creativemongolia

Category: media-content

  • Минжингийн БОЛОРЦЭЦЭГ- Монголын үлэг гүрвэлийг дэлхийд таниулсан нэрт палеонтологич

    Нэрт палеонтологич, Монголын динозавр судлалын хүрээлэнгийн захирал

    Монгол Улсын үлэг гүрвэлийн судалгааг хийж олон улсад таниулах тал дээр үнэтэй хувь нэмэр оруулсан бөгөөд хулгайлагдсан Батаарыг Монголдоо авчрахад чухал үүрэг гүйцэтгэсэн юм. Тэрээр Монголын говьд Үлэг гүрвэлийн музей, парк байгуулж жуулчдыг татах, ирээдүйн дэлхийн хэмжээний Монгол палеонтологичдыг бэлдэх зорилготой ажилладаг.

    1996 онд ШУТИС, Геологийн сургуулийг Эрэл хайгуулын инженер мэргэжлээр бакалав;
    1997 онд ШУТИС, Геологийн сургуулийг Палеонтологийн магистр зэргийг Монголын эртний шүрийг судалж хамгаалсан;
    2005 онд Нью Иорк хотын их сургуулийн философийн магистр зэрэг;
    2007 онд Америкийн Байгалийн түүхийн музейд Монголын Цэрдийн галвын хөхтөн амьтдыг судалж докторын зэрэг тус тус хамгаалсан.
    2008 онд Монтана мужийн их сургуульд судлаач;
    2009 онд Өмнөд Жеоржийн их сургуульд профессор;
    2010 оноос Шинжлэх ухааны академийн Нью Иорк хот дахь суурин төлөөлөгч;
    2009 оны Wings WorldQuest олон улсын байгууллагын Тэргүүний эмэгтэй эрдэмтэн шагнал;
    2010 оны АНУ, Үндэсний газар зүйн нийгэмлэгийн залуу эрдэмтэн шагнал;
    2007 онд Монголын динозавр судлалын хүрээлэнг байгуулж, захиралаар нь ажиллаж байна.

    Монголын динозавр судлалын хүрээлэнгийн зорилго нь палеонтологийн шинжлэх ухааныг олон нийт, хүүхэд залуучуудад танин мэдүүлж, Монголын палеонтологийн олдворыг хамгаалах, ирээдүйн палеонтологчдыг бэлтгэхэд хувь нэмрээ оруулах, Монголдоо палеонтологийн музей байгуулахаар зорин ажиллаж байна.

    2009, 2010, 2012 онд тус хүрээлэн нь говийн хүүхдүүд, багш, Улаанбаатар хотын музейн ажилтнууд, багш, АНУ-д суугаа Монголчууддаа зориулж “Говийн динозавр”, Музейн динозаврууд” гэсэн танин мэдэхүйн сургалт, хээрийн болон музейн аялалууд зохион байгуулсан. Мөн магистрын тэтгэлэг 6 оюутанд өгч, 2 оюутныг АНУ-д сургаад байна.

    Ярилцага унших

    https://www.facebook.com/bolortsetseg.minjin

  • М.БОЛОРЦЭЦЭГ: МОНГОЛЧУУД БИД ДЭЛХИЙД ХОВОРХОН ҮЛЭГ ГҮРВЭЛИЙН МУЗЕЙ, ПАРКИЙГ ГОВЬДОО БАЙГУУЛЖ ЖУУЛЧДЫГ ТАТАХ БОЛОМЖТОЙ

    Монголын Динозавр судлалын Хүрээлэнгийн захирал, шинжлэх ухааны доктор, профессор Минжингийн Болорцэцэг

    – Сайн байна уу? Манай уншигчдад өөрийгөө танилцуулна уу?

    МБ: Сайн, сайн байна уу? Юуны өмнө emegteichuud.mn сайтын хамт олонд болон, нийт сайтын уншигчиддаа энэ өдрийн мэндийг хүргье. Намайг Минжингийн Болорцэцэг гэдэг. ШУТИС-ын геологийн инженерийн ангийг дүүргэсэн. Харин магистрын зэрэг сээр нуруугүйтэний амьтаны чиглэлээр хамгаалсан. Докторын зэрэгээ “80 сая жилийн өмнө Монголд амьдарч байсан хөхтөн амьтан” гэсэн сэдвээр хамгаалсан. Одоо Америкт багшлахынхаа хажуугаар “Монголын динозавр судлалын хүрээлэн”-гийн захирлаар ажиллаж байна.

    – Хүрээлэнгээ ямар зорилгоор байгуулав?

    МБ: Монголын динозавр судлалын хүрээлэн маань …. онд байгуулагдсан, төрийн бус байгууллага. Байгуулах болсон гол шалтгаан нь Монголын палентлогийн шинжлэх ухаан, олдвор үнэхээр хэцүү байдалд байгаа. Олдворын хувьд ярихад, олдворыг хууль бусаар гадаад руу гаргаж зарах, ашиг хонжоо олох асуудал гарч байгаа. Энэ бол үнэхээр сэтгэл зовоосон асуудал, хоёрдугаарт шинжлэх ухааны хувьд боловсон хүчний асуудал, энэ нь би докторын зэрэг хамгаалсан залуу эрдэмтдийн хувьд ярьж байгаа хэрэг юм. Ийм хүмүүс Монголд асар дутагдалтай байна. Шинжлэх ухаан маань удаан хөгжиж байна. Манай орны материал дээр гадныхан их давамгайлж ажиллаж байна. Энэ бүх асуудлуудыг цогцоор нь шийдвэрлэж зорилготойгоор энэ ТББ байгууллагаа байгуулан ажиллаж байнаа. Манай хүрээлэнгийн уриа “Монголын палентлогийн ирээдүй”. Монголынхоо материал дээр Монголчууд өөрсдөө ажилламаар байна. Бас Монголын палентлогийн ирээдүйд залуу боловсон хүчнүүдийг дэмжиж, дэлхийн хэмжээнд гаргаж, энэ чиглэлээр хөгжил нь харьцангуй дээгүүр байгаа орнуудад эрдмийн зэрэг хамгаалуулах зорилготой.

    – Палентлогичдийн хувьд ажлын байр хир олдоцтой байдаг юм бол?

    Энэ үнэхээр чухал асуулт байна. Ажлын байрны хувьд учир дутагдалтай. Улсын чанартай газруудад ажилд орох нь хэцүү, орчихлоо гэхэд цалин, хангамж, ажиллах орчин муутай. Манай ТББ-ын бас нэгэн том зорилго бол палентлогичидоо ажлын байртай болгох. Энэ нь эцэстээ музей байгуулах явдал юм. Музей байгуулчихвал сургалт, судалгаагаа аль алиныг нь хослуулаад хийж болно гэсэн. Музей байгуулах бас нэгэн том шалтгаан бол одворуудыг хадгалах, байрлуулах хэрэгтэй байна. Гадагшаа гарсан гээд байгаа олдворуудаа буцааж авчирах, авч ирлээ гэхэд агуулах газар алга. Ингэхээр бүх зүйл музейтэй холбоотой болж байгаа юм.

    – Олдворууд гадагшаа гарсан гээд байх юм. Энэ ямар учиртай юм бэ? Энэ тал дээр хууль эрх зүйн ямар нэгэн зохицуулалт байна уу?

    Мэдээж зохицуулалт байгаа л байх. Гэрээ хэлэлцээр хийсний дагуу, сургалт судалгааны зорилготойгоор олдворыг гадагшаа гаргаад, тодорхой хугацааны дараа буцааж авч ирэх ёстой. Гэтэл зарагдах асуудал гардаг. Энэ бол яахын аргагүй хууль бус зүйл. Гадагшаа гаргасан олдворуудыг хэн хэзээ ямар зорилготойгоор хэдэн ширхэгийг гаргасан, цаашлаад ямар байгууллага хариуцаж гаргасан нь тодорхой байх ёстой. Харин хувийн ашиг сонирхлоор, мөнгө олох зорилготойгоор гадагшаа гарч байгаа тохиолдол цөөнгүй байна. Энэ бол үнэхээр “аймшигтай” асуудал. Үүнийг төр засаг анхаарах цаг нь нэгэнт болсон гэж бодож байна. Манай ТББ ч бас үүний эсрэг тэмцэж ажиллах зорилготой.

    – Динозавр судлахын ач холбогдол ер нь юу юм бэ?

