ХААИС-Хөдөө аж ахуйн биотехнологич, Шинжлэх ухааны магистр
“Малын удмын сангийн үндэсний төв”-д Монгол малын үржлийн чиглэл, төлөвлөгөө, генетик нөөцийн тухай хуулийн төслийн чиглэлээр ажиллаж байсан туршлагатай.
“Өндөрхаан үржил” хоршооны үүсгэн байгуулагчдын нэг
Үндэсний төслийн удирдлагын хүрээлэнгийн Мал аж ахуйн салбарын төсөл хөтөлбөр дээр 2019 оноос хойш ажиллаж байна.
Эрчим хүчний мэдээллийн системийн удирдлага
Боловсрол
ШУТИС- КТМС-ийн Мэдээллийн системийн удирдлага
Эрчим хүчний борлуулалтын програмууд дээр 13 жил ажилласан туршлагатай. Аймгийн иргэдийн хурлын төлөөлөгч, “ДБЭХС” ТӨХК-ийн Сүхбаатар аймгийн үйлдвэрчний эвлэлийн хороон дарга зэрэг нийгмийн сонгуульт ажилд оролцож байсан.
Ажлын туршлага
2012- 2016 “ДБЭХС” ТӨХК-ийн Сүхбаатар аймаг дахь салбарын бичилтийн техникч,
2018- 2023 “ДБЭХС” ТӨХК-ийн Сүхбаатар аймаг дахь салбарийн маркетинг, гэрээний мэргэжилтэн
Дулааны инженер
2011 онд ОХУ-ын Москва хотын Эрчим хүчний их сургуулийг Аж үйлдвэрийн дулаан хангамж мэргэжлээр дүүргэсэн.
2011 оноос УБДС ТӨХК-д дулааны болон зургийн инженерээр ажиллаж байна.
“Мөнх ногоон тал” ХХК нь 2003 онд Хөдөө аж ахуй, Байгаль орчны салбарын сүүлийн үеийн, шинэ шилдэг технологийг танилцуулах, хэрэгцээт материал, тоног төхөөрөмжийг ханган нийлүүлэх зорилготойгоор байгуулагдснаас хойш 13 дахь хавартаа үйл ажиллагаагаа амжилттай явуулж байна. Зорилгынхоо хүрээнд Солонгосын нийлэг хальсан хүлэмж, дуслын усалгааны системийг эх орондоо анх удаа танилцуулсан нь дэлхийн дулаарлын улмаас өөрчлөгдөж буй уур амьсгал цаг уурын эрхшээлд захирагдахгүйгээр бизнесээ эрхлэх боломжийн эхлэлийг тавьсан юм. Энэ хугацаанд бид манай орны байгаль цаг уурын нөхцөлд тохирсон бараа материал, багаж, тоног төхөөрөмжүүдийнхээ нэр төрлийг олшруулж БНСУ-аас олон төрлийн хийц загварын өвөл, зуны хүлэмж, түүний дагалдах хэрэгсэл, мананцар болон дуслын усалгааны систем, хүнсний ногооны бага оврын техникийн иж бүрдэл, БНХАУ-аас тракторыг дагалдах хэрэгсэлүүдийн хамтаар, төрөл бүрийн гар багаж, хор шүршигч, усны насос, Шинэ Зеланд улсаас ноос боловсоруулах бага оврын төхөөрөмжүүд, АНУ-с зүлэг арчилгааны тоног төхөөрөмжүүд оруулж ирэн хэрэглэгчдэд санал болгож байна. Байгаль орчны салбарт, ялангуяа мод үржүүлгийн газруудын техник тоног төхөөрөмжийн шинэчлэл, шинээр мод үржүүлгийн газар байгуулах (Оюу Толгой ХХК-ын 5 га МҮГ) ажлуудыг амжилттай хэрэгжүүлсээр ирсэн. Мөн 2008 оноос эхлэн Монгол-Солонгосын Ногоон хэрэм төсөлтэй хамтран Говь цөлийн бүсэд цөлжилтөөс хамгаалах 1,000 гаран га ойн зурваст дуслын усалгааны системийг суурилуулан ашиглаж байгаа нь үр дүн сайтай байна. Сүүлийн жилүүдэд гүзээлзгэнэ тариалах аж ахуйнуудыг байгуулах (Наран ферм, Төв аймаг ферм, Долоон буудал ферм), гүзээлзгэнэ тариалах зориулалтын дулаалгатай, усалгаа бордоо, халаалтын бүрэн автомат систем бүхий 1,050м2 – 1,660м2 хүлэмжүүдүүдийг барьж байгуулж байна.
https://www.facebook.com/munkhnogoontal
Завхан /МОНЦАМЭ/. Сүүлийн дөчөөд жил зөгийн аж ахуй, ургамлын ертөнцийг судалж үржүүлж яваа эрдэмтний нэг, зөгийн аж ахуй, эмийн ашигт ургамлын талаар олон арван өгүүлэл бүтээл бичин нийтийн хүртээл болгож, цөөнгүй аймаг суманд зөгий үржүүлэх, ховор ургамлыг сэргээн нутагшуулах ажил хийж байгаа “Ховор ургамал сан” ТББ-ыг үүсгэн байгуулагч, биологийн ухааны доктор Хөхөөгийн Отгонбилэгтэй уулзаж нэн ховор ургамлын нэг болох арцны талаар цөөн хором ярилцлаа.
-Танд энэ өдрийн мэндийг хүргэе. Таныг мод ургамал, амьтны талаарх судалгаа шинжилгээний ажил хийдэг болохоор Завхан нутгийн арцны талаарх мэдээллийг тодруулж асуух гэсэн юм? Отгонтэнгэрийн арц гээд зах зээлд эрэлт ч их байх юм?
-Өдрийн мэнд хүргэе. Манай Монгол орон ургамлын баялгаар арвин шүү дээ. Тухайлбал 3160-аад зүйлийн гуурст дээд ургамалтай гэдэг. Эдгээрээс эмийн ач холбогдолтой 1100 зүйл, малын тэжээлийн 1000, хүнсний 208, жимс жимсгэнэт 70, элс тогтоох хөрс бэхжүүлэх 70 гаруй төрлийн ургамал байна. Мөн балт 547, амин дэмтэй 1150, эфирийн тостой 230-аад төрөл зүйл гээд олон чиглэлийн ач холбогдолтой ургамлууд цөөнгүй байна.
Тэгэхээр бидний хөл дор эм, хүнсний ургамал хөглөрч байгаа гэсэн үг л дээ. Эдгээрээс таны асууснаар зөвхөн арцны талаар хариулъя. Завхан бол яах аргагүй арцны нутаг. Сүүлийн үед манай аймгийн иргэдийн дунд арцны талаар үл ойлголцох асуудлууд нэлээд гарч байна. Энэ нь иргэд арцаа танихгүй. Өөр өөрийн ам дамжсан нэрээр нэрлэж байгаатай холбоотой гэж харж байгаа. Арц нь Агарууны (Cupressaceae) овогт хамаарах 60-аад зүйл ургамал тархсан байдаг. Эдгээрийг 50 сая жилийн өмнө үүссэн гэж үздэг. Дулаан оронд 30 метр орчим өндөр ургах мод ч бий. Харин манай оронд сөөг хэлбэрийн хонин арц (Juniperus sabina), дагуур арц (Juniperus dahurica), хуурамч хонин арц (Juniperus peudossabinа), ямаан арц (Juniperus sibirica) гэсэн дөрвөн зүйл голдуу Хангай, Хэнтий, Хөвсгөл, Алтай, Говь-Алтай зэрэг уулархаг нутгийн өндөр уулсаар тархан ургадаг.
Арц нь эфирийн тос бүхий анхилам үнэр ялгаруулан орчноо ариутган байдаг амьд байгалийг ариутгагч юм. Мөн цөөнгүй тооны эмийн найрлагад ордог гайхамшигт ургамал учраас монголчууд эрт цагаас ашиглаж ирсэн байна. Өндөр ууланд тархсан нь эфирийн тосны агууламж илүү учраас бусад ургамлаас үнэр илүү байдгаас голдуу ариутгал, утлагад ашигладаг. Ялангуяа хонин арцыг хэрэглэх нь илүүтэй.
Тэгэхээр Завхан нутгийн буюу Хангайн нурууны Отгонтэнгэр орчимд ургах хонин арц анхилам сайхан үнэртэй учраас их алдартай илүү хэрэглээтэй байна. Түүний сайхан үнэртэй ариутгах чанарыг түшиглэн сүм хийдийнхэн, ихэс дээдэс ариутгалд ашиглаж ирсэн уламжлалтай.
-Арцыг нутгийнхан их түүж ашигладаг. Сүүлийн жилүүдэд хүмүүс их хэмжээгээр түүж зах зээлд борлуулж байгаа. Энэ ургамлыг түүх хугацаа гэж бий юу? Нөхөн ургалт хэр уддаг юм бол?
-Монголчууд аливаа байгалийн ургамлыг авч ашиглахдаа тодорхой хугацаанд өдөр гарагаа тохируулан байгаль ээжээсээ гуйж хүндэтгэл үзүүлэн тухайн орчноос бага хэмжээгээр авч хэрэглэдэг байж.
Одоогийнх шиг аль дайралдсан газраасаа замбараагүй авч ашиглахыг хатуу хориглодог байсан байна. Монголчууд арцыг тусгайлан үржүүлж ургуулж байгаагүй ч ашиглалтын нарийн горимтой байснаас байгалийн унаган төрхийг хэзээ ч алдагдуулж байгаагүй. Арцны ид төлжин ургах үед авах хориотой байсан байна. Дээр дурдсан арцны зүйлүүдээс хонин арц Монголын “Улаан ном”-д, дагуур арц, хуурамч хонин арц нь ховор ургамлын бүртгэлд орсныг онцлон анхаарах ёстой. Үүнийг иргэд мэддэг байх ёстой. Холбогдох мэргэжлийн байгууллагууд нь иргэдэд мэдээлэл өгч хамгаалах хэрэгтэй юм.
-Иргэдийн хонин арц гэж зараад байгаа нь нэн ховор ургамал юм байна шүү дээ. Ямаан арц нь элбэг ургамлын жагсаалтад ордог юм байна. Иргэд ховор ургамлаа элбэг ямаан арцтай андууран их хэмжээгээр түүгээд байна уу?
-Ямаан арц үнэрийн хувьд хонин арцандаа хүрдэггүй. Тархац нөөцийн хувьд бусад арцтайгаа төстэй ч хэрэглээ багатай. Гэхдээ бас л зохистой ашиглах ёстой. Ер нь сүүлийн гучаад жил бид дэндүү бэлэнчлэх сэтгэлгээнд дасаж хэдэн бор төгрөгийн төлөө байгаль руу дайрах болсныг таслан зогсоох нь чухал байна. Сум, орон нутгийн мэргэжлийн байгууллагууд, байгаль хамгаалагч нар хатуу шаардлага тавьж хамгаалах, хянах ёстой юм.
-Тэгвэл арцыг хэрхэн яаж таних ёстой юм бол?
-Арцыг түүний шилмүүс, мөчир үр, үндэс зэрэг олон шинжээр ялгана. Хонин арцны шилмүүс хайрсархуу, найлзуур буюу залуу мөчир дээр нь бие биеэ нягт дэрлэн байрласан эсвэл найлзуурын зарим хэсэг нь зуурхуу нарийхан, бүх шилмүүс нь хайрсархуу боргоцой жимсгэнэ дотроо хоёроос зургаан ширхэг үртэй байдаг. Харин ямаан арцны бүх шилмүүс нь зуурхуу гурваараа тойрч байрласан байдаг байх жишээтэй.
-Манай аймгийн иргэд Богдын гол, Төмөртийн гол дагуух ам, судгаар их хэмжээгээр арц түүж байна. Энэ хэсгээр ургаж байгаа арц нь ямар зүйлийн арц байна вэ? Танд судалгаа бий юу?
-Таны дурдсан газруудад голдуу хонин арц тархсан байдаг. Гэхдээ би нарийвчлан судалгаа хийгээгүй. Арц дээр дурдсан уулархаг нутгаар тархалттай. Түүний тархалтын иж бүрэн судалгаа хараахан гараагүй байгаа.
Харин шинжлэх ухааны доктор, профессор Ц.Цэндээхүү (Завхан аймгийн Яруу сумын уугуул) багш Хангайн нуруу, Отгонтэнгэр орчмын ургамалжилт ургамлын аймаг. Завхан Борхын голын чацарганын судалгааг нэлээд хийж бүтээлдээ цөөнгүй тусгасан нь бий.
-Арц нөхөн төлжиж, сэргэж ургахдаа хэр вэ? Арцыг хайрлаж ургуулдаг монгол уламжлалт технологи арга бий юу?
-Ер нь хуулийн заалтаа мөрдөх, хяналт шалгалтыг байгаль орчны байгууллагууд хууль тогтоомжийн дагуу сайн хийх хэрэгтэй. Хүмүүсийн зохисгүй хэрэглээ тухайн орчны ургамал амьтныг нөхөн өсөх, төлжих боломжгүй болтол устгадаг. Өнөөдөр Хангайн нурууны арцыг нөхөн төлжих боломжгүй болгож, эмх замбараагүй түүж байгаа нь үнэн юм.
1950-аад оны эхээр Улиастай хотын баруун талын Баян-Улаан уул орчимд элбэг тархацтай ургамлын нэг нь зэрлэг сонгино байсан. Гэтэл одоо үндсэндээ устсан. Хар борын элсэнд орших баруун зүүн Монгол уул орчимд зэрлэг сонгино зулаастай. Яг тарьсан мэт ургадаг байсныг зэргэлдээ сумдынхан өрсөлдөн түүсээр одоо зарим орчинд үзэгдэх төдий болсон гэдэг. Тэгэхээр өргөн хэрэглээтэй бусад ургамлыг ч ийм хар тавилан хүлээж байгааг бодоход харамсал төрдөг юм.
Арцыг мөчир, үрээр нь үржүүлэх боломжтой. Судлаач миний бие хонин арцыг үржүүлэх оролдлогыг хийж байсан. Тухайлбал Хэнтий аймгийн Хэрлэн баян Улааны Хөдөө арал, нийслэлийн Ар согоот, Төв аймгийн Жаргалант сумын Мэндийн үзүүр, Баянчандмань сум, Борнуур суманд Г.Пүрэвбат ламын Бүтээлийн сүм зэрэг газруудад арцыг мөчрөөр нь тарьж туршсан, үр дүнтэй байсан юм.
БНХАУ-ын ӨМӨЗО-ны Хөх хот, тус улсын Бээжин, Нанчон зэрэг олон газар арцыг үржүүлж хот сууриныхаа чимэглэлд тарьсныг нүдээр үзэж, байгаль руугаа дайрах биш, үржүүлж олшруулж ашиглах боломжтойг харж байсан. Монгол Улсын хуульд арцыг хэрхэн ямар журмаар түүж ашиглахыг зөвшөөрсөн дүрэм,журам бий. Тиймээс иргэд, ялангуяа нутгийн иргэд хуулиа дээдэлж, байгаль-ээжээ хүндэтгэн, аливаа баялгийг хамгаалах, зохистой ашиглах. Ялангуяа өргөн хэрэглээтэй арц мэтийн ургамлыг түүж ашиглахаасаа илүүтэй, үржүүлж олшруулан ашиглах талаар их анхаармаар байна. Арц нь амьд байгалийг ариутгагч, монголчуудын шүтээн ургамал гэдгийг онцлон анхаараасай гэж хүсэх байна.
Эх сурвалж: Мягмарсүрэн.Б myagmarsuren@montsame.mn 2020-05-27 14:57:01
ТУЛГАРЧ БУЙ БЭРХШЭЭЛ, АСУУДАЛ
1. Монгол Улсад үйлдвэрлэл хөгжүүлэх боломжтой, тэргүүлэх чиглэлүүдийг судалж тодорхойлох. Түүхийн эдийн нөөц болон хүний нөөцийн боломжоо судалж тодорхойлох, мөн зах зээлийн багтаамж, зах зээлийн боломж, тухайн бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлж цаашид гадаад зах зээлрүү импорт хийх боломжийг тодорхойлох.
Эдгээр тэргүүлэх чиглэлээ үйлдвэрлэл хөгжүүлэгч болон судлаач, ирээдүйн үйлдвэрлэгчидэд мэдээллэн ойлгуулах, үйлдвэрлэл хөгжүүлэгчдийг чиглүүлж мэдээллээр хангах.
Мэдээлэлгүйн улмаас жижиг дунд үйлдвэрлэгчид зах зээлгүй, ирээдүйгүй, хөгжих боломжгүй бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, эсвэл технологийн хоцрогдолтой тоног төхөөрөмж сонгох, дотоодын түүхий эдийн нөөцгүй үйлдвэрлэл эрхлэх зэргээс үүдээд үйдвэрүүд амжилтгүй болж дампуурч байна.
Үйлдвэрлэл давхцал, дотоод өрсөлдөөнийг багасгах. Жижиг зах зээл дээр олон жижиг дунд үйлдвэрлэл өрсөлдөхөөр хоорондоо гутлын үйлдвэрийг гэхэд Монголыг хангах хэмжээний 2-3 үйлдвэр байхад нэмээд зээл өгөөд байвал яах вэ. Өрсөлдүүлэх гэхээс илүүтэй.
2. R&D Tink TankСудалгаа хөгжүүлэлтийн , бүтээгдэхүүн хөгжүүлэлтийн төв байх. Эрдэмтэн судлаачид, маркетинг Монгол улсынхаа түүхий эдэд тулгуурлаж яма бүтээгдэхүүн, үйлдвэрлэл хөгжүүлэх боломжтой вэ, тухайн бүтээгдэхүүнийг хөгжиж буй жишиг туршлага, олон улсын хэрэглээ, бүтээгдэхүүний зохиомж, дизайны чиг хандлагыг судалдаг.
Бүтээгдэхүүний хөгжүүлэлт, туршилт
Бусад орны түүхий эд ханхагч биш, түүхээ эдээ нэмүү өртөг шингээж, ажлын байр нэмэгдүүлж, үйлдвэрлэгчид зөвлөгөө, мэдээллээр хангах, хамтарч ажилладаг. Борлуулалтын тодорхой хувиасаасаа санхүүжүүлдэг.
Үйлдвэржилт- ба ажиллах хүч, хүний нөөцийн хамаарал
3. Үйлдвэрлэгчид борлуулалт, маркетинг, тээвэр ложитикийн үндэсний бүтэц хэрэгтэй байна. Үйлдвэрлэгч хэрхэн маркетинг хийх үү, яаж борлуулах уу, яаж түгээх үү гэсэн бэрхшээл тулгарч байна. Үйлдвэрлэгч бүр борлуулалтын машинтай болох, борлуулагчтай болох хүний нөөцийн болон хөрөнгө оруулалтын нөөц хязгаарлагдмал байна. Тиймээс үндэсний үйлдвэрлэлийг борлуулах, ложистик борлуулалтын дотоодын болон гадаад зах зээлд чиглэсэн нэгдсэн үйл ажиллагаа шаардлагатай. Энэ нь дотооддоо үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжээд зогсохгүй гадаад зах зээлд монгол бүтээгдэхүүнэ нэгдсэн бодлого, маркетингаар сурталчилах, монгол Улсаа гадаадад сурталчилах, англи хэл дээр агуулга бүтээх, бүтээгдэхүүний түүхий эд,
Үндэсний үйлдвэрлэл дэмжиж зээл өгөхдөө бүтээгдэхүүн хөгжүүлэлт, маркетинг, борлуулалтыг нь давхар харгалзаж зээлжүүлэхгүй бол сохроор зээл өгөхтэй адил байна.
ШИЙДЭЛ
Үйлдвэрлэлийн тэргүүлэх чиглэлүүдээ суурь судалгаатайгаа тодорхойлох.
Суурь эдийн засаг буюу МАА, Газар тариаланд тулгуурласан үйлдвэрлэл түүхий эдийн нэгдсэн төлөвлөлт, тогтолцоог бий болгох. Суурь эдийн засаггүй бол бусад бүх зүйл 10 дахь асуудал болно.
Судалгаа ба бизнесийн байгууллагын хамтын ажиллагаа
Үйлдвэрлэл, түүхий эд, нөөцийн харилцан хамаарсан эко системээ бий болгох. Үйлдвэрлэлүүд хоорондын хамаарал. Жишээ нь Арьс ширний үйлдвэрлэл гэхэд, мал, малчин, арьс шир, малын эрүүл ахуй- мал эмнэлэг, бэлчээр, ус гэх салбаруудтай шууд хамааралтай байдагийг бүрэн бүтэн төлөвлөх хэрэгтэй.
Ж.Лувсандорж (Үндэстэн Баг)
Сургалтаас юуг олж авах вэ
Ажлын байрны стресс, хамт олны дундах үл ойлголцол, ажилтан хувь хүний аз жаргалгүй болон өөртөө итгэлгүй байдал зэрэг нь ажлын бүтээмжийг ихээхэн доош татдаг. Тэгвэл манай сургалтаар дамжуулж стресс бухимдлыг шинжлэх ухааны үндэстэй зөв аргаар тайлах, хамт олонтойгоо ойлголцох, хувийн аз жаргалын мэдрэмжээ дээшлүүлэх, өөртөө итгэлтэй байдлаа эргүүлэн олж авах боломжтой. Ингэснээр ажлын бүтээмж дээшилж, хамт олны уур амьсгал сайжирна.
Оролцооны аргын давуу тал нь хүн бүр өөрийн дотоод ертөнц рүү өнгийж, өөрийгөө танин мэдэж, ойлгох боломжтой болдогт оршино.
Сургалтын агуулга
ӨӨРИЙГӨӨ ТАНИН МЭДЭХ. Хувь хүний сэтгэл зүйн аз жаргалгүй байдал нь хамт олонтойгоо харилцах харилцаанд сөргөөр нөлөөлж цаашлаад ажилдаа дурлах мэдрэмжийг бууруулдаг. Ингэснээр байгууллагын хувьