Category: media-content

  • НОГООН МОРЬ- САНСАРААС ХАРАГДДАГ ДЭЛХИЙН ХАМГИЙН ТОМ МОРИЙГ БҮТЭЭХ ОРГАНИК ХҮНСНИЙ КЛАСТЕР ТӨСЛИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ ХӨГЖҮҮЛЭЛТ

    Улсын эдийн засаг нэг салбараас хэт хамааралтай байх ямар байдгийг яг одоо талхгүй, хоолгүй, нүүрсгүй хонож байгаа хүүхдүүдиин золиосоор бид харлаа.
    Монголчууд бид дэлхийг хямралаас гаргах тухай сэтгэж байж монголыхоо хямралыг давах болно. Бүх юм хамааралтай! Монгол Улс Хөдөө Аж Ахуйн аж үйлдвэриин орон.
    Морьтон монголчууд бид “Ногоон Морь” төслөө өөрсдөө эхлүүлж говь нутгаа органик хүсний өлгий болгож нутгийн иргэд бүгд ажилтай болж, өөрсдийгөө эрүүл чанартай хүнсээр бүрэн хангаад зогсохгүй, хөрш орнууддаа органик хүнс экспортолж, дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлт, шар шороон түйрэн зэрэг асуудалд эерэг өөрчлөлт авчрах бүрэн боломжтой.
    Цэвэр ХАА-н бизнес, органик хүнснии бизнес хөшүүргээр л уур амьсгалын өөрчлөлттэй тэмцэж тэнд хуримтлагдах санхүүжилтийг эдиин засагтаа шингээх нь бидний түүхэн боломж юм.

    • Дэлхий дээр сансараас харагддаг зүйл ганцхан Хятадын Цагаан хэрэм байгаа бол хоёр дахь нь Монголчууд бидний Ногоон морь байх болно.
    • Ногоон морийг агро паркууд байгуулах замаар бүтээнэ.

    НОГООН МОРЬ ТӨСӨЛД НЭГДЭХТҮН!

    GREEN HORSE AGRICULTURAL AND AGAINST GLOBAL WARMING MEGA PROJECT

    MONGOLIA we have to think about overcome the issue of the global financial crisis that can overcome Mongolian economic crisis. Everything depends on each other!. Mongolia is Agricultural Industrial country.

    We should start “Green Horse” project by ourselves to employ all the local people to desert cradle local organic food themselves, but also to satisfy themselves fully healthy, high quality food, Organic foods exported to neighboring countries and to bring positive changes in the global climate change, and yellow dust decrease due to getting available.

    This will be our historic opportunity to fight against climate change and to absorb financial support for Mongolia economics by agricultural but also organic food business.

    Green Horse program for “green development model” society, can address the full economic and environmental issues Based toward dryness before in Mongolian, khariyalagdakh desert grassland steppe region is increasing desertification covering 4 provinces and 52 arrows on the “eco-economic zone” is releasing the program as well as architectural landscape architecture.

    Green Horse is a Program which is based on ‘Green Development Model’. The main objective of the program is to set up an Eco Economic Region which is going to solve socio-economic and environmental issues in the south that its high land degradation, drought and desertification have been widening year by year and we chose 4 provinces/aimags, 52 soums.

    Successful implementation of the project is green horse landscape art project in Central Asia can be seen from space and the world’s largest landscape art is characterized as a work of art.

    • Chinese the Great Wall is only one sight can see from the space. And Green horse will be second one.
    • We will create that Green horse by building agro parks

    https://www.facebook.com/GreenHorseProject

    НОГООН МОРЬ- Органик хүнсний кластер төсөл by CREATIVE MONGOLIA

    GREEN HOURSE PROJECT by CREATIVE MONGOLIA

  • Даваагийн БЯМБАСҮРЭН- Кино найруулагч, кино зохиолч

    Кино найруулагч, кино продюсер, кино зохиолч

    1971 онд Улаанбаатар хотод төрсөн, Монголын кино найруулагч бөгөөд Герман улсад амьдран уран бүтээлээ туурвидаг.

    Тэрээр 1995 – 1998 онд Кино Урлагийн Дээд Сургуульд суралцаад, 1998 оноос Монголын Үндэсний Телевиз (одоогийн Монголын Үндэсний Олон Нийтийн Телевиз)-д туслах найруулагчаар ажиллаж байв. Бямбасүрэн 2000 онд Герман улсын Мюнхен хот дахь Мюнхений Телевиз, Кино Урлагийн Их Сургуульд баримтат кино, харилцааны шинжлэх ухааны чиглэлээр суралцахаар явсан байна.

    Бямбасүрэнгийн найруулсан, Монголын нүүдэлчдийн амьдралыг харуулсан кинонууд дэлхий даяар шуугиан тарьсан бөгөөд кинонуудад нь жирийн хүмүүс тоглодог байна.

    Тэрээр 2005 оны Оскарын шагналд Ингэн нулимс киногоороо нэр дэвшиж байв.

    БҮТЭЭЛҮҮД

    ШАГНАЛУУД

  • Ази Номхон далайн 31-р Жембори | Нүүдэлчин цогцолбор| Соёлын аялал жуулчлал

    7/27-д 8/2- ний хооронд, Монгол Улсад анх удаа Ази Номхон далайн 31-р Жембори болж байна. 40 гаруй орны 6000 гаруй гадаад скаут хүүхдүүд зочид төлөөлөгчид Найрамдал зуслан дээр цуглаж байна. Эдгээр зочид төлөөлөгчидөд нүүдлийн соёл иргэншил, өв соёл, язгуур урлаг, гар урлал, уран бичлэг, ахуй соёл, хувцас, хоол хүнс, тоглоомтой НҮҮДЭЛЧИН ХОТХОНыг хамтдаа байгуулж МОНГОЛ ӨВ СОЁЛОО дэлхийд таниулан сурталчилж байна.

    ERIIN GURWAN NAADAM /THE THREE MANLY SPORTS/

    In 2010, the Naadam was enlisted in the UNESCO world heritage list. Modern researchers declared that the Naadam originated from the Khuns (I – II B.C.). During that time the main three foundation for a new government were horse riding, wrestling, and archery. The reason why is that because those are the three main things a man needed to protect the land and their home. For instance, using bow and arrows while riding a horse to take down the enemies, and if it’s a melee fight and a man doesn’t have a sword, skills to wrestling techniques played a big part. The Naadam was originally celebrated to enhance the skills of the soldiers and to unite the clans. Since then Mongolians continued on celebrating the Naadam.

    ; TSAGAAN IDEE (MONGOLIAN TRADITIONAL DAIRY DELIGHTS)

    From an early age, Mongolians strictly followed food and dietary restrictions and prevented any illness. Mongolians sustain their bodies with food and drinks that can cure diseases and have long been using food as a medicine. About 2000 years ago, Mongolian great ancestors, the Huns were abundant in milk and airag (fermented mare’s milk) that they fermented milk and used to make huruu aaruul (long dried curd).

    Since the beginning, Mongolia has been an agricultural country. Mongolia is the land of organic products since, there are no atomic power plant, no chemical factories, and no air, soil and water pollution.

    Mongolia is an “ORGANIC NATION” that have been living in harmony with the nature for a thousand years. Mongolia is abundant in natural fresh organic meat products, dried meat, dairy products, fermented mare’s milk, fermented camel’s milk, dried curd, sour curds, grain, honey, tea, medical plants and fruits. Only with the use of milk, about 200 types of products are made and these milk processed products are called “Tsagaan idee.” Mongolians are able to contribute hugely to the food deficiency, agricultural development, and the climate change problems that the world is facing.

    III.           NOMADIC CULTURE

    The culture of nomadic is in harmony with nature eco-friendly organic lifestyle. For Mongolians, nomadic herders live in animal husbandry and migration live their animals. The animals follow the nature of the animals and feed them up and maintain the characteristics of the factory, nature is an independent culture based on the three-ring tone of people, animals, and nature that retains its state of being and maintains its natural state of resilience. Nomads have contributed greatly to the development of humanity, such as bow, drum, home, and epic poetry, while overcoming extreme harsh conditions in Central Asia.

    IV. KNUCKLE- BONE SHOOTING

    The Knuckle-bone shooting was created in the thirteenth century, and in the beginning was a royal palace. During the reign of Khublai ankle shot  according to the Chinese ancient “Yellow astrology”. Later on, the people have been expanding the wisdom of the men. Knuckle-bone was officially held in 2001 as a Mongolian National Naadam Festival. The strike is on the middle of the astrology and the shotgun is called a curb and arrow. It placed on a wooden base to be called a fence and should be cut off at a height of approximately 4.72 m. The ankle man has the ability to take things seriously, to make good decisions and to wait, and the necessity of having them is patience and a sense of feeling. Little by little, uncomfortable sitting piece of arms and a hand sweat on his arm would not look at his shells.

    V. ARCHERY

    Archery game is contest and celebration of the best archer. Since it is one of the Three Manly Games it is included in the Mongolian National ‘Naadam’ Festival. There are three main categories in Mongolian archery such as Khalkha, Buriat and Urainkhai archeries. Numbers of ball like targets are placed in line and archers shoot certain number of arrows from a far distance, and then hitting scores of archers distinguish a champion. Most ancient form of this game was to precisely shoot the target, which was placed at the maximum of longest shooting distance. This was called as ‘Shooting Metal Arrowhead’. Today archers use non-metal arrowheads for their arrows during the Naadam. 

    VI. MONGOLIAN CALLIGRAPHY

    Mongolian calligraphy is the art of brush expressing the ancient sense of culture, the knowledge, the intellectual education and the silhouette of the human soul. Writing on a brush creates not only the everyday life of a person, also to develops a beauty and beauty education. In Eastern countries, calligraphy is made of art with brush, ink, paper, and frame using artwork and fonts. UNESCO officially registered 24 members of the “Mongolian calligraphy” Committee on the nomination of literary beauties, nominated for the List of Intangible Cultural Heritage required for the Immediate Protection of UNESCO, officially recognized UNESCO as a cultural heritage. The art is in the list fifth most-traded heritage in Mongolia.