    Энэ бол маш том шинжлэх ухаан. Тэр дундаа Монголын хувьд маш чухал. Учир нь гэвэл манай оронд олдворууд нь ихээр олддог, бараг шинэ шинжлэх ухааны салбар гэж хэлж болно. Музейгээ байгуулаад олдворуудаа хадгалж хамгаалаад эхэлчих юм бол маш том боломжууд нээгдэх гээд байна. Музей бол гэр бүлийн, танин мэдэхүйн чухал ач холбогдол бүхий орчин юм. Динозавраар дамжуулаад олон зүйлийг танин мэдэх боломжтой. Ялангуяа хүүхдүүдийн хувьд динозавр гэхээр бүх зүйл нь сонирхолтой санагддаг. Түүнийг улам илүү мэдэх юмсан, харах юмсан гэсэн тэмүүлэлтэй болж байдаг. Танин мэдэхүйн хувьд ийм ач холбогдолтой. Харийн эдийн засгийн хувьд бас л томоохон ач холбогдолтой. Сургалт судалгаагаа эх орондоо хийчихнэ.Олдворуудыг үзэх гэж жуулчид ирэх боломжтой. Жуулчидыг дагаад, орчуулагч жолооч гээд ажлын байр бий болно. Ер нь музей байгуулах нь их олон ач холбогдолтой болж байна. Ийм учраас л олдворт газруудаа хамгаалах хэрэгтэй. Орон нутагт нь музейг нь байгуулж болж байна. Монголын хилээр Эрээн рүү гарахад, замын хажуу талаар хиймэл динозавры парк байгуулсан байдаг. Үүнийг бас бодох хэрэгтэй. Гэтэл манай орон чинь хэдэн сая жилийн өмнөх амьтадын өлгий нутаг гэгддэг. Хийх ажил, бодох зүйл их байна. Эртний амьтадын ул мөр, олдвор манай орны нэлээд олон аймгаас олддог. Өмнөговь, Дорноговь, Баянхонгор гэх мэт. Эдгээр аймгуудад нь яагаад музей байгуулчихаж болохгүй гэж. Үүнийг засгийн газар цогцоор нь авч үзээд, ямар нэгэн бодлого хэрэгжүүлээсэй л гэж хүсч байна. Бид ч үүнд дуу хоолойгоо хүргэх гэж чадан ядаж ажиллаж байна.

    – Танай байгууллага байгуулагдсанаасаа хойш ямар ямар ажил хийж амжуулав?

    Нилээд хэдэн ажил хийсэн. 2007 онд Өмнөговь аймагт, Динозаврын танин мэдэхүйн сургалтыг зохион байгуулсан. Энэ сургалт хүмүүст маш их таалагдсан. Олдворуудтай нэг нутагт зэрэгцэн амьдарч байгаа, орон нутгийн иргэдэд хэрэгцээтэй мэдээллийг нь хүргэж чадсан. Ингэснээр тэд өөрсдийн нутаг орноор бахархах гээд олон талын ач холбогдолтой. Сургалтын гол зорилго нь динозаврыг танин мэдэхээсээ илүүтэйгээр хамгаалах талыг нь илүүд зааж сургах явдал байсан юм. Дараа нь музейн ажилтануудад хотод сургалт зохион байгуулсан. Монголын урлагийн зөвлөлтэй хамтран “музейн хайрцаг” хоёр ширхэгийг хийж нэгийг нь Өмнөговь аймгийн музейд, нөгөөг нь Байгалийн түүхийн музейд байрлуулан ажлуулж байгаа. Энэ нь хүүхдүүдэд танин мэдэхүйн үнэхээр их ач холбогдолтой.

    – Таны юунд санаа зовдог, бас зорилгын талаар ерөнхийдөө ойлголоо. Хоёулаа яриагаа арай өөр тийш нь хандуулаад эмэгтэй хүн палентлогич байхын сайхан бас хэцүү талуудын тухай яривал?

    Энэ мэргэжил өөрөө хэцүү хүнд мэргэжлүүдийн нэг л дээ. Ер нь олон улсын практикт энэ мэргэжил нь эрэгтэйлэг буюу эрчүүд ихээр эзэмшдэг тийм мэргэжил. Миний хувьд энэ мэргэжил рүү аав маань хөтөлсөн. Би энэ мэргэжилдээ үнэхээр дуртай. Тиймдээ ч амжилттай ажиллаж, докторын зэргээ хамгаалаад байна. Эмэгтэй хүнийхээ хувьд олон өдөр сараар гэрээсээ хол явна гэдэг асар их тэсвэр тэвчээр шаардана. Тэр бүхнийг давж туулах л болдог. Гэхдээ би эрчүүдээс дутахааргүй ажилладаг. Эмэгтэй хүн энэ мэргэжилээр ажиллахын давуу тал гэвэл олдвортой харьцахдаа маш нямбай ханддаг. Эвдэж гэмтээхгүйн тулд эмэгтэй хүнийхээ нягт нямбай зангаа гаргадаг юм болов уу?

    – Энэ мэргэжлийг сонгох гэж байгаа охидуудад хандаж зөвлөөчээ гэвэл та юу зөвлөх вэ?

    Хамгийн гол нь энэ мэргэжилдээ дуртай байх хэрэгтэй. Бас энэ мэргэжлийнхээ сайн сайхан, хэцүү бэрх талуудыг нь танин мэдсэн байх хэрэгтэй. Дөнгөж дунд сургуулиа төгсөж байгаа охидод, энэ мэргэжлийн талаар манай байгууллага зөвлөгөө өгдөг. Эмэгтэйчүүд бид чинь хичээвэл юуг ч хийж бүтээж, даван туулж чаддаг хүмүүс. Тэгэхээр мэргэжилдээ дур сонирхолтой байх нь чухал даа.

    – Палентлогич эмэгтэй хүний бахархалтай зүйл юу вэ?

    Миний хувьд хамгийн гоё нь шинэ олдвор олох. Бас хээр хөдөө ажиллахад маш сонирхолтой байдаг. Эрчүүдээс дутахааргүй тэдэнтэй мөр зэрэгцэн ажиллаж, шинэ олдвор олж илрүүлэх тэр үед өөрөөрөө бахархах сэтгэгдэл төрдөг дөө.

    -Палентлогийн шинжлэх ухааныг монголд хөгжүүлэх арга замууд юу байна вэ?

    Би түрүүнд хэлсэн. Монгол орон бол эртний амьтадын өлгий нутаг. Олдвороор маш баялаг. Төрийн бодлогондоо оруулаад, засгийн газраас жаахан сэтгэл гаргаад дэмжээд өгвөл хөгжил аяндаа ирнэ. Хийе бүтээе гэсэн чин хүсэл бидэнд байна.

    – Ярилцсанд баярлалаа.

    Эх сурвалж: http://www.emegteichuud.mn/

  • Б.Намираа: Сонсголгүй хүүхдэд багаас нь сайн боловсрол олговол тэд жирийн сонсголтой хүүхдийн түвшинд боловсрол эзэмших боломжтой

    Манай улсад хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхэд тэр дундаа 0-3 насны сонсголгүй хүүхдийн сургалтын хөтөлбөр төдийлөн нарийн, тодорхой байдаггүй.

    АНУ-ын Галлаудетын их сургуулийг сонсголгүй хүүхдийн боловсрол, тэр дундаа 0-3 насны сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийн боловсрол гэсэн нарийн мэргэжлээр магистрын зэрэг хамгаалсан Б.Намираатай ярилцлаа.

    -Та одоо мэргэжлээрээ ажиллаж байна уу?
    -МУБИС-д тусгай хэрэгцээт боловсролын хичээл заадаг. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн тусгай хэрэгцээт боловсролын талаар хичээл ордог гэсэн үг. Би эхээс төрөхдөө эрүүл, сонсголтой төрсөн ч 12 настайдаа хүнд өвчин тусч сонсголгүй болсон. Тэгээд 14 настайдаа сонсгол, хэл ярианы бэрхшээлтэй хүүхдүүдийн 29-р сургуульд элссэн юм. Энэ үеэс л дохионы хэлийг сурч сонсголгүй хүний амьдралын зовлон жаргалыг мэдэрч эхэлсэн. Сонсголгүй хүүхдийн хөгжлийн онцлог, саад бэрхшээлийг сайн мэддэг болохоор тэдэнд туслахын тулд энэ мэргэжлийг сонгосон.

    -Та АНУ-ын Галаудетын их сургуульд Монголд байдаггүй нарийн мэргэжлийг эзэмшсэн байна. Олон улсын туршлагаас харахад сонсголгүй хүүхдийн боловсролд хэдэн наснаас нь эхэлж анхаардаг юм бэ?
    -АНУ-ын Галлаудетын их сургууль нь дэлхийн сонсголгүй хүмүүсийн дээд боловсрол эзэмшдэг ганц сургууль. Энэ сургуульд 70 гаруй орны сонсголгүй хүмүүс ирж боловсрол, мэргэжил эзэмшдэг гэж хэлж болно. Галлаудетын их сургуульд Канад, Кени зэрэг улсын парламент, Засгийн газрын гишүүн сурч төгссөн. Ер нь гадаадын улс орнуудын парлемантад сонсголгүй хүмүүсийн төлөөлөл оруулдаг жишиг гараад байгаа. Ингэснээр тэд сонсголгүй хүмүүсийг төлөөлөн, тэдний эрхийн хүрээнд оновчтой хууль батлуулж чаддаг.

    Тухайлбал, Кени улсын парламентийн гишүүн төрөлхийн сонсголгүй Никсон Какири Галлаудетийн их сургуулийг сурч төгссөн. 150 жилийн түүхтэй энэ сургууль нь нийт 2000 гаран оюутантай. Тэгэхдээ тэдгээрийн 40 хувь нь жирийн сонсголтой хүмүүс байдаг. Галлаудет их сургуульд улс төр судлал, бизнес, урлаг зэрэг олон төрлийн мэргэжил олгодог. Би боловсрол судлалын тэнхимд сонсголгүй хүүхдийн боловсролын чиглэлээр суралцсан. Тэнд ер нь сонсголгүй хүүхдийг хүрч болох тэр боломжит түвшин хүртэл хэрхэн хөгжүүлэх вэ, тэднийг жирийн сонсголтой хүүхдийн хэмжээнд хүртэл хэрхэн сургах талаар нарийн мэргэжлийн арга зүй, техник заадаг.

    Би тэнд дохионы хэлний хэл шинжлэл, тусгай хэрэгцээт боловсролын арга зүй, мэргэжлийн чиг баримжааг онол практик хослуулан сурсан.

    Олон улсын сонсголгүй хүүхдийн боловсрол судлалд сонсголгүй хүүхдийг төрсөн цагаас нь буюу 0 настайгаас нь л анхаарч, тэднийг 0-3 насанд нь хэл сэтгэхүйг нь хөгжүүлэх шаардлагатай гэж үздэг. Ер нь 0-3 насны хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн сургалтын байгууллага нь хөгжлийн бэрхшээл тус бүрээр нь буюу хөдөлгөөний, харааны, хэл яриа, сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийнх гэх мэтээр тус тусдаа байдаг. Харин манай боловсролын салбарт энэ 0-3 насны хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн сургалтын байгууллага огт байхгүй. Зарим хүмүүс энэ байгууллагыг яслитай андуураад байдаг. Ясли нь асрах газар болохоос сургалтын байгууллага биш юм.

    -Манайд сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийг хөгжүүлэхэд юуг анхаарах хэрэгтэй байна вэ?
    -Би хувьдаа сонсголгүй хүүхдийн боловсролд анхаарсан бодлого хэрэгжүүлэхдээ олон улсын туршлагыг нэвтрүүлах хэрэгтэй юмуу гэж боддог. Олон улсад сонсголгүй хүүхдийн боловсролд орчин болох залгамж холбоог чухалчлан үздэг. Тухайлбал: 0-3, 3-6 насныханд зориулсан цэцэрлэг болон 1- 12 ангийн ЕБС-ийг бүгдийг нь нэг хотхонд төвлөрүүлэн байгуулахыг зөвлөдөг. Гэтэл манайд 29-р сургууль гээд нэг газар, 186-р цэцэрлэг буюу хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн цэцэрлэгт сонсголгүй хүүхдээ хамруулаад нөгөө газар байгуулчихсан, дээр нь 0-3 насны сонсголгүй хүүхдийн сургалтын байгууллага ерөөсөө байхгүй. Өөрөөр хэлбэл, бид боловсролын буруу системтэй, дээр нь боловсролын залгамж холбоо алга байна. Сонсголгүй хүүхэд 186-р цэцэрлэгт дохионы хэлээ сайн сурдаг боловч 29-р сургуульд элсэхэд багш нар нь дохионы хэлээр ярихыг хориглож зөвхөн бичих, амны хайрцагнаас унших хэрэгтэй гэж үздэгээс хүүхэд цэцэрлэгт сурсан хэлээ мартаж эхэлдэг. Үнэндээ манай улсад 0-3 насны сонсголгүй хүүхдийн боловсролын байгууллага байхгүйгээс сонсголгүй хүүхдүүд хэлээ сурах сайхан цагаа алчдихдаг. 29-р сургуулийн 1-р ангид орж байгаа хүүхдүүд харахад л долоон настай боловч хэл сэтгэхүйн хөгжил нь нэг настай хүүхдийнхтэй адилхан байдаг. Тэд өөрсдийн төрөлх хэл буюу дохионы хэлээ огт сураагүй учраас огт хэл байхгүй, наад захын харилцааны мэдлэг чадваргүй байдаг. Үүнээс болж уг хүүхэд хохирч өөрт тохирсон боловсрол эзэмшиж чадахгүй болдог.

    -Сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийн хэл яриа, бичгийн чадвар муу байх нь бий. Үүнийг сайжруулахын тулд боловсролын салбар хэрхэн анхаарах ёстой бол?
    -Ер нь бол сонсдог үгүйг үл харгалзан бүх хүүхэд байгалиас заяасан хэл сурах төрөлхийн чадвартай байдаг. Энэ чухал үе нь хүүхдийн төрсөн цагаас 4-6 нас хүртэл үргэлжилдэг. Яг энэ үед нь сонсголгүй хүүхдэд дохионы хэлийг нь маш сайн эзэмшүүлэх буюу эх хэл нь болгон сургах ёстой юм. Хэрэв энэ чухал үед нь хүүхдэд хэлийг нь сургахгүй алдвал тэр хүүхэд хэзээ ч хэлээ төгс сурдаггүй болохийг олон жилийн судалгаа баталсан байдаг. Тиймээс манайд сонсголгүй хүүхдийг 0-3 насанд нь сургах газар хэрэгтэй байна. Хэрэв энэ л насанд нь дохионы хэл сургаж чадвал тэд цаашид жирийн хүүхэдтэй ижил түвшинд сурч боловсрох боломжтой болох юм. Харамсалтай нь манай боловсролын системийн гажуудлаас болж сонсголгүй хүүхдүүд аль хэзээний хэлээ сурахаасаа өнгөрсөн буюу 7-8 насандаа сургуульд орж байна.

    -Манайд хэдэн насанд нь дохионы хэлийг заадаг юм бэ?
    -186-р цэцэрлэгийн хүүхдүүд тэнд орсон цагаасаа дохионы хэлээ сурдаг. Гэтэл 29-р сургуульд дохионы хэлийг хэл гэдэг утгаар нь албан ёсоор 6-р ангиас нь эхэлж заадаг. Өөрөөр хэлбэл, 29-р сургууль нь хүүхдийг 1-р ангид ороход нь хэлийг нь заахгүй харин бичиж уншиж, амны хайрцагнаас харж ойлгодог болгоход анхааран ажилладаг. Огтын хэл байхгүй хүүхдэд бичиг үсэг заана гэдэг үнэндээ хэцүү, маш хүнд ажил. Сонсголгүй хүүхдийн гол харилцааны хэрэглэгдэхүүн нь дохионы хэл. Дохионы хэл хэрэглэхгүйгээр зөвхөн амны хайрцагнаас уншаад тэр хүүхэд боловсрол эзэмшинэ гэж байхгүй. Манай улсад ядаж л цэцэрлэг, сургууль аль алинд нь дохионы хэлийг хэрэглэж хүүхдийн боловсролын залгамж холбоог бий болгомоор байна.

    -Сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийн хувьд дохионы хэл нь боловсрол эзэмших чухал хэрэгсэл нь мөн үү?
    -АНУ-д сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийн боловсролд анхаарч, хүүхдийн тусгай хэрэгцээ, боловсролын чанарыг хуулиндаа нарийн зааж өгсөн байдаг. Тиймээс сонсголгүй хүүхдүүд өндөр боловсрол эзэмшиж, нийгэмд жирийн сонсголтой хүнээс огт ялгаагүй үүрэгтэй оролцож чаддаг. Тэнд эрт оношлогооны систем буюу хүүхдийг төрсний маргааш нь сонсголын бэрхшээлтэй эсэхийг оношилдог хууль байна. Хүүхдийг сонсголгүй болохыг мэдсэн дариуд дохионы хэл сургах үйл ажиллагааг эхлүүлнэ. Сонсголгүй хүүхдийн бүх шатны боловсролын байгууллага буюу цэцэрлэг, сургуульд хичээдийг 100% дохионы хэлээр заадаг.

    Манай улсад дохионы хэлийг хэл биш зангаа гэж ойлгоод байдаг. Монгол Улсын хэмжээний сонсголгүй хүүхдийн ганц сургууль нь амны хайрцагнаас уншуулах арга зүйг хэрэглэдэг тул Монгол дохионы хэл нь өндөр түвшинд хөгжиж чадаагүй л дээ. Гэхдээ манайд дохионы хэлийг цэцэрлэг, сургууль аль алинд хэрэглэж, хоорондын уялдаа холбоог нарийн сайн болгож чадвал сонсголгүй хүүхдийг ч, Монгол дохионы хэлийг ч хөгжүүлэх боломж нь бий. Дохионы хэл нь яагаад чухал байдаг вэ гэхээр энэ нь хүүхдийн эх хэл, суурь хэл нь болж өгдөг. Хүүхэд эх хэлээ хэдийн чинээ сайн эзэмшинэ төдий чинээ 2, 3 дахь хэлээ сурах, мэдээлэл олж авах, сэтгэхүйгээ хөгжүүлэх боломжтой болно. Тухайлбал, АНУ- д сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдэдтэй төрсөн цагаас нь л дохиогоор харилцаж хэлийг нь сургаснаар тэр хүүхэд ердөө долоо, найман сартайдаа дохиогоор ярьж эхэлдэг. Бүр өгүүлбэрээр ярьдаг. Жишээ нь, “тэр мод байна”, “энэ бол арслан” гэх мэт. Жирийн сонсголтой хүүхэд аман ярианы хэл дээрээ тулгуурлан бичгийн хэл, гадаад хэл сурдаг бол сонсголгүй хүүхэд суурь дохионы хэл дээрээ тулгуурлан тухайн улсынхаа бичгийн хэлийг хоёрдогч хэлээ болгон сурдаг. Тиймээс дохионы хэл нь сонсголгүй хүүхдийн хөгжилд шийдвэрлэх үүрэгтэй байдаг байна.

    Эх сурвалж: Зууны Мэдээ сонин

  • Балжиннямын НАМИРАА

    Б.Намираа нь 12 настай байхдаа өвчний улмаас сонсголоо бүрэн алдсан. 2005 онд МУИС-ийг Эх бичиг судлаач, Төвдөч мэргэжлээр бакалавр зэрэгтэй, 2007 онд МУБИС-ийг Боловсрол судлаач мэргэжлээр магистр зэрэгтэй төгссөн. 2009- 2013 оны хооронд АНУ-ын Галлаудет их сургуульд суралцаж Тусгай хэрэгцээт боловсрол (нарийн мэргэжил нь сонсголгүй хүүхдийн ерөнхий боловсрол, заах аргазүй) болон Сонсголгүй хүүхдийн эрт оролцооны боловсролоор 2 мастер зэрэг хамгаалсан. Тэрээр сонсголгүй хүүхдийн хос хэл, соёлын боловсролын болон эрт оролцооны боловсролын Монгол Улсын хэмжээний цор ганц мэргэжилтэн юм.

    “Сонсголын бэрхшээлтэй хүүхэд, түүний боловсрол” номын зохиогч

    Тэрээр Үндэсний номын санд төслийн ажилтан, МУБИС-д тусгай хэрэгцээт боловсролын багшаар ажиллаж байсан. Тэрээр Монголын сонсголын бэрхшээлтэй хүүхдийн боловсролын түвшин дэлхийн чиг хандлагаас хэдэн арван жилээр хоцорч, тэр хэмжээгээр мянга мянган сонсголын бэрхшээлтэй иргэд, хүүхдүүд хохирч үлдэж байгааг сонсголгүй хүүхдийн тусгай 29-р сургуульд сурч байх үедээ ажиглан мэдэж тэрхүү хоцрогдмол байдлыг халж Сонсголгүй хүүхдийн боловсролыг шинэ шатанд гаргаж олон зуун сонсголгүй хүүхдүүдийг бүрэн чадамжаараа суралцаж мэдлэг чадвар, оюун сэтгэхүйн хувьд жирийн сонсголтой иргэдийн хэмжээнд хүртэл хөгжүүлэхийг хичээн ажиллаж байна.

    Тэрээр Галлаудет их сургуульд мастер хамгаалсан бүтээлээрээ төсөл боловсруулж “Дохионы хэлний хэлмэрч орчуулагчдын холбоо” ТББ- тай хамтран 2014 оны 9-р сараас Монголын анхны Сонсголгүй хүүхдийн эрт оролцооны боловсрол болон 29-р сургуулийн бага ангид “хос хэл, соёлын арга зүй”-н ангиудыг АНУ-ын Олон Улсын Хөгжлийн Агентлагийн (USAID) буцалтгүй тусламжаар нээн ажиллуулж байна. Төслийн хамт олон болон USAID байгууллага нь уг шинэ тутам боловч олон улсын жишиг, чиг хандлагад нийцсэн сонсголгүй хүүхдийн эрт оролцоо, хос хэл, соёлын арга зүйг цаашид нутагшуулан хөгжүүлж, улам өргөжүүлэн дэлгэрүүлэхээр хичээн ажиллаж байна.

    Ярилцлага унших

    https://www.facebook.com/Namiraausa

  • Доржсүрэнгийн БОЛДБААТАР- Хятад судлаач, нэрт орчуулагч

    Нэрт орчуулагч, доктор, профессор

    Д.Болдбаатар нь 1963 онд Улаанбаатар хотод төрсөн. 1986 онд МУИС-ийг хятад судлаач мэргэжлээр, 1992 онд БНХАУ-ын Шань Дуны их сургуулийг хятад хэлний орчуулагч мэргэжлээр тус тус төгссөн. Төгссөн жилдээ МУИС-д нэг жил ажиллаад 1987 онд Монголын Радиогийн хятад хэлний редакцид орчуулагч редактороор ажиллаж эхэлсэн.Боловсролын байгууллагад 16 жил ажиллаж байгаагаас энэ хамт олны дотор 12 жил ажиллаж байна.1998 онд Дорно Дахины дээд сургуулийн дэргэдэх гадаад хэлний тэнхимийг үүсгэн байгуулж, 2001 оноос тус сургуулийг бие даасан сургууль болгон үүсгэн байгуулж өнөөдрийг хүртэл зөвлөх багшаар ажиллаж байна.

    Д.Болдбаатар нь тус сургуулийг удирдах хугацаандаа түрээсийн байранд 2 жил хичээллүүлж, 2002 онд Баянзүрх дүүргийн 2-р хорооны нутагт одоо байрлаж байгаа барилгыг 27.000.000 /хорин долоон сая/ төгрөгөөр худалдан авч өөрийн байртай болгож, дээрх хөрөнгийн эх үүсвэрийг сургууль хөгжүүлэх үүсгэн байгуулагчийн сангаас болон сургуулийн үйл ажиллагааны ашгаас төлөх талаар санаачлагатай ажиллаж, богино хугацаанд төлбөрийг бүрэн барагдуулсан билээ. Үүний зэрэгцээ сургуулийн стратеги төлөвлөгөө, мастерт төлөвлөгөөнд тусгагдсан сургуулийн хөгжлийн төлөвлөгөөний дагуу сургуулийн эргэн тойрны 5700м2 газрыг Баянзүрх дүүргийн Засаг Даргын 2004 оны 05 сарын 27-ний өдрийн 113 дугаар захирамжаар өөрийн эзэмшилд авч, сургуулийн шинэ барилгын ажлын үндсийг тавиад байна.

    Манай сургууль нь хятад хэлний сургалтаар сүүлийн 5 жил дараалан амжилт олж, Улсын олимпиадад 3 удаа тэргүүн байр, 1 удаа 3-р байрны шагнал авч, Олон улсын хятад хэлний “Гүүр” олимпиадад 2 удаа Монгол улсаа төлөөлөн оролцсон, өөрийн сургалтын системийг бий болгож, дээд боловсролын системд байр сууриа олж чадсан сургууль билээ.

    Д.Болдбаатар нь сургуулийн сургалт хүмүүжлийн ажлыг зөв зохистой удирдлагаар хангаж, өөрийн гэсэн сурогалтын тогтсон арга барилтай болж ирлээ. Сургалтын ажлын хажуугаар эрдэм шинжилгээний болон орчуулгын олон бүтээл туурвиж байгаа билээ. Түүний сүүлийн уран бүтээл 2011 онд орчуулагдсан “Чонон сүлд” роман нь 2011, 2012 оны шилдэг бүтээл болж шалгарлаа. Мөн

    Түүнчлэн монголынхоо зохиолчдын зохиол бүтээлээс хятадын ард түмэнд танилцуулах зорилгоор Д.Нацагдоржийн “Ламбагуайн нулимс”, “Соѐлыг гайхав” зэрэг олон зохиолчдын өгүүллэгийг монголын радиогийн хятад хэлний нэвтрүүлгээр радио зохиомж болгон нэвтрүүлсэн байна. Мөн хятад хэлнээс Хуань Жу гэг 24 ангит телевизийн кино зэрэг олон арван киног орчуулан монгол түмэндээ танилцуулсан байна. Мөн эрдэм шинжилгээний бүтээл “Кино орчуулгын уран чадварын асуудал” сэдвээр хамгаалсан бүтээл нь олон арван залуу орчуулагч нарт үнэт гарын авлага болон хэрэглэгдэж байна. Мөн “Гадаад хэл төгс сурахуйн нууц” бүтээл нь гадаад хэл судлаж буй олон хүмүүсийн ширээний ном болжээ.

    Д.Болдбаатар нь гэр бүлтэй, ам бүл-3. Эхнэр С.Туяагэрэл нь тус сургуулийн захирал, охин Б.Билгүүн “Наматик” ХХК-д ахлах аудитаар ажиллаж байгаа. Ял шийтгэл хүлээж байгаагүй. 1995 онд Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар шагнагдсан. Зан харьцааны өндөр соёлтой, өргөн мэдлэгтэй, бусдыгаа хүндэтгэж, өөрийгөө хөгжүүлэх монгол ухааныг дээдэлж, заах арга, сурган хүмүүжүүлэх ажилдаа ашиглаж чаддаг, оюунлаг сэхээтний нэг юм.

  • МОНГОЛЫН АВЬЯАСЛАГ УРАН БҮТЭЭЛЧИД

    ЗУРААЧ БАДАМЫН ОТГОНТҮДЭВ

    БАРИМАЛЧ А.ОЧИРБОЛД

    КУРАТОР Ц.ЦЭНДПҮРЭВ

    ЗУРААЧ Б.БОЛД Монгол кино нэгтгэлийн ерөнхий зураач

    ФОТО ЗУРАГЧИН С.ЦАЦРАЛТ

    БАЛЕТЧИН АЛТАНХУЯГ

    ЗУРААЧ ГЭРЭЛ

    АЛДАРТ ХӨӨМИЙЧ Н.СЭНГЭДОРЖ

    ЖҮЖИГЧИН Р.АНХНЯМ

    ЯТГАЧ Ч.МӨНХ-ЭРДЭНЭ

    ЗУРААЧ Р.БАТЦЭНГЭЛ

    КИНО ЗОХИОЛЧ Л.ТАВАНБАЯР

    ДУУЧИН Б.АМАРХҮҮ

    ХӨГЖМИЙН ЗОХИОЛЧ Б.ШАРАВ

    БАРИМАЛЧ Л.ГАНТӨМӨР

    ЖҮЖИГЧИН Б.АМАРСАЙХАН

    НАЙРУУЛАГЧ Н.НАРАНБААТАР

    ӨВ СОЁЛ СУДЛААЧ, ПРОДЬЮСЕР Д.ГАНПҮРЭВ

    ХӨГЖМИЙН ЗОХИОЛЧ ЧИНБАТ

    ИМИЖ СУДЛААЧ Ш.МАНДАЛМАА

    ЗУРААЧ Н.ОРХОН

    ДУУЧИН С.ЖАВХЛАН

    ДИЗАЙНЕР Д.АРИУНДЭЛГЭР

    ДУУЧИН, ХӨГЖИМЧИН Б.БАТ-ӨЛЗИЙ

    ЗУРААЧ Э.ОТГОНБАЯР

    УРАН БАРИМАЛЧ, ШОГ ЗУРААЧ Н.ОРГИЛ

    ЦААСАН УРЛАЛ Д.ОДГЭРЭЛ

    ЗУРААЧ ҮРЖИНХАНД, ХОНГОРЗУЛ

    ДИЗАЙНЕР Ү.ЮМЖИР

    ЗУРААЧ ВАНДАНГИЙН УНДРАА

    КЕРАМИК УРЛААЧ У.ОДМАА

    ДИЗАЙНЕР Ц.ОЮУНАА

    ХАРАНГА ХАМТЛАГ

    ЗУРААЧ ГАНБААТАР

    ЗУРААЧ А.ЧАДРААБАЛ

  • Content Summit Mongolia | Дэлхийд өрсөлдөх Монгол контентыг бүтээе! 2015/12/03

    “Дэлхийд өрсөлдөх Монгол контентыг бүтээх талаар хэлэлцэж, шийдэл гаргах” зорилго бүхийМонголын контент үйлдвэрлэлийн салбарынхан нэг дор чуулах хамгийн том, хамгийн олон оролцогчидтой “Content Summit Mongolia” арга хэмжээ 2015 оны 12 сарын 03-нд МҮЭСТО-нд болно.
    -> Мэдээ
    -> Кино
    -> Видео
    -> Дуу хөгжим
    -> Комик, анимэйшн
    -> Дизайн, гэрэл зураг
    -> Ном
    -> Сошиал медиа контентийн салбарынхан бүгд нэг дор чуулна.

    Арга хэмжээг дэмжигч, хамтран зохион байгуулагч
    Mongol Content LLC Bloomberg TV Mongolia Maxima Consulting

    Дэмжигч CreativeMongolia

    Бүртгэл => www.contentsummit.mn

  • Ш.Алтанбадралт: Орчин үеийн технологийг үйлдвэрлэлдээ нэвтрүүлсэн компаниудыг Монгол руу татахын тулд Шинжлэх ухааны чөлөөт бүс байгуулах боломжтой

    Өнөөдөр орчин үеийн Дэлхийн шинжлэх ухааны ололт амжилттай мөр зэрэгцэн судалгаа, шинжилгээ хийдэг, Монголд мэдлэгийн эдийн засгийг хөгжүүлэх чадвар, потенциал бүхий монгол залуучууд цөөнгүй болж. Тэдний нэг болох Саудын Арабт Абдулл хааны сургуульд ажиллаж байгаад ирсэн, генийн инженерчлэлээр мэргэшсэн Ш.Алтанбадралттай ярилцсанаа хүргэе.

    Таны хувьд Монголд орчин үеийн шинжлэх ухааны мэдлэг шингэсэн үйлдвэрлэл хөгжүүлэх ямар боломжуудыг харж байна вэ?

    Монголчууд хангалуун амьдрахын тулд эдийн засгийг яаж хөгжүүлэх вэ гэдэг гарцыг дээр, дооргүй хайж байна. Харин орчин үеийн ертөнцөд зарим улс үсрэнгүй хөгжөөд байгаагийн гол учир нь эдийн засгийг шинжлэх ухаантай холбож өгсөн явдал. Монгол улсын хувьд хүний мэдлэг шингэсэн технологийг эдийн засагт хэрхэн нэвтрүүлэх вэ гэдгээ зөв тодорхойлчих юм бол энэ гарц амархан олдоно.

    Бид өөрсдөө бүхнийг эхнээс нь судлаад шинэ технологиуд бий болгоно гэвэл маш их цаг орно. Харин өдий болтол хүн төрөлхтний хуримтлуулсан технологиудыг манайх аваад ашиглавал Монголд маш том орон зай байна. Хөгжингүй орнуудад бий болсон санаанууд нь бүгд үйлдвэрлэлд нэвтэрсэн байдаг учраас шинэ технологи гаргахын тулд нээлт хийх хэрэгтэй болдог. Харин Монголд ямар ч нээлт хийх хэрэггүй, өөрсдийнхөө хэрэгцээнд таарсан технологиудыг эзэмшээд эдийн засгаа хөгжүүлэх боломжтой. Хятадын үсрэнгүй хөгжсөний учир нь ердөө энэ. Гэхдээ хятадууд барууны технологийг бодитоор нь хулгайлж авчраагүй, 1970-аад оноос оюутнуудаа өндөр хөгжилтэй орнуудад улсын зардлаар сургаж эхэлсэн. Ингэхдээ судалгааны бүх чиглэлийг хамруулсан. Эдгээр оюутнууд 1990-иэд оноос эх орондоо сурсан, мэдсэнийхээ үр шимийг гаргаж эхэлсэн. Барууны технологиудыг эзэмшсэн хятад залуучууд ирээд ижил төстэй компаниуд байгуулж эхэлсэн. Ингээд бодохоор 1970-аад оны бодлогын үр дүн 20 дугаар зууны сүүлээр гарч Хятад улсын эдийн засаг дэлхийд хоёрт орсон.

    Монгол улс 2000-аад оноос оюутнуудаа гадаадад олноор сургаж эхэлсэн. Тэр үед гадаад явсан залуучуудын нэг нь би. Хөгжингүй оронд боловсрол эзэмшсэн хүмүүс эх орондоо ирэх хандлагатай байдаг. Миний хувьд Монголдоо мэдлэгийн эдийн засгийг хөгжүүлэхэд бага ч болов хувь нэмэр оруулъя гэсэн бодол өвөрлөж ирсэн.

    Монголд ирээд сар гаруйхан болж байгаа учраас эрх зүйн орчноо дөнгөж судлаад эхэлж байна. Шинжлэх ухаан, эдийн засаг хоёрыг холбох анхны алхмууд хийгдэж байгаа юм байна. Шинжлэх ухааны байгууллагын дэргэд гарааны компани байгуулах гэдэг санаа их зүгээр санагдсан. Мэдлэг шингэсэн үйлдвэрлэл хөгжих эрх зүйн орчин бүрдсэн байна. Гэхдээ хэтэрхий цөөхөн гарааны компани байна. Тэднийг бүх талаар нь дэмжих хэрэгтэй гэж бодож байна.

    Түүнээс гадна гарааны компаний талаар өргөн далайцтай сурталчилгаа дутагдаад байх шиг. Магадгүй энэ талаар мэдээгүй ч үйлдвэрлэлд нэвтрэх санаа боловсруулчихсан судлаачид байгаа ч юм билүү.

    Манай эрдэмтэд төсөлдөө санхүүжилт олох боломжоор маш хомс байдаг. Дэлхийн жишигт шинжлэх ухааны төслийг санхүүжүүлэх тогтолцоо ямар байдаг юм бол?

    Амжилттай үйл ажиллагаа явуулж байгаа, үйлдвэрлэлээ тэлэх сонирхолтой, мөнгөтэй компаниудыг шинжлэх ухааны байгууллагуудтай холбож өгдөг нэг хэсэг байдаг. Тэр холбоосын үүргийг гүйцэтгэдэг бүтэц, механизмыг сайн хөгжүүлэх хэрэгтэй. Шинжлэх ухааны ололтыг соргогоор ашиглаж чадсан компаниуд л тэргүүлэгч байж чаддаг. Эрдэмтдийн төсөлд хөрөнгө оруулах сонирхолтой бизнесменүүд Монголд байгаа гэж би бодож байна. Миний мэдэхээр “Гацуурт” компани газар тариалангийн салбарт хамгийн сүүлийн үеийн технологийг нэвтрүүлчихсэн байх жишээтэй. Бизнесменүүд маш сайн сэтгэдэг. Монголд ийм гарц байна, даанч хэрэгтэй судалгааг нь хийх хүн олдохгүй байна гээд явж байгаа бизнесменүүд байхыг үгүйсгэхгүй. Баргийн судалгааг хийчих чадвартай залуу эрдэмтэд ч цөөнгүй байгаа. Судлаач ч бас өөрөө танай ийм асуудлыг шийдээд өгөх төсөл надад байна гээд санал тавибал хүлээж авах хүмүүс байгаа. Жишээ нь Монголын пивоны том компаниуд гол түүхий эд болдог нэгэн төрлийн арвайг гаднаас авдаг. Тэгвэл Монголд тийм арвайг үржүүлэх санаа гарвал дэмжих хүмүүс байгаа. Зөвхөн эрдэмтэн, бизнесмен хоёрыг холбох холбоос л дутагдаад байна.

    Дараагийн нэг арга нь гадаадаас хөрөнгө оруулж судалгаа хийлгэх. Үүний тулд гадаадын компаниудыг татах өвөрмөц нөхцлийг бий болгох ёстой. Энэ нөхцлийг голдуу “чөлөөт бүс”-ийн зарчмаар шийддэг. Монголд Халх голын чөлөөт бүс, Алтанбулагийн чөлөөт бүс гэж байгаа боловч харамсалтай нь амжилт олохгүй байна.

    Орчин үеийн технологийг үйлдвэрлэлдээ нэвтрүүлсэн гадаадын компаниудыг Монгол руу татахын тулд Шинжлэх ухааны чөлөөт бүс гэдгийг байгуулах боломжтой. Үүний тулд төрөл бүрийн татварын хөнгөлөлт байх хэрэгтэй болно.

    Тэгвэл таны ажиллаж байсан Саудын Арабын элсэн цөлд шинжлэх ухааны мэдлэгийг эдийн засагт яаж нэвтрүүлж байна вэ?

    Би Саудын Арабт Абдул хааны Их сургуульд ажиллаж байсан. Уг сургууль бие даасан шинжлэх ухааны хот байдлаар хөгждөг. Ойрын зорилго нь гадаадын өндөр технологиудыг оруулж ирэх. Хэтийн зорилго нь Дэлхийн технологиудын төв болох. Зарим жил 365 хоног бороо ордоггүй элсийн цөлийн улс ингэж сэтгэж байна. Абдул хааны их сургууль нь дээр миний хэлсэнчлэн Шинжлэх ухааны чөлөөт бүсийн зарчмаар үйл ажиллагаа явуулдаг. Өөрөөр хэлбэл тэнд Саудын Арабын хууль дүрэм үйлчлэхгү, зөвхөн олон улсын дүрмийг дагана. Гадаадаас ирсэн судлаачид тав тухтай амьдрах орчныг нь бүрдүүлээд өгчихсөн. Өндөр хөгжилтэй оронд өгдөг цалингаас 2 дахин илүү цалин өгдөг. Түүнээс гадна тухайн судлаачийн боловсруулж буй төслийг нь санхүүжүүлдэг. Ийм аятайхан нөхцөл зарлачихаар гадаадын судлаачид баг болоод бэлэн төсөлтэйгээ, бэлэн технологитой хүрээд ирдэг. Гэхдээ тэр технологийн лицензийг Саудын Араб эзэмшинэ. Ингэснээр хамгийн сүүлийн үеийн технологиуд Саудын Арабын үйлдвэрлэлд нэвтэрдэг. Нэг том төсөл хийсэн судлаачид дараагийн судалгаагаа хийхэд мөнгөөр хангалттай.

    Энэ сургууль байгуулагдаад зургаахан жил болж байгаа. Дээр нь бид Саудын Араб бол мусульман шашинтай, хорио цээрийн маш хатуу системтэй орон гэдгийг бодох хэрэгтэй. Тиймээс уг сургууль нь гадуураа 3 давхар торон хашаатай, харуул хамгаалалттай. Ямар ч татваргүй учраас гадаадын компаниуд энэ сургуульд дуртай хөрөнгө оруулдаг.

    Ер нь Саудын Араб, Катар, Кувейт, АНЭУ зэрэг Арабын орнууд энэ жишгээр явж байгаа. Эдгээр улс тус бүрдээ эдийн засаг, шинжлэх ухааны чөлөөт бүстэй. Шинжлэх ухааны олон арван жилийн бааз суурьгүй манайх шиг орнуудын хувьд Шинжлэх ухааны чөлөөт бүс байгуулах нь хамгийн зөв арга. Бэлэн болсон мэдлэгийг ашиглах нөхцлийг л бүрдүүлчих хэрэгтэй.

    Монголд ирээд юу хийж байна вэ?

    Их сургуулиудын хотхон байгуулах төсөл дээр ажиллаж байна. Бидний эцсийн зорилго бол Шинжлэх ухааны чөлөөт бүс байгуулах. Их сургуулиудын хотхон байгуулчих юм бол дэргэд нь ийм бүс байгуулах бололцоо бүрдэнэ гэж үзэж байна. Хотхоныг Багануур дүүрэгт байгуулахаар болсон. Монголд шинжлэх ухааны чөлөөт бүс байгуулчихвал оюутнууд дадлага хийх бааз суурь бий болж, гадна, дотны компаниудаас хөрөнгө оруулалт нэмэгдэнэ.

    Та Саудын Арабт ямар чиглэлээр ажиллаж байсан бэ?

    Миний үндсэн чиглэл бол ургамал судлал. ХААИС-ыг агрономич мэргэжлээр төгссөн. АНУ-д мастер, докторын зэрэг хамгаалсан. Генийн инженерчлэлийн чиглэлээр мэргэшсэн. Миний судалгаануудын гол зорилго бол хөдөө аж ахуйн салбарт ургамлын гарц, ургалтыг хэрхэн сайжруулж, бүтээгдэхүүний чанар, хэмжээг дээшлүүлэх.

    АНУ-д нэг жил ажилласны дараа манай төслийн баг Саудын Арабт очсон. Манай баг давсанд тэсвэртэй ургамал бий болгох төсөл дээр ажилласан. Газар тариалан өндөр хөгжсөн орнуудад хөрс нь давжсан байдаг. Давсжсан хөрсөнд ургамлын гарц буурдаг. Саудын Арабын хөрс нь угаасаа давсархаг учир манай төслийг сонирхсон юм.

    Үүнээс гадна чихрийн шижин өвчнийг эмчлэх, урьдчилан сэргийлэх талаар судалгаан дээр ажилласан.

    Эх сурвалж: http://vip76.mn/content/34875

  • Зөгийн бал, хэрэглээ, ашиг тус

    Зөгийн балыг сайн, сайн гэж хүмүүс ам дамжин ярьдаг. Мөн чанартаа яг юунд хэрэгтэй, түүний анагаах чадварын талаар тэр бүр мэддэггүй. Иймээс миний бие та бүхэндээ зөгийн балны үндсэн мэдээллийг хүргэе. Зөгийн бал нь зөгий цэцгийн тоосыг хөлөндөө шавж үүрэндээ авчирсны дараа биеэсээ ялгаруулах шүүрэлтэй хольж хийсэн нийлмэл бүтээгдэхүүн юм. Зөгий балыг бүлийн хүнсний хэрэгцээнд зориулан боловсруулж, нөөцөлдөг. Нарийн нийлмэл бүтээгдэхүүн учраас үйлдвэрлэлийн болон гар аргаар хийх боломжгүй. Харин зөгийн аж ахуй эрхэлдэг хүмүүс зөгийн өвөл идэх гэж зунжин нөөцөлсөн балыг хураан авч оронд нь элсэн чихрийн уусмалыг бага хэмжээний балтай хольж өгдөг. Харин өнөөдөр Монголд зарим нэг хүмүүс тэрхүү чихрийн уусмалыг бал хэмээн зарж байгаа нь харамсалтай. Зөгийн бал нь найрлага дэх цэцгийн тоосноос хамаарч өөр өөр өнгөтэй байх боловч цэвэр бал үндсэн хоёр өнгөтэй.

    a. Арапсны хэмээх алтлаг шар өнгөтэй шингэвтэр бал
    b. Гурвалжин будааны хэмээх хар хүрэн (кола шиг) өнгөтэй өтгөн бал. Эдгээрийн аль аль нь жинхэнэ бал гэдэг нь үнэн боловч арапсны бал нь дотроо байгалийн сахарозын бага зэрэг хольцтой байдаг. Энгийн үгээр бол арапсны шингэн шар бал нь дотроо бага хэмжээний элсэн чихэр агуулдаг гэсэн үг. Харин гурвалжин будааны хэмээх хар хүрэн бал нь 100% фруктозын агууламжтай (сахар биш) учир эрүүл мэндэд хамгийн сайн болох нь нотлогдсон билээ. Гадны оронд үйлдвэрлэгдсэн зөгийн бал нь Монгол хүний биед төдийлөн сайн нийцдэггүй учраас эмчилгээний чанараа алддаг юм байна. Зөгийн бал яагаад хүнд хэрэгтэй вэ? Дэлхий дээрх хүнсний бүтээгдэхүүнүүд дотроос хамгийн сайн хадгалалт даадаг нь зөгийн бал юм. 2000 орчим жилийн өмнөх Египетийн пирамидаас олдсон хатсан зөгийн балны үлдэгдэл нь найрлага дахь шингэнээ алдснаас бус анхны шинж чанараа алдаж муудаагүй нь гайхалтай. Муудах гэдэг үзэгдэл бол биет гадны бактерийн нөлөөнд орж задрах үйл явцыг хэлдэг. Харин зөгийн балан дотор энгийн задлагч бактераас эхлээд онц аюултай томуугийн вирус хүртэл үржиж чаддаггүй. Цэцгийн тоос бол цэцгийн үр удам учраас тэр. Тэгвэл байгаль эх үр удмаа гадны халдвараас хамгаалсан төрөлхийн дархлаатай бүтээдэг. Зөгийн баланд хоорондоо ялгаатай сая сая цэцгийн, тэрбум тэрбум тоос нэгдэн нийлсэн байдаг тул энэхүү дархлалын тогтолцоо нь төгс хамгаалалт гэсэн үг. Бактер үржихгүй л бол өвчин гэж байхгүй. Зөгийн балны энэхүү гайхамшигт шинж чанарыг ашиглан 1990-ээд оны үед ДОХ -ын вирусын халдварыг саармагжуулах эм бүтээж байсан нь амжилттай болсон юм.

    Зөгийн бал ямар өвчинд тустай вэ?
    Юун түрүүнд вирусын гаралтай халдвар буюу энгийн ханиад томуу, төрөл бүрийн харшлаас эхлээд элэгний B,C гепатитийн үед ч халдварыг хязгаарлах зориулалтаар хэрэглэнэ. Дараа нь бактерийн гаралтай халдварын үед гадуур хэрэглэнэ. Энэ нь хэрвээ таны нүдэнд идээт үрэвсэл гарах эсвэл арьсан дээр яр шарх гарах, арьс зүсэгдэж шалбарах, эсвэл мэс заслын дараахи хагалгааны шарханд зөгийн балыг түрхэж хэрэглэх нь асар их үр дүнтэй. Учир нь тэр бүх шарх шалбархайд гадны бактер үржих нөхцлийг 100% хязгаарладаг юм. Зөгийн балыг хэрхэн хэрэглэх вэ? Та эдгээр өвчөлийн үед зөгийн балыг хэрэглэнэ. Хэрэглэх заавар нь тун энгийн шүү дээ. Айл бүрт, албан байгууллага бүрт байдаг цэвэр усны машинаас 500мл хэртэй хүйтэн эсвэл бүлээн (халуун биш) усанд дээд зэргийн “оригиналь” зөгийн балнаас цайны жижиг халбагаар хоёр удаа хийж, сайтар хутгахад л хангалттай. Та өдөрт хэдэн ч удаа уусан болно. Хэрэв тогтмол дэглэм барих бол өдөрт гурван удаа хоол идэхийн өмнө хэрэглээрэй.

    Зөгийн балны дагалдах ашиг тус гэж юу вэ?
    Та зөгийн балтай усыг гурван сар хэрэглэхэд дээрхи өвчлөлүүд бүрэн эдгэрэхээс гадна зөгийн балны дагалдах ашиг тус гарах нь дамжиггүй. Зөгийн балтай усыг уух явцад гарах хүний биед ашигтай үр дүнг дагалдах ашиг тус гэнэ. Зөгийн балтай ус нь амаар ороод бөөрөөр шээс болон гадагшлах хүртэлх ашиг тус нь; -шүдний шарлалт алга болж буйлны үрэвслийг анагаана -хэл ам гэмтэх витамины дутагдал алга болно -хэлний угт бактер үржих, амнаас эвгүй үнэр гарахаа болино -улаан хоолой, залгиур хоолой эрүүлжиж амархан хоолой өвдөх, ангина тусах эрсдлээс хамгаална -мухар олгой ургах өвчнийг мартана -цээж гашуун оргих, ходоодны хүчил ихдэх, хеликобактерийн өвчинг ор мөргүй мартана. -ходоодны шархлаа, нарийн гэдэсний халдвараас урьдчилан сэргийлнэ, ялангуяа “нарийнтах” өвчнөөс хамгаална -бүдүүн гэдэс болон шулуун гэдэсний элдэв өвчнөөс сэргийлж, шамбарам зэрэг ужиг өвчнийг эмчилнэ -бөөр түүгээр дамжаад элэгний хэвийн ажиллагааг дэмжинэ -хорт хавдрын эрсдлийг 70% хүртэл бууруулна. Эрдэмтэд олон жилийн судалгаагаараа зөгийн балны дээрхи ашиг тусыг батласан байдаг юм байна. Хэрэв хүн ходоод гэдэсний тогтолцоогоо эрүүлжүүлж чадвал бие бүхэлдээ эрүүлжинэ. Монголчууд өнөөдөр эрүүл мэнддээ хөрөнгө оруулалт их хийдэг болжээ. Бие эрүүл, зовлон зовиургүй байж л амжилтанд хүрч, гэр бүлтэйгээ жаргалтай байж чадна. Энэ нь ч зөв. Харин жинхэнэ бүтээгдэхүүн хуурамч бүтээгдэхүүн хоёрын ялгааг зөв таньж худалдан авалт хийх нь л чухал. Эрүүл биед саруул ухаан оршино.

    Зөгийн балаар хүнс, эрүүл мэнд, гоо сайхны маш олон төрлийн бүтээгдэхүүн хийж болно. Эндээс хараарай http://tentorium.mn/

    Илүү мэдээллийг: Монголын Зөгийчдийн нийгэмлэгээс http://monapi.mn/

  • Монгол Улс хоёр сая бүл зөгий үржүүлж, 22,072 тонн бал гарган авч Улсаа бүрэн хангаад экспортлох боломжтой

    Монгол Улс жилд 30 гаруй тонн зөгийн бал үйлдвэрлэж байгаа нь чамлахаар тоо. Уг нь манай улс эрс тэс уур амьсгалтай ч хоёр сая бүл зөгий үржүүлж, 22072 тонн бал гарган авах боломжтой гэдгийг доктор Х.Отгонбилэг тооцоолсон юм билээ.

    Тухайлбал, зөгийн аж ахуй эрхлэхэд бэлчээрийн нөөц хамгийн ихтэй газар нь Хэн тийн нуруу бөгөөд Дорнодын Халх гол суманд гэхэд 30 мянган бүл зөгий үржүүлж болно гэдгийг тэрбээр тооцоолжээ.

    Гэтэл монголчууд жилд 150 тонн зөгийн бал импортлоход их хэмжээний ам.доллар зарцуулж байна.

