Category: media-content

  • БАГВААХАЙ ЦЭЦГИЙН ХЭРЭГЛЭЭ, ЭРҮҮЛ МЭНДИЙН АЧ ХОЛБОГДОЛ


    Ердөө л нэг жирийн “Багваахай цэцэг” /одуванчик/ гэдэг хөдөөд ч хотод ч саравгар шар дэлбээгээ дэрвийлгээд хөл дор ургаж, шүхэр шиг цагаан болсон үрээ салхинд хийсгэж “садаа болж” байдаг ургамлаар л гайхалтай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж болно.

    Германы агуу их сонгодог зохиолч эрдэмтэн Вольфаганг Гёте 83 наслахдаа ажиллах, бүтээх чадавхиа насан эцэс хүртэл өндөр байлгаж чадсаны нууц нь багваахай цэцгийн, дэлбээгээр хавар болгон салат /шанцай/ хийж иддэг байсных гэж тогтоосон байна. Хавар эрт багваахай цэцэг дэлбээгээ дөнгөж дэлгэж байхад нь залуу навчаар нь хигдэс болгон хоолондоо хэрэглэхэд тун их сайн зүйл юм байна.

    Багваахайн цэцэг нь бундуу болж эхэлбэл хатуурч амт нь мууддаг боловч бундуу /бутон/ нь бас хоолны хольц болдог байна. Тэрчлэн багваахайн цэцэгнээс ундаа гаргаж ууна. Бал ялгаруулж авна. Залуужуулдаг. Есдүгээр сард үндсээр нь кофе хийж ууна. Шараад хуураад сэргээш цай болгон хэрэглэдэг байна.

    БАГВААХАЙ ЦЭЦЭГ

    Монгол нэр: Эмийн багваахай цэцэг

    Орос нэр: Одуванчик лекарственный

    Латин нэр: Taraxacum officinale Wigg.

    Багваахай (Taraxacum) бол олон наст ургамал юм. Удвалынхан овогт багтдаг. Өвслөг урт, хоёр талдаа жад хэлбэрийн урт навчтай. Иймээс олон хэлэнд франц хэлний dent-de-lion буюу “арслангийн шүд” гэсэн утгаас гаралтай нэрээр нэрлэдэг. Багваахайн олонд танигдсан шар цэцэг нь 3-5 см диаметртэй ба тус тусдаа салж ургасан дэлбээ нь 4-20 см урттай байдаг. Дэлбээ нь өдөр нээгдэж, шөнө хумигдаж хураагддаг.

    НАЙРЛАГА

    Багваахай нь луувангаас ч илүү бета-каротин агуулсан байдаг. Төмөр болон кальцийн агуулагдах хэмжээ нь бууцайнаас баялаг байх ба та энэ ургамлын навчнаас Витамин B-1, B-2, B-5, B-6, B-12, C, E, P, болон D г авч болох юм байна. Biotin, inositol, potassium, phosphorus, magnesium зэрэг бодисууд ч мөн агуулагддаг аж. Үндэс нь sugar inulin агуулахаас гадна маш олон эмийн найрлаганд оролцдог байна. Багвайхаан үндэс нь аюулгүй, хамгийн өргөн хэрэглэгддэг эмчилгээний herb-ийн төрөлд ордог аж. Тиймээс уламжлалт тамиржуулах ургамал ч гэж нэрлэгддэг байна. Бүхий л биеийг тамиржуулах, ялангуяа элэг, цөсний үйл ажиллагааг дэмждэг, цөсний гуурсны хавдалтыг буулгадаг, цөсний чулууг хайлуулахад нэмэртэй гэжээ. Элэгний архаг өвчингүүдэд сайн бөгөөд элэгний шар өвчин болон хавдарыг намдаахад мөн цөсний дутмагшлаас болсон хоолны шингэц муудахад сайн байдаг ажээ. Ходоодны өвчтэй үед энэ багваахайн ургамлыг хэрэглэхгүй байх нь дээр гэнэ. Багваахайн навчны цагаан шүүс нь үү, батга, эвэр, шарх арилгаж зөгий хатгасан болон цэврүү үсэргэсний өвдөлтийг намдаана. Энэ ургамлын олон гайхамшигт чанар нь Элэгний C вирусын эсрэг зохистой хооллолтонд зүй ёсоор ордог ажээ. Багваахайн навч нь их хэмжээний эрдэс бодис, витамин агуулдаг. Ялангуяа Витамин A,C болон K. Мөн Кальци, Калиь Төмөр, Марганц гэх мэт. 1 аяга багваахайн навч нь хүний нэг өдрийн хэрэглээний Витамин А-112%, Витамин С 32%, Витамин К 535%-тай тэнцэх хэмжээний аминдэм агуулдаг байна. Мөн жин хасахад шаардлагатай Н Витамины чухал эх булаг нь юм.

    100гр ДАХЬ АГУУЛГЫН ХЭМЖЭЭ

    Чийг g 85.60 Илчлэг kcal 45 Илчлэг kJ 188 Уураг g 2.70 Өөх тос g 0.70 үнслэг g 1.80 нүүрс ус g 9.20 эслэг g 3.5 Сахар g 0.71 эрдэс бодис кальц, Ca mg 187 Төмөр, Fe mg 3.10 Магни, Mg mg 36 Фосфор, P mg 66 Кали, K mg 397 Натри, Na mg 76 Цайр, Zn mg 0.41 Зэс, Cu mg 0.171 Мангани, Mn mg 0.342;

    Амин дэм C, mg 35.0 Тиамин, B-1 mg 0.190 Амин дэм B-6 mg 0.251 Амин дэм A mcg_RAE 508 каротин , alpha mcg 363 Амин дэм E mg 3.44 Амин дэм K mcg 778.4 согтоох бодис , этил g 0.0 кофейн mg 0;

    ХЭРЭГЛЭЭ АЧ ХОЛБОГДОЛ

    Энэ цэцэг 3 сая жилийн өмнө Еврази, Хойд Америкт үүссэн гэж үздэг ба хүн төрөлхтөн хоол хүнсэндээ болон эмийн ургамал болгон хэрэглэж байсан баримт байдаг. Эрт дээр үеэс, барагцаалбал 1000 гаруй жилийн өмнөөс Хятад, Грек, Ром зэрэг орнуудад цэцгийг нь хоол хүнсэндээ хэрэглэсээр иржээ. Багваахай цэцгийн навч болон цоморлиг нь Ази, тэр дундаа хятад, солонгос хоолны нэг хэсэг нь болдог.

    Багвайхайн үндэс нь аюулгүй, хамгийн өргөн хэрэглэгддэг эмчилгээний ургамлын төрөлд ордог аж. Тиймээс уламжлалт тамиржуулах ургамал ч гэж нэрлэгддэг байна. Бүхий л биеийг тамиржуулах, ялангуяа элэг, цөсний үйл ажиллагааг дэмждэг, цөсний гуурсны хавдалтыг буулгадаг, цөсний чулууг хайлуулахад нэмэртэй гэжээ.

    Эмийн багваахай гэгч алтан шаргал өнгөт цэцэг нь нарны бүх л илчийг өөртөө шингээсэн гэлтэй шар алаг хивс шиг хээр талыг битүү бүрхсэн байдагсан. Багачууд түүнийг амандаа хийж “аабан-бээбэн” гэж тоглодог болохоороо энэ нэрээр нь андахгүй сайн мэддэг. Энэ цэцэг нь олон талын эмчилгээний увидастай болохоор хүн төрөлхтний түүхийн бүхий л үед эмч домч, оточ, маарамба нарын анхаарлыг татаж ирсэн. Хаврын хамгийн анхны цэцгүүдийн нэг болох энэ ургамлын гайхамшигт чанаруудын талаар өгүүлье.