    VII. THE SECRET HISTORY OF THE MONGOLS

    Why “The Secret History of the Mongols”?

    ·     It will give you the inspiration to think on a global scale and the strength to endure difficult times.

    ·     It will provide you with the managerial skills to lead your team or community effectively.

    ·     From ancient times the Mongolian culture has lived in harmony with nature, therefore it will provide you with incentives to reduce the ecological damage facing the world today.

    ·     An opportunity to learn about the “Tengrism”, the first belief of mankind.

    ·     We require Chinggis Khan’s philosophies and strategy for us to create a better world.

    VIII. “CHINGGIS KHAN” THE MAN OF THE MILLENNIUM 

    One of the Great men of world history, Chinggis Khan (1162-1227)

    His life was characterised by harsh struggles, many adventures and challenges. He      accomplished many feats during his lifetime, most likely more so than any other character in history. Earlier opinion was that he was understood to be a conqueror and destroyer due to the written accounts from the nations that he occupied. However, on the eve of the new millennium this viewpoint has changed dramatically to one where he has been credited with progressing the prosperity of mankind with his sharp mind and contributions to the development of the “modern world”. 

    Researches have credited his success to various characteristics. He had a remarkable skill in recognising people, a genuine ability to convert enemies to friends. He never forgot a fovour or underestimated the strengths of his colleagues. He honoured intelligence and encouraged innovation as he himself initiated a new era of military strategy. He was the first man to declare and uphold freedom of religion. You could make these discoveries by researching a variety of scripts, however, you would be best served by reading and feeling the primary source called MNT yourself.

    IX. MONGOLIAN TRADITIONAL CLOTHES

    Mongolian ethnic clothing is an important cultural and cultural significance of our country’s meteorological conditions, the status of customary and customary practices, and the historical and cultural characteristics of our country. Hats, deels, belts, and boots, the main agent of Mongolian national costume, have their own symbols. Including: The name Hatah state symbolizes the body of a human being with a tapered cap that is sharp and straightforward. Equal state coat is means the human body was blessed with a central, straight, smoothness. The state of belt means to solidify and break the openings and to disassemble the dispersion. Khans  state vest this is the state apparel, because of the guarantee of a citizen, a man and a woman in the state of affairs. The shoes of the state are symbolic of the body of the body, which stands for the support of the people. 

      Today, Mongolians supply about 1/3 of the world’s cashmere. The GOBI, GOYO and HUSUG brands are based on the traditional Mongolian raw materials of wool, cashmere and yak wool.

    X. HORSE CULTURE (HORSE, CAMEL RIDING)

    65 million years ago the equines with 5 toes were found around Ergeliin Zoo which is located in Dornogovi, Mongolia which is located at the eminence of central Asia and it shows that the horses are originated from Mongolia. Mongolians have been putting horses on their state hymn saying that the string of horses are “light for the ride, fast for racing, the milk is medicine, and are graceful. Without the Mongolian horses it’s hard to imagine the Mongolian economy such as wars, transport and carriage, games and promenade, and making airag by fermenting milk.

    Mongolian horses have distinct features such as short, able bodied, tough, and fast these qualities helped achieve victory in many wars and it’s quite common to see sculptures dedicated to horses in Mongolia. Horses have unbreakable link with the success of world domination of Chingis Khaan

    The horse culture consists of the art of scrutinizing and distinguishing, different techniques and technologies to use horses for transportation of man and objects. To start using a horse things such as curb, halter, fetter, lead, saddle, whip, khomuut, cart/carriage and its appliances, scraper, and a brush are used.

    XI. YURT

    Yurt is a traditional home to the Central Asian nomadic people. Mongolia’s home has been around for some 3,000 years now and has become the main necessity of human life today. The best-suited home for a nomadic lifestyle attracts a lot of interest in the structure. Lightweight, compact, durable, architectural solutions are provided with yurt. A note of medieval tourists about the house of a Mongol ger in the thirteenth century shows that “moving cars with a ger are as crowded as cities.” The two main categories of designing a permanent necessity apartment in an external form are Mongolian and Turkic. The yurt distinguishes as Khalkha, Oirat, Buryats. A variety of homes from the Mongolian ger for many countries around the world, it is used as a recording studio and travel destination.

    XII. MONGOLIAN GAMES

    Mongolian traditional games, which have developed for thousands of years, are duly regarded as a highly valuable cultural heritage of our nation. We consider these games as a monumental and intellectual contribution of Mongolians to the history of humanity. There are nearly 3000 games, classified into15 categories, which are inherited down us by our ancestors. For examples, ‘knucklebone games’, ’ board games’, ‘interlocking games’, ‘oral tradition games’, ‘tangle hinge games’, ‘knot tangling games’, ‘puzzle games’, ‘chamabala wheel /magical maze/’, ‘hand gesture games’, ‘knucklebone grabbing games’, ‘calculation games’, ‘folding and scissoring games’, ‘magic and divination’, ‘games on ice’ and ‘the three manly sports’. These games play a significant role in educating and bringing up the children in a playful and joyful way, and hence, they serve as training instruments throughout the entire history of our nation.                                                                                                                                                                                                                                                                                                               

    XIII. HANDCRAFT ART

    Mongolian national handcraft art has a long running history and its products with their varieties and beauties are bearing quite distinctive characteristics as well as magnificent looks. Mongolian national handcraft includes various arts such as sewing and silk embroidery, woodcarving, chiseling, ivory, leather carving, anaglyphy and jeweler and so on. As for materials, natural segments like bone, horn, leather, rope and precious stones are processed in accordance with traditional technology. Generally, handcrafts are embodiments of artists’ highly experienced skills, precise mastership as well as national culture and thoughts.

    Felt quilting is the main thing that our ancestors used to use in their household pieces and it was inherited from the Hun era. Nomads have long been partly processing sheep wool to make shoes, clothing items and also an insulation. From the Hun era, felt became handcraft and it was developed to not only to the extent of crafting household pieces but to arts and culture. Felt quitting is an organic product that does not trigger any allergies, dustiness, and it has a long lasting life. Even though, felt crafting exists in many countries, studies have found out that the felt quilting only belongs to Mongolia.

    In modern days, felt and sheep wool is used as a building insulation that are also getting exported.  In addition, Gobi corporation has started exporting their felt coat to international markets.

    XIV. FOLK ART (YAZGUUR)

    Traditional national art in any countries becomes a manifestation of the unique appearance, behavior and prosperity of ethnic groups of country. Long song (Urtyn duu), igil (Икел), Horse-head fiddle (Morin Khuur), Biyelgee, Hoomii, Yatga, etc., are the types of Mongolian folk art. The types of Mongolian folk arts are registered in UNESCO, moreover mongolian band called “DOMOG” has won golden cup from World Championship of Folk art.

    Biyelgee is originated from the nomads. Biyelgee possesses history of many ethnic groups, traditional, music, myths, national clothes and games festival. Biylgee dance’s movements expresses manifestation of ethnic groups life, unique lifestyle, traditional of country. Dancer’s hand and chest movements has improved a lot because biyelgee dances are typically confined to the small space inside the ger. Hand, shoulder and leg movements express aspects of Mongol herders everyday lifestyle, such as: sewing, wrestling, shooting the bow, cooking, customs and traditions, etc.

    БУСАД ЭВЕНТ ҮЙЛЧИЛГЭЭ: 
    https://www.facebook.com/CreativeEventMongolia/

    Жемборийн тухай:

    2017 онд Монголд болох хүүхэд залуучуудын хамгийн том арга хэмжээ. Дэлхийн 30 гаруй орны 2.000 орчим гадаадын оролцогч, Монголын 4.000 гаруй хүүхэд залуучууд оролцоно.

    Жемборийд оролцохыг хүсч байгаа 11-17 насны охид, хөвгүүдээ:

    Хөгжилтэй хүүхэд насандаа дэрвэж яваа дүү нарыгаа амьдралд тань ганцхан тохиох гайхамшигтай арга хэмжээнд урьж байна.

    Та бүхэн энэхүү арга хэмжээнд оролцсоноор гадаадын болон өөрийн орны 6.000 гаруй үе тэнгийнхэнтэйгээ хамт амьдарч, хамт хөгжиж, хамтран тоглож өөрийгөө бусад үе тэнгийнхэнтэйгээ жиших, тэднээс суралцах, тэдэнд мэддэг зүйлсээ заах боломж олдох юм.
    Нүүдэлчдийн замаар гэсэн уриатайгаар эх оронд минь болж байгаа энэхүү арга хэмжээний үеэр та өөрийн салааны гишүүдтэй хамт “Адал явдалт цогцолбор” /Төрөл бүрийн авхаалж самбаа, эр зориг, багийн ажиллагаа шаардсан өртөөнүүд/, “Шинжлэх ухаан, танин мэдэхүйн цогцолбор” /Шинжлэх ухааны туршилтууд, сонирхолтой танин мэдэхүйн өртөөнүүд/, “Браунси арал цоцолбор” /Скаутын төрөл бүрийн чадваруудыг олгох, шинээр суралцах өртөөнүүд/, “Нийгмийн хөгжлийн хотхон цогцолбор” /Өөрийн амьдралд хэрэгтэй мэдээллүүдийг олж авч дэлхийн иргэний хувьд анхаарал хандуулах мэдээллүүдийг багтаасан өртөөнүүд/, “Нүүдэлчдийн соёл цогцолбор” /Монгол ахуй, нүүдэлчдийн соёл, уламжлалтай танилцах өртөөнүүд/, “Чөлөөт цагийн цогцолбор” /төрөл бүрийн спорт болон хөгжөөнт тоглоомууд, шинэ дуу, бүжиг сурах өртөөнүүд/ төвүүдээр цочилж өөрийгөө сорьж, хөгжүүлж, шинэ мэдлэг олж авах болно.
    Мөн та 30 гаруй орны төрийн далбаа намирч 6.000 гаруй хүүхэд, залуучууд нэг дор цугласан, Үндэсний онцлогийг харуулсан шоу үзүүлбэр, ёслолын ажиллагаа, галын наадам бүхий Жемборийн нээлт, хаалтын ажиллагааны төвд байж, Монгол уламжлалын өдрийн наадамд эх орныхоо соёлоор омогшиж, оролцогчдын соёлын үдэш дэлхийн өнцөг булан бүрийн найз нарынхаа болон 21 аймаг, 9 дүүргийн төлөөлөгчдийн урлагийн гайхам тоглолтуудыг үзэж баясах болно.
    Дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирсэн үе тэнгийнхэнтэйгээ нэг хотхонд байрлаж, нэг бүжгийн талбайд бүжиглэж, нэг хөтөлбөрт хамт оролцож, нэг гал тогоонд хоолоо хийнгээ тэдэнтэй эх хэлээр нь ярилцан гадаад хэлнийхээ мэдлэг, чадварыг нэмэгдүүлэх, цаашид байнгын харилцаа холбоотой байж насан туршийн найзууд болох алхам чинь ч эндээс эхлэнэ.
    Бүсийн хэмжээнд 4 жилд нэгхэн удаа болдог энэ том арга хэмжээнд скаут насандаа таны оролцох боломж ганцхан юм. Тэр тусмаа эх оронд чинь болж байгаа энэхүү боломжийг алдалгүй ашиглаж Жемборидоо оролцохыг урьж байна.

    Эцэг, эх, асран хамгаалагч та бүхэнд зориулав:

    Та сайн эцэг, эх мөн үү? Таны хүүхэд хэр сайн иргэн болж өсч торниж байгаа вэ?
    Өнөөдөр дэлхий даяар “Оюун ухаан”-ы хөгжлөөс гадна “Оюун санаа”-ны хөгжлийг нэгдүгээрт тавьдаг болжээ. Энэ нь хүүхдээ мэдлэгтэй, ухаантай болгохоос гадна нийгмийн сайн иргэн болгох нь чухал гэсэн ойлголт юм.
    Тэгвэл сайн иргэн болоход гэр бүлээс гадна нийгмийн амьдралд тэр тусмаа хамт олны үйл ажиллагаанд биечлэн оролцох оролцоо маш чухал байдгийг нэгэнт тогтоожээ.
    Хэрэв таны хүүхэд скаутын гишүүн бол маш сайн. Тэр өөрийн гэсэн хамт олонтой, тэр хамт олон дотроо тодорхой хариуцлага хүлээж, багаар ажиллаж сурч байгаа гэсэн үг. Бас бүлэгтэйгээ хамт байгаль дээр болдог скаутын Жембори буюу майхант зусланд оролцож бусадтайгаа өөрийгөө жишин дүгнэх ч боломжтой.
    2017 онд Монголд болох Ази Номхон Далайн бүсийн Жембори бол таны хүүхдийн хамт олонтойгоо оролцож өөрийгөө сорих хамгийн сайхан боломж юм. Бүсийн хэмжээнд 4 жилд ганцхан удаа болдог энэ арга хэмжээнд Монголоос 4.000 гаруй хүүхэд л оролцох боломжтой.
    Тиймээс та хүүхдийнхээ скаутын бүлгийн болон ангийн багштай одооноос уулзан бүртгэлээ баталгаажуулаарай. Хэрэв таны хүүхэд скаутын гишүүн биш бол Монголын Скаутын Холбоонд хандан хэрхэн уг арга хэмжээнд оролцох боломжтой талаар дэлгэрэнгүй зөвлөгөө аваарай.
    МСХолбоо нь Дэлхийн Скаутын Хөдөлгөөний байгууллагын албан ёсны гишүүн бөгөөд Олон улсын хэмжээний арга хэмжээг амжилттай, аюулгүй, шинэлэг хэлбэрээр зохион байгуулах чадамжтай байгууллага тул 2013 онд болсон Азийн бүсийн их хурлаас АНДБ-ийн 31 дүгээр Жембориг эх орондоо зохион байгуулах эрхийг авсан юм.
    Таны хүүхэд ирээдүйн сайн иргэн болж Монгол улсын хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулна гэдэгт бид итгэлтэй байна.
    Бид дэлхийн хэмжээнд 100 гаруй жил шалгагдсан хүүхдийг САЙН ИРГЭН болгон төлөвшүүлэх хамгийн шилдэг хөтөлбөрийг таньд санал болгов.
    Жемборийн үеэр эцэг, эхчүүд та бүхэн ч нэг өдрөөр зочлон, үйл ажиллагаатай танилцаж хүүхдээ хэрхэн хамт олны дунд хөгжиж байгааг бодитоор харах боломжтой юм.

    Багш, сурган хүмүүжүүлэгч та хэрхэн оролцох вэ?

    Анги удирдсан багш, нийгмийн ажилтан та бүхнийг хүүхдүүдтэйгээ хамт 2017 оны зун Монголд болох хамгийн том хүүхэд, залуучуудын арга хэмжээнд оролцохыг урьж байна.
    Энэхүү түүхэн арга хэмжээнд та оролцсоноор хүүхдийн байгууллагын түүхэнд тодоор бичигдэн үлдэхээс гадна хүүхдүүдээ илүү сонирхолтой хэлбэрийн үйл ажиллагаанд оролцуулан 100 гаруй жилийн түүхтэй хөтөлбөрөөр хамт олноороо хөгжих боломжийг нээж өгөх юм.
    Жемборид 10 хүүхэд нэг салаа болон оролцох бөгөөд салаа болгоныг хариуцсан 1 насанд хүрэгч үнэ төлбөргүйгээр оролцоно. Хэрэв 2 болон түүнээс дээш салаа оролцох бол эцэг, эхийн зөвлөл, сургуулийн бусад багш нараасаа ч салааны удирдагчаа сонгож болох юм.
    Та скаутын найрсаг гэр бүлийн дунд орж тэдний сонирхолтой хөтөлбөр, аргуудыг сурснаар хүүхдүүдтэйгээ ажиллах, тэднийг хөгжүүлэх боломж тань нэмэгдэнэ.
    Хэрэв одоогоор танай анги скаутын хөдөлгөөнд нэгдээгүй бол та Монголын Скаутын Холбоонд хандан хэрхэн энэхүү арга хэмжээнд оролцох талаар дэлгэрэнгүй зөвлөгөө аваарай.
    Бид Жемборид салаа удирдан оролцох насанд хүрэгчдэд зориулсан сургалтыг зохион байгуулж, төрөл бүрийн мэдээллүүдийг цаг тухай бүрд нь өгч байх тул та хүүхдүүдийнхээ хөгжлийн төлөө бидэнтэй заавал холбогдож энэхүү арга хэмжээнд оролцоорой.

    Сайн дурын ажилтан, залуучууд та бүхэнд:

    Бусад бүх л олон улсын арга хэмжээтэй нэгэн адил Монголд болж байгаа 6.000 гаруй хүүхдийн арга хэмжээнд насанд хүрэгчид, залуучууд та бүхний дэмжлэг нэн чухал байгаа.
    Хотхон болон үйл ажиллагааны төвүүд бусад үйлчилгээний албанд ажиллаж эх орондоо болж байгаа томоохон олон улсын арга хэмжээг амжилттай зохион байгуулахад гар бие оролцохын зэрэгцээ өөрийгөө хөгжүүлэх хүсэл сонирхолтой залуус, насанд хүрэгчид та бүхнийг бидэнтэй холбогдохыг урьж байна.
    Энэ арга хэмжээнд сайн дураар (volunteer) ажилласнаар танд гадаадын их дээд сургуулиудад тэтгэлгээр суралцахад тавигддаг нийгмийн тустай үйлсэд оролцсон хэмээх шалгуурт тэнцэх боломж нэмэгдэх юм шүү.
    Хүүхдийн сайн сайхны төлөө өөрийн цаг заваа зориулахаар шийдсэнд тань баярлалаа.

  • Баатарын УНДРАХ-ОД- Хөрс судлаач, доктор

    Байгалийн ухааны доктор Ph.D, Аграномич, хөрс судлаач, Төв Азийн Хөрс Судлалын холбооны тэргүүн,

    • PhD, Institute of Soil physics and Rural water Management, Sciences BOKU University, Vienna, AUSTRIA 
    • Master’s Degree, International (European) Master’s Degree Study Program in Environmental Science in Europe
    • Төв Азийн Хөрс Судлалын холбооны тэргүүн
    • ХААИС-ийн Шинжлэх ухаан инновацийн хэлтэс, Технологи дамжуулах төвийн дарга
    • Монгол орны төдийгүй Азийн хэмжээнд хөрс судлалын чиглэлээр дагнан судалгаа, бүтээл туурвисан судлаач, эртэмтэн

    Тэрээр Монгол орны төдийгүй Азийн хэмжээнд хөрс судлалын чиглэлээр дагнан судалгаа, бүтээл хийсэн эртэмдэн, хөрсний зүтгэлтэн билээ. Амьдралын эх үүсвэр болсон хөрсийг судлах, хайрлаж хамгаалах, зүй зохистой ашиглах, хөрс судлалын шинжлэх ухааныг хөгжүүлэх, хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, хөрс судлаачдад суралцах боломжийг бүрдүүлэх, судалгаа хийх чиглэлээр тэр тууштай ажиллаж байна.

    Хөрс хамгаалах эрх зүйн орчин, хөрсний доройтлын тухайд товчхон:

    Эрүүл хүнс бэлтгэхэд эрүүл хөрс чухал өнөө цагт газар тариалангийн аж ахуйн нэгжүүд xөрс хамгаалах технологийг түлхүү хэрэглэх нь улс эх орныхоо өмнө хүлээсэн хариуцлага болж байна. Монгол Улсын хэд хэдэн хуульд энэ тухай заалтууд бий: „Хөрс хамгаалах, цөлжилтөөс сэргийлэх тухай“ хуульд хөрс хамгаалах, цөлжилттэй тэмцэх арга хэмжээг улсын хэмжээнд зохион байгуулж, нэгдсэн удирдлагаар хангах тухай хуулийн заалт байдаг ба, хөрс хамгаалах, цөлжилтөөс сэргийлэх чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулсан иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагад урамшууллыг олгох тухай заажээ. Хөрсний ихэнх хэсгийг эрдэс хэсэг эзэлдэг, ургамал эрдэс байдлаар ч шим тэжээлийн бодисоо авч хооллодог. Хэдий ийм ч хөрсний органик хэсгийнх нь агууламжаар хөрсний үржил шимийг голлон тодорхойлдог. Хөрсийг ургамлан бүрхэвчтэй байлгаж, хөрсийг хагалахгүй байх тусам, мөн буурцагт ургамлуудыг ихээр тариалах үед хөрсний органик бодис хамгийн их нэмэгддэг. Биомасс, үндэсний систем ихтэй ургамлуудыг таримлын сэлгээнд оруулан хөрсний органик бодисыг ихэсгэх арга ч бий. Хөрсийг ургамлан бүрхэвчтэй байлгах нь салхины элэгдлийн эсрэг авах хамгийн том чухал арга хэмжээ юм. Хөрсний хамгийн хөнгөн жинтэй хэсэг болох органик бодис, мөн шим тэжээлийн эрдэс элементүүдийг хамгийн ихээр агуулдаг шавар эрдсүүд (<2µm) нь салхины элэгдэлд өртсөөр тариалангийн талбайд элсэн том ширхэгтэй хөнгөн хөрс л ихэнх газар үлдэх боллоо. Хөрсийг хагалдаг, ургамал тарилгүй, жил тойрон хар бараанаар үлдээдэг технологийн явцад хөрсний органик бодисын агууламж буурсаар, үржил шим нь багассаар байдаг. Иймд хөрс хамгаалах хуулийг хэрэгжүүлэх нь өнөөдөр чухал асуудал болж байна. Дээрх хуульд тариалангийн талбайн хөрс хамгаалах, ойн зурвас бүхий тариалан эрхлэлтийг дэмжих, тариалангийн газрын хөрсний үржил шимийг дээшлүүлэх, хөрс хамгаалах техник, технологийг нэвтрүүлэх, цомхотгосон болон элдэншүүлэггүй тэг технологи ашиглахаас бусад тохиолдолд 100 га-гаас дээш талбайд үр тарианы тариалалтын үйл ажиллагаа явуулахдаа зурваслан тариалалт хийх тухай заасан аж.Үүний зэрэгцээ „Органик хүнсний тухай“ хуульд хөрс, ус, агаар, ургамал, амьтан, хүн амын оршин тогтнох эрүүл аюулгүй байдлыг хамгаалсан байх тухай заалт буй нь хөрсний органик бодисыг ихэсгэж шим тэжээлийн бодисын нөөц болгон ашиглан, арвижуулахтай шууд холбоотой юм. Органик хүнс бүтээгдхүүн рүү чиглэж буй дэлхий нийтийн нийтлэг зорилгыг амжилттай хэрэгжүүлэх гол түлхүүр учиг нь хөрсний органик бодисыг ихэсгэх явдал яах аргагүй мөн билээ. Одоо хэрэгжиж буй „Хог хаягдлын тухай“ хууль нь зөвхөн хатуу хог хаягдлын тухай асуудлыг шийдвэрлэсэн хууль ба үүнийг өргөжүүлэн био хог хаягдал боловсруулах, дахин ашиглах талаар хуульчилбал хаа сайгүй хаягдан байгаль орчин бохирдуулах энэхүү органик гаралтай нойтон хог хаягдлууд шим тэжээлийн бодисын үнэ цэнэтэй эх материал болох нь тодорхой юм. Нөгөө талаас ч уур амьсгалын өөрчлөлтөд эергээр нөлөөлөн нүүрстөрөгчийг хөрсөнд барих гол аргуудын нэг болно. Ийм шийдлийн үр дүнд хог хаягдлын мэнежментийн асуудалд ч түлхэцтэй өөрчлөлт гарч, хөрсөн дэх органик бодисыг хямд төсөр аргаар буй болгон органик хүнс бүтээгдхүүний хангамж сайжирна.

    Газар тариалангийн талбайн хөрсний талаар тулгамдсан асуудлууд 

    – Бид юунаас эхлэх нь чухал вэ: Тариалангийн талбайг нэг жилийн турш уриншлан хагалж хавах нь хөрсний микро–организмуудад хүчилтөрөгч өгөн, амьсгалах нөхцөлийг буй болгон, ингэснээр тэдний оролцоотойгоор органик бодис задарч эрдэсжих, задарч эрдэсжсэн шим тэжээлийн бодис нь таримал ургамал ургаагүй тохиолдолд ургамлын хоол тэжээл болохгүй алдагдсаар байдаг. Ийм ч учраас, мөн салхины элэгдэл эвдрэлээс хамгаалах үүднээс зарим компаниуд Тэг Технологи руу шилжиж Хар уриншийн оронд Химийн уринш хийх боллоо. Химийн уриншинд хэрэглэж буй Раундап Торнадо зэрэг гербицидийг зарим улс оронд хэрэглэдэггүй, хавдар үүсгэх магадлалтай хэмээн хэлэлцэн шүүх болсон байна. Бидэнд тэгвэл дээрх хоёр гол арга технологиос өөр боломж байна уу. Экологидоо ээлтэй, эдийн засгийн хувьд ч ашигтай, алс ирээдүйд үр хойчдоо эрүүл хөрс үлдээх ямар арга технологи байна вэ гэдгийг хатуу шийдэж ойлгох цаг нь болжээ.Тэгвэл, зөв шийдэлтэй арга хэмжээ авахын тулд бидэнд ямар нөөц бололцоо байна вэ гэдгээ сайтар мэдэж ойлгох нь чухал юм. Хөрс хамгаалах бодлого алдагдсан өнөө үед хөрсөө гамнах хайрлах технологи сонгосон хүн бүр үр ашгийг нь хүртэх нь лавтай. Экологийн нөхцөлд ойртсон менежментийг гол болгон ажиллаx нь ард түмэндээ эрүүл xүнс бэлдэx эрxэм зорилготой нийцэx ба энэ чиглэлээр ажилладаг мэргэжилтнүүдийн нийгэмд эзлэx xүндлэл байр суурь хойч үед ч батжин үлдэх алсын xараа болоx нь зүй.Эрдэс бордоо, пестицидийг иx xэмжээгээр xэрэглэx нь xөрсний нэгээxэн чуxал xэсэг болоx бичил биетнүүдийн тэнцвэрт байдлыг алдагдуулдаг туxай сүүлийн үед эрдэмтэд судалсаар байгаа билээ. Иймд эрдэс бордоо, пестицидийг шинжлэx уxааны үндэслэлтэй, судалгаанд тулгуурлан xөрсний шинжилгээний үр дүнгийн дагуу, мөн туxайн таримал, сорт, экотипийн онцлогт тоxируулан жил бүр нормчилж хэрэглэж байx нь чуxал бөгөөд нэмж өгсөн эрдэс бордоо пестицид нь гадна орчин, цаг уурын нөлөө, ургамлын үндэсний морфологи, xэмжээ, шим тэжээлийн бодис аваx чадварт зоxицуулагдсан байx учиртай. Ингэснээр xөрсний биологийн чадавxийг гамнан, микро организмуудын тэнцвэрт байдлыг xадгалж үлдэx юм.Ялангуяа, газар тариаланд xэрэглэж буй бүxий л менежментүүд нь xөрсний бичил биетнүүдийг зөв чиглэл рүү нь ажиллуулаxад оршдог гэдгийг мартаж болоxгүй юм. Хөрсний органик бодис нь хөрсний бичил биетнүүдийн амьдрах гол орчин болдог тул органик бодис ихэсгэх арга хэмжээ бүр хөрсний бичил биетнийг ихэсгэж, тэнцвэрт байдлыг нь зохицуулах сайн талтай.

    Одоогийн нөхцөл байдлыг сайжруулах талаар санал хүргүүлэх нь:

    Ургамалд хэрэгтэй ихэнх макро болон микро элементүүд ихэвчлэн xөрснөөс л ирдэг. Xөрсөн дэx нийт шим тэжээлийн бодисын нөөц агууламж xэдий xангалттай байдаг ч ургамалд ашиглагдаx xэлбэрээр буй xэсэг нь нийт нөөцийнxөө өчүүxэн бага xувийг эзэлдэг. Хөрсний шим тэжээлийн бодисын ургамалд хүртээмжтэй хэлбэрийг зөв аргаар нарийвчлалтай тодорxойлоx нь бордооны норм тогтооxод чуxал үзүүлэлт болж өгдөг.Газар тариалангийн үйлдвэрлэл эрхлэх явцад авч буй арга xэмжээ, xэрэглэж буй теxник технологийг шинжлэx уxааны үндэслэлтэй байлгах үүднээс xөрсийг нарийвчлан судалж лабораторийн шинжилгээ xийж үр дүнг тооцож, багцалж, тайлж уншин, ололт, туршлагын үр дүнг үйлдвэрлэлдээ эргэн нэвтрүүлж үр ашгаа нэмэгдүүлж, урд урдын менежментээ дээшлүүлж байx нь аж аxуйн нэгж, тариаланчид нэг бүрийн чуxал зорилт юм. Дээр дурдсан зорилтуудыг эрxэм болгон, xөрсний шинжилгээний үр дүнг бодит байлгаx үүднээс цөөхөн ч болов талбайд xөрсний шинжилгээний ажлыг бүрэн xийж гүйцэтгэх нь чухал юм.Xөрсний шинжилгээний үр дүнд суурилан менежментээ зоxион байгуулаx нь эдийн засаг, экологи, нийгмийн бүx талын ач xолбогдолтой. Үүнд:Xөрсөн дэx органик бодисын агууламж, нөөц, меxаник бүрэлдxүүн, урвалын орчин, шохойн хэмжээ, нягт, нүx сүвшилтийг тодорxойлсноор тухайн хөрс бүрийн хээрийн чийг багтаамж дах чийг, ус нэвтрүүлэх чадварыг олж, усалгаа болон бордооны норм, услаx болон бордоx xугацааг орон нутгий цаг уур, туxайн таримлын биологийн онцлогтой уялдуулан маш нарийн тоxируулаx боломжтой. Ингэснээр xөнгөн xөрснөөс доош алдагдаx нитратын xэмжээг багасгаx, үр зардалгүй урсаx, ууршиx усны нөөцийг xэмнэx, илүү зардлаар эрдэс бордоо худалдаж аваxгүй байx ашигтай юм. „Ус Бохирдуулсны Төлбөрийн тухай“ хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулан бордооны нормын зохистой байдалтай уялдуулан гол, нуур, гүний усыг нитрат, бусад химийн бодисоор бохирдуулахгүй байх тухай заалтыг оруулж өгөх нь зүйтэй.Үржил шимийн гол ухагдхуун органик бодис – Бид үүнийг хэрхэн хамгаалах вэ:Хуулинд өөрчлөлт оруулж, аж ахуйн нэгжүүд нийт тариалангийн талбайнхаа 10-30%-ийг нь органик бордоогоор борддог болох нь зүйтэй. Нийт органик бордоо хэрэглэсэн талбайд нь ногдуулж нийт тариалангийн газрынх нь хэмжээг тогтоодог байх нь зүйтэй. Органик бордоо хэрэглэх талбайн хэмжээг аж ахуйн нэгж бүрт жил бүр 10%-иар ихэсгэн, бага багаар төлөвлөгөөтэйгөөр хуваарилалтанд оруулах замаар хэрэгжүүлье.Хамгаалах зурвасыг дээрхийн адил жил бүр 5 хувь нэмэгдүүлэх зарчмаар хэрэгжүүлж, 3-4 жилийн дотор 15% – даа хамгаалах зурвас байгуулах шийдвэр гаргая. Буурцагт ургамлын тариаланг ч энэхүү маягаар нэмэгдүүлж, буурцагт ургамлаар бутээгдхүүн хийх ажлыг өргөн хүрээтэй зохион байгуулах нь зүйтэй. (Хамгаалах зурвас хийсэн, органик бордоогоор бордсон болон буурцагт ургамал тариалсан талбай нь нийлээд 25-35 га бол тэр аж ахуй 100 га эзэмших эрхтэй гэсэн загвар.) Нийт тариалангийн газрынх нь тодорхой хувиудад хөрс хамгаалах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж буй аж ахуйн нэгжийг урамшуулдаг, сэлгээндээ буурцагтан ургамал оруулах, хучлага тарималтай байлгахыг дэмжих бодлого барих хэрэгтэй байна.Хөрсөнд хамгийн их ялзмагийн бодисыг оруулж ирдэг компост бордоог аэрөб нөхцөлд ил талбайд хийдэг аргыг сүүлийн жилүүдэд туршин зарим компаниуд дээр бордоо үйлдвэрлэж буйг (Гацуурт, Оюутолгой) газар тариалангийн аж ахуйн нэгж, аймаг, сум, хот суурин газар, айл өрх бүрт нэвтрүүлж органик (био) хаягдлаа боловсруулж компост бордоо хийж болохыг сурталчлан, улс орон даяар хөдөлгөөн өрнүүлэх нь зүйтэй.

    Элэгдэл эвдрэл тооцох – Монголд нүүрлэсэн хөрсний эвдрэлМанай Монголын хувьд салхины элэгдэл эвдрэлийг тооцож гаргадаг хэрэглээний загвартай болох нь зүйтэй. Салхины элэгдэл эвдрэлээр ажилладаг олон улсын судалгааны том багууд байдаг ба тэдгээртэй нэгдэх, Монголдоо тус салбарт ажилладаг мэргэжилтнүүд нийлж судалгаа загварчлалын төсөл авч хэрэгжүүлэн салхи, усны элэгдлийг нарийн тооцдог болох нь чухал байна. Элэгдэл эвдрэлээр зөөгдөж буй хөрсний үржил шимтэй хэсгүүдийг мөнгөн дүнд шилжүүлж, шим тэжээлийн бодисын балансыг талбайд, аж ахуйн нэгж, сум, аймаг улсын түвшинд тооцож байя.Хөрсний бохирдол дан ганц хүнд металаар хязгаарлагдах ууХүнд металын токсик шинжийг хөрсөнд яаж тодорхойлох вэ гэдэг асуудал нь өөрөө бүрхэг байна. Хөрсөнд буй хүнд металын нийт хэмжээ хэдий бага байсан ч хөдөлгөөнт хэлбэр нь хэр зэрэг байж ургамал түүнийг авч ашиглан өөрийн биедээ агуулж цааш явсаар түүнийг хүн мал хэрхэн биедээ ургамлаар дамжуулан авч буй гэдэг асуудал нэгэнт яригдах цаг болжээ. Хүнд металын хөрсөн дэх хөдөлгөөнт хэлбэрийнх нь агууламжийг тодорхойлох стандартыг шинэчлэн боловсруулах, орчуулгын стандарт хэрэглэж эхлэх нь зүйтэй. Учир нь одоо мөрдөж буй хөрсөн дэх хүнд металын агууламжийн стандарт дангаараа токсик чанарыг илэрхийлэхэд хангалтгүй юм.Үүнээс гадна энд тэндгүй ургадаг шарилж болон хог ургамал үндсээрээ хорт бодис ялгаруулдаг гэсэн Олон Улсын судалгаа тоо баримт нэлээдгүй байх боллоо. Энэ асуудлыг судалж шинжлэх, эс бол энд тэнд ургасан шарилж, хог ургамлыг компост бордоо хийхэд хэрэглэн устгах арга хэмжээ авах нь хөрс эрүүл байх нэгэн үндэс болох юм. Аж ахуйн нэгжүүд санхүүгийн чадавхтай болж шинжлэх ухааны ололт судалгааны үр дүнгээс түрүүлэн алхах болжээ. Судалж шинжлэх лаборатори болон судалгааны байгууллага нь чадавхжиж, импортоор орж ирж буй химийн бордооны хүнд металын агууламжийг, пестицидүүдийн хөрс ургамалд үлдэж буй хэсгийг нэн яаралтай оношилдог, хорт чанарыг нь тогтоодог болох шаардлага бидэнд байна.

    Xөрсний экологийн үнэлгээ хийх үндсэн зорилго:

    Хөрсний экологийн үнэлгээг талбайд өргөн дэлгэр xийж тухайн хөрсний чадавхийг тогтооx арга xөгжсөөр байна. Төлөөлөx цэг газраас дээж авч шинжлэн, тоон арга xэрэглэн байгал цаг уур, ландшафтынx нь байдалтай уялдуулан бусад талбай даx xөрсний төрөл шинж чанарыг ч урдчилан xэлэx загварчлалын аргууд буй болсоор байна. Талбайд хөрсний бичиглэл хийх зорилго нь хөрсний талаарх ерөнхий мэдээлэлтэй болж үүн дээрээ үндэслэн хөрсний зураглал хийх, эзэмшиж буй газрынхаа нэгдсэн мэдээллийн сантай болоход оршино. Ижил төрх, шинж тэмдэг бүхий хөрснүүдийг нэгэн төрөлд нэгтгэн бүлэглэх, хөрсний зураглалд тэдгээрийн тархалтыг харуулах нь ихэд чухал юм. Тариалангийн талбай дах ижил бус байдлыг харуулсан нарийвчлалтай зураглалууд ч хийх шаардлагатай байна. Хөрсний экологийн үнэлгээ хийх арга зүйн хүрээнд тухайн хөрсний талбайн бичиглэл тодорхой хийгдэж экологийн чадавхи нь үнэлэгдэх боломжтой юм. Хөрсний экологийн үнэлгээ хийх Герман арга зүйг орчуулсныг мэргэжилтнүүдээр хэлэлцүүлэн тодорхой нэр томъёон дээр хэрхэн монгол хэлд хөрвүүлэн орчуулж хэрэглэхийг хэлэлцсэний дараа батлагдсан арга зүй болгон хэрэглэж энэхүү арга зүйн дагуу үнэлсэн хөрсний бичиглэл дата мэдээллүүдийг зураглал болгон ашиглах, түүнчлэн тухайн хөрс бүрийн чадавхи дээр үндэслэн авах арга хэмжээ, тариалах ургамал, менежментийг аймаг сум бүс нутаг бүрт шинжлэх ухааны үндэслэлтэй төлөвлөн алс хэтийн бодлоготой байх нь өнөөдөр чухал гэж үзэж байна. Энэ арга зүйг байнга хэрэглэснээр талбайн хөрс судлаачид ч хөрсний чухал үзүүлэлтүүдийг талбайд таньж үнэлэх чадвараа дээшлүүлнэ. Талбайн хөрс судлаачид буюу хөрсний экологийн үнэлгээ хийх мэргэжилтнүүдийг нэгдсэн журмаар сургалт хөтөлбөрт хамруулж арга зүй эзэмшүүлэх нь хөрсний үржил шим, шимт тэжээлийн бодис гэх мэт үнэлгээ хийсэн үзүүлэлт бүрээр газар газрын хөрс ижил жигд түвшинд чанартай үнэлэгдэх суурь болж өгөх юм. „Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай“ хуульд заасан (хөрсний) үнэлгээний шинжээчдийг, бэлчээр тариалангийн газрын хянан батлагаа хийх эрх авсан компаниудын үнэлгээчдийг, түүнчлэн аймаг сумдын газрын даамал, ус цаг уурын ажилтнууд, МХЕГ-ын байцаагчдыг хөрсний экологийн үнэлгээний нэгдсэн арга зүйд сурган дата мэдээллийн санг нэгтгэх хүснэгтийг стандартчуулах шаардлагатай. Талбайд экологийн үнэлгээ хийх үед хөрсний зүсэлт бүрт бичиглэл хийдэг. Энэ бичиглэл хийх хүснэгтийн толгойг стандартжуулан батлах нь эргээд талбайн дата мэдээг нэгтгэн базах, үүн дээр үндэслэн хөрсний зураглал, мэдээ мэдээлэл боловсруулахад туйлын чухал ач холбогдолтой. Хавсралтаар энэхүү бичиглэл хийх хүснэгтийн загварыг санал болгон хүргүүлж байна. Хөрсний экологийн үнэлгээ хийх ажиллагаа нь тодорхой төлөвлөгөөтэй Улсаас зохион байгуулагдсан ажил байх нь зүйтэй. Европын улс орнуудад хөрсний экологийн үнэлгээн дээрээ тулгуурлан хөрсний эдийн засгийн үнэлгээ нь хийгддэг ба энэ үйл ажиллагааг хариуцсан байгууллага нь Сангийн яамны шууд харъяат алба байдаг. Хөрсний экологийн үнэлгээ хийх явцад зүсэлт хоорондын зай болон энэхүү зайд торлог татан торлогийн цэг бүрээс авах мэдээ мэдээлэл, хөрсний үзүүлэлтүүдийг стандартчилан жагсаах хэрэгтэй. Хөрсний лабораторид шинжлүүлэх дээжний жагсаалт, дээжлэх журмыг бодитоор ахин хэлэлцэж 5 жилд 1 удаа бүх тариалангийн талбай, бэлчээр хадлангийн газрын хөрсний хянан баталгааг хийнэ гэлгүй, тодорхой газрыг жил жилд ногдуулан жил бүр энэхүү үнэлгээний ажил улс орон даяар явагдсаар байдаг төлөвлөлт хийх нь чухал байна. Сайн хөрсний үнэлгээний мэргэжилтний талбайн үнэлгээ, лабораторид хийсэн шинжилгээний үр дүн хоёр нь ойролцоо байхаар түвшинд мэргэжилтнүүдийг дадлагажуулах хэрэгцээ бидэнд байна гэж үзэж байна.

