүрийг алсаас бус дэргэдээсээ олох хэрэгтэй. Бид яаж амжилтанд хүрэх вэ, яаж их мөнгө олох вэ, ямар салбарт амжилт олох вэ гэх мэтчилэн гадаад нөхцөл байдлыг маш их судалдаг хэдийч өөрийгөө судлах нь ховор. Бид 10 жилдээ ч, их сургуульдаа ч тэр өөрийгөө танин мэдэх тухай сонсооч үгүй бөгөөд хэзээ хойно өөрийгөө судлах хэрэгтэй гэдгийг ойлгодог. Гэхдээ шалтаг тоочоод байвал юу ч өөрчлөгдөхгүй учир яг одооноос эхлээд өөрийгөө судалж болно.

    Юуны түрүүнд хүн өөрийн ген, удамшил, удам судраа судалж мэдэх хэрэгтэй. Өвгөдийн нэр, намтрыг нь цээжлэхдээ гол биш юм. Ажилд орохдоо бичсэн болоод өнгөрсөн гурван үеийн намтар ч бас хангалтгүй.

    Удам судраа судлах нь өөрийгөө таних нэг түлхүүр гэдгийг ойлгож, хичээл зүтгэл цаг гаргаж судлах хэрэгтэй. Таны өвөг дээдэс ямар үйл хэрэг бүтээсэн, ямар зан чанартай хүмүүс байсан юм бэ, тухайн үедээ нийгэмдээ ямар өөрчлөлтийг хийсэн бэ гэх мэт чухал мэдээллийг олж авснаар та өөрийгөө шинээр нээж чадна.

    Ураг удмаа судалж угийн бичгээ хөтлөх шинэлэг аргачлалуудыг танд санал болгоё.

    1. Видео: Нутгийнхаа хамгийн өндөр настай хүмүүстэй уулзаж ураг удмынхаа талаар яриа өрнүүлж видео бичлэг архив бүрдүүлнэ.
    2. Аудио: Нагац, авгын талын жагсаалтаа гаргаж хамгийн ахмад хүмүүсээсээ эхлэн уулзаж, утсаараа аудио бичлэг хийнэ. Тухайн бичлэгээ сонсож эх болгож сийрүүлж цэгцэлнэ.
    3. Аялал: Өвөг дээдсийнхээ амьдарч байсан газар орноор аялангаа хүмүүстэй уулзаж мэдээлэл цуглуулна.
    4. Улсын болон орон нутгийн архивын газраас өвөг дээдсийнхээ мэдээллийг шүүж цуглуулах боломжтой.
    5. Олсон мэдээллүүдээ цаас болон ургийн бичгийн програмуудад оруулж хөтлөх хэрэгтэй.

    Ингээд өвөг дээдсийнхээ амьдралын замнал, үйл хэрэг, хүсэл мөрөөдлийн тухай ихийг мэдэх тусам та өөрөөрөө бахархах сэтгэл төрнө. Бидний өвөг дээдсийн ургийн бичиг нь 9 үеийн удам судраа эндүүгүй мэдүүлэх, үндэсний бахархалаа өвлүүлэх, өөрийгөө танин мэдэх язгуур үндэс болж байжээ. Харин Манжийн үед бидний бахархал, ургийн алтан хэлхээг төөрүүлэх үүднээс ургийн бичгүүдийг шатааж ургийн бичиг хөтлөх уламжлал тасарсан байна. Уламжлал тасарчихсан гээд залхуураад орхих эрх бидэнд байхгүй. Одоо бид сэргээхгүй орхивол бидний үр хүүхэд бүүр мартах аюултай. Одоо та 5 үеэ ч болтугай хөтлөөд орхивол таны ач, гучын үе 9 үеээ мэддэг болчихно шүү дээ. Энэ уламжлалаа залуучууд бид сэргээвэл өөрийгөө танихаас гадна үр хүүхэддээ үлдээх үнэтэй өв баялаг болно.

    Ж.Лувсандорж ӨНӨӨДРИЙН ТЭМҮҮЛЭЛ цувралаас
    Онлайн сонсох: http://mixcloud.com/luvsandorj

  • Aугаа том бод

    Харьцуулалт

    Аугаа ихийг мөрөөдөж, томоор сэтгэх нь амжилт гаргах хүслийг байнга өдөөж, сэргээж, бадрааж өгч байдаг.

    Аугаа ихийг бодох нь ололт амжилт гаргах сэдэл болж өгдөг.

    Өдөр бүр аугаа ихийг бодож чадсанаар түүнийг биелүүлэх олон сайхан бүтээлч санаа төрдөг.  –“Амжилтын тарни” ном 120, 121-р хуудас

    Өдөр болгон аугаа том бодно гэдэг тийм амар биш, гэхдээ өдөр болгон аугаа том бодохыг хичээж өөртөө сануулна гэдэг нь бидний хувьд маш чухал.

    Хэрвээ бид яг одоо өөртөө “за аугаа том бодьё” гэж хэлбэл шууд бодож чадна. Амархан. Харин өдөр болгон өөрийн өчүүхэн бодлуудыг давж гарч том бодно гэдэг нь хэцүү.

    Яагаад гэвэл бидний өчүүхэн бодлууд их хүчтэй байдаг. Тийм ч учраас бодсон том бодлынхоо дагуу шийдэмгий алхам хийхэд эдгээр бодлууд үргэлж саад болж, биднийг нэгэн хэвшлийн амьдралд үлдээдэг.

    Өчүүхэн бодолтой хүн хэзээ ч амжилтанд хүрэхгүй.

    Аугаа том бодно гэдэг нь “би чадахгүй, би боловсролгүй, би мөнгөгүй, би завгүй” гэх мэтийн өчүүхэн бодлуудаа давж гарахыг хэлнэ.

    Аугаа том бодно гэдэг нь юу хүсч байгаагаа тодорхой болгохыг хэлнэ.

    Аугаа том бодно гэдэг нь бид юуны төлөө амьдарч байгаагаа мэдэхийг хэлнэ.

    Санаж яв: Нэг хүн аугаа ихийг бодож, мөрөөдөж, зорьсноор их олон хүнд аугаа ихийг бодож мөрөөдөх хүслийг төрүүлж өгдөг.

    Тиймээс өнөөдрөөс эхэлж том бод!

    Аугаа том бодсноор амжилтанд хүрнэ.

    Амжилтын тарни

    Би аугаа томыг бодож, аугаа томыг мөрөөдөж, аугаа томыг зорьж байна!


    ХҮС. ХИЙ. ХҮР.

    ТАНЫ АМЖИЛТЫН ТӨЛӨӨ

    ©Ука Төмөр

  • Ж.НЯМСҮРЭН- НЯГТЛАН БОДОХЫН АМЬД ТҮҮХ

    Ж. Нямсүрэн- НЯГТЛАН БОДОХЫН АМЬД ТҮҮХ САНХҮҮГИЙН СУРГУУЛИЙН НАЙРААГҮЙ БАГШ

    /Монгол Улсын Ардын Багш, Мэргэшсэн Нягтлан Бодогч,

    СЭЗДС-ын професор, зөвлөх багш/ Нягтлан бодох бүртгэлийн салбараас төрсөн анхны Ардын багш Ж.Нямсүрэн

    Хөвсгөл аймгийн Баянзүрх сумын уултай, устай, өндөрлөг газар төрж өссөн хүн. 1951 онд Улаанбаатар хотын Санхүү эдийн засгийн техникумд сурахаар хотод орж ирж билээ. 1955 онд сургуулиа онц дүнтэй төгссөн. Тухайн үед багшийн мэргэжилтэй, дээд боловсролтой боловсон хүчин дутмаг байсан учир онц төгссөн гэдэг үзүүлэлтээр надад сургуульдаа багшлах санал тавьсан юм. Удалгүй Сангийн сайд тушаал гаргаж, 1955 оны намраас сургуульдаа нягтлан бодох бүртгэлийн багшаар томилогдон ажилласан. Түүнээс хойш тасралтгүй60 орчим жил сургуульдаа багш, хичээлийн эрхлэгч, тэнхимийн эрхлэгч, орлогч захирал зэрэг албан тушаал хашлаа. Боловсролын салбарт 60 жил ажиллаж 2016 онд тэтгэвэртээ гарсан.

    Үгүүлсэн нь: 

    Манай улс 1920- иод оны дунд үе хүртэл системтэй бүртгэл нэгдсэн тайлан балансгүй гар тэмдэглэл төдий бүртгэлтэй байснаас нягтлан бодогч гэдэг мэргэжлийн нэрийг ч хэрэглэдэггүй байжээ. 1921 оны ардын хувьсгалын дараах үеэс Зөвлөлт Холбоот улсын мэргэжилтнүүдийн туслалцаатайгаар бүртгэлийн материал- ордерийн системийг нэвтрүүлж, 1960- аад оны дунд үе хүртэл хэрэглэсэн билээ.

    Үйлдвэр хөдөө аж ахуй, барилга тээвэр зэрэг аж ахуйн салбарууд шинээр байгуулагдаж улс ардын аж ахуй эрчимтэй хөгжиж байсан 1960- аад оноос бүртгэлийн журнал, ордерийн систем шинээр нэвтэрч эхэлсэн үеэс миний бие санхүү бүртгэлийн ажилтай холбогдсон юм. Санхүү эдийн засгийн дээд сургуульд 50 гаруй жил, Мэргэшсэн Нягтлан Бодогчдын Институтыг үүсгэн байгуулалцаж 10 гаруй жил ажиллах хугацаанд нягтлан бодох бүртгэлийн шинэ системийг нэвтрүүлэх, боловсронгуй болгох үйл хэрэгт идэвхтэй ажиллаж ирсэн билээ. Аж ахуйн салбарууд өргөжин хөгжих тутам бүртгэлийн ажил улам нүсэр болж нягтлан бодогчид улирал, жилийн тайлангаа гаргахын тулд анхны баримт, журналуудаа ачиж авчран хотод сууж гаргах нь ердийн үзэгдэл болсон байлаа. Иймд нүсэр, хүнд байдлыг хөнгөвчлөх арга гол арга зам нь бүртгэлийг механикжуулах явдал гэж үзэж санхүү эдийн засгийн техникумд бүртгэл механикжуулах кабинет, сангийн яамны харьяанд бүртгэлийн машинт станц байгуулж салбарын яамд өөрсдийн шугамаар бололцоотой арга хэмжээ авч байсан билээ.

    1955 онд Санхүү- Эдийн засгийн техникумыг төгссөнөөс хойш 60 шахам жил нягтлан бодох бүтгэлийн салбартай ажил амьдралаа холбоод энэ салбарынхаа хөгжилд өчүүхэн хувь нэмрээ оруулахыг хичээн зүтгэсээр л байна.