    Энэ ургамлыг бүхэлд нь зуны турш хүнсэнд болон эмчилгээнд хэрэглэж болдог. Нялх навч, найлзуурууд нь газар дороос цухуйж ирэнгүүт л хоолондоо аминдэмт салат болгохоор айж болгоомжлолгүйгээр түүж эхлээрэй. Залхууралгүй нялх ногоо түүсэн хүмүүст хувь болж B1, B2, C аминдэмүүд, каротин, фосфор, төмөр, кобальт, бусад эрдэс бодисууд ирнэ. Дашрамд хэлэхэд, ашигт бодисуудынхаа тоогоор багваахай цэцгийн навчис нь бидний хичээнгүйлэн тарьж, арчилж, ургуулдаг ямар ч зираа (салат), бууцайг (шцинат) араасаа дагуулахгүй. Ганц хэцүү юм нь нилээн гашуун, 20-30 минут давстай усанд дэвтээснээр багваахайн амтыг харин засч болно. Дараа нь угааж хэрчээд, ногоон сонгино, яншуй, зорхдос юмуу цуугаар амтлан, ургамлын тос хийхэд зууш бэлэн болно. Ийм салат нь аминдэмүүдийн дутагдлыг ч нөхөж, цус багадсаныг ч төлжүүлж өгч, эрч хүч ч нэмнэ.

    Багваахай цэцгийн эмчилгээний чанарыг Австри улсын нэрт оточ Мария Требен их өндрөөр үнэлдэг. “Энэхүү ургамал нь цөсний зам болон элэгний өвчинд маш тустай хоёр онцгой чанартай, цөсний сүв, элэгний өвчинд тус болдог” – хэмээн тэрбээр бичсэн байдаг.

    Жишээ нь элэг эмчлэхийн тулд ургаж байх бүхий л хугацаанд өдөр бүр 10 цэцэгний толгой идэж байхыг зөвлөдөг. Байнга ядарч, сульдаж байдаг бие султай хүмүүс 14 хоног цэцгийг толгойн курс эмчилгээ хийх ёстой. Багваахай цэцгийн цай ууж байх нь тэдэнд тустай. 1 цайн халбага дүүрэн үндэс дээр унтахдаа 1\4 л хүйтэн ус хийж маргааш нь буцалгаад, шүүнэ. Бэлэн болсон цайг өглөөнийхөө цайнаас 30 минутын өмнө болон цай унднаасаа 30 минутын дараа оочилж уудаг.

    Багваахай цэцгийн талаар профессор Яременко “Хэрхэн эрүүл болох вэ” номондоо энэхүү нарны цэцгийн талаар: “Дасан зохицуулах үйлчилгээтэй, хоол боловсруулах замын ажиллагааг зохицуулж, цөс туух, шээс туух, туулгах чанартай” – хэмээн бичсэн байдаг. Багваахай цэцгэнд агуулагдах амьдралын эрч хүчийг ашиглахын тулд 2 хоолны халбага жижиглэсэн үндэс дээр стакан ус хийж хагас цаг усан банн дээр халаана. Эсвэл 10 минут зөөлөн гал дээр буцалгаад, дараа нь 2-3 цаг идээшүүлж болдог. Өдөрт 2-3 удаа юм идэхээсээ өмнө стаканы 1\3-ээр ууна. Амьдралдаа ядаж ганц удаа энэ цэцгийг тасдаж үзсэн хүн лав түүнийг ямар өтгөн, наалдамхай сүүн шингэн ялгаруулдгийг санаж байгаа. Энэхүү даруухан хог ургамал каучукт ургамлын ангид багтдаг, өөрөөр хэлбэл каучук хийж болох бодисууд агуулдаг болохоор шүүс нь наалданги байгаа юм. Түүнээс гадна цагаан шүүсэнд нь цөс ялгаруулалтыг дэмжиж, бодисын солилцоог болон эрхтэн тогтолцоог бүхэлд нь сэргээдэг маш чухал хүнсний гашуун бодис агуулагддаг. Тийм болохоор багваахай цэцэг элэг цөснөөс гадна хоол боловсруулах эрхтнүүд өвдөхөд тустай. Инулин хэмээх бодис агуулдаг болохоор чихрийн шижинд ч мөн сайн. “Чихрийн шижинг хазаарлах нь” номондоо Людмила Захарова доорхи хольцуудыг хэрэглэхийг зөвлөсөн байдаг.

    Нэрсний навч – 25 гр
    Халгай – 25 гр
    Багваахайн навч – 25 гр
    Хоолны халбага хольц дээр 800 мл буцалсан халуун ус хийж 15 минут буцалган 5-10 минут идээшүүлээд, шүүнэ. Өдөрт 2-4 удаа тус бүр 2-3 хоолны халбагаар юм идэхээсээ 20 минутын өмнө уудаг.
    Багваахайн навч – 20 гр
    Бөлжиргөний (ежевика) навч – 10 гр
    Батрашийн (мята перечная) навч – 5 гр
    Үхрийн нүдний навч – 15 гр
    Хоолны халбага хольц дээр 200 мл буцалсан халуун ус хийж 5 минут буцалгаад 1 цаг идээшүүлнэ. Өдөрт 3 удаа юм идэхийнхээ өмнө 2- 3 хоолны халбагаар ууна.

    Багваахайн цэцгийн үндсийг 9-р сарын дундуур түүж базаахад тохиромжтой. Түүний шүүс нь л хамгийн чухал болохоор шороог нь сэгсэрч угаах гэж яарахын хэрэггүй. Үндсийг сэврээж байгаад, дараа нь сойздон усаар угаадаг. Угааснаасаа 1 хоногийн дараа үндсийг жижиглэж болно. Түүнийг судас тосто хатуурахад (атеросклероз), цус цэвэрлэж, тамижуулах гэж хэрэглэж болно. Халуун саванд хандалж болно. 1 хоолны халбага дээр 1 стакан буцалсан халуун ус хийж 1 цаг идээшүүлнэ. Өдөрт 3-4 удаа стаканы 1\4-ээр хүйтнээр нь ууна. Үндсийг хуурай хайруулын таваг дээр хуурч болгоод, кофе бутлагчаар тээрэмдэн энгийн кофе шиг ууж бас болно.

    Навч болон нар шиг цэцэг нь хүнсний үнэт бүтээгдэхүүн. Аминдэм, эрдэс бодисууд, гашуун бодис, инулинаас гадна шингэц сайтай ургамлын уураг агуулдаг. Цагаан өдөөр бүрхэгдэж амжаагүй цэцэгс нь дөнгөж саяхан төрөлх өндөгнөөсөө гарсан нялх тахианы дэгдээхийтэй яагаад их адилхан харагддаг тухай хэн нэг нь бодож үзсэн үү? Бас л санамсаргүй биш юм байна. Каротины төрлийн лутеин хэмээх нүдний хүүхэн хараа хэвийн ажиллахад маш чухал бодис цэцэгт өндөгний шарын адил тод шар өнгө оруулдаг. Тиймээс багваахай цэцэг нүдний хараанд тустай болохоор нарлыг цэцэгсийн хажуугаар тоолгүй өнгөрсний хэрэггүй.