    Хоёр жилийн өмнө гаргасан судалгаагаар манай улсын импортоор авч буй зөгийн балны 31 хувь нь ХБНГУ, АНУ-д 15, Пакистанд 12, БНХАУ, Польш улсад тус бүр найман хувь нь ногдож байв.

    Гаалийн ерөнхий газрын статистикаас ХБНГУ-аас зөгийн бал импортлоход хамгийн их мөнгө зарцуулсныг харж болно. Тодруулбал, 2010 онд тус улсаас монголчууд 250.000 гаруй, 2011 онд 110.000 ам.долларын зөгийн бал импортолжээ. Заавал хоёр сая бүл зөгийтэй болно гэж мөрөөдөхөөс өмнө эхний ээлжинд 30 мянган бүл зөгийтэй болчихвол дотоодынхоо хэрэгцээг бүрэн хангаж чадна гэдгийг Монголын зөгийчдийн нийгэмлэгийн гүйцэтгэх захирал Т.Туяа ярьж байв. Үр дүнд нь жилд зөгийн 240 тонн бал хураан авах боломжтой аж.

    Зөгийн баланд кальци, натрий, магни, иод зэрэг эрдэс бодис бий тул түүнийг зүрх, судасны үйл ажиллагаа, мэдрэлийн болон дархлалын системийг сайжруулж, элэг цөс, дотрын өвчнийг анагаах шидтэй гэдгийг хэрэглэгчид андахгүй болоод буй. Иймээс ч зөгийн балны эрэлт нэмэгдэх нь тодорхой бөгөөд бүтээгдэхүүнээ борлуулах зах зээл хангалттай бий гэнэ.

    Дархан-Уул аймгийн зөгийчин Н.Бээжинхүү “Зөгий үржүүлэх нь ашиг шим ихтэй. Би 10 бүл зөгийнөөс жилд дунджаар 2000 гаруй кг бал авдаг. Захиалга их тул борлуулалтад санаа зовдог гүй” хэмээн ярьж байв.

    1991 онд байгуулсан Монголын зөгийчдийн нийгэмлэгийн мэргэжилтнүүд гадаадын компаниудад Монголын зөгийн балыг амсуулдаг “зуршил”-тай болжээ. Гаднынхан манай зөгийн балд “A” гэсэн дүн тавьдаг бөгөөд худалдан авах сонирхолтой байдаг аж. Гагцхүү жилд хэр хэмжээний бал нийлүүлж чадах вэ гэдэг асуултад манайхан бүдэрчихдэг аж.

    Австри, Япон, Польш, Хонконгийн мэргэжилтнүүд Монголын зөгийн бал нь ховор элементүүдтэй болохыг онцолсон бөгөөд худалдан авах сонирхлоо ч илэрхийлжээ. Тэд тогтмол, их хэмжээгээр нийлүүлэх, зөгийн бал бүтцээ алдахгүй байх ёстой гэсэн шаардлага тавьдаг юм байна. Харин багаар бодоход, зөгийн 300-500 тонн бал үйлдвэрлэж байж экспортлох тухай гаднынхантай ярих ёстой гэсэн.

    Хэдий зөгийн балаа худалдах боломж бий ч бид Унгарын 300 грамм зөгийн балыг 13.5 ам.доллар, БНХАУ-ынхыг 0.8 центээр авч байна. Бас нэг кг импортын зөгийн балыг 15-30 ам.доллараар авч байгаа гэсэн судалгаа бий.

    Одоогоор манай улсад Дорнод, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Дархан-Уул, Дорнод, Төв, Хэнтий, Булган, Увс, Ховд зэрэг аймгийн 20 цэгт 3000 орчим бүл зөгий үржүүлж буй. ҮХААЯ-ны Мал аж ахуйн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Н.Ганибалын ярьснаар ихэнх зөгийн аж ахуйнууд өрхийн аж ахуйн хэлбэртэй, ердөө 30-50 бүл зөгийтэйгээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа аж.

    Нөгөөтэйгүүр, зөгийн аж ахуйгаас авч болох 12 төрлийн бүтээгдэхүүн байдгаас манай улс зөгийн бал, цэцгийн тос, лавыг л авч байгаа гэнэ. Ийнхүү өрхийн аж ахуйгаас хэтрэхгүй байгаа нь багагүй бэрхшээл дагуулдаг гэнэ.

    Тухайлбал, зөгийчид хатан зөгийгөө гарган авч чаддаггүй, зөгий нь өвчин тусаж, олноор үхэхэд хандах мэргэшсэн эмч байдаггүй зэрэг хүндрэл учирдаг байна. Иймээс ч Монголын зөгийчдийн нийгэмлэгийнхэн хатан зөгийн судалгаа хийх лабораторитай болохоор төлөвлөсөн юм билээ.

    Мөн мэргэжлийн зөгийчин бэлтгэхээр төлөвлөжээ. Үхсэн зөгийг ч эмчилгээнд ашигладаг болохоор зөгийн аж ахуй нь ашигтай гэдэг нь ойлгомжтой болов уу. Иймээс ч зөгий үржүүлэхийг хүссэн цөөнгүй хүн манайд бий аж.

    Багахан түүх сөхөхөд, Монголд анх 1959 онд Буриадаас 50 бүл зөгий оруулж ирснээр энэ чиглэлийн аж ахуй хөгжжээ. Социализмын үед зөгийн аж ахуйн чиглэлээр боловсон хүчин бэлтгэсэн ч түүнээс хойш төдийлэн анхаараагүй гэж байна.

    Өнөөдрийн байдлаар зөгийнд хатгуулахаас айгаагүй, энэ чиглэлээр ажиллаж байгаа хүмүүс сонирхлоороо л хийж байгаа болохоос дийлэнх нь зөгийнийхөө талаар номын дуу сонсоогүй хүмүүс юм. Тэдэнд зориулсан гарын авлага ч одоогоор алга.

    Ер нь зөгийн аж ахуйг дөрвөн чиглэлээр эрхэлдэг гэнэ. Нэгдүгээрт, зөгийн балнаас олон төрлийн бүтээгдэхүүн (жилий, лав, цэцгийн тоос, сүүнцэр гэх мэт) гарган авах, хоёрдугаарт, зөгий нь ХАА-н таримал, зарим төрлийн хүнсний ногооны ургацыг 30-300 хувь нэмэгдүүлж, жимс, жимсгэний гарцыг үлэмж хэмжээгээр өсгөдөг тул “нисдэг бордоо” болгон ашиглах явдал аж. Гуравдугаарт, зөгийгөө үржүүлж, бүл, эх зөгийгөө бусдад зарах чиглэлээр ажиллаж болдог байна. Дөрөвдүгээрт, байгаль, экологийн нөхцөлийг тогтворжуулах зорилгоор зөгийн аж ахуй эрхэлж болох юм байна.

    Зөгий нь цэцэгт ургамлын 80 гаруй хувьд тоос хүртээдэг болохоор хүрээлэн буй орчиндоо эерэг нөлөө үзүүлдэг байна. Иймээс ч зөгий уствал дөрвөн жилийн дараа дэлхий сөнөнө гэсэн үг гарсан биз.

    Лавыг гэхэд автомашин, төмөр зам, нисэх онгоц, гоо сайхны үйлдвэрлэлд бас эмийн, протезийн үйлдвэрт эмийн капсул хийх хэв авахад ашигладаг гэж байгаа.

    Бас цэцгийн тоос нь өвчин намдаах, үрэвсэл дарах, эд эсийг төлжүүлэх эмийн чухал бүтээгдэхүүн болдог гээд “ид шид”-ийг нь дурдвал дуусахгүй.

    Нэгэнт нөөц нь, зөгийн аж ахуй эрхлэхийг сонирхсон хүн хангалттай тул цэвэр зөгийн балаа брэнд болгож яагаад болохгүй гэж.

    Монгол Улс ирэх онд 17000, 2015 онд 23000, 2016 онд 30000 зөгийн бүлтэй болохоор зорьж буйг холбогдох мэргэжилтнүүд хэлж байна. Зорилгоо биелүүлж чадвал 2014 онд гэхэд 136, 2016 онд зөгийн 240 тонн бал гаргаж авч чадах нь. Говьд хүртэл балт ургамал байна гэдгийг судлаачид тогтоосон учир хүсвэл тэндээс ч зөгийн бал хурааж болно гэсэн.

    Ц.Болормаа “Өнөөдөр сонин”

    Зөгийн балаар хүнс, эрүүл мэнд, гоо сайхны маш олон төрлийн бүтээгдэхүүн хийж болно. Эндээс хараарай http://tentorium.mn/

    Илүү мэдээллийг: Монголын Зөгийчдийн нийгэмлэгээс http://monapi.mn/