    Энэ хугацаанд нягтлан бодох бүртгэлийн үндэс, аж үйлдвэрийн газрын нягтлан бодох бүртгэл, аж ахуйн үйл ажиллагааны шинжилгээ, санхүү зээл зэрэг хичээлийг зааж байлаа. Хичээл заасан шавь нар давхардсан тоогоор 10 шахам мянга болжээ.

    Эдийн засгийн коллеж 1997 онд Санхүү Эдийн Засгийн Дээд Сургууль болж зохион байгуулагдсанаас хойш багш, зөвлөх багшаар одоо хүртэл ажиллаж байна. 1976 онд өөрийн хайрлаж хүндэлж явдаг, нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлийн анхны гавьяат багш, доцент Ч.Түмэнтэй хамтран аж үйлдвэрийн газрын нягтлан бүртгэлийн сурах бичиг, санхүү- эдийн засгийн дээд сургуулийн нягтлан бодох бүртгэлийн тэнхимийн ахлах багш, мэргэшсэн нягтлан бодогч охин Н.Шинэ- Өлзийтэй хамтран нягтлан бодох бүртгэлийн үндэс хичээлийн сурах бичгийг зохиож 2000- 2012 он хүртэл 3 удаа засварлан хэвлүүлэв. Мөн нягтлан бодох бүртгэлийн хуулийн төсөл боловсруулах, мэргэшсэн нягтлан бодогчдын үндэсний нийгэмлэгийг байгуулах, мэргэшсэн нягтлан бодогчийн эрх олгох, аудитын байгууллага бий болгох, Мэргэшсэн Нягтлан Бодогчдын Институтыг байгуулах зэрэг ажилд гар бие оролцож нягтлан бодох бүртгэлийн салбараа хөгжүүлэхийн төлөө сэтгэл зүрхээ зориулан явна.

    Монгол улс зах зээлд шилжсэн эхний үед 1993 онд нягтлан бодох бүртгэлийн хууль батлагдсанаар нягтлан бодох бүртгэлийг олон улсын стандартад нийцүүлэн хөтлөх эрх зүйн үндэс бүрдсэн юм. 1990-ээд оны дундаас эхлэн нягтлан бодох бүртгэлийн програм нэвтэрч одоо томоохон аж ахуйн нэгжүүд програм ашиглаж бүртгэл хөтөлж тайлан гаргадаг болсон нь нягтлан бодогчдын хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлсэн шинэ дэвшил болж байлаа.

    Харин мэдээллийн технологийн салбарын асар хурдан хөгжлийн үр дүнд бүртгэлийн програмын дараагийн үе онлайн програм гарч ирж байгаа нь нэн талархалтай зүйл юм. Энэ програмыг боловсруулж байгаа “Нью Медиа Технологи”-ийн багийн хамт олонд талархал илэрхийлье.

    Эрхэт Онлайн Санхүүгийн Програм нь өмнөх үеийн програмуудын адил худалдан авч суурилуулж, биет бус хөрөнгөнд бүртгэхгүй, компанитай байгуулсан гэрээний дагуу үйлчилгээний төлбөрөө төлж эрхээ нээлгээд програмаа шууд ашиглах боломжтой, нэгэнт компьютерт суурилуулаагүй тул эвдрэл саатал, мэдээллээ хулгайд алдах гэх мэт эрсдэлгүй байх зэрэг дэвшилтэй олон давуу талтай юм.

    Иймд энэхүү шинэ дэвшилттэй Эрхэт Онлайн Санхүүгийн Програмыг олон мянган мэргэшсэн нягтлан бодогчид хошуучлан, бололцоотой аж ахуйн нэгжүүд өргөнөөр авч хэрэглэхийг уриалж байна.

    Нягтлан бодох бүртгэлийн салбарт ажиллаж байгаа мэргэжил нэгт нөхдүүд, шавь нарийнхаа зовлонг мэдэхээс илүү мэдэхийн хувьд тэдэнд тулгардаг бэрхшээлийг нэг мөр шийдэхийг зорьж ЭРХЭТ програмыг бүтээхэд анхнаас нь зөвлөж, ажилласан юм. Энэ програм нь Ахмад санхүүчдийн туршлага- Шинэ үеийн дэвшилтэт технологийн шийдлийг хослуулан бүтээсэн учир та бүхний ажил амьдралд шинэ дэвшлүүдийг авчирна гэдэгт итгэлтэй байна.

    Тиймээс та бүхнийг ЭРХЭТ програмыг судалж, хэрэглээндээ нэвтрүүлээрэй гэж зөвлөж байна. Мөн та бүхэн  онлайн санхүүгийн програмыг хөгжүүлэхэд өөрсдийн санал бодлоо ирүүлж хамтран сайжруулахыг хүсье.

    Ж. Нямсүрэн /Монгол Улсын Ардын Багш, Мэргэшсэн Нягтлан Бодогч,

    СЭЗДС-ын професор, зөвлөх багш/


    ЯРИЛЦЛАГА УНШИХ: 

    Нягтлан бодох бүртгэлийн салбараас төрсөн анхны Ардын багш Ж.Нямсүрэнтэй ярилцлаа. Хүүхэд залуус мэргэжлээ сонгож буй энэ цагт түүний ярилцлага хэрэг болох биз ээ.

    -Та багш хэмээх эрхэм мэргэжлийг хэдэн онд эзэмшсэн бэ?

    -Би Хөвсгөл аймгийн Баянзүрх сумын уултай, устай, өндөрлөг газар төрж өссөн хүн. 1951 онд Улаанбаатар хотын Санхүү эдийн засгийн техникумд сурахаар хотод орж ирж билээ. 1955 онд сургуулиа онц дүнтэй төгссөн. Тухайн үед багшийн мэргэжилтэй, дээд боловсролтой боловсон хүчин дутмаг байсан учир онц төгссөн гэдэг үзүүлэлтээр надад сургуульдаа багшлах санал тавьсан юм. Удалгүй Сангийн сайд тушаал гаргаж, 1955 оны намраас сургуульдаа нягтлан бодох бүртгэлийн багшаар томилогдон ажилласан. Түүнээс хойш тасралтгүй60 орчим жил сургуульдаа багш, хичээлийн эрхлэгч, тэнхимийн эрхлэгч, орлогч захирал зэрэг албан тушаал хашлаа. Боловсролын салбарт 60 жил ажилласан би өнгөрсөн оны намар өндөр настны тэтгэвэртээ суусан.

    -Нягтлан бодох бүртгэлийн чиглэлээр Ардын багш болсон анхны хүн нь та юм байна. Хэдэн онд энэхүү алдрын эзэн болов?

    -2014 онд Ардын хувьсгалын 93 жилийн ой, Санхүү эдийн засгийн дээд сургуулийн 90 жилийн ой давхацсан онцлог үед Ерөнхийлөгчийн зарлигаар Ардын багш цол хүртсэн. Нягтлан бодох бүртгэлийн салбараас Монгол Улсад анхны Ардын багш цол хүртсэнээрээ бахархаж явдаг.

    -Энэ салбарт ажиллах хугацаандаа олон шавьтай болсон байх. Тэднээс улс эх орондоо ихийг бүтээж яваа хүн олон байгаа болов уу?

    -Давхардсан тоогоор10 мянга орчим оюутанд хичээл заасан статистик мэдээ сургуулийн тайлангаар гарсан. Үүнд улс нийгэм, төрд мэргэжлээрээ зүтгэж алдрын зэрэгт хүрсэн олны танил хүн олон бий. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн, Сангийн сайд асан А.Базархүү, Д.Даваасамбуу, гавьяат эдийн засагч, доктор профессор Л.Дондог, гавьяат эдийн засагч Б.Осоргарав, Р.Батжаргал, дархан аварга, Хөдөлмөрийн баатар Ж.Мөнхбат, Улсын ерөнхий аудитор байсан Л.Жавзмаа гээд тоочоод баршгүй.

    -Хэдийгээр гавьяаны амралтад гарсан ч нягтлан бодох бүртгэлийн салбарынхан танаас зөвлөгөө авахаар ирдэг байх?

    -Мэргэжил нэгт нөхөд, шавь нар ирж зөвлөгөө авахаас гадна төрийн, төрийн бус байгууллагын шугамаар янз бүрийн ажилд оролцох л юм. Монголын мэргэшсэн нягтлан бодогчдын институт, Нягтлан бодох бүртгэлийн хүрээлэн гэсэн байгууллага байдаг л даа. Эдгээр байгууллага зохион байгуулж буй янз бүрийн арга хэмжээндээ намайг урьж оролцуулдаг. Үүнд нь би баяртай, сэтгэл өөдрөг явдаг юм. Манай аж ахуйн нэгжүүдийн дийлэнх нь жижиг байна. Тэдгээр байгууллага болгон нягтлан бодогчтой байх ёстой. Гэтэл байгуулагдаад удаагүй, санхүүгийн талаар бэхжиж чадаагүй жижиг аж ахуйн нэгж нягтлан бодох бүртгэл хөтлөхдөө мэргэжлийн бус хүнийг ажиллуулснаас татвараа зөв тооцож чадахгүй байх тохиолдол гардаг. Тэгэхээр эдгээр хүмүүст туслах зорилгоор бид нягтлан бодох бүртгэлийн анхан шатны мэдлэг эзэмшүүлэх сургалт явуулдаг. Түүнд нь би хичээл зааж байна.

    -Нягтлан бодох бүртгэлийн мэргэжлийг олон хүн эзэмшдэг ч ажлын байр хомс, дээр нь боловсон хүчин ажил олгогчдын шаардлагыг хангадаггүй гэж ярих юм. Боловсролын салбарт олон жил ажилласан хүний хувьд энэ талаар ямар бодолтой явдгаа хуваалцана уу?

    -Монгол Улсад боловсон хүчин бэлтгэж буй 100 гаруй их, дээд сургуулийн ихэнх нь нягтлан бодох бүртгэлийн ангитай. Уг нь энэ мэргэжил хамгийн хүртээмжтэй. Энэ эрэлт хэрэгцээтэй байдлыг харгалзаад хувийн сургуулиуд ч гэсэн нягтлан бодох бүртгэлийн ангитай болсон. Цөөхөн оюутантай, ганц нэг мэргэжлийн ангитай сургуулиуд орон тооны хүрэлцээ нь төдий л сайн биш байна. Түүнээс шалтгаалаад тэндээс гарч байгаа төгсөгчид чанарын шаардлага хангахгүй байх тохиолдол амьдралд байна. Тийм учраас аж ахуйн нэгж байгууллагууд нягтлан бодогчийн орон тоо зарлахдаа тодорхой шаардлага тавьдаг болжээ. Нягтлан бодох мэргэжлээр МУИС, СЭЗДС, ХААИС, “Мандах бүртгэл” дээд сургууль гэх мэт айргийн тавд багтах сургууль нэрлэгдэж байгаа юм. Нягтлан бодогч мэргэжилтэй, дипломтой хүн олон бий. Арай чанартай сургууль гэдгийг нь харгалзаад нэр заах болж. Түүгээр ч барахгүй“Мэргэшсэн зэрэгтэй нягтлан бодогчийг ажилд авна” гэж зарладаг болсон байна. Энэ бол нийгмийн шаардлага. Аж ахуйн нэгж, байгууллага бэхжиж томрох тусам бүртгэл тооцооны ажил маш нарийн байх ёстой. Тэгэхээр энэ шаардлагад нийцүүлж сургалтын төлөвлөгөө гаргахдаа багш нарын заах арга зүй, ур чадварыг дээшлүүлэх тал дээр боловсролын болон энэ чиглэлийн төрийн бус байгууллага анхаарал хандуулах хэрэгтэй гэж боддог.

    -Та дээр хэд хэдэн сургууль нэрлэлээ. Тэгэхээр сургуулийг ямар үзүүлэлтээр чанартай гэж тодорхойлоод байна вэ?

    -Нягтлан бодох бүртгэлийн улсын олимпиад болдог. Энэ уралдаанд оролцож байгаа байдлаар сургуулийн чанарыг тандаж, мэдэж болно. Нягтлан бодогч бэлтгэдэг мөртлөө олимпиадад оюутан нь оролцохгүй байгаа сургууль асуудалтай. Нөгөө талаар ажил олгогчид сургуулийн нэр заана гэдэг нь ямар ч гэсэн тэдгээр сургуулийг төгссөн хүн мэдлэг чадвар сайтай гэдгийг мэдэж буй хэрэг. Энэ бол сургуулиудын чанарын үзүүлэлт шүү. Мэдээж сайн гэж нэр дурдсан сургуульд тааруухан оюутан байгаа. Эсрэгээрээ хувийн сургуульд сайн нягтлан бодогч болох хүн байгааг ч үгүйсгэх аргагүй.

    -Таны боловсрол эзэмшиж байсан үетэй харьцуулахад өнөөдрийн тогтолцоо өөр болсон. Гэхдээ тэр үеийн боловсролын тогтолцооноос авч, амьдралд хэрэгжүүлэх зүйл олон байдаг?

    -Аливаа зүйл хоёр талтай байдаг болохоор социализмын үеэс уламжлуулан хэрэгжүүлэх ёстой зүйл байна. Мөн амьдралын шаардлагаар нийгмийн хөгжлийн дагуу гээгдэх юм ч бий. Одоо шилжин орж байгаа зах зээлийн нийгэмд ч сайн, муу анхаарууштай зүйл байгааг алийг нь хэлж барах вэ дээ. Гэхдээ сайн тал нь илүү байлгүй яахав. Сургалтын чанарыг дээшлүүлэхэд юуны өмнө их, дээд сургуулийн мэргэжлийн багш нарын мэдлэг чадвар, дадлагыг дээшлүүлэх хэрэгтэй. Оюутнаасаа ялгарахгүй залуу багш нар ажиллах нь элбэг болжээ. Эдгээр багш нарын мэргэжлийн боловсролын онолын төвшин өндөр байгаа. Харин амьдралаас авсан дадлага дутмагаас залуу багш ярих онолын мэдлэгтэй ч дадлагын талаар учир дутагдалтай байна. Оюутны дадлагыг социализмын үед салбарын яам, газрын тушаал гаргаад харьяа байгууллагуудад нь хуваарилаад хийлгэдэг байсан. Одоо тийм зүйл алга. Ихэнх компани“нууц” гээд оюутнуудад нарийн зүйлээ үзүүлдэггүй болж. Үүнээс болоод оюутнууд сурч байх хугацаандаа амьдралд тохиолддог бодит зүйлийг нүдээр үзэж, мэдэрч дадлагажих явдал учир дутагдалтай байна. Нягтлан бодохын ажил маш нарийн шүү дээ. Нэг мөнгө зөрүүлэхгүй л хийх ёстой ажил. Гэтэл нягтлан бодогч мөртлөө нэг мөнгөний талаар ойлголтгүй байна. Ийм хүмүүс мэргэжлийнхээ мөн чанарыг ойлгоогүй л гэсэн үг. Энэ мэргэжлийн мөн чанар нь хүссэн хүсээгүй нэг мөнгөн дээр л тогтдог. Учир нь өнөө цагт улс орны нийгмийн нийт бүтээгдэхүүнийг бий болгож буй салбар нь хувийн аж ахуй гэх болж. Хувийн аж ахуй нэг мөнгийг өөд татаж хямгадаж байж л өсч өндийхгүй бол хөрөнгө санхүү арвижихгүй. Үүнээс болоод улсын хөрөнгө дээшлэхгүй шүү дээ. Улсын сан өсөхгүй бол улс нийгэм эрчимтэй хөгжиж чадахгүй гэсэн үг.

    -Сүүлийн үед хүүхдүүд эзэмшихээр сонгох гэж байгаа мэргэжлийнхээ мөн чанарыг ойлгохгүй байна гэх шүүмжлэл их гарах болж. Нягтлан бодох бүртгэлийн чиглэлээр боловсон хүчин бэлтгэдэг хүний хувьд энэ тал дээр ямар бодолтой явдаг вэ?

    -Хүн бүр нягтлан бодогч, эдийн засагч болж чадахгүй. Гэхдээ ямар ч хүн хүссэн хүсээгүй санхүүгийн тооцоонд орно шүү дээ. Ингэж бүх хүн тодорхой хэмжээнд тоо боддог бол санхүүгийн хүн тэднээс гишгүүр өндөр, илүү мэргэшсэн байх хэрэгтэй. Тэр утгаараа аж ахуй эрхлэн хөтлөх ажлыг гардан зохион байгуулагч нь эдийн засагч, нягтлан бодогч байдаг. Тийм учраас мэргэжлийн мөн чанарыг сайтар ойлгож байж сайн нягтлан бодогч, эдийн засагч болно. Оюутнуудыг ажиглахад нягтлан бодогч болно гэж дарвиж ороод жил хүрэхгүй ангиа сольдог нь олон байна. Тиймээс хүүхдүүдийг мэргэжлээ зөв сонгоход эцэг эхийн оролцоо чухал. Мэргэжил сонгоно гэдэг хувийн асуудал ч нийгмийн чухал үзүүлэлт шүү дээ. Мэргэжлээ зөв сонгосон хүн сайхан амьдарна, тэр хэмжээгээрээ улс нийгмийн ажилд бодитой хувь нэмэр оруулна.

    -Та ном сонин их уншдаг гэсэн. Ер нь чөлөөт цагаараа өөр юу хийдэг вэ?

    -Ном сонин л их унших юм даа. /инээв/ Өөрийгөө тэтгэвэрт гарлаа гэж сул тавилгүй нийгмийн хөгжилтэй зэрэгцэн юм үзэж сонсохсон гэсэн эрмэлзэл байсаар байна. Мөн амьдрал ахуйгаа өөд татаж эрүүл байхыг чухалчилж байна. Гэр бүлийн хүнтэйгээ хотоос зайдуу Бэлхэд амьдраад10 орчим жил боллоо. Бид жимсний голдуу 200 гаруй мод бут, 20 орчим нэр төрлийн хүнсний ногоо тарьж гэр бүлийн хэрэгцээгээ хангаж байна. Үүний зэрэгцээ мэргэжлийнхээ талаар ном гаргах бодолтой явна.

    -Энэ зун нутаг руугаа явах уу?

    -Би 2001 онд Монгол Улсын гавьяат багш болсон. Миний энэ амжилтыг үнэлж Хөвсгөл аймгийн Баянзүрх сумын ерөнхий боловсролын сургуулийг аймгийн Иргэдийн төлөөлөгчдийн хурлын шийдвэрээр миний нэрэмжит болгосон юм. Сургуулийн барилгын ажил энэ жил дуусна. Тиймээс энэ зун нутаг руугаа явна даа. Би сумандаа багшилж байгаагүй ч орон нутгийн удирдлагууд маань аймгийнхаа хүнийг хаана, юу хийж байгааг сайн мэддэг юм байна. Энэ дашрамд сумын удирдлага, сургуулийн хамт олон, нутгийн зон олондоо байнга баярлаж явдгаа хэлье.

    Б.Сэлэнгэ

      •  

      •  

      •  

      •  

      •  

      •  

      • Манай сайт таалагдсан бол лайк дараарай 

      АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд unen.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан тул Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй. 

      СЭТГЭГДЭЛ ҮЛДЭЭХ

      ИЛГЭЭХ 

      СЭТГЭГДЭЛ (0)

      • ДЭВШИЛТЭТ МАРКЕТИНГИЙН ЧИГ ХАНДЛАГА

        МАРКЕТИНГИЙН АГЕНТЛАГЫН ХӨГЖИЛ

        Бизнесийн байгууллагууд маань зарим нь маркетингийн албатай, ажилтантай, газрын хэмжээнд хүртэл маркетингдаа анхаарал хандуулж ажилладаг. Гэхдээ энэ байгууллагууд маань ингэж ажилласнаар бүгд бүх зүйлийг хийж чадна гэсэн үг биш юм. Мэдээж маркетинг төдийгүй дэлхий дээр бүх салбарт шинэчлэлтүүд өөрчлөлтүүд хийгдэж байна.  Энэ бүхэнтэй маркетингийн ажилтан болгон хөл нийлүүлж бүх зүйлийг хийж чадна гэдэг бол маш өрөөсгөл ойлголт. Магадгүй тэр хүний явуулж байгаа үйл ажиллагаа нь тухай нэг салбарын хэмжээнд судалдаг, үйл ажиллагаа явуулдаг байж болно. Гэхдээ дэлхий даяараа даяарчлагдсан өнөө үед маркетинг төдийгүй бүх салбарууд цахим орчинд маш хүчтэйгээр явагдаж байна. Энэ дундаас бол маркетингийн яг шинэ хандлага нь ерөөсөө  дэвшилтэт New media буюу дэвшилтэт медиад суурилж байна. Маркетингийн агентлагтай хамтарч ажилласнаар зардал хэмнэнэ, хугацаа хэмнэнэ, тэгснээр  үр дүн маш сайн байж чаддаг. Үнэхээр өөрийн хүссэн юмаа, бодсон зүйлээ амьдрал дээл буулгъя гэж бодож байгаа бол чаддаг байгууллага, чаддаг хүмүүсээр нь хийлгэх ёстой гэж бодож байна.


        КРЕЙТИВ ШИЙДЭЛ

        Крейтив баг видео аниамэйшн, хэвлэл дизайн, вэб цахим ертөнц гэх мэт хэлсүүдтэй, мөн мэргэжлийн зураачтай. Тоног төхөөрөмжүүд маань илүү сүүлийн үеийнх. Нэг хүнтэй, нэг дизайнартай гэхээс илүү цогцоор нь ийм олон баг хамт олныг бүрэлдүүлж чадсан  маркетингийн компанид өөрийнхөө маркетингийг хариуцлуулж өгнө гэдэг бол асар том боломж. Манай компанийн дизайн бол гадаадын болон өөр ямар нэг өрсөлдөгч байгууллагуудын дизайнтай өрсөлдхүйц чанартай, монголдоо ялгархаар хэмжээний  гэж боддог. Одоогийн нийгэмд хаа таарсан газраа дизайнтай тулгарч байна.  Тэр болгонд монголын дизайн асар олон фонт ашигласан, олон янзын өнгө ашигласан эрээн мираан тэр дундаас өөрөө тохтоох  нь хэцүү. Имиж бүрдүүлэлт гэхээрээ тухайн компаний логогоос нь  эхлээд л бүтээгдэхүүнийх нь хүртэл имижийг гаргаж өгдөг гэсэн үг.


        ХЭРЭГЛЭГЧТЭЙ ХАРИЛЦАХ

        Бид нар хэрэглэгчдийнхээ хүсэл сонирхолыг хамгийн түрүүнд чухалчилж тэдний  яг юу хүсч бүтээгдэхүүн үйлчилгээндээ ямар зүйлс тусгахыг маш дэлгэрэнгүй ярилцлагаар тодорхойлж дараа нь бид багаараа хуралдаад төслийг бий болгож хэрэглэгчдэд санал болгодог. Дээрх төслийн дагуу манай дизайны баг 2- 3 төрлийн дизайны шийдэл санал болгоод батлуулсаны дараа програмчлалын баг ажилдаа орж тухайн бүтээгдэхүүн үйлчилгээг хэрэглэгчид бий болгохыг төлөө ажилладаг. Бизнесийн амин сүнс нь хэрэглэгч гэдэг утгаараа бид нар бүтээгдэхүүний дараах үйлчилгээндээ мах их анхаарч ажилладаг. Бидэнтэй  хэдийд ч 24 цаг 7 хоног хандахад бид  хэрэглэгчиддээ хэзээд  ч үйлчлэхэд таатай байдаг. Нэг удаад бүтээгдэхүүн үйлчилгээ хийгээд орхихгүйгээр цаашид хэдэн сарын турш тодорхой амжилтанд хүрэх хүртлэх хугацаанд бид тухайн хэрэглэгчтэйгээ цуг байж ажилладаг. Онлайн орчин өөрөө бүхэл бүтэн нийгмийн бий болгоод байгаа. Энэхүү үүднээсээ манай компани үйлчлүүлэгчиддээ facebook, youtube, twitter гэх мэт онлайн орчинд хэрэглэгч үйлчлүүлэгчидтэйгээ байнгын харилцаа холбоотой байхад нь тусладаг.

        Мөн хэрэглэгч хамтран ажиллагч түншүүдтэйгээ илүү ойр дотно байж  тэдний санал хүсэлтийг хүлээн авч сонсох үүднээс дэргэдээ хэрэглэгчтэй харилцах хэлтсийг ажиллуулдаг байгаа.


        АГУУЛГЫН МАРКЕТИНГ

        Агуулгын маркетинг нь гэдэг нь хэрэглэгч үйлчлүүлэгчидээ өөртөө татахын тулд сайн чанартай мэдээлэл бэлтгэж хэрэглэгчдийн итгэлийг олж харилцаа тогтоодог маркетингийн арга юм. Жишээ нь цахим хуудсуудаар мэдээллээ гаргахдаа хэрэглэгчдээ залхаасан зар сурталчилгаа шиг байхаас илүү гол нь хэрэглэгчдийн сонирхолыг татахаар өмнө нь байгаагүй шинэ зүйлийг гаргах нь чухал юм.


        ДЭВШИЛТЭТ МАРКЕТИНГ

        Дэвшилтэт медиа маркетинг гэдэг нь хэрэглэгчдийг сонсох, тэдэнд байнга нэг талт мессеж буюу зурагтын зар сурталчилгаа, сонингийн зар, ямарваа нэгэн төрлийн  гадаад самбар зар гэх мэт өндөр өртгөөр бүтдэг маркетингийг зар сурталчилгаа явуулах гэж ойлгодог. Энэ ойлголтоос салах цаг болсон.

        Дэвшилтэт медиа маркетинг гэдэг бол тухайн компани, хэрэглэгч, бизнес эрхлэгч, корпораци хэрэглэгч нь хаана байна түүнд яаж хамгийн бага зардлаар хамгийн боломжит зөв оновчтой сувгуудаар хүрч болох тэр маркетинг юм.

        Хэрэглэгчидтэйгээ зөв цагт,  зөв үед харилцах тэдний итгэлийг олох улмаар тухайн хэрэглэгчиддээ заавал бараа бүтээгдэхүүнээ зарж байгаа биш өөрийн бизнесийн онцлог, давуу тал, бусдаас юугаар ялгарах тэр бүх онцлог хэв шинжүүдийг ойлгуулж өгснөөрөө дэвшилтэт маркетинг нь үнэхээр давуу талтай.

        Дэвшилтэт медиа маркетингийг ашигласнаар жирийн нэгэн хүн өөрийн хийж чадаж буй авъяасаараа дэлхийн зах зээл дээр маркетинг хийх боломж үүсч, магадгүй энгийн блогоос эхлэн twitter, facebook ашиглан хэрэглэгчдийн нэгдлийг бүрдүүлж цаашид  дэлхийн зах зээлд өөрсдийн жижиг брэнд үүсгэх боломж байна. Энэ бол дэвшилтэт маркетинг, энэ бол мэдээж интернетэд суурилан хамгийн бага зардлаар өөрийн оновчтой хагмийн зөв гэж үзсэн хэрэглэгч нарт хүрэх боломж байна.

        Жижиг дунд, хувь хүн бизнес эрхлэгч, компани корпораци гэлтгүй хувь хүн та хамгийн зорилтот хэрэглэгч нар чинь хаана байна тэрийгээ мэдэж улмаар цахим орчинд өөрсдийн хэрэглэгч нарын нэгдлийг бүрдүүлж цаашлаад дэлхийн зах зээлд гаргах дэвшилтэт маркетинг та бүхний цорын ганц сонголт байх болно.

        Нью Медиа Маркетинг Аженсийн хамт олон
        http://newmediamarketingagency.com/ 

      • БАЙГУУЛЛАГЫН СОЁЛ

        Байгууллагын соёл гэдэг нь тухайн байгууллагын ажилчдын нийтлэг үнэт зүйлс болон туршлагын нэгдэл юм. Мөн хамт олныг нэгтэж нааж байгаа цавуутай зүйрлэж болох юм. Мөн БАЙГУУЛЛАГА- амьд организмын бүрэн бүтэн, утга учиртай ажиллуулж буй ДАРХЛАА юм.
        Зан сайтай айлд хүн бүр цуглана Замаг сайтай нууранд загас бүхэн цуглана гэдэг шиг Сайн соёл хамгийн шилдэгүүдийг урин дуудах хүч чадал юм. Зөв, хүчирхэг соёл ямар ч хүнийг төлөвшүүлэн, нэгтгэж чаддаг бол тархай бутархай, эмх замбараагүй байдал нь ямар ч чадвартай хүнийг уусган бэртэгчин нэгэн болгож чадна.

        Байгууллагын соёл бол маш чухал зүйл юм. Учир нь байгууллагын соёл нь тухайн байгууллагын амжилттай байх бүтэлгүйтэх аль нь болохыг шийддэг. Өөрсдийн бизнесийн зорилготойгоо нийцсэн байгууллагын соёлтой компани өрсөлдөгч байгууллагаасаа 200% ялгарч чаддаг. Ийм үр дүнд хүрэхийн тулд та бүгдийн соёл юу байж болох, үүнийг хэрхэн хэрэгжүүлж болох талаар сайн тунгаах хэрэгтэй.

        Байгууллагын соёл шинэ хүн орох, гарах тохиолдолд байнга шинэчлэгдэж байх шаардлагатай. Хэдийгээр тухайн байгууллага хатуу чанга соёлтой, байгуулагдаад удаагүй хөл дээрээ тогтсон аль ч байсан шинэ хүн бүр өөрийн гэсэн үнэт зүйл ажлын туршлагатай байдаг болохоор бага ч болов өөрчлөлт оруулах шаардлагатай болдог. Эдгээр өөрчлөлтүүд нь эерэг болон сөрөг, төлөвлөгдсөн төлөвлөгдөөгүй, жижиг том зэрэг байж болдог учраас энэ асуудалд няхуур хандах нь зүйтэй.

        Гайхалтай соёл нь гайхалтай хүмүүсийг бүтээдэг. Гайхамшигт хүмүүс нь үнэхээр сайн бүтээгдэхүүн бий болгож чаддаг юм. Хэрэглэгчид тэр маш сайн бүтээгдэхүүнд нь татагддаг. Харин ухаантай бүтээлч хүмүүс гайхамшигт соёл руу татагддаг. Тиймээс бид өөрсдийн хүссэн гайхамшигт соёлоо яагаад бүтээж болохгүй гэж? Өөрсдийн мөрөөдлийн компаниа өөрсдөө бүтээцгээе. Бид бол эзэд нь. Олонх байгууллагуудын хөгжил нь зогсонго байдалд байгаа нь тухайн байгууллага ашиг орлогоо арай л илүүд үзээд байна гэсэн үг юм. Хүнээ сайн хөгжүүлж, багийн гишүүний бүтээмж, чанар нь маш сайн болж чадвал ашиг орлого өөрөө аяндаа ирнэ.

        Байгууллагынхаа соёлыг тодорхойлох

        Үүнийг хийх нилээд олон арга бий. Бүүр үүнийг таны өмнөөс хийгээд өгөх мэргэжлийн хүмүүс ч хүртэл бий. Гэхдээ хамгийн амархан арга бол эргэн тойрноо ажиглах. Юу биднийг нэгтгэж байна вэ, Юу биднийг аз жаргалтай, ажлыг минь утга учиртай болгож байна вэ, ТЭД ЮУНЫ ТӨЛӨӨ АЖИЛДАА ИРЖ БАЙНА ВЭ. Хамт олны өдөр тутмын харилцаа, удирдага- ажилтаны харилцаа, асуудлыг шийдвэрлэж буй арга барил, байгууллагад зохион байгуулагдаж буй үйл явдал, сургалт, хөгжил бүхэн соёлыг бий болгож буй хүчин зүйлүүд юм. Ажилчдаа ямар чадвартай, хэрхэн ажилладаг арга барилтай мөн ерөнхий зан чанаруудыг нь ажигла. Ажилчид, харилцагчид, дэмжигчидээ сонс. Цаасан дээр болон онлайн байдлаар танай байгууллагын талаар юу бичигдэж байгаад анхаарлаа хандуул. Эдгээр нь танд танай байгуулагын соёл чухам юу болох талаар хариулт өгөх болно.

        Байгууллагын соёлоо баримтжуулахаасаа өмнө ирээдүйд танай компани ямар соёлтой байх талаар бод. Өөр өөр байгуулагууд өөр өөр соёлтой байдаг тул танайд чухам нь тохирох талаар судал. Зорилго, хүсэл мөрөөдөл, үнэт зүйлсээ эргэн хар.

        Байгууллагынхаа соёлоо стратеги зорилготой нийцүүл

        • Одоо байгаа соёлдоо сайн зүйлүүдийг дэмжих, нийцэхгүй байгаа зүйлүүдийг засах нэг бүрчилсэн хөгжүүлэлтийн төлөвлөгөө гарга

        • Байгууллагынхаа бодлого, өдөр тутмын үйл ажиллагаагаа яаж сайржуулах талаар жижиг уулзалтуудыг байнга зохион байгуул. Эдгээрийг хэрхэн хэрэгжүүлэх талаар зөвлөлдөх.

        Амжилттай хэрэгжсэн байгуулагын соёлын нэгжүүд

        • Зорилгын тодорхой байдал

        • Ажилчдын үүрэг хариуцлага

        • Бүрэн дэмжигдсэн ажилчид

        • Шудрага ажлын орчин

        • Хүчтэй итгэлцэлтэй харилцаа

        • Манлайлал

        • Гүйцэтгэл дээр үндэслэсэн шагнал урамшуулал

        • Харилцагчиддаа төвлөрсөн

        • Маш сайн харилцаа холбоо

        • Мэдлэг чадвараа байнга дээшлүүлэх

        • Шинэ ажилчдаа дэмжиж, шилдэг ажилчдаа хадгалж үзэх

        • Өндөр дасан зохицох чадвар

        • Нягт санхүүгийн тооцоо

        • Шинэ санаачлагыг дэмжих

        • Дотоод зохион байгуулалтаа өөрчлөхгүйгээр яаж шинэчлэл хийх билээ!
          Хэрэггүй дүрэм журамаа авч хая
          Хэрэгтэй хэрэггүй тайлан авахаа зогсоо
          Үр дүн муутай цаг авсан уулзалтуудаа боль
          Хөндлөнгийн илүү ажлуудыг цэгцэл

        Үндэстэн Баг ХХК

      • МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧООГ ДЭЛХИЙД ТҮГЭЭХ ТҮҮХЭН ҮЙЛСД ХУВЬ НЭМРЭЭ ОРУУЛААРАЙ!

        Монгол залуус хамтран “Монголын Нууц Товчоо түгээмэл эх” illustration art номыг 3 цувралаар бүтээж, англи, испани, япон хэлээр орчуулж цахим хэлбэрээр дэлхийд түгээх төслийг эхлүүлээд байна. Энэхүү төслөөрөө Монголын түүх соёлыг дэлхийд сурталчилан дараагийн шатанд бүрэн хэмжээний анимейшн кино хийхээр ажиллаж байна. Эхний ээлжинд номны зураг бүтээх, орчуулах ажилдаа зориулан төсөв бүрдүүлж байна. Та бүхэн энэхүү цахим хуудасруу ороод хандив өргөхөөс гадна сэтгэгдэл үлдээж, мэдээллийг түгээж Монгол залуусаа дэмжээрэй.

        Hi, I am Battsengel Rentsen.. I work in the genre of historic art. My work has been exhibited at the Mongolian National History Museum in Ulan-Bator. I have been drawing the Secret History of the Mongols for the last 28 years.
        I started working on this project 7 years ago. I published the first volume “VOLUME-I” in 2014. The second volume“VOLUME-II” was published in 2015 and I am currently working on the third volume “”VOLUME-III.
        We are illustrating the history of an orphaned boy who ruled the world. You might have read a number of accounts of great people. But this is the history of the “Man of the Millennium” and we are sure that you will enjoy it. There have been numerous accounts and books written about Chinggis Khan, however, this project is developed from the original source which was created in 1240. And will demonstrate a yet undiscovered world depicting ancient Mongolian culture and society in addition to learning of the secret history of how a 9 year old orphaned boy abandoned with no support, challenged the status quo and established a great empire. His story has been published globally in 26 languages. However, the “Popular Edition” being created by us is fully illustrated, albeit with a simpler content to give the reader a better understanding of the Mongolian history and culture.

        One of the Great men in the world history, Chinggis Khan (1162-1227)

        His life was characterized by harsh struggles, many adventures and challenges. He accomplished many feats during his lifetime, most likely more so than any other character in history. Earlier opinion was that he was understood to be a conqueror and destroyer due to the written accounts from the nations that he occupied.
        However, on the eve of the new millennium this viewpoint has changed dramatically to one where he has been credited with progressing the prosperity of mankind with his sharp mind and contributions to the development of the “modern world”.
        Researches have credited his success to various characteristics. He had a remarkable skill in recognizing people, a genuine ability to convert enemies to friends. He never forgot a favor or underestimated the strengths of his colleagues.
        He honored intelligence and encouraged innovation as he himself initiated a new era of military strategy. He was the first man to declare and uphold freedom of religion. You could make these discoveries by researching a variety of scripts, however, you would be best served by reading and feeling the primary source called MNT yourself.

        What is the Secret history of the Mongols?

        The secret History of the Mongols is primarily a script generally recording the events of the time. There is very little description with regard to the appearance of the people, lifestyles, clothes, implements and instruments used. Therefore in the mind of the reader there is very little detail with regard to cultural attire and the different appearances of the ethnic minorities. Needless to say, very few foreign readers are acquainted with the structure of the Mongolian yurt.
        Therefore to complement the script is was necessary that it be illustrated. In so doing the illustrations create images to compensate and enrich the script enhancing the information, not only as decoration but expanding the readers understanding of the context in which it was written. Thus we are working hard to produce a creation that reflects the latest research finding with regard to the history, anthropology and archeology, indicating every aspect of the lifestyle in the thirteenth century Mongolia. Encompassing, garments, palaces, food, dance, music, weapons, armor, script, culture and art.

        Why we need to discover it?

        It’s all about spreading the actual history of Chinggis Khan. In the most times, people considered nomads, especially Mongols were the crude, ignorant, wild, warlike and combative people in the history. However, the Popular edition will give the chance to get the correct view about the Mongols that they were having everyday life and civilization like every other countries. That’s why we wanted to deliver the reality to every single person who never read it before, who is willing to read, who has unclear understandings about Mongols and Chinggis Khan.

        • It will give you the inspiration to think on a global scale and the strength to endure difficult times.
        • It will provide you with the managerial skills to lead your team or community effectively.
        • From ancient times the Mongolian culture has lived in harmony with nature, therefore it will provide you with incentives to reduce the ecological damage facing the world today.
        • An opportunity to learn about the “Tengrism”, the first belief of mankind.
        • We require Chinggis Khan’s philosophies and strategy for us to create a better world.
      • Яаж эхлүүлснээ дуусгах вэ?

        Ихэнх хүмүүсийн амьдралдаа гаргадаг 2 том алдаа: 1. Хүссэн, бодсон зүйлээ эхлүүлдэггүй 2. Эхлүүлсэн бол гүйцээдэггүй.

        Аливаа ажлыг эхлүүлэх, түүндээ тууштай байх, түүнийгээ дуусгах зэрэг нь бүгд дадал зуршил. Хэрвээ эхлүүлснээ дуусгадаг дадлыг эзэмшээгүй бол дундаас нь хаядаг муу зуршилтай байна гэсэн үг. Бас зарим хүмүүс “эхлүүлэх амархан харин дуусгах хэцүү” гэж хэлдэг. Эдгээр хүмүүсийн хувьд эхлүүлэх сайн дадал эзэмшсэн ч дуусгадаг дадлыг сураагүй байна гэсэн үг.

        Эхлүүлснээ дуусгахын тулд:

        1. Хийж чадах, амархан гэж үзэж байгаа нэг юман дээр анхаарлаа төвлөрүүлТа өөрийгөө нэг анзаараад үзээрэй, олон юман дээр анхаарлаа төвлөрүүлснээс болоод энд тэндгүй эхлүүлээд орхичихсон юмнууд байна уу?  Хэрвээ тийм бол эхлээд хийж чадах НЭГ юмаа эхлүүлж, хийж дуустлаа түүн дээрээ анхаарлаа бүрэн төвлөрүүл. Бусдыг нь орхи!

        Яагаад гэвэл: хэрвээ та энэ хийж чадах, амархан гэж үзэж байгаа нэг юмаа хийж дуусгаж чадахгүй юм бол хүнд хэцүү гэж үзэж байгаа зүйлээ хийж дуусгана гэдэг юу л бол. Харин хийж чаддагаа хийж дуусгаснаар таны өөртөө итгэх итгэл улам нэмэгдэж, дараа дараагийн хүнд хэцүү ажлыг хийж дуусгах болно.

        Санаж яв: Өөрийн үнэлэмж, өөртөө итгэх итгэлийг олж авах шилдэг арга бол аливаа ажлыг гүйцэтгэж дуусгах юм.

        2. Өөрийгөө хүчил Үнэнийг хэлэхэд эхлүүлснээ дуусгадаг дадлыг эзэмших тийм амар биш. Уучлаарай, хэцүү!

        Амжилттай болон амжилтгүй 2 хүний ялгаа гэвэл нэг нь барьснаа дуусгадаг, нөгөө нь дуусгадаггүйд л байгаа юм. Маш энгийн.  Амжилтанд хүрэхийн тулд хүссэн, хүсээгүй эхлүүлснээ дуусгах хэрэгтэй. Яаж?

        “Цаашаа үргэлжлүүлж чадахгүй нь гэж бодсон тэр л үед би өөрийгөө хүчилдэг. Миний амжилт азан дээр биш тэсвэр хатуужил дээр тулгуурласан. –Estee Lauder

        Тиймээс цаашаа үргэлжлүүлж чадахгүй нь гэж бодсон тэр л үедээ өөрийгөө сайн хүчлэх хэрэгтэй. Та нэг ажлыг хийж дуусгавал түүнтэй тэнцэх айдсыг давж байдаг учраас та тэр хэмжээгээрээ хүчтэй болдог.

        Та нэг удаа өөрийгөө давж чадвал дахиж өөрийгөө давж чадна.

        3. Өөртөө сонголт бүү өг

        Бид ямар том алдаа гаргадаг вэ гэвэл бид өөрсддөө “хийхгүй ч байж болно” гэдэг сонголтыг өгдөг. Өөрөөр хэлбэл бид өөрсддөө хийхгүй байх зөвшөөрлийг олгодог. Хэрвээ танд “хийхгүй ч байж болно” гэдэг бодол байгаа бол түүнийгээ орхи. Харин оронд нь хийж дуусгах ажилдаа ХУГАЦАА ТОГТОО.

        Тухайлбал, би долоо хоногийн дараа, 5 дахь өдрийн оройн 17:00 цаг гэхэд үүнийг хийж дуусгасан байх ёстой гэдэг АМЛАЛТ өг. Тэгээд өөртөө өгсөн амлалтыг биелүүл.

        Амжилттай хүн гэж өөрт өгсөн амлалтаа биелүүлдэг хүнийг хэлдэг.

        Бид эхлүүлснээ дуусгаснаар л тодорхой үр дүнд хүрэх нь ойлгомжтой. Хэрвээ энгийн чаддаг зүйлээ хийж дуусгаж чадахгүй бол аугаа зүйлийг хэзээ ч бүтээж чадахгүй. Тэгээд ч олон энгийн зүйлийг дуусгаснаар нэг аугаа зүйл бий болдог гэдгийг санахад илүүдэхгүй бизээ.

         

        ХҮС. ХИЙ. ХҮР.

        ТАНЫ АМЖИЛТЫН ТӨЛӨӨ

        ©Ука Төмөр

      • ЯРУУ ЭГШИГЛЭН ХАМТЛАГИЙН ТАНИЛЦУУЛГА

        “Яруу эгшиглэн” хамтлаг нь Монголын ирээдүй болсон хүүхдүүддээ ардын дуу, үндэсний язгуур урлагийн өв соёлыг таниулж “Монгол хүүхэд бүрт язгуур урлагийн түгээж монгол бахархалыг бий болгох” зорилготой 2012 онд байгуулагдсан хүүхдийн хамтлаг юм. 7- 10 насны 6 гишүүнтэй. Уран бүтээлийн чиглэл нь монгол ардын дуу, язгуур урлаг, хүүхдийн дуу.

        Бид “Бид Монголдоо хайртай” бодлогын хүрээнд хүүхдүүдийг өв тэгш хүмүүжүүлж, хөдөлмөрч, эх оронч, өв соёлоороо бахархах сэтгэлтэй бүтээлч иргэн төлөвшүүлэхэд чиглэн ажилладаг. Одоогоор 33 уран бүтээлтэй “Монгол ардын дуугаа өвлөн дуулцгаая-2”, “Яруу эгшиглэн” цомог, 10 гаруй клип, 10 гаруй бүрэн хэмжээний нэвтрүүлгийн уран бүтээлийг туурвиад байна. Бидний 2 цомогт Монгол ардын домогт дуу, шог дуу, харилцаа дуу, олон үндэстэн ястны 17 дууг дуулж, дууны понограм, дууны үг зэргийг оруулсан. ҮДБЭЧ- ын мэргэжлийн хөгжимчид  үндэсний цөөхүүл хөгжмөөр шинэчлэн найруулан тоглож, мэргэжлийн студид хоолойн бичлэгээ хийлгэж, хөгжмийн зохиолч Р.Бат-Эрдэнэ, хөгжмийн найруулгыг Г.Бирваа, эцэг эхчүүдтэйгээ шантрахгүйгээр уйгагүй зүтгэж, ая бичлэгийг мэргэжлийн өндөр түвшинд цомгоо бүтээж чадсан юм. Хүүхдийн насны онцлог, хоолойн цараанд тохирсон, ЕБС, СӨБ хөгжмийн хичээлд гарын авлага, урын сан болсон шинэлэг уран бүтээл болсноороо ач холбогдолтой юм. Бид уг цомгоосоо “Ерөөлөөр учирсан миний монгол”, ”Мөрөөдлийн дуу”, “Цэнгэл баярын шинэ жил”, “Хүүхэд бүхэн жаргалтай” зэрэг дуунуудыг клипжүүлсэн. Бид ардын ёс зан заншлаа харуулсан 2012 онд МҮОНТ-ийн Цагаан сарын шинийн нэгний “Цагаан өвгөнтэй золгосон нь” нэвтрүүлэг, 2013 онд NТV телевизийн “Дуун цацал” зохиомжит нэвтрүүлэг, 2014 онд Дреам бокс телевизийн “Яруу эгшиглэнт сар шинэ” зохиомжит концерт, Еагле телевизийн “Язгуур урлагаа өвлөгчид” нэвтрүүлгийг бүтээсэн. Голомт банкны сар шинийн мэндчилгээнд оролцон тоглосон. Үндэсний олон ястны хувцасаа өмсөж гоёод ардын дуугаа эвлэгхэн дуулах хүүхэд бүхэн гайхамшигтай.

        2011 онд Туурайн төвөргөөн олон улсын наадамд оролцогч, 2012, 2013 онд Алтан цом улсын уралдааны алт, хүрэл медаль, 2013 онд “Эрх цагаан унага” хүүхдүүдийн дуулалт жүжгийн анхдугаар их наадмын 2-р байр тус тус хүртсэн. 2013  онд Тайваны олон улсын “Ардын урлагаа өвлөж яваа хүүхдүүд” нэвтрүүлгийн оролцогч.


      • Г.БАЯР: Би утга зохиолгүй бол амьдарч чадахгүй шиг хайрлаж дурлахгүйгээр амьдарч чаддаггүй. Тийм болохоор эдгээр бүхэн нэг цогц байж гэмээнэ Г.Баяр гэдэг хүн амьд явна

        -Идэр есийн хүйтэн эхэллээ. Энэ цаг үед танд ямар мэдрэмж хайрладаг вэ. Онгод орох уу. Эсвэл жаахан дургүй талдаа юу?

        Би өвөлд дургүй яагаад ч юм бүх юм айдас хүмээр дүнсгэр хүйтэн санагдаад байдаг юм. би энэ улиралд ерөнхийдөө бичихээсээ илүүтэйгээр бодож бясалгаж өөрийгөө их чагнадаг.

        -Ингэхэд танаас шууд л онгод гээд асуучихлаа. Онгод гэж байдаг эсэх талаар хүмүүс өөр өөр бодолтой байдаг. Та юу гэж боддог вэ?

        Онгод уу? Онгодын талаар хүн, хүн өөр өөрөө л хариулах байх миний хувьд онгод байдаг гэдэгт итгэдэг онгод бол бүтээл туурвилыг бүтээхийн нэг тийм эрчим хүч тархи оюун руу урсан орж ирэх үйл явцыг хэлж байгаа юм. Бас нэг талаараа урам зориг гэж хэлж болно л доо

        -ТАНИХГҮЙ ЦЭЦГИЙН ҮР ХЭМЭЭХ Шүлгийн түүвэр чинь “Алтан-Өд” шагнал авчирлаа. Шүлэг гэдэг Хэдхэн мөр байдаг атлаа хүнд сэтгэхүйн таашаал өгдөг энэ зүйл таны амьдралд ямар орон зайг эзэлдэг вэ. Яриагаа энэ асуултаар өрнүүлье?

        Яруу найраг миний бүх зүйл. Би шүлэг бичихгүй бол амьд явж чадахгүй. Яг л загас усгүй бол хатаж үхдэг шиг .

        -Анхны шүлэг анхны ном бүхэн дурсамжтай. Шүлэгтэй холбогдсон тэр үеэ дурсвал. Сайхан дурсамжуудаасаа хуваалцахгүй юу?

        Би дууны шүлгээр дамжиж яруу найраг руу олж ирсэн хүн л дээ .Анхынхаа дууг арван найман настайдаа зохиож байлаа. Хүн болгонд сонсгох гээд л их догдолдог байж дээ. Анхны номоо хэвлэлтэнд өгчихөөд долоо хоног хүлээх гэж их юм болж байлаа.Номоо гарсан хойно нь бараг сар шахам дэрэн дороо хийж унтсан даа.

        -Шинэ он гарах гэж байна. Ямар шүлэг, уран бүтээлээр угтаж байна вэ. Хамгийн сүүлд бичсэн мөртийн тухайд. Шүлгээ бичээд дуусах үеийн мэдрэмжийг юутай зүйрлэх вэ?

        Шинэ номоо боосноос хойш шүлэг бичсэнгүй хавраас л бичиж эхлэнэ дээ . Сайхан шүлэг бичиж дуусгаад тамхи татаж суух

        Дурлалт бүсгүйнхээ гэзгэнд уруул дүрж суух шиг нэг л аятайхан шүү

        -Таны утга зохиолын ертөнцөд өөрийгөө тунхагласан уран бүтээл гэвэл юу байна. Уншигч бүхэнд өөр өөр санагдах болов уу. Тухайлбал ямар шүлгээ илүү тоодог вэ?

        Нэг их тунхаглаад байгаа зүйл үгүй л дээ. Тунхаг гэдэг маань өөрөө уриа лоозон яруу найраг бол уриа лоозон биш л дээ. Би зүгээр бичхийн тулд л бичдэг энгийн нэгэн хөдөөгийн цулхи шүлэгч дээ .

        -Сүүлийн үед богинохон шүлэг бичдэг болчихжээ. Энэ ойлголтын тухайд. Та шүлгээ богинохон бичиж байна уу?

        Сүүлийн үед богинохон бичээд байгаа юм биш л дээ. ГҮЛАРАНС,ИНЖАННАШИ гээд бичгийн их өвгөд маань богинохон бичдэг байсан юм

        Жинхэнэ яруу найрагч цөөхөн хэдхэн мөрөөр гаргах гэсэн бүх утга санаагаа гаргадаг .

        Би ч гэсэн богинохон бичихийг хичээдэг.

        -Саяхан шинэ номоо өлгийдлөө. Уран бүтээлч бүхэн сайн сайханд зорьж тэмүүлж байдаг. Таны туйлын хүсэл зорилго юу вэ?

        Миний мөрөөдөл бол өөрийнхөө шүлэг хийгээд анд нөхдийнхөө шүлгүүдийг дэлхийн яруу найрагтай эгнүүлж үзэхсэн гэж мөрөөддөг.

        -Хүмүүс шүлгийн олон төрөл жанрын тухай ярьж байна. Та ямар төрлөөр уран бүтээл хийж байна. Ямар нэгэн төрлөөр дагнан өөрийгөө хайрцагладаг уу?

        Нууцгүй хэлэхэд би ямар төрлөөр бичээд байгааг өөрөө ч мэддэгүй мэдэх ч дургүй.

        Дүрэм журам бол шорон шүү дээ.Би өөрийгөө сайн дураараа шоронд хорих дургүй .

        – Энэ салбарт бичихээс гадна унших чухал гэж ярьдаг. Хэний уран бүтээлийг уншиж байна. Хамгийн сүүлд уншсан номынхоо тухай сонин сайхнаас ярьвал?

        Одоо би Дарма Батбаяр гуайг уншиж байна.Батбаяр гуайг унших болгонд оюун санаа гэгээн болдог юм. Ийм агуу зохиолч бид нарын дунд амьдарч байгаад нь үнэхээр их баярладаг. МөнГ.Аюурзана, Л Өлзийтөгс хэмээх эрхэм хүмүүст их баярлаж явдаг. Яагаад гэвэл бид нарт дэлхий рүү харах цонх гаргаж өгсөн юм

        -Таны дотоод ертөнцийг сонирхмоор санагдлаа. Юунд гомдож, юунд амархан баярладаг вэ?. Хэр сэтгэлийн хөдөлгөөнтэй вэ?

        Нэг их сэтгэлийн хөлгөөн үгүй. Миний дотоод ертөнц

        мөнхийн манантай. Хаа нэг марал урамдахаас өөр сонирхох зүйл байхгүй дээ.

        -Ямар зүйл таны хамгийн их догдлуулдаг вэ. Амьдралын сайн сайхан, хайр дурлал, утга зохиол. Энэ гурвын аль нь?

        Нутаг руугаа явахын өмнөх шөнө би их догдолдог. Бараг л унтаж чадаггүй юм .

        Би утга зохиолгүй бол амьдарч чадахгүй шиг хайрлаж дурлахгүйгээр амьдарч чаддаггүй. Тийм болохоор эдгээр бүхэн нэг цогц байж гэмээнэ Г.Баяр гэдэг хүн амьд явна

        Эх сурвалж: Зууны мэдээ сонин

        Т. Батсайхан

      • Г.Баяр: Яруу найргийг би зүрх урсан хийлийн аялгуу гэж боддог

        Яруу найрагч Ганболдын Баяртай ярилцлаа
        Тэрээр биеийн өвч нөө сэтгэлийн хатаарялангуяа яруу найргаар даван туулж буй юм.

         
        -“Чөлөөт сэтгэл­гээ­ний дуулал” яруу найр­гийн наадамдтүрүүл­сэнд баяр хүргэе?

        -Баярлалаа. Өөрий­гөө түрүүлснийг ч мэдээ­гүй. Тэр өдөр утсаа унт­раа­гаад унтчихсан юм. Орой утсаа асаасан чинь хүмүүсээс баяр хүргэсэн мессеж ирсэн байсан. Юу билээ гээд гайхаад бай­сан чинь “Чөлөөт сэтгэл­гээний дуулал” яруу найр­гийн наадамд түрүүлсэн байсан юм билээ. 

        Хамгийн сүүлд ямар шүлэг бичсэн бэ?

        -Өчиг­дөр шөнө гурван мөр шүлэг бичлээ. 

        “Хэн нэгэн намайг асуу­вал 

        Шүлгийнхээ дэвтрийг жимсээр дүүргэх гээд

        Уул руу явсан гэж хэ­лээ­рэй, Намуунзул аа” гэсэн мөртийг хэлхлээ.

        Залуус богино шү­лэг их бичих болжээУчир юунд байна вэ?

        -Янз бүрийн шалтгаан байдаг байх. Сүүлийн үед би шүлгээ богино бичээд байгаа. Хамгийн дээд тал нь 15 мөрт болж байсан. Эх орны тухай хоёр бүлэг 30 мөр шүлэг бичсэн нь хамгийн уртдаа орно. 

        Шүлгийг уртбогино бичихийн хооронд ял­гаа их байдаг уу?

        -Асар ялгаатай. Ми­ний бодлоор хэлж чадах­гүй байгаа санаагаа ур­таар зунгааруулж бай­хаар тас хийсэн гурван мөртөд багтаая гэж бод­дог. Түүгээрээ давуу тал­тай болчихож байгаа юм. Жишээ нь мод гэдэг үгийг өчнөөн олон мөрөнд баг­тааж гаргадаг. Түүний оронд гурав, дөрвөн мөр­төд багтаагаад хэлчихэж болно. 

        Хэзээнээс утга зо­хио­лын харьяат болсон бэ?

        -2004 оноос эхэлсэн гэж ойлгож болно. Анх дууны шүлэг бичиж түү­гээрээ дамжин энэ их айлын хаяанд хашаагаа барьсан. 

        Ямар дуу билээ?

        -“Миний аавын ца­гаан овоо” гээд дуу бий. Гавьяат жүжигчин С.Жавх­­лан дуулж олны хүртээл болгосон. 

        Одоо хичнээн дуу­тай болсон байна вэ?

        -17, 18 дуутай болчи­хож. Хөгжмийн зохиолчид ирж дууны шүлэг ав­на. Би өөрөө таньдаг дуу­чда­даа мөн дууны шүлэг өгнө. Энэ мэтчилэн хам­тарч уран бүтээл хийж байна. 

        Яруу найрагчид хит дуутай болсон ч өөрт ашиг байдаггүй юм шиг санагддаг?

        -Тэр үнэн шүү. Хүмүүс дууны үг голоод байхаар нь П.Бадарч гуай нэг хү­лээн авалт дээр “Та нар тийм овоо юм бол наад дууныхаа үгийг авчихаад дан аяа гиншээд үз дээ” гэсэн байгаа юм. Дууны үг гэдэг их нөлөөтэй зүйл. Тэр шүлгийг харж байж аялгуу хийнэ. Гайхалтай сайхан шүлгэнд гайхал­тай аялгуу л зохиогдоно. Хамгийн гол нь яруу най­раг­чаа мартчихдаг. Ядаж FM-ээр тэр дуучны тэр дуу л гэж зарладаг шүү дээ. Монголд зохиогчийн эр­хийг хамгаалж байх ёстой гэж санадаг. Японд ганц­хан дуу зохиосон хүн тэр­бумтан болчихсон гэж дуулсан. Энд тэндхийн арга хэмжээнд дуулж бай­гаа л бол тэр хүнд мэдээ­лэл нь ирж, дансанд нь мөнгө нь орж байдаг гэ­сэн. Монголчууд урлагийг үнэлэхгүй байна. Хүмүү­сийн хов жив, оймс, гутал­хан гэх мэтээс эхлээд хэтэрхий жижиг зүйлээр оролдох юм. Нэг талаа­раа урлагийн мэдрэмж­гүй болчихсон юм болов уу. Энэ бол шилжилтийн үе. Удахгүй урлаг үнэд орох болно. Хүн байгаа цагт урлаг байх нь гар­цаагүй. 

        Урлаг гэж таны бод­лоор юу вэ?

        -Хүмүүс олон янзаар л нэрлэдэг байх. Урлаг бол хүмүүний дотоод гоо сайхан. Хүний мөн чанар­тай салшгүй холбоотой. 

        Утга зохиолд хөл тавиад хичнээн ном өл­гий­дөж авсан бэ?

        -Одоо хоёр ном л хэв­лүүл­чихээд байна. Хоёр дахь номоо ноднин “Азиза” нэртэйгээр ун­шигч­дын гарт хүргэсэн. Хоёр, гурван жилийн да­раа ахин нэг ном хэвлүү­лэх санаатай. 

        Таны шүлгээс мэд­рэмжухаарал мэд­рэгд­­­­­­­­­дэгЁстой л унаган бай­галийн авьяастай гэдэг шиг

        -Нутаг, устай минь хол­боо­той. Би багаасаа л хөдөө өссөн. Борооны дараа үүлс бөхөлзөж бай­­­гааг хараад өөрийн эрхгүй шүлэг тэрлэдэг. Тийм гэгээн мэдрэмж да­вам­гайлчихаад байхад зүгээр сууна гэдэг айм­шигтай. Би төмөрлөг зүйлд дургүй. Мөн төмөр­лөг шүлгэнд дургүй. 

        Хүссэн хүсээгүй тө­мөр­лөг цаг үе ирчихлээ шүү дээ?

        -Нийгэм төмөрлөг бо­лох тусам хүн байгаллаг болох ёстой байхгүй юу. Хүн байгальтайгаа ойр байж амьдарна. Тэгэхгүй бол төмөр нийгэмд хүн төмөр л болно. Бүргэд гээд манай найз “Хүн эхлээд хүн байсан юм. Дараа нь хүнэнцэр бол­сон. Түү­ний дараа мал болсон. Эцэст нь малан­цар бол­чихоод байна” гэж билээ. 

        Айхтар хэлжээ?

        -Харин тийм. Тэр үгэн дээр нь би нэмээд “Хүн үнэг байсан юм. Одоо үнэгэнцэр болжээ” гэж үргэлжлүүлсэн. Угтаа энэ нь хүнийг бус төмөрлөг нийгмийг хэлээд байгаа юм. Хүний оюун санаанд хүртэл төмөр нөлөөлөөд эхэлчихсэн. 

        Байгаль өөрөө яруу найраг гэдэг үгтэй са­нал нийлэх үү?

        -Угаасаа байгаль тэр чигээрээ яруу найраг. Би нутгийнхаа Суман голд очих дуртай. Голын урс­галыг чагнан юу ч бодох­гүй хэвтэх сайхан. Тэгж л өөрийгөө хөглөж байгаа юм. 

        Ямар үед шүлгээ бичдэг вэТэнгэрийн ааш хувьсахаас эхлээд олон хүчин зүйлийн нө­лөө­лөл байдаг боловуу?

        -Уран бүтээл төрөх агшин бүр өөр. Тэнгэр яаж хуйсганаж бай­гаа­гаас шалтгаалаад л янз бүрийн шүлэг төрдөг. Инээж байхдаа бичсэн шүлэг марзганал болчи­хоод байдаг. Шүлэг гэдэг өөрөө эмзэг нарийн зүй­лийг шаарддаг юм шиг санагддаг. Хүмүүсийн боддог шиг бүдүүн хадуун зүйл яавч биш. 

        Хутганы ир мэт тор­гон мэдрэмж хэрэгтэй юм шиг санагддаг шүү?

        -Хүн бүрийн үзэл бо­дол өөр. Хүн өөрөө өөр­төө гүн ухаанч шүү дээ. Тийм болохоор өөрийн ухаанаар боддог байл­гүй. Би хутганы ир шиг гэж хэ­лэхгүй. Би шүлгийг хөг­жим­тэй зүйрлэх дуртай. Ялангуяа хийл хөгжим. Гэхдээ хийл хөгжим хэцүү. Цаанаасаа зүрх ураад байдаг. Заримдаа би өөрөө айдаг. Шүлэг бол яг тэр гэж бодогддог. 

        Хийлээс зүрх зүсэм аялгуу гардаг гэж үүГолын ус долгиолон урсах мэт харин ч на­муу­хан биш үү?

        -Хийл хөгжим хүнийг дотоод мөн чанартай нь уулзуулдаг. Шууд хүнд нөлөөлж чаддаг. Жишээ нь тостой хоол идсний дараа тос нь шууд зүр­хэнд хүрдэг. Хийл бол яг л тийм. Хүнийг хуйсгануур болгочихдог. 

        Үеийнхээ уран бү­тээлч­­дийн тухай ярих­­­гүй юу?

        -Манай үеийнхэн энэ цаг үед яалт ч үгүй гараад ирсэн. Хэрэв дардаг бол хүссэн хүсээгүй биднийг гаргаж ирнэ. Даравч дал­дайна. Булавч бултайна гэдэг байх аа. Үеийнхэн маань ер нь жигдхэн сайн бичиж байгаа. Монголын яруу найрагт нэгэн хүчтэй давалгааг оруулж ирж бай­на. Гэхдээ бид болоо­гүй. Цаашид хийх зүйл их бий. Сүүлийн үед манай­хан “Би ийм шүлэг бичсэн. Ёстой алаад хаясан. Над шиг ийм шүлэг бичсэн хүн байхгүй” гэдэг. Дараа нь нэг хөгжмийн зохиолч дээр очоод уулзахад “Би алаад хаячихсан. Над шиг ийм аялгуу зохиосон хүн байхгүй” гээд онгир­дог. Энэ бол жинхэнэ тэнэг асуудал. Хүн хэзээ ч өөрийгөө тодорхойлох эрх байхгүй. Уран бүтээл нь хүмүүст хүрсний дараа цаг хугацаа бүгдийг то­дор­хойлж өгөх болно. Түүнээс “Би алчихлаа” гээд байх утгагүй. Сүү­лийн үед энэ үгэнд ёстой дургүй болчихоод байна. Пикассо нэг зураг зур­чи­хаад тэгж хэлж байгаагүй л байхгүй юу. Битгий эрт цээжээ дэлдээрэй гэж хэлмээр санагддаг. Эрт цээжээ дэлдвэл сарьсан багваахай л болно. Гэх­дээ манай үеийнхэн авь­яас­тай, чадвартай. 

        Танай үеийнхнийг их нийтэч гэж утга зо­хио­лын хүрээнийхэн ярих юм билээ?

        -Гэхдээ манай үеийн­хэн дотор зарим хүмүү­сийн шү­лэг хоорондоо их адил­хан болоод байгаа. Яа­гаад гэвэл байнга уулз­даг. Өөрсдийнхөө шүл­гийг хоо­рон­доо уншдаг. Тэр нь эргээд сөргөөр нөлөөлчихөж байгаа юм. Нөгөө талаараа өөрийн­хөө дотоод ертөнцийг чагнахгүй байна. Тэгэхгүй хүний гаргасан замаар замнаад байгаа хэрэг. Адилхан хүн гэж байдаг­гүй болохоор хүн бүрээс өөр шүлэг л сонсогдох ёстой. Хатуухан хэлэхэд хэлбэрдээд байгаа л даа. Америкийн яруу найраг америкаараа л байг л дээ. Монголын яруу най­рагч монголоороо л байх хэрэгтэй. Хамгийн гол нь Монголын яруу найргийг яаж хөгжүүлэх вэ гэж бо­дох нь чухал. Орчин үеийн хэрнээ тэндээс нь мон­­гол үнэртдэг яруу най­раг байх хэрэгтэй гэж бо­догд­дог. Өөрсдийнөө за­маар яваад Америкийнх­ны хүрч чадаагүй оргилд бид хүрчих ч юм билүү. 

        Эрс шинэчлэлуламж­­лал гээд хоёр хувааг­даад байгаа юм биш үү?

        -Эрс шинэчлэл хийж болно. Гэхдээ шинэ юм гэж угаасаа байхгүй. Яаж ч ухсан хуучин зүйл л бай­даг. Баабарын хэлсэн “Яруу найраг мөлжөөд хаясан яс юм” гэж үг бий. Нэг талаараа энэ үг ми­ний аазгайг хөдөлгөдөг. Мөлжөөд хаясан яснаас би мөлжүүр олчихвол яах вэ. Нэг талаараа мөл­жөөд хаячихсан гэдэг нь үнэн. Ядаж л бичиж үзээ­гүй сэдэв алга. Жишээ нь аяга гээд сэдэв байхад үүнийг өөр өнцгөөс харж бичиж болно. 

        Мэдээж хүндэлдэг яруу найрагчид байдаг байлгүй?

        -Данзангийн Ням­сү­рэн, Дамдинсүрэнгийн Уриан­хай, Дарамын Бат­баяраас эхлээд байна. 1990-ээд оны уран бү­тээлч ах нартаа бүгдэд нь хайртай. Арлааны Эр­дэнэ­-Очир, Цогдоржийн Бавуудоржоос эхлээд сай­­хан уран бүтээлчид их. Энэ хоёр яруу найраг­чийг 1990-ээд оныхны оргил гэж боддог. Хэрэв титэм зүүж өг гэвэл энэ хоёр яруу найрагчид хам­гийн түрүүнд өгнө. Бид­ний үеийнхнийг хойч үе то­дор­хойлно. 

        Яруу найргийг цөөн үгээр тодорхойлбол?

        -Яруу найраг бол хөг­лөж болдоггүй хөгжим. Бид хөглөх гээд ядаад байдаг. Үнэндээ хөглөг­дөх хэцүү.

        Танд эвгүй сэтгэг­дэл төрүүлж магадгүйТаныг биеийн байдлаа­саа шалтгаалаад уран бүтээлдээ цаг зав ихгаргадагТийм ч боло­хоороо сайн уран бү­тээл төрүүлдэг гэх юм билээ?

        -Эвгүй нь юу байхав. Миний хувьд өвчин том асуудал биш. Нэг л өдөр энэ биеийг би тайлна. Хүн хувцсаа тайлдаг шиг л тайлна. Би оюун санаа­гаараа босоо явдаг. Ми­ний оюун бодол эрүүл шүү дээ. Бие өвчтэй дээр нь оюун санаа өвчил­чихсөн бол өөр хэрэг. Үхэл, бухимдал бодоод явах байсан байлгүй. Гад­наа л ийм байгаа боло­хоос сүнслэг бие маань эрүүл. Үүнд ямар ч асуу­дал байхгүй. 

        Хамгийн сүүлд ямар ном уншсан бэ?

        -Хамгийн сүүлд “Бодь мөрийн зэрэг”-ийг унш­лаа. Бас л их сонин юм билээ. Равжаа хутагтын шүлэг, “Бодь мөрийн зэ­рэг” сургаалын шинжтэй. Мөн “Алтангэрэл судар”-ыг уншсан. Бид тангад үсгээр бичигдсэн боло­хоор шүтээн гээд байгаа болохоос дотор нь юу байдгийг мэддэггүй. 

        Тэгээд юу байх юм?

        -Бурхан багшийн сур­гаал. Хоосны тухай ном­лол юм билээ. Монгол­чууд шашныг сохроор шүтдэг байж. Бид түүнийг судлах хэрэгтэй. 

        Та чөлөөтнөлөөт зохиолчдын хорооны алинд нь харь­яа­лагд­даг вэ?

        -Уг нь чөлөөт зо­хиолч­­дын хороонд бай­сан. Одоо Их Д.Нацаг­доржоо бараадаж байна. Чөлөөт зохиолчдын хо­роо­ноос зохион байгуул­сан “Мөнгөн цом” яруу найргийн баярт найз на­раа дагуулаад шүлэг ун­ши­хаар очсон боловч хэнийх нь ч шүлгийг ун­шуу­­лаагүй. Тэгээд л ми­ний урам хугарсан. 

         

        Чөлөөт сэт­гэл­гээ­ний дуулал” яруу найр­гийн наадмын тэргүүн шагнал хүртсэн шүл­гийг хүргэж байна.

         

        ЛООЛЬХОН

        Би нэгэн төрөлдөө хуур хөгжим болоод

        Чиний хурууны ая­саар хөг орохыг хүснэм

        Би бас нэгэн хонин нүдэн цэцэг болоод

        Чиний хөхөвчин дээр ургахыг хүснэм

        Намайг хараад 

        Чиний зүрх өвддөг үү?

        Хаврын ногоо ургах гэж байгаа юм шиг

        Уулын цас нурж бай­гаа ч юм шиг 

        Өндөр газрын шувуу 

        Өндөр шаргал зэг­сэнд дурлах шиг ч юм уу

        Өнчин ботгоны ну­лим­сан дотор хөвж яваа

        Үүлсийн шуугиан шиг ч юм уу

        Аль эсвэл 

        Цамцны чинь хормой дээрх улаан толбо шиг үү

        Үснээс чинь нэг шир­хэг үс сугарч

        Өвсөн дээгүүр хийсэх шиг үү

        Хэлээч улаан лооль­хон минь

        Ингээд л 

        Элс эмрээд л 

        Суугаад байх уу

        Уруул нээх хэцүү бай­гаа юм бол ядаж

        Ус руу ганц чулуу уна­гаач

        Би чамайг харах бол­гон­доо

        Хүүхэд шиг хөөрч

        Цас шиг хөнгөрөөд

        Сэтгэл минь хүртэл далавчлаад

        Шувуу ч хүрэмгүй өн­дөр

        Нисмээр бүр нисмээр санагдавч

        Газраас тасарч 

        Тэнгэрт хэрхэн сэлэх аргаа олохгүй юм.

        Э.ЭНХБОЛД

        Эх сурвалж: http://www.dnn.mn/