    УЛАМЖЛАЛТ ЭМЧИЛГЭЭНД ХЭРЭГЛЭХ ЖОР

    1. Хомхой долоосныг эмчлэх жор. Уруул, хамар дор үсэрхийлэн гардаг цэврүү шиг зүйлүүдээс салахын тулд багваахай цэцэг ургаж байгаа үеийн туршид долоо хоногт 1 удаа 7-10 цэцгийн шар толгойг ногооноос нь салган идэж байгтун. Чихэрлэгдүү, бал шиг үнэртэй болохоор нь зөгийнүүд тэдгээрт их дуртай байдаг. Ийнхүү нэг курс цэцгэн эмчилгээ хийсэн хүмүүс өнөөх үсэрхийлдэг заваан зүйлсийнхээ тухай удаан хугацаагаар мартдаг хэмээн ярилцдаг.
    2. Эдгэрч өгдөггүй шарх, арьсны зарим өвчинд багваахай цэцгийн тосыг хэрэглэнэ. Түүнийг хийхийн тулд нартай өдөр багваахайн шаргал цэцэгсийг сүүт ишний хамт түүж няцлаад, шилэн савны дунд нь хүргэж, дараа нь цэвэршүүлээгүй ургамлын тосоор дүүргэдэг. Амсрыг нь самбайгаар боож наранд тавина. 21 хоноход тос бэлэн болдог.
    3. Хоол боловсруулалт муу, өтгөн хатдаг бол түүнээс юм идэх болгоныхоо өмнө хоолны халбагаар ууна. Элэгний цөс ялгаруулах замын өвчинд, байнга өтгөн хатахад, намарсанд (экзема) тосноос ууж, өвчтэй газраа тос шингээсэн маалинган даавууны өөдөс тавьж эмчилдэг.
    4. Жижиглэн хатаасан үндэсний хуурай нунтгийг бие махбодиос илүүдэл холестерин гадагшлуулахын тул судас тостон хатуурах өвчинд хэрэглэнэ. Юм идэх болгоныхоо өмнө тус бүр 5 гр хуурай нунтгийг тогтмол идэж байх юм бол 6 сарын дараанаас бие дээрдэж ирэхэд хангалттай байдаг.
    5. Тунгалгийн булчирхайн үрэвсэлтэй бол ургамлын газар дээрх хэсэг болон үндсийг няцлан, маалинган даавууны өөдсөн дээр өвчтэй газраа тавьж унтах, хатаасан үндэсний ханд уулгах хэрэгтэй. 10 гр үндсийг 200 мл буцалсан усанд хийж, шөнөдөө идээшүүлэн хононо. Өдөрт 3 удаа юм идэхээс 15 минутын өмнө стаканы 1\3-ээр уудаг.
    6. Намарс, арьсны үрэвсэл (дерматит), эвэрлэг эсийн үрэвсэл (кератит), зовхины үрэвсэлд (блефарит) 2 хоолны халбага багваахай цэцгийн үндэсний хуурай нунтаг болон адил хэмжээний даливсын (лопух) үндэсний нунтаг дээр 400 мл буцалсан хүйтэн ус хийж хонуулна. Өглөө нь 20 минут усан банн дээр буцалгаад, хөргөж шүүдэг. Өдөрт 3 удаа юм идэхээсээ 15 минутын өмнө тал стаканаар ууна. Үүний зэрэгцээ өвчтэй газрууддаа доорхи жороор бэлдсан тосон түрхлэг түрхдэг. 2 хоолны халбага даливсны нунтаг үндэс, 4 хоолны халбага 5 сарын (ААБ: Монголын нөхцөлд 6 сарын хураалтын) зөгийн бал, 1 хоолны халбага ямааны өөхөн тосыг сайн гэгч нухаж хутгаад, 10 минут усан банн дээр халаагаад, буцалгалгүй авна (ямааны тосыг л хайлуулахын тулд). Дараа нь түрхлэгийг 3 хоног дулаан газар идээшүүлдэг.
    7. Багваахай цэцгийн шинэ шүүсийг их шүүдэргэний шүүсний нэгэн адил хүмүүс үү, мэнгэ, сэвх арилгахад хэрэглэдэг.

    БАГВААХАЙ ЦЭЦГЭЭС ГАРГАН АВАХ БҮТЭЭГДЭХҮҮН

    Багваахай цэцэг дэлгэрэхээс нь өмнө амжиж эрт түүсэн навч нь илүү амтлаг байдаг. Өргөн навчтай, өтгөн үдэстэй, залуу dandelion green (багваахай цэцгийн ургамал) сонгоод, цэцэгтэй хэсгийг нь салгаж хаяад хүнсэндээ хэрэглэнэ. 20 орчим минут хэрчсэн сонгино, оливын тос бага зэрэг, гэрийн нөхцөлд бэлтгэсэн бага зэргийн винотой амтлаж бас болдог юм байна. Хэрэв гашуун зүйлд тийм ч дуртай биш бол чихэрлэг ногоотой (лууван, parsnips) холиод хэрэглэж болох юм байна. Усыг нь солиод хэд хэд дахин буцалгах нь түүнийг илүү зөөлхөн болгодог юм байна. Багваахайн цэцгийг ч идэж болохоос гадна вино ч хийж болдог аж. Ингэж хэрэглэхдээ цэцэг нь гүйцэд дэлгэрээгүй багваахай цэцгийг сонгох ба зөвхөн шар өнгөнд хувирсан дэлбээг хэрэглэвэл тохиромжтой. Учир нь ногоон дэлбээ нь илүү гашуун байдаг юм байна. Багваахайн цэцгийг нь саладанд хийснээр илүү өнгөлөг мөн өвөрмөц исгэлэн амттай болдог гэнэ. Багваахайн ургамлыг усанд дэвтээж, эсвэл хатааж нүдэж, өөр ургамалуудтай хамт чанаж, эсвэл бүр бин дотор хийн шарсан ч болох юм байна. Багваайхан эрт ургасан үндэсийг бүтэн жилийн турш хэзээ нь ч хэрэглэх боломжтой байдаг юм байна. Ихэвчлэн шөлөнд чанаж хэрэглэх нь тохиромжтой гэж. Японы MISO гэдэг шөлний найрлаганд ч багваахайн үндэс ордог аж. Усыг нь солин, зөөлөн гал дээр удаан буцалгах нь энэ үндсийг илүү зөөлөн амтлаг болгодог гэнэ. Чихэрлэг ургамлуудтай хамт хэрэглэх нь илүү тохиромжтой ба оливын тосоор амлах нь бас түүнийг илүү амтлаг болгодог гэнэ. Тамаri буурцагны соус болон сонгиноор амтлавал илүү төгс болгох нь ээ. Навчнууд нь таны худалдаж авч чадах юунаас ч илүү тэжээллэг байдаг.

    Багваахай цэцгийн цай

    Энэ ургамлын үндсээр хийсэн цай нь бөөрний үйл ажиллагаанд ч сайнаар нөлөөлдөг аж. Бөөрний үйл ажиллагааг дэмжсэнээр биеийн ерөнхий эрүүл мэндийг сайжруулахаас гадна арьсны өнгө ч цэвэрхэн болдог байна. Багваахайн навч болон үндсээр хийсэн цай ууж давсагний чулуу авахуулах мэс заслаас аврагдсан хүн ч байдаг аж. Түүнчлэн энэ ургамал нь давсаг, дэлүү, нойр булчирхай, ходоод гэдэсэнд ч сайн байдаг ажээ. Даралт ихтэй, суунга хүмүүст энийг хэрэглэхийг бас зөвлөж. Багваахайн навчны хандыг оройн хоолны цагаар хэрэглэх нь ч мөн зүйтэй байдаг аж. Учир нь хоол боловсруулахад маш сайнаар нөлөөлдөг ба энэ ургамлын ханд нь хоол боловсруулах бүхий л булчирхайг эрчимжүүлдэг ажээ. Цэцэгээ аль болох хорхойд идэгдээгүй шинэхэнээс нь түүж бэлтгэнэ. Усанд угаана. Хүйтэн усанд 2цаг хэрийтэй дэвтээнэ. Дэлбээ нь хумигдаад ирэхээр нь уснаас шүүж авна. 3 минут орчим халуун ууранд байлгана. Хэтэрхий удаан байлгаж болохгүй. Цэцэгээ хөргөөгөөд гараараа дэлбээг нь дотогш хумиж хатаана.

    Багваахай цэцгийн сироп

    4 атга дүүрэн цэцгэн дээр хүйтэн ус хийж буцалгаад гал дээрээс авч тэр чигээр нь хонуулна. Маргааш нь шүүж цэцгийг нь хоёр гараараа сайн базаж мушгиад, шүүсэнд нь 1 кг элсэн чихэр, бага зэрэг исгэлэн амч оруулахын тулд тал нимбэг зүсч хольдог. Аминдэмийг нь хадгалахын тулд зөөлөн гал дээр халааж, буцалгахгүй ууршуулна. Сайн өтгөрүүлэхийн тулд 1-2 удаа хөргөх хэрэгтэй. Хэт өтгөн болох юм бол чихэр нь талстжиж, хэт шингэж бол шингэн нь исэж мэднэ.

    Багваахай цэцгийн дарс

    500 ш цэцэг дээр 1,5 л булгын ус хийж шилэн буюу вааран савын s дүүргэн ёроолд нь исгэгчээр барьсан зүсэм талх хийж, исэхэд нь гарсан хийг буцаж шил рүү оруулахгүйн тулд гадагш нь гуурс гаргасан тагаар таглаад үзүүрийг нь устай саванд дүрнэ. Хоёр сар исгэсний дараа дарс бэлэн болдог. Шаарыг нь шүүж, хув шиг өнгөтэй шингэнг шилэн лонхонд савладаг. Багваахай цэцгийн нарны элч сульдсан бие махбодид тамир тэнхээ оруулж, олон өвчнийг эмнэнэ.

    Багваахай цэцгийн бал

    500 ширхэг цэцгийг гэрэлтэж харагдахааргүй зузаан элсэн чихэртэй үелэн хийж, 2 долоо хоног сайн тагласан саванд (эс бөгөөс цэцэгний анхилуун үнэр нь арилна) наранд тавьдаг. Ийм эм өвөл танай гэр бүлийг хоолой өвдөх, ханиад томуу хүрэхээс аварна.

    Багваахай цэцгийн толгойг хавар анх бөөнөөр нь цэцэглэх үеэр түүнэ. Нийт 350 цэцэг. Угааж, 1 л ус хийгээд, зөөлөн гал дээр 1 цаг чанадаг. Дараа нь шүүгээд, цэцгийг нь хаяж, ногоон ханд дээр нь 1 кг элсэн чихэр хийн бас 1 цаг буцалгана. Чанаж дуусахаасаа 15 минутын өмнө 1 нимбэгний шүүс шахаж хольдог.

  • Стев Жобсын хүүхдүүддээ үлдээсэн сүүлийн захиас

    Миний бие Бизнесийн ертөнц дэх хамгийн оргил цэгт нь хүрч үзсэн. Бусдын нүдээр бол миний амьдрал амжилтаар дүүрэн мэт харагдаж байгаа. Ажлаас гадуур өөр зүйлээс аз жаргал авах зүйл гэвэл миний амьдралд үнэхээр бага байдаг, эцэст нь хөрөнгө мөнгө, баялаг бол амьдралын зөвхөн нэг хэсэг нь л байдаг, түүнд л миний амьдрал дасаж хэвшсэн.

    Яг энэхүү мөчид, эдгэршгүй өвчтэйгээ мэдэн орон дээр хэвтэнгээ туулсан амьдралаа эргэн нэг харахад, үхэлтэй нүүр тулах цаг улам ойртох тутам эд баялаг хөрөнгөөрөө бахархаж байсан маань ямар ч үнэ цэнэгүй, утгагүй байсныг маань ойлгуулж байна.

    Түнэр харанхуйд, би сэхээ амьдруулахын машины ногоон гэрэл болон түүнээс гарах шунгинасан дуу авиаг сонсож байна, надад бурхны амьсгалах чимээ, үхэл хоёр улам ойртож байгаа нь мэдрэгдэж байна.

    Бид бүхэн насан туршид амьдрахад хангалттай эд хөрөнгө, баялаг хураасан үед эд баялгаас өөр зүйлийг хүсэж мөрөөдөх хэрэгтэй юм байна гэдгийг одоо л би ойлгож байна.

    Хүмүүс бид эд баялгаас илүү чухал зүйлсэд анхаарал тавих ёстой. Магадгүй багадаа мөрөөдөж байсан зүйлсэд, хайр дурлалд, урлагт. Эд баялгийн хойноос зогсолтгүй мөшгөж, зүтгэвэл эрүүл бус, учраа олохгүй хүн шиг болно, яг л над шиг. Бурхан бидэнд, эд хөрөнгөнд төөрөгдөх сэтгэл зүрхийг биш, бүх хүний зүрхэнд орших хайрыг мэдрүүлэх тийм мэдрэмж хайрласан.

    Амьдралд бий болгосон эд хөрөнгийг би өөртэйгөө цуг авч явж чадахгүй. Зөвхөн хайртай хүмүүсээс минь надад үлдээсэн тэр үнэлшгүй сайхан дурсамжуудыг л авч явж чадна. Зөвхөн эдгээр амьдралд олох хайр халамжууд л чамайг дагаж явдаг, мөн чамд үргэлж хань болж явна, бас чиний явах замыг үргэлж гэрэлтүүлэх хүч чадал нь болох юм.

    Хайр бол мянган бээрийг аялна. Амьдралд бол хязгаар гэж байхгүй. Хаашаа явмаар байна, тэгвэл тийшээгээ л яв. Өөрийнхөө хүссэн зорилгодоо хүр. Энэ бүхэн зөвхөн чиний зүрхэнд тань гарт тань бий.

    Хэрэв хүмүүс надаас хамгийн үнэтэй ор гэж ямар байдаг вэ? Гэж асуувал би:” өвчтөний ор” гэж хариулна….

    Амьдралд чи өөрийнхөө өмнөөс машиныг чинь унаад хүссэн газарт чинь хүргэж өгөх хүн хөлсөлж болно, мөн чиний өмнөөс ажлаад чамайг илүү их мөнгөтэй болгох хүн бас хөлсөлж болно, гэвч чи хэзээ ч өөрийнхөө өмнөөс өвчин тусаад эмнэлэгт хэвтэх хүн хөлсөлж чадахгүй.

    Материаллаг зүйлс бол олдож болно. Гэвч нэг л зүйлийг чи алдсан хойно оо ахиж хэзээ ч олж чадахгүй тэр бол “Амьдрал” юм.

    Мэс заслын өрөө рүү орох гээд хэвтэж байх зуур чи нэг зүйлд харамсах болно, тэр бол уншиж дуусаагүй байгаа “Эрүүл амьдралын талаарх ” гэсэн ном юм. Би яагаад уншиж дуусгасангүй вэ? Яагаад хэрэгжүүлсэнгүй вэ? Хэмээн өөртөө харамсана.

    Амьдралын аль үе шатанд чи амьдарч байгаагаас үл шалтгаалан бид нарын амьдралын Хөшиг нэг л өдөр хаагдана.

    Гэр бүлээ хайрла, эхнэр хүүхдээ хайрла, найз нөхдөө хайрлаарай.

    Биеэ бодож, бусдыг хүндэлж, хайрлаж яваарай.

  • БАХАРХАЛТ МОНГОЛ ХҮН- MONGOLIAN HONORS

    Өөрийнхөө хүсэл зорилгын төлөө цуцалтгүй хөдөлмөрлөн зүтгэж яваа үлгэрлэл болсон эрхэм Монгол хүмүүс бидний бахархал.

    НИЙГМИЙН ЗҮТГЭЛТЭН

    Дашийн БЯМБАСҮРЭН
    Монгол Улсын Ерөнхий сайд асан

    Дарма БАТБАЯР

    Зохиолч, соён гэгээрүүлэгч

    Дангаасүрэнгийн ЭНХБАТ
    Шинэ бодлого хүрээлэнгийн захирал

    Чинагийн ГАЛСАН
    Зохиолч, соён гэгээрүүлэгч

    Д.ЖАРГАЛСАЙХАН
    Эдийн засагч

    Р.БАРСБОЛД
    Палентлогич, доктор, профессор

    Д.БАТЖАРГАЛ
    СЭЗДС-ийн захирал, доктор

    Р.АМАРЖАРГАЛ
    УИХ-ын гишүүн

    Р.ЭНХБАТ
    Адмон ХХК-ийн захирал

    Ж.ҮНЭНБАТ
    КЗХТ-ийн гүйцэтгэх захирал

    Санжаасүрэнгийн ОЮУН
    УИХ-ын гишүүн

    Цэрэнпилийн АРИУНАА
    Монголын Урлагийн Зөвлөлийн захирал

    Чимэдцэрэнгийн ОЮУНЦЭЦЭГ
    Шилмэл загвар компанийн захирал

    Энэбишийн ЦЭРЭНДОЛГОР
    Цэрэн турс компанийн захирал

    УРАН БҮТЭЭЛЧИД

    ARIUNAA SURI
    ARIUNAA SURI брэндийг үндэслэгч, загвар зохион бүтээгч

    Ч.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ
    Хийлч, СТА

    Сэр-Одын САРАНЦАЦРАЛТ
    Төрийн шагналт зураач

    ҮЙЛВЭРЛЭГЧИД

    Э.ТУУЛ
    Ажигана ХХК-ийн Захирал

    Л.ХҮРЭЛБААТАР
    Монос группын ерөнхийлөгч

    Б.БАТЦЭЦЭГ
    Мөнхийн үсэг группын үүсгэн байгуулагч

    Б.ТҮВДЭННЯМ
    Best shoes ХХК-ийн захирал

    Т.НАСАНХҮҮ
    Монфреш группын ерөнхийлөгч

    С.БАДРАЛ
    Болорсофт ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч

    С.БАЙГАЛМАА
    Батбайгаль компанийн Ерөнхий захирал

    О.АМАРТҮВШИН
    UFC группын гүйцэтгэх захирал

    Ү.БАТБАЯР
    Бэст буйдан ХХК-ийн захирал

    М.ЕСӨНМӨНХ
    Номадс сүлжээ ресторануудын ерөнхийлөгч

    Ж.ОДЖАРГАЛ
    МCS группын Захирлуудын зөвлөлийн дарга

    БИЗНЕС ЭРХЛЭГЧИД

    Д.ЖАРГАЛСАЙХАН
    Эм.Ай.Эйч группын ерөнхийлөгч

    Г.БОЛД
    Юнител группын захирал

    Цолмонгийн ТҮВШИНБАЯР
    Ноён- Уул Эрдэнэ ХХК-ийн Ерөнхий захирал

    Д.ЖАРГАЛСАЙХАН
    BSB сервис ХХК-ны ерөнхий захирал

    Г.БАТХҮҮ
    УИХ-ын гишүүн

    Ж.ГАНБААТАР
    Оргил худалдааны төвийн үүсгэн байгуулагч

    Б.МӨНХУЯА
    Сүмбэр ойл ХХК-ийн захирал

    М.ЗОРИГТ
    УИХ-ын гишүүн, Бодь группын үүсгэн байгуулагчдын нэг

    Д.ГАНХУЯГ
    УИХ-ын гишүүн, Бридж группын үүсгэн байгуулагч

    В.ЭНХБААТАР
    Алтан жолоо группын ерөнхийлөгч

  • МОНГОЛЫН ХҮЧИРХЭГ ЭМЭГТЭЙЧҮҮД

    Монгол ээжүүдийн хатан ухааны үргэлжлэл “МОНГОЛЫН ХҮЧИРХЭГ ЭМЭГТЭЙЧҮҮД” бидний бахархан дууриах үлгэрлэл.

    УРАН БҮТЭЭЛЧИД

    Содномцэрэнгийн МӨНГӨНЦЭЦЭГ
    Дуурь Бүжгийн Эрдмийн Театрын гоцлол дуучин, МУГЖ

    Баасансүрэнгийн ШҮҮДЭРЦЭЦЭГ
    Шүүдэр продакшны захирал, зохиолч

    ARIUNAA SURI
    ARIUNAA SURI брэндийг үндэслэгч, загвар зохион бүтээгч

    Ч.ДЭЛГЭРЦЭЦЭГ
    Хийлч, СТА

    Ренчиндоржийн ӨНӨРЖАРГАЛ
    ЦДБЭЧ-ын ССХМА-ны дарга, МУСТА

    Сэр-Одын САРАНЦАЦРАЛТ
    Төрийн шагналт зураач

    СОЁЛ, БОЛОВСРОЛ, НИЙГМИЙН ЗҮТГЭЛТЭН

    Санжаасүрэнгийн ОЮУН
    УИХ-ын гишүүн

    Цэрэнпилийн АРИУНАА
    Монголын Урлагийн Зөвлөлийн захирал

    Чимэдцэрэнгийн ОЮУНЦЭЦЭГ
    Шилмэл загвар компанийн захирал

    Энэбишийн ЦЭРЭНДОЛГОР
    Цэрэн турс компанийн захирал

    Батхуягийн ЗОЛЗАЯА
    Өөрчлөлтийн төлөөх залуу эмэгтэйчүүдийн клубын ерөнхий зохион байгуулагч

    Дашбалбарын ИНДРА
    Соёл судлаач, Дашбалбар судлал сангийн тэргүүн

    Бээжинхүүгийн ҮҮРЦАЙХ
    Сэтгэл судлалын үндэсний төвийн ерөнхий зохицуулагч, сэтгэл судлаач

    Т.ТҮВШИН
    Олон Улсын хүүхдийн Найрамдал төвийн Ерөнхий захирал, МУГБ

    Хашхүүгийн НАРАНЖАРГАЛ
    Глоб интернейшнл ТББ-ын тэргүүн

    Цэмбэлийн БАЙГАЛМАА
    Сити дээд сургуулийн захирал, доктор, профессор

    Болдын СЭРГЭЛЭН
    Тод Арт агентлагийн захирал

    Н.ЧИНЧУЛУУН
    Монголын эмэгтэйчүүдийн сангийн үүсгэн байгуулагч

    ҮЙЛДВЭРЛЭГЧИД

    Э.ТУУЛ
    Ажигана ХХК-ийн Захирал

    Гансүхийн МАЙЦЭЦЭГ
    EXCLUSIVE компанийн захирал

    Б.БАТЦЭЦЭГ
    Мөнхийн үсэг группын үүсгэн байгуулагч

    С.БАЙГАЛМАА
    Батбайгаль компанийн Ерөнхий захирал

    СПОРТ

    Бямбасүрэнгийн БАТ-УНДРАЛ
    “Эко мото” спорт аялалын клубын тамирчин

    Бадамгаравын ГАНГААМАА
    ОУ-ын хэмжээний мастер, МУГТ

    БИЗНЕС ЭРХЛЭГЧИД

    Цолмонгийн ТҮВШИНБАЯР
    Ноён- Уул Эрдэнэ ХХК-ийн Ерөнхий захирал

    Б.МӨНХУЯА
    Сүмбэр ойл ХХК-ийн захирал

  • МОНГОЛ ХҮН- МОНГОЛЫН БАЯЛАГ НЭВТРҮҮЛЭГ

    “Торгоны зам” сан, “Insider” онлайн телевиз мэдлэг боловсрол, авьяас чадвар, оюун ухаанаараа дэлхийд үнэлэгдэж, амжилтанд хүрсэн эх орон нэгтнүүдийнхээ үйл хэрэг үзэл бодлыг илэрхийлдэг “Монгол хүн- Монголын баялаг” нэвтрүүлгийг үзэгчдийн хүртээл болгож байна.

    Хүн бүрт заяадаггүй ховор авьяас, уран налархай бие, авьяас чадвар, уйгагүй хөдөлмөрийнхөө үр дүнд олон улсын циркийн урлагийн зах зээлд өндрөөр үнэлэгдэж буй Монгол авьяастан, “О” шоуны усан дээрх нугаралтын дасгалжуулагч багш Н. Эрдэнэчимэг.

    “Morgan Stanley” компанийн О.Ундрах

    Дэлхийн балетийн урлагт сор болон гялалзаж буй уран бүтээлчдийн нэг “ВNВ” компанийн балетчин Б. Болд

    Япон улсад үнэлүүлж, амжилттай ажиллаж буй “Sony electronics” компанийн маркетингийн шижээч О. Ундрал

    Залуу хүний эрч хүч, урам зориг, итгэл тэмүүллээр өөрийн амжилтаа бүтээж, хип хоп дууны ертөнцөд өвөрмөц өнгө төрхтэйгээр уран бүтээлээ туурвиж буй реппер В. Тулгат.

    “Samsung electronics” компанийн программист Н.Нандинболд оролцлоо.

    Хүний сэтгэлд хөг аялгуу, уярал ухаарлыг бэлэглэдэг хөгжмийн ид шидийг үзэгчдэд мэдрүүлж, урлагийн ертөнцтэй өөрийн амьдралаа холбосон АНУ-ын “Joffrey” балетийн театрын төгөлдөр хуурч Б. Мөнгөнчимэг

    АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуульт ажлын график дизайны өнгө төрхийг тодорхойлж Монгол хүний сэтгэлгээг үнэлүүлж буй график, дизайнер Ч.Ганболд

    Д.Энх-Амгалан “Apple”

    Дэлхийн хамгийн олон хүн амтай их гүрэн болох БНХАУ-ын зах зээлд оюун ухааныхаа цар хүрээг үнэлүүлж, техник технологийн ололт амжилттанд өөрийн зүгээс хувь нэмрээ оруулж буй “Microsoft China” хөтөлбөрийн ахлах менежер Л. Бат-Өлзий

    Монгол улсынхаа түүх соёлыг судалж, сурталчилж буй “Stanford”-ын их сургуулийн судлаач, программист Ш. Баатар

    Япон улсын Мэргэжлийн сумо бөхийн дэвжээнд хүч чадал уйгагүй хөдөлмөрийнхөө хүчээр од болон гялалзаж, эх орон нэгтнүүдийнхээ бахархал болсон Хакухо М. Даваажаргал

    АНУ-д өөрийн компаниа байгуулж амжилттай ажиллаж буй “Expect Labs” компанийн программист М.Сувдмаа

    Дэлхийн шоу бизнесийн зах зээлд тэргүүлэгч компаниудын нэг Японы “AVEX” группын олон улстай харилцах стратеги төлөвлөлтийн хэлтсийн мэргэжилтэн Ж. Билгүүн.

    Өдөр бүр өрсөлдөөн дунд өрнөдөг амьдралын хэв маяг нь түүнийг амжилт руу хөтөлж илүү ихийг хийх эрч хүчийг хайрладаг хэмээн үздэг “Google” компанийн ахлах программист Б. Баттулга

  • Хажидсүрэнгийн АЛТАНЦАЦРАЛТ

    Биологич

    “Мөнх ногоон амьдрал” ТББ-ын тэргүүн. МУИС-ийн биологийн магистр, жимс жимсгэний чиглэлээр ХААИС-ийн докторант. МБОИЗ-ийн УЗГ, Биологийн олон янз байдлын байнгын хорооны даргын сонгуульт ажилтай. Чандмань агропарк төслийн зөвлөх.

    “Ухдаг бус ургадаг уурхайгаа хөгжүүлье” уриатайгаар Монголдоо жимсний аж ахуй хөгжүүлэх, хотоо цэцэрлэгжүүлэх, газар нутгаа ойжуулах чин зорилготой ажиллаж байна. Өвлийн нарлаг хүлэмжинд гүзээлзгэнэ болон нарийн ногоо тарьж, зөгий үржүүлэх ажлыг хэрэгжүүлж, зөвлөгөө сургалт зохион байгуулан эко боловсролыг дэлгэрүүлж байна.

    Ногоон байгууламж, жимс жимсгэний чиглэлээр мэргэших сонирхолтой хүмүүсийг хүлээн авч, сургаж зөвлөн, хамтран ажиллаж байна.

    Ярилцлага унших

    https://www.facebook.com/EvergreenLifeMongolia

  • Х.АЛТАНЦАЦРАЛТ: Хятадаас бөөндсөн модоо 500₮-р шахаад ургадаггүй, бидний гурван жил ургуулсан модыг 1000₮-р ч авдаггүй

    “Мөнх ногоон амьдрал” төрийн бус байгууллагын тэргүүн Х.Алтанцацралттай ярилцлаа. “Ухдаг бус ургадаг уурхайгаа хөгжүүлье” гэсэн уриатайгаар ажилладаг түүнтэй монгол хүн бүрийн бардамнах дуртай өргөн уудам газар шороо, нутаг усныхаа талаар хөөрөлдсөн юм.


    -Сүүлийн жилүүдэд ногоон хөгжлийн тогтвортой бодлого гэж их ярьдаг болж. Манай оронд хамгийн их ярих ёстой зүйл юм шиг…?
    -Бид нэг гараг дээр амьдарч байна. Хүн гэдэг амьтан үүссэн цагаасаа л байгаль руугаа дайрч эхэлсэн. Хүй нэгдлийн үеэс хооллож, ундлахдаа чулуу мод хэрэглэнэ. Ургамал навчийг тасдаад л идчихнэ. 21 дүгээр зуунд тэр инстиктээрээ газрын гүн дэх алтыг авч байна. Байгальтайгаа зүй бусаар харьцсанаас газар хөдлөлт, цунами, түймэр гээд байгалийн тэнцвэрт байдлыг алдагдуулсан гэнэтийн аюул болж байна. Байгаль өөрөө хуультай. Тэрийг нь хэн, хэзээ ч өөрчилж чадахгүй.
    Цаашид энэ гараг дээр хэр удаан жилийн амьдрал үлдсэнийг хэн ч таамаглах аргагүй. Цэвэр усны нөөцгүй болж байна. Азоны давхарга цоорч буйг дэлхий нийтээрээ яриад Ногоон хөгжлийн тогтвортой бодлого боловсруулан мөрдөж байна. Гэтэл бидний өвөг дээдсийн байгалиа хамгаалах үзэл саяхныг хүртэл мөрдөгдсөөр ирсэн. Байгальтай зохицон амьдрах чинь л ногоон хөгжлийн тогтвортой бодлого шүү дээ.

    -Гэхдээ л шинэчлэлийн Засгийн газар байгуулагдаж, ногоон хөгжлийг хариуцсан яамтай бол­лоо. Энэ дэвшил биш гэж үү?
    -Байгаль орчин ногоон хөгжлийн яам байгуулна гэж яриад л шууд Ойн газар, Усны газрыг татан буулгасан. Усгүй, ойгүй ямар ногоон хөгжил байх билээ. Одоо ойг яамны ганцхан мэргэжилтэн хариуцдаг. Тэр хүн ганцаараа бүхэл бүтэн ойн асуудлыг хариуцаж дийлэхгүй л байхгүй юу. Байгаль орчноо аврах, нөхөн сэргээх гэдэг нь нэг яам гарч ирээд хийчихдэг ажил биш. Байгалиа хамгаалах, ногоон хөгжлийн бодлого мэтийн зүйл яриад, батлаад ч нэмэргүй. Байгалийг хэн хамгаалдаг вэ гэхээр иргэд. Амьдарч байгаа газрыг нь иргэнд эзэмшүүлэх ёстой. Өмнөговийн Гашуун сухайтын боомтын эргэн тойронд өдөрт хэдэн машин явдгийг нутгийн иргэд мэднэ. Тийм учраас тэр хүмүүс нутагтаа байгаа ургамалан бүрхэвч, онгон дагшин байгалийг хамгаалах боломжтой. Газар дээр нь очиж үзэхэд нэг км хэрийн өргөнтэй газар сүйтгэгдсэн байна лээ. Зээр, гөрөөс байтугай айлууд нь ч дайжчихаар тэр хэсэг газар эзэнгүйдэн, хараа хяналтгүй болчиж байгаа юм.

    -Угаасаа хаа сайгүй л талхлагдсан газар. Иргэд нь дуугараад ч нэмэргүй болсон газар зөндөө л байгаа. Одоо яах ёстой юм бэ?
    -Бидний үе өнгөрлөө гэхэд үр хүүхдүүд маань үлдэнэ. Заавал тэр нефтийг өөрсдөө боловсруулж чадахгүй байж “Дачин тамсаг” компаниар хоногийн 24 цагийн турш зөөлгөх хэрэгтэй ч юм уу.

    -Зөөх хэрэггүй гэж байгаа ч бас нөгөө талаар тэрийгээ зарж, мөнгө олох ёстой гэсэн бодолтой хүмүүс байна?
    -Иргэддээ эх орны хишиг гэж 70 мянган төгрөг тарааж байхын оронд нефть боловсруулах үйлдвэр барих боломж байсан уу гэвэл тийм. Баялаг сэргээгддэг, сэргээгддэггүй гэж хоёр янз шүү дээ. Тэр нүхэнд байгаа нефтийг соруулаад авчих юм бол дахиж хэзээ ч сэргээгдэхгүй. Сэргээгддэг баялаг гэдэг бол өсч, үрждэг амьд организм. Магадгүй тэр “Оюу толгой”-н тэр их алт, зэсний нөөц энэ гарагийн араг яс байж магадгүй шүү дээ. Хэрэв хүний гарны доторхи ясыг сугалаад авчихвал юу үлдэх билээ. Газрын гүнээс маш их хэмжээний юмыг нь авлаа. Тэр хоосон орон зай нөхөгдөхгүй. Хэзээ нурах вэ гэдэг нь л асуудал.

    -Нэгэнт шийдсэн бол тэр алт, зэсээ аваг л дээ. Тийм их нөөц байгааг олж мэдсэн хүмүүс ажлаа зогсооно гэж байхгүй. Тэгэхээр та бидний хамгийн гол бодох ёстой зүйл бол нөхөн сэргээлт юм биш үү?
    -Манайхан сүйдэлсэн газар дээрээ биологийн нөхөн сэргээлт хийнэ гэж яриад байна. Тэр бол агуу юм. Нэг хэсэг газрыг эвдчихлээ. Тэр хөрсөнд хэдэн төрлийн шавьж байсан, тэр нь хэзээ эргэж төлжих вэ гэхээр нэг см ялзмагтай хөрс энэ гариг дээр бий болохдоо 700 жилийн хугацаанд бүрэлддэг. 20 см-ийг хөндчихвөл тэр 1400 жилд нөхөгдөнө гэсэн үг. Бид 21 дүгээр зуунд байна. Гэтэл зуунаар биш мянганаар хэмжигдэж байна шүү дээ. Тэгэхээр энэ утгагүй ойлголт байгаа биз. Зүгээр байсан юмыг эвдчихээд тийм урт хугацаанд эргээд хэвэнд нь оруулна гэхээр. Гэтэл дээгүүр нисч байсан шувуу нисэх ёстой. Гол байсан бол тэрийг нь урсгах ёстой гэдгээ биологийн нөхөн сэргээлт ойлгочихсон хүн их байна. Харин техникийн нөхөн сэргээлт байж болно.

    -Толгойтой бүхэн албан тушаал хөөцөлдөх энэ цагт юунаас, яаж ашиг олох вэ гэж хүн бүр боддог болсон. Байгалийн нөхөн сэргээлт ч гэсэн мөнгө завших боломж шүү дээ. Байгаль өөрөө хүний хийсэн юмыг муу байна гээд хэлж чадахгүй болохоор харин ч мөнгө шамшигдуулах цэвэрхэн арга…?
    -Байгаль өөрөө хуультай гэж хэлсэн шүү дээ. Янз бүрээр өсч, үрждэг. Жишээ нь, алимны мод гэхэд салхиар үрээ цацдаг. Үр нь олон янз. Зарим нь далавчтай ч байдаг. Өргөстэй үрнүүд малын үсэнд наалдаж яваад уулын цаана унах жишээтэй. Ингэж нүүж явдаг. Ургамалд ч гэсэн дэлхийг эзлэх хүсэл байдаг. Хүмүүс газраа булаацалдан төмөр тороор хилээ тогтоосон бол одоо баялгийн төлөө дайн эхэлсэн. Хоёр том гүрний хооронд байгаа Монгол шиг жижиг орон ийм баян гээд хамаг нөөцөө задлах хэрэг байна уу, үгүй юү. Монгол гэдэг чинь нэг айл л гэсэн үг. Гэтэл аав нь тунгаан бодохгүй “За яахав, Доржийнх хоёр үхэр авна гэсэн. Өгчихөөрэй” гээд дараа өвөл яахаа бодохгүй байж болохгүй. Өмнө нь “Манай голын Дэнзэнгийн шар толгой бол үнэхээр ухаантай, сийрэг шүү дээ” гээд ярьдаг байсан. Гэтэл өдгөө нам, лам хоёр л их ярьдаг болж. Хүмүүс хорооны тодорхойлолт авах гээд очихоор аль намд санал өгсөн гэдгийг нь хараад баахан юм хөөцөлдөөд ир гээд явуулчихдаг. Нөгөөх нь жаахан гүйж байгаад бүтэхээ болихоор лам руу очдог. Лам нь “гадаадаар” баахан юм уншиж байснаа “Таны суудал өнцөгтсөн байна. Тийм ном уншуул, хэдэн төгрөг” гэнэ. Тэгэхээр нь тэрийг нь хийлгээд сайжрахгүй буцаад ирэхээр “Өө, мөрөө гаргаагүй байна. Тэрбишийн зурхайгаар гаргасан бол тэр чинь худлаа” гээд дахиад л баахан засал хийнэ. Дахиад ажил нь бүтэхгүй бол “Мэнгэ нь голлочихож” гэнэ. Ингээд бүр бүтэхгүй бол нөгөө хүн бөөгөөр явна. Баахан мөнгө төгрөгөө гарздаад нэмэргүй. Тэгэхээр нөгөө бөө нь “Өө, чи тэнгэрийн даллагатай хүн байна” гэнэ. Тэгээд байраа барьцаанд тавиад бөө болно гээд явчихдаг. Ингээд толгойгүй юм шиг нам, лам хоёроор амьдралаа шийдүүлэхээр болохгүй байгаа юм.

    -Хот тохижуулах ажлаас нэлээдгүй мөнгө төгрөг цааш нь хийж болдог талаар сонсч байсан. Танд энэ талаар мэдсэн зүйл байна уу?
    -Нийтийн эзэмшлийн талбай гээд нэгнийхээ хийсэн юмыг нэг нь талхалж хаяад байна гээд ногоон байгууламжийн компаниудад хуваан хариуцуулахаар болсон. Гэтэл надаасаа мэдлэг муутай нөхөр даргаар суучихаад биднийгээ чангалаад байх юм. Уг нь Энэбишийн гудамжны тохижилтын ажлыг манайх хариуцдаг юм. Саяхан тохижилт хариуцдаг хүмүүс хурал хийгээд дарга нь тавдугаар сарын 10-наас арваннэгдүгээр сарын 10 хүртэл хариуцсан газраа тохижуулах ёстой. Гэтэл энэ хугацааны услах зардал 63 мянган төгрөг гэв. Тэгснээ ирсэн хүмүүсийг төсвөө гурав хуваагаад 21 мянгаар нь усалгаа хийсэн гэж тайлан бичиж өг, энэ нь баланс барина гээд олон юм ярьж байна. Тэгэхээр нь та нар биднээр ийм юм хийлгэж байгаа нь шүүхэд өгмөөр хэрэг байна гэж хэллээ. Нийслэлийн хот тохижилтын газар нь болохоор төв гудамжуудаа авчихсан, ажилчдынх нь цалин 800 мянга. Гэтэл хувийн хэвшлийнхнээ дэмжихгүй л байгаа байхгүй юү. “Хэрэв ядаж хайс хийхгүй бол энэ жилийн ногооруулах гэж төсөвлөсөн мөнгө чинь намар гэхэд юу ч үгүй болно шүү дээ” гэхэд “Тарь л гэсэн бол тарь. Улаан даавуу тат за юу” гэсэн. Ингэж л татварын мөнгөөр наадаж байгаа юм.

    -Хэрэв энэ жил хайс бариад дараа жил зүлэгжүүлчих юм бол нөгөө жил бүрийн төсөвлөх ёстой зардлууд танагдаад ирнэ шүү дээ. Үүнийгээ дагаад нөгөө даргын халаас руу урсах мөнгө ч багасна. Нэг ажлаа жил бүр хийх нь ашиг өгдөг байна л даа?
    -Хар шороог гэхэд метр.кубыг нь 4500 төгрөг гэж төсөвтөө баталчихсан байгаа юм. Гадуур нэг ачааны машин нь 70 мянган төгрөг, төсөв хүрэхгүй нь ээ гэхээр “Бичиг хийлгээд ав” гээд сайхан үг хэлнэ. Тэр бичгээр нь Эмээлтийн цаана байдаг Нийслэлийн хот тохижилтийн карьераас шороо авна. Тэндээс наашаа шороогоо 60 гаруй км зөөхөд хэдэн төгрөг төлөх билээ. Бас газар дээр нь нэг метр.куб шороог 13500 төгрөгөөр ачуулна. Тэгээд “Та нар яахаараа ийм үнэтэй ачдаг юм. Төсөвт 4500 гэж байна” гэхээр урдаас эксковатор ажиллуулж байна гэдэг. Тэгээд нөгөө хот тохижилтын компанид нь “Тэр зүлгийг та нар арчлах ёстой. Тийм байж ядаж шороог нь дөхүүлээд өг. Надад өгөх төсвөөсөө 4500 төгрөгөө хасаад шороог нь ойртуулаад өгчих” гэхээр нөгөө хэд нь “Бид яахаараа чиний ажлыг хийдэг юм” гээд маргаан үүснэ. Иймэрхүү байдлаар ажил явахаар төрийн байгууллага нь нийслэлийг ногоон болгоё гэсэн сэтгэл алга л гэж дүгнэх гээд байна.

    -Бас Хятадаас хямд мод оруулж ирж байна. Мод анх ургасан хөрсөндөө л ургадаг. Агаар, хөрс нь солигдвол ургадаггүй гэсэн. Энэ ч гэсэн нэг мөнгө олох бизнес болсон гэсэн?
    -Хятадаас мод бөөнөөр нь оруулж ирээд зооринд хийхгүй, граж юм уу нэг газар жаахан суулгаж байгаад нэгийг нь 500 төгрөгөөр зардаг. Би гурван жил ургуулсан модоо 1000 төгрөгөөр өгөх гэхээр авдаггүй. Хятадаас нааш ирэх гэж халуун салхинд хатчихсан модыг хот тохижуулахынхан аваад тарьсан болоод мөнгөө авчихдаг. Гадагшаа алт, зэс, нефть, ноолуур гаргаад мөнгө олдог. Гэтэл 20 сая малын бэлчээртэй нутагт 40 сая мал бэлчиж байж махаа экспортлоод мөнгө олж болно биз дээ. Гэтэл тэгэх ямар ч боломжгүй. Нөгөө малнууд нь бүгд “спорт” болчихсон. Өглөө гарч яваад кросс хийн байж нэг жаахан өвс олж идээд буцаад кросс хийдэг. Тэгээд л нөгөө малаа тэжээнэ гээд өвөл өвсөнд хуримтлуулсан хэдийгээ зарцуулна. Үүнийг шийдье гэсэн нэг ч хүн байхгүй. Өнөөдөр нийслэлд шөнө ажилладаг нэг ч үйлдвэр байхгүй. Нүүрс түлж цахилгаан гаргачихаад яагаад шөнө нь ашиглахгүй урсгаад байгаа юм. Хэдэн том шөнийн үйлдвэр байгуулчихаад, гэр хорооллын айлуудыг цахилгаанаас чөлөөл л дөө. Шалыг нь цахилгаанаар халаачих. Тэгэхээр л нөгөө утаа чинь багасаад ирнэ.

    -Улаанбаатар маань хэзээ бүрэн ногоорох вэ?

    -Би олон орноор явсан. Гэхдээ шарилжиндаа, хогийн ургамалдаа дарагдчихсан манайх шиг хот харж байгаагүй. Ийм байж юун нэг хүнд ногдох ногоон байгууламжаа 20 метр.кв болгох. Уг нь, зорилт нь зөв. Гэхдээ хийх аргагүй. Яагаад гэвэл, менежмент нь буруу.

    -Танай салбарт боловсон хүчин их дутмаг байдаг. Ногоон байгууламжийн мэргэжил эрэлттэй 20 мэргэжилд багтсан байна билээ?
    -Шал угаах ч гэсэн технологитой. Мод ургамал тарих талаар мэргэжилтэй боловсон хүчин алга. Бид мэргэшүүлье гээд хоёр давхар байшин барьж, ширээ сандлаа бэлдсэн. Багш нар, дадлагажих газар гээд бүх зүйл нь бэлэн. Гэтэл гурван жил хөөцөлдөөд элсэгчгүй. Охидууд нь бүгд хуульч, санхүүч болчихлоо. Эрүүл эрчүүд нь Солонгос явчихлаа. Бүгд хууль яриад л суугаад байх юм уу. Хэн гудамжийг чинь ногооруулах юм. Би бол ойжуулагч гэдэг мэргэжилтэн бэлтгэмээр байна. Алийн болгон гудамжиндаа улиас, хайлаас тарих юм бэ. Туул голд ургадаг монос гээд цагаан цэцэгтэй модоо гудамжиндаа тарчихъя. Үрэл гээд монгол алимаа таръя. Гүйлс гээд Монгол сакура байна.

    -Хүн энэ амьдралдаа гурван зүйлийг заавал хийх ёстой гэдэг. Ном бичих, хүүхэд гаргах, мод тарих. Хамгийн цаг хугацаа бага шаардах нь мод тарих юм болов уу?
    -Ерөнхийлөгч хүн бүр нэг, байгууллага таван мод тарь гэж уриалга гаргасан. Гэтэл хүмүүс тарихгүй л байна. 20-100 хүнтэй байгууллага үүднийхээ жаахан газарт таван мод тарьж чадахгүй л байна. Хэрэв үнэхээр завгүй бол намайг цалинжуулаад загнаад суух хэрэгтэй шүү дээ. Би очоод таръя. Тэр мод тариад олсон мөнгөөрөө би дахиад хэдэн зуун мод таримаар байна. Ийм сэтгэлтэй хүмүүст ядаж хандах хэрэгтэй. Манай говийн заг л гэхэд 300 настай. Энэ насандаа 300 настай нэг сая ширхэг мод тарих хүсэл надад байна. Ус хүртэл амьтай гээд батлагдчихаад байхад тэр гуйвуулан хэдэн янзаар бичих түүхийг чинь магадгүй ганцхан мод л үнэнийг нь хэлнэ гэдэгт би итгэдэг.

    -Хоёулаа байгаа зүйлийн талаар ярилаа. Өнөөдөр нийгэм хар бараан байгаа ч ирээдүй гэрэлтэй байна гэж итгэх нь л амьдралыг утга учиртай болгодог юм шиг ?
    -Ах нь багш хүн л дээ. “Найрамдал” зусланд багшилдаг байсан. Тэгэхэд 21 аймгийн бүх сумдаас хүүхдүүд шалгаруулан авчраад гадаад хүүхдүүдтэй 21 хоног хамт байлгадаг байлаа. Увсын Давст сумаар ирсэн, аймгийнхаа төв рүү ч очиж үзээгүй улаан хацартай жаал шууд хотод ирэхээрээ юм болгоноос цочоод, боловсон ариун цэврийн өрөөнд ч орж үзээгүй л байдаг. Өдөр болгон усанд оруулаад ирэхээр нөгөө хээр салхинд явж байсан хүүхэд цав цагаан танигдахгүй болоод ирнэ.
    Тэгээд гадаад хүүхдүүдийн дунд тэмцээн зохиохоор бүгдэд нь түрүүлээд, гадаад дууг долоон хоногийн дотор сурчихсан гитартай дуулаад л явж байдаг байсан. Нөгөө гадаадаас ирсэн охидууд 21 хоноод явах болохоороо манай улаан хацартад дурлачихсан “Би буцахгүй” гээд л уйлда\г. Ингээд харахаар манайхан төрөлхийн авьяас чадвартай. Ах нь ногоон ирээдүйн талаар жаахан шүүмжлэлтэй байдаг ч ирээдүй болсон хойч үедээ итгэдэг.

    Эх сурвалж: www.assa.mn

  • МӨНХ НОГООН АМЬДРАЛ БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ЦУВРАЛ ХИЧЭЭЛ

    Энэхүү радио цувралыг “Мөнх ногоон амьдрал” ТББ-ын тэргүүн, экологийн зүтгэлтэн Хажидсүрэнгийн Алтанцацралт бэлтгэн хүргэж байна.

  • Дагваны ГАНПҮРЭВ- Өв соёл судлал, язгуур урлаг

    Өв соёл судлаач, хөгжмийн зохиолч, продюсер
    Монголын хөгжмийн зохиолчдын холбооны Гүйцэтгэх захирал,
    Монгол Улсын Консерваторийн Язгуур урлагийн тэнхэмийн  эрхлэгч.

    Монгол Угсаатны Хөгжмийн Товчооны тэргүүн, Монгол Улсын Ятгын Холбооны ерөнхий менежер, соёл судлаач, хөгжмийн зохиолч, продюсер. Тэрээр урлаг соёлын салбарт 20 гаруй жил ажилласан, харийн нутагт 16 жил ажиллаж амьдарсан, олон улсын урлагийн зах зээл дээр өөрийн уран бүтээлүүдээ танилцуулсан, эртний нүүдэлчдийн өв соёлоор дагнасан “Алтай ятга”, “Аху их ятга”-ыг судлаж дахин нутагшуулсан, эртний нүүдэлчдийн “Тойром бүжиг” -ийн хөгжмийг дахин сэргээж бичсэн. Алтай хамтлагийг үүсгэн байгуулагч. Эгшиглэн, Уянга, Бөртэ хамтлагийг үүсгэн байгуулж Европ дахь аялан тоглолтуудыг тус тус зохион байгуулж байсан. Цаашид язгуурын өв соёлыг сэргээн нутагшуулах чиглэлээр төвлөрөн ажиллаж байна.
    Монгол Улсын Консерваторийн Сургалтын хөтөлбөрт зориулж, Язгуур урлагийн цогц сургалтын хөтөлбөрийг гардан боловсруулсан.

    Ярилцлага унших

  • М.НАРАНЧИМЭГ бялуу урлаач | ​Олон улсын Бялуу Урлаачдын Нийгэмлэгийн 3-р байрын шагналт

    Бялуу урлаач М.Наранчимэг
    ICES (International Cake Exploration Socete) буюу Олон улсын Бялуу Урлаачдын Нийгэмлэгийн тэмцээнд 3-р байр эзэллээ. #CreativeMongolia
    2015/7/30

    Түүний бүтээлүүдээс