    Дүгнэлт:

    Улсын их хурлын түвшинд:
     „Хог хаягдлын тухай“ хуульд нэмэлт өөрчөлт оруулан органик (био) гаралтай бүхий л хог хаягдлыг эргүүлэн ашиглан шим тэжээлийн бодисын эх материал болгоход хуулийн орчин буй болгож, ийнхүү үйлдвэрлэж буй болсон органик бордоог түлхүү хэрэглэх тухай „Органик хүнсний тухай хууль“-д заалт оруулах
     „Усны бохирдуулсны төлбөрийн тухай“ хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулан гол, мөрөн, нуур, гүний усыг пестицид, нитрат гэх мэт бохирдлоор бохирдуулсан аж ахуйн нэгжүүдэд хариуцлага тооцох
     Аймаг сумд, орон нутагт мэргэжилтнүүд ажиллуулан хөрсний экологи, эдийн засгийн үнэлгээ хийх тухай хуулийн орчин буй болгох

    Засгийн газрын түвшинд:
     Монгол улсад хэрэгжиж буй хөрстэй холбоотой хууль, тогтоол, бодлого, технологийн хэрэгжилтэнд хяналт тавьж, заавар, зөвлөмж өгч ажиллах Агентлаг, хяналтын байгууллагуудын хүрээнд
     Хөрсний үржил шимийг доройтуулах, хөрс бохирдуулах үйл ажиллагаанд тавих хяналтыг чанаржуулах, мэргэжлийн хяналтын хөрсний лабораториудыг бэхжүүлэх, мэргэжилтнүүдийг сургах Хөрсний шинжилгээний лабораториудын хүрээнд
     Хөрсний задлан шинжилгээнүүдийг хийдэг улсын болон хувийн лабораториуд дунд дээж харьцуулан шинжлэх үйл ажиллагааг явуулсан нь (Хөрсний Үндэсний Зөвлөгөөн, 2017 он) лабораториудын дунд арга зүйгээ нэгтгэх боломж болсон ба Олон Улсад хийгддэг дараах арга зүйнүүдээр шинжилгээг хийхийг санал болгож байна.

    1. Усны чанарын үзүүлэлт: Анализ бүрт тавих шаардлагын дагуу (Type I, Type II…)
    2. Хөрсний механик бүрэлдэхүүн (эрдэс хэсгийг ялган авч хийнэ): нойтон шигшүүр (2000 микрометр, 630, 200, 63, 20) + Sedigraph (20, 6.3, 2 микрометр): OeNORM L1061-2
    3. Хөрсөн дэх чулууны (> 2 мм) хэмжээ, эзэлхүүн
    4. Хөрсний нягт
    5. Хөрсний урвалын орчин (ус болон 0.01М CaCl2-т): ISO 10390:2005
    6. Хөрсний цахилгаан дамжуулах чадвар: ISO 11265:1994
    7. Эрдэс азот – аммони, нитрат (ус болон 0.01М CaCl2-т): ISO 14256-2:2005
    8. Эрдэсжих азот (аммони) (40оС-т 7 хоног ингубацын аргаар)
    9. Нийт азот, органик азот: ISO 13878:1998
    10. Хөдөлгөөнт Р, К (CAL; аммонибикарбонат, EDTA): OeNORM L1083-1087
    11. Хөрсөн дэх Р-ын (болон бусад элементүүдийн) янз бүрийн фракц: Hedley-ийн задаргааны арга зүй
    12. Шингээх цогцын багтаамж: Хохенхаймын Их Сургуулийн гарын авлага
    13. Потенциал ШЦБ-ыг (ШЦБПот) : Хохенхаймын Их Сургуулийн гарын авлага
    14. Эффектив ШЦБ-ыг (ШЦБэфф): Хохенхаймын Их Сургуулийн гарын авлага
    15. Солилцох суурийн катионууд – Ca, Mg, K, Na: OeNORM L1086-1
    16. Шингээгдсэн суурийн ханасан байдал /%/
    17. Солилцох хүчиллэгийн катионууд : Хохенхаймын Их Сургуулийн гарын авлага
    18. Хөдөлгөөнт микро елементүүд (Аммонийн нитрат, Мелич, EDTA): ISO 19730:2008
    19. Хөдөлгөөнт (toxic level) хүнд металууд (Аммонийн нитрат, Мелич, EDTA): ISO 19730:200820. Хөрсөн дэх нийт макро, микро, хүнд елементүүд (хаан дарс + HF): ISO 12914:201221. Хөрсөн дэх нийт С: ISO 10694:199522. Хөрсөн дэх органик биш С (карбонат): OeNORM L108423. Хөрсөн дэх органик С: OeNORM L108424. Карбоны фракц (DIN 19539:2015-08)25. C:N харьцаа

    Хөрсний чиглэлийн судалгааны байгууллага, мэргэжилтнүүдийн хүрээнд:
     Хөрсний төрөл, онцлогт тохирсон нарийвчлалтай газар тариалан эрхлэх зөвлөмжүүдийг гаргах
     Хөрсний лабораториудын арга зүйг оновчтой болгох үндэслэл болсон туршлагуудын дезайн гаргаж төрөл бүрийн хөрсөн дээр туршсан туршилтын үр дүнд түшиглэн хөрсөн дэх шим тэжээлийн бодисуудын фракц тус бүрийг шинжлэх арга зүйг боловсронгуй болгох, янз бүрийн хөрсөн дэх шим тэжээлийн хамгамжийн түвшинг Монгол оронд хийсэн туршлагаар батлах, стандартжуулах
     Салхины элэгдэл эвдрэлийг тооцох загварчлал гаргах, аж ахуйн нэгжүүд, фермерүүүдэд дүрслэн харуулах туршлагын ажил хийж, хөрсний шаварлаг эрдэс, органик бодисыг салхинд хийсэхээс урдчилан сэргийлэх
     Шим тэжээлийн бодисын эргэлт, балансыг мөнгөн дүнд шилжүүлэх талаар эдийн засгийн шинжлэх ухааны судлаачидтай хамтран ажиллаж, шим тэжээлийн бодисын балансыг тариалангийн талбай, аж ахуйн нэгж, аймаг, сум, улс орны хэмжээнд тооцох

    Аж ахуйн нэгжийн түвшинд:
     Манай орны нөхцөлд сэлгээний эргэцийг уртасгах, цулгуй уриншийн хэмжээг бууруулах, хөрсний үржил шимийн бууралтыг багасгаж органик бодисын хуримтлал, хөрсний үржил шимийг дээшлүүлэх зэрэг хөрс хамгаалах технологи нэвтрүүлэх
     Агаарт буй үнэ төлбөргүй азотын эх үүсвэрийг газар тариалангийн системд оруулж ирэх, буурцагт ургамлаар эцсийн бүтээгдхүүн хийх үйлдвэрлэл явуулдаг компани, судлаачидтай хамтарч ажиллах, өртгийн сүлжээ буй болгох
     Байгалд ээлтэй, нарийвчлалтай тариалан эрхлэх. Уламжлалт тариалангаас хүрээлэн буй байгаль орчинд үзүүлэх эрсдэл хамгийн багатай, өндөр үр ашигтай тогтвортой тариалангийн системд шилжих шаардлагатай. Нарийвчлалтай тариалангийн гол учиг нь хөрсөө сайн ойлгох юм. Иймд хөрсний үнэлгээ, шинжилгээг сайтар хийлгэж тохирсон бордооны норм, усалгааг хийж, шим тэжээлийн бодис системээс алдагдахаас зайлсхийх. Хөрсний мэдээллийн санг төлөвлөгөөтэй үүсгэн байгуулж, нарийвчлал, итгэл үнэмшил өндөртэй зураглал хийн ашиглах, үр шимийг хүртэх.
     Шим тэжээлийн бодисын тухай мэдлэгээ сайжруулах – Хөрсөн дэх шим тэжээлийн бодисуудын нийт агууламжийг дотор нь ургамалд ашиглах хэлбэрт буй, хатуу хэсгийн гадаргууд бэхлэгдэн хөрсний уусмалд орж ирэн солилцоход бэлэн байдалтай, органик хэсэгт бэхлэгдсэн, анхдагч, хоёрдогч эрдсийн найрлагад буй, эрдсийн хавтангуудын дундуур байрласан зэрэг олон фракцад хуваан, тус бүрийг янз бүрийн уусгагчаар хандалж аван хэмждэгтэй холбоотойгоор хөрсний лабораториудаас дээрх мэдээллийг нэхэмжилж өөрсдөө үр дүнг ойлгож ялгаж сурах, ингэснээр аливаа бордоо, усалгааг хөрсний шинжилгээний үр дүн дээр тулгуурлан эдийн засгийн хэмнэлттэй, байгал орчинд ээлтэйгээр төлөвлөх.
     Үнэгүй органик бодисыг эргэлтэнд оруулах – Компост бордоог агаартай орчинд ил задгай талбайд хямд төсөр аргаар хийх аргачлалыг эзэмшиж, үйлдвэрлэсэн бордоогоороо хөрсний үржил шимээ сайжруулж, аажмаар органик газар тариалангийн зах зээлд шуудран орох. Компост бордоо бол үнэ төлбөргүй органик бодисын эх үүсвэр юм. Нөгөө талдаа уур амьсгалын дулааралд хөрсөнд нүүрстөрөгчийг барьж буй эерэг арга технологи юм….Тухайн талбайн хөрс бүр өөр өөрийн түүхтэй, иймд агрономчид, тариаланчид талбай бүрийнхээ хөрсийг мэддэг байх нь чухал!!!Танай хөршийн сайн гэсэн менежмент танай аж ахуйд хамгийн тааруу ч байж болох юм шүү !!!Байгальд ээлтэй нарийвчлалтай газар тариалан эдийн засгийн эерэг үзүүлэлт авчирдаг. Эрүүл Хүнс, Органик Фермерийн аж ахуй хөрсний органик бодисыг хуримтлуулахаас эхэлдэг ба энэ нь хэдхэн жилийн дараа Таны орлогын эх үүсвэр болж, хөрс хамгаалах бодлого барьсан хэн хүн ган гачиг, байгалийн гамшгийн эрсдлийг бууруулж өндөр ургац авах боломжтой болох юм. Хөрсөө хамгаалж ухаалаг газар тариалан эрхэлцгээе!!!

    “Хүн төрөлхтний оршин тогтноход зайлшгүй шаардлагатай хүрээлэн буй орчны нөхцөл, хүнсний аюулгүй байдлын үндэс нь хөрс юм. Хөрс нь өөрийн нөхөн сэргэх чадвараа алдан, элэгдэн доройтсоноос хүнс, тэжээлийн үйлдвэрлэл буурах аюулд орохоос нааш хүн төрөлхтөн түүнийг өөрсдийн аж амьдралд ямар чухал ач холбогдолтой болохыг анзаардаггүй.” Умберто Бланко & Раттан Лал

    Холбоо барих: Төв азийн хөрс судлалын холбоо https://www.facebook.com/%D0%A…
    Утас: 9428 6099

  • Б.Даваажаргал

    baigalam брэндийг үндэслэгч, органик зөвлөх.

    Сүүлийн 3 жилийн хугацаанд органик хэрэглээ, гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг судалж Korean aroma international designer сургуулииг дүүргэж сургагч багшийн гэрчилгээ авсан. Тэрээр органик хэрэглээг Монголдоо түгээх зорилгоор органик гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийн чиглэлээр сургалт, зөвлөгөө, байгалийн охь болох эфирийн тос ашиглан өөрт тохирсон ЦОРЫН ГАНЦ үнэртэнээ урлах, эфирын тосны үнэр, үйлчилгээ сэтгэл зүй, эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг талаар сургалт тогтмол зохион байгуулдаг.
    Baigalam органик брэндийг үүсгэн байгуулсан. 2018 ондХан-Уул дүүргийн шилдэг 5 гарааны бизнесээр шалгарсан.
    Үндэсний онцлох брэндүүдийн нэгдэл Creative Gallery тай тогтмол хамтран ажиллаж байна.

  • ЦАГААН САРААР МОНГОЛОО ДЭМЖИЖ ХЯМРАЛЫГ ХЯМРААЦГААЯ. СОЁОЛЖ 2 сарын 12- 26

    БҮХ МОНГОЛ БАРАА НЭГ ДООР ТӨВЛӨРЛӨӨ.
    Цагаан сарын хямдрал СОЁОЛЖ төвд 2017 оны 2 сарын 12- 26
    #МОНГОЛООДЭМЖЬЕ #БүтээлчМонгол

    Сар шинийн баяраар Улс орон даяар Монголд үйлдвэрлэсэн бараа бүтээгдэхүүнээ хэрэглэхийг уриалж байгааг ажил хэрэг болгож “Үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжицгээе” уриан дор Үндэсний томоохон үйлдвэрүүд, гар урчууд, малчид хөдөлмөрчид, дотоодын жижиг дунд бизнес эрхлэгчидийн бараа бүтээгдэхүүнийг бөөний үнээр нь худалдаалах “Монголд үйлдвэрлэв 2017” цагаан сарын үзэсгэлэн худалдаа нарны зам дагуух Соёолж төвд 2017 оны 2 сарын 12-26 өдрийг дуустал зохион байгуулагдах болсон баяртай мэдээг дуулгая.

    Тус үзэсгэлэн худалдааг зохион байгуулахын тул Соёолж төв өөрийн үзэсгэлэн талбайг шинэчлэн засч 120 орчим үзэсгэлэнгийн талбай бүхий дулаан тохилог заал, гаднаа 150 машины зогсоол, гадаа талбайдаа ууц, өвчүү зарах талбай зэргийг цогцоор бэлтгэсэн.

    Монголд үйлдвэрлэв 2017 цагаан сарын үзэсгэлэн худалдаанд хэвийн боов, тавгийн идээ, цагаан идээ, чихэр жимс, гарын бэлэг, ноос ноолуур, арьс ширэн бүтээгдэхүүн, нэхий дээл, ууц өвчүү гээд бүхий л зүйлс нэг дороос худалдаалагдах юм.

    Нийслэлчүүдийн үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих аяныг бодитоор ажил хэрэг болгож байгаа үзэсгэлэн худалдааны зохион байгуулагчидад талархал илэрхийлье.

    Үндэсний үйлдвэрлэлээ үйлдвэрийн үнээр нь худалдан авцгаая. Монголд үйлдвэрлэв 2017 үзэсгэлэн худалдааны зохион байгуулагчидтай 99007003, 96202016 утсаар холбоо барих боломжтой.

  • Ганбатын ӨЛЗИЙБУЯН- Менежментийн зөвлөх

    Ганбатын Өлзийбуян нь менежментийн тогтолцоогоор мэргэшсэн зөвлөх юм. Тэрээр МУИС, Бизнесийн сургуулийг “Менежмент” мэргэжлээр төгссөн. Түүний карьер Вай Эм Си зөвлөх компаниар эхлэж байсан ба 2014 онд Гүйцэтгэлийн Төгөлдөршил зөвлөх компаниа байгуулснаас хойш монгол компанийн удирдлагуудад менежментийн тогтолцоогоо сайжруулахад нь туслаж байна.

    Түүний мэргэжлийн хүсэл сонирхол бол “Монголын компаниудад сайн менежментийг тогтолцоог нэвтрүүлэх замаар амжилтад хүрэхэд нь туслах” явдал бөгөөд мэргэжлийн утга учир, үнэт зүйлдээ тууштай байж, өөрийгөө тасралтгүй хөгжүүлж, мэдлэг туршлагаа түгээж  байна. Тэрээр Нэгдсэн менежментийн тогтолцоо (2016), Эйч Ар Про гарын авлагыг (2014)  боловсруулж гаргасан ба удирдлага менежерүүд бодит практикт ашиглаж болох шилдэг бүтээл болж чадсан.

    Өлзийбуян нь Менежментийн шилдэг туршлага, арга хэрэгслүүдийг судлан, монголын нөхцөл байдалд хамгийн тохирсон сайн туршлагуудыг нэгтгэн Нэгдсэн менежментийн тогтолцоог (НМТ) боловсруулан гаргасан. Дараах компаниудад НМТ -г нэвтрүүлэх болон бусад чиглэлийн менежментийн зөвлөх үйлчилгээг амжилттай үзүүлээд байна.

    • Монос Косметик ХХК  – НМТ нэвтрүүлэх
    • Ази Фарма ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Улаанбаатар гурил ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Хурилдуур ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Мастер Майнд ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Шаргалжуут Рашаан Сувилал ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Санхүүгийн тооцоолох групп ХХК – НМТ нэвтрүүлэх
    • Монголын Ипотекийн Корпораци – Гүйцэтгэлийн үнэлгээ
    • Скай Медиа ХХК – Гүйцэтгэлийн үнэлгээ
    • Шунхлай ХХК – Хүний нөөцийн менежмент (Вэй Эм Си зөвлөх багт ажилласан)
    • Петровис ХХК – Хүний нөөцийн менежмент (Вэй Эм Си зөвлөх багт ажилласан)

    http://performance.mn/

    https://www.facebook.com/uujii…

  • Д.ЧУЛУУНБААТАР- монгол үндэсний тоглоом наадгай цуглуулагч

    Улс, үндэстэн бүрт өөрийн гэсэн тоглоом наадгай, түүнийг дагасан ёс заншил бий. Монгол үндэсний тоглоом наадгайг судлах, сурталчлах, байнгын хэрэглээг нэмэгдүүлэхэд бодит хувь нэмэр оруулж буй хүмүүсийн нэг бол Ховд аймгийн Жаргалант сумын иргэн Д.Чулуунбаатар юм.

    Тэрбээр 2009 оноос эхлэн Монголын уламжлалт тоглоом наадгайг цуглуулж, судалж байна. Түүний цуглуулга, цаашдын зорилтын талаар тодрууллаа.

    Иргэн Д.Чулуунбаатар нь “Өв соёл, монгол тоглоом наадгай” төвийг үүсгэн байгуулсан. Тухайн төвийг түшиглэн Монголын уламжлалт тоглоом наадгайг судлахаас гадна цаашид үйлдвэрлэл бий болгох замаар хойч үедээ өвлүүлэх, түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой ажиллаж байна гэж ярилаа.

    Д.Чулуунбаатарын цуглуулгад одоогийн байдлаар урианхай ястны “Үүчүүр”, халх үндэсний “Панжига”, торгууд үндэсний “Шагайгаар цахдах”, мянгад ястны ”Таван хошуу малыг үнэлэх”, өөлд ястны “Хүлтэгжинэ”,  тува үндэсний ”Дөрт бэргээ”  зэрэг 100 гаруй тоглоом наадгай байна.

    Эдгээр тоглоом наадгайг эсгий, мод, төмөр ашиглан хийсэн бөгөөд шагай, байгалийн чулуу оролцуулан тоглодог аж. 

    Тухайлбал, Наран сүмбэр гэх тоглоомыг зэс, төмөр ашиглан хийжээ. Энэхүү тоглоом цагираг, шилбэ, сээр, ул, бариул гэсэн таван хэсгээс бүрдэнэ. Цагираг нь ихэвчлэн 9 эсвэл 12 байдаг.  Улмаар цагирагийг буулгах, мордуулах зарчмаар тоглодог аж. Ингэснээр нүдний хараа сайжруулах, гарын хөдөлгөөн, булчингийн үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх давуу талтай гэнэ. Энэ тоглоом наадгайг  Монголчууд өргөнөөр ашиглаж байна. Харин сүүлийн үед “Буга нохой”, “Тулга” гэх мэт хөлөгт тоглоом наадгайгаар  хүмүүс  тоглох нь тун ховор болжээ.  Энэ “Буга нохой” гэдэг тоглоом надад  долоон төрөл байна. Би энэ тоглоом наадгайг хүүхдүүдэд заах их дуртай. Хүүхдийн сэтгэн бодох чадварыг хөгжүүлдэгээрээ онцлогтой гэж Д.Чулуунбаатар хэлэв.

    Мөн  Монгол тоглоом наадгайгаар дамжуулан хүүхдийн оюун санааг хөгжүүлэх, улмаар тогтвортой сууж сургах, зөв дадал зуршилтай болгох боломж бололцоо нээлттэй байна. Тийм учраас хүүхдийг шагай, хөлөгт тоглоомоор тоглож сураасай гэж би хүсдэг.  Тоглоом гэдэг бол зөвхөн хүүхдүүд л тоглоод байдаг зүйл биш, харин гэр бүлээрээ тоглох нь маш их ач холбогдолтой.

    Нэгдүгээрт, эцэг эх, эмээ өвөөтэйгөө хамт тоглосноор тухайн гэр бүлийн харилцаа сайхан болдог. Хоёрдугаарт, хүүхдийн хүмүүжилд эерэг нөлөөтэй. Гуравдугаарт,  эрүүл мэндийн хувьд тоглоомд оролцогч бүрт сайн үр дүнг авчирна.

    Мөн хүний гарын алганд 150 гаруй мэдрэлийн цэг байдаг. Тэр бүгдийг шагайгаар тоглон сэргээж, эрүүлжүүлэх боломжтой. Гучин минут шагайгаар тоглох нь эмнэлэгт нэг цаг дөчин минутын хугацаанд бариа засал хийлгэсэнтэй тэнцэхүйц алжаал тайлдаг гэж тэрбээр онцоллоо.

    Монголчуудын соёлын үнэт өвийн нэг болох тоглоом наадгайг хүн бүр тоглож, гэр бүлдээ эрүүл мэнд, баяр хөөр нэмэхийг  хүсэж явдгаа иргэн Д.Чулуунбаатар хэлж байв.

    Эх сурвалж: Ховд /МОНЦАМЭ/ https://www.montsame.mn/

  • Дархад нутгийн нисдэг 7 бөө

    Дархад нутгийн түүх домогт нисдэг 7 бөө гэдгээрээ алдаршсан бөө нар:

    1.Арилдий бүргэд зайран: Түүний жинхэнэ нэр нь Хүрэлдэй гэдэг. Баглаан удганы
    хүү, бөгөөд ниссэн 7 бөөгийн манлай гэж үздэг. Бүргэд болон хувирдаг, Манжийн
    засаг захиргаа, тэдний гар хөл баяд ноёдын адуу малаас хөөж, ядуу ардад тараан
    өгдөг шилийн сайн эрсийн нэгэн байжээ.
    2. Пунцаг зайран: Шишгэдэд Хонин өндөр уулын бэлээр нутагладаг байсан энэ
    зайран алдарт Мачир зайрангийн хүү бөгөөд төрсөн дүү нь Ховдод нисэж буусан
    гэгддэг Дулам удган ажээ.
    3. Сунхи бөө: Алдарт Татай удганы хүү, Хаж зайрангийн шавь
    4. Соёд удган: Ар Тагны отогт амьдарч байсан.(одоогоор бол Монгол шарын даваа
    орчимд) Нөхөр нь Сөөхий Хүрэлдэй баатар бөгөөд 5 хүүтэй бөгөөд тэд бүгд бөө нар
    байсан гэдэг. Нэг гэр бүлийн энэ 7 бөөгийн онгодыг Хэмчигийн долоо юм гэж
    нэрлэдэг ба Монгол Шарын давааны баруун хярын дэвсэг дээр онгодын асар нь одоо
    хүртэл байдаг. 
    5. Хиргис бөө: Тагна Саяаны нутагт байсан Уйгар Хиргис аймгийн
    удмын Түрэгээс тасарч Дархадад үлдсэн хүмүүсийн удмын алдарт удган юм. Хөвсгөл
    аймгийн Цагааннуур сумын Тэнгисийн голын хамгийн эхний зоо болох Улаан модонд
    онгодын нь асар нь байдаг.
    6. Дулам удган: Пунцаг зайрангийн төрсөн дүү. Энэ удган нь гэртээ бөөлж байгаад
    тэнгэрийн их увьдасаар Дархад нутгаас Ховдод очиж нисэж буусан гэдэг бөгөөд
    одоо Ховдын шүтээн болон заларсан юм. Дулам удганы онгод нь Хогоргын голын зүүн
    талд байрлах Бурианы амны доор ганц хөгшин модонд байдаг. Аав болох Мачир
    зайран, ах болох Пунцаг зайран нарын онголж тавьсан газарт цуг байдаг билээ.
    7. Дамжил бөө: Санж бөөгийн хүү, Банзар бөөгийн дүү болох алдарт Дамжил зайран
    нь Зулын тээхний шүтээн болсон бөгөөд Буянт голын хайрханд онгодын асар нь
    байдаг юм.

  • Монголын Гудамжны Савлуурт Дүүжигнүүрийн Холбоо| Street workout federation of Mongolia

    2012 оны 8-р сарын 01-нд Монголын Гудамжны Савлуурт Дүүжигнүүрийн Холбоо ТББ байгуулагдсан.

    Залуучуудын чөлөөт цагийг зөв боловсон өнгөрөөж, монгол эр хүнийг хөгжүүлэх төлөвлүүлэхэд бид өөрсдийн хувь нэмрийг оруулна.

    Үүсгэн байгуулагчид: Тэргүүн Э.Сандуй, Дэд Тэргүүн Э.Сундуйжав

    2013 онд анхны тэмцээнээ УБ хотын БЗД-ийн Баян Монгол хорооллын турникэн дээр зохион явуулсан.
    13 тамирчин оролцсон.
    2014 онд СБД-ийн 6-р сургуулийн ард байрлах турникэн дээр 2 дахь тэмцээнээ хийсэн.
    20 гаруй тамирчид оролцож 30 гаруй үзэгч үзэж мөн Паркур сонирхогч залуус ирж үзүүлэх тоглолт хийсэн.

    2015 оны хавар ЗХ-ний 326-р цэргийн агид очиж 200 гаруй цэрэг албан хаагчдад тэмцээн уралдаан болон сургалт, семинарыг амжилттай зохион явуулсан.
    2015 оны зун МҮОНТ-ийн Монголын нэг өдөр телевизийн нэвтрүүлэгт уригдан амжилттай орсон.
    2015 оны 7-р сарын 24- 25 хооронд ОХУ-ын Москва хотод болсон ”Free style” чөлөөт үзүүлбэрийн дэлхийн аваргын тэмцээнд 3 хүний бүрэлдэхүүнтэй явж амжилттай оролцсон.
    2015 оны 10 сард улсын аваргын 3 дахь тэмцээнээ мөн амжилттай зохион явуулсан.
    45 тамирчин оролцож 200 гаруй хүн хөгжөөн дэмжсэн.

    2015 оны 11-р сард ХУД-ийн 19-р хороололд анхны спорт заалаа нээсэн.
    2016 онд СБД-ийн монгол 3-р сургуулийн урд шинэ зааланд орсон.
    2016 оны 3 сард ЗХ-ний 015-р цэргийн ангид үзүүлэх тоглолт болон тэмцээн сургалт семинарыг амжилттай зохион явуулсан.
    2016 оны 3-р сарын 29-нд Өвөрхангай аймагт салбараа нээж аймгийн аварга шалгаруулах тэмцээнийг амжилттай зохион явуулсан.

    2016 оны 5 сард Дархан хотод салбараа нээж Дарханы аварга шалгаруулах тэмцээнийг амжилттай зохион явуулсан.

    2016 оны 7-р сарын 23-25 Москва хотноо зохиогдсон дэлхийн аваргын тэмцээнд 5 хүний бүрэлдэхүүнтэй явж амжилттай оролцож. Дэлхийн цомын тэмцээний эрх авсан.
    2016 оны 8 сард СХД Цамбагарав дээр 3vs3 battle тэмцээнийг амжилттай зохион явуулсан
    2016 онд зохиогдож буй Авъяаслаг монголчууд шоунд 8 хүний бүрэлдэхүүнтэй оролцон шилдэг 32 номерт багтсан.

    https://www.facebook.com/Street-workout-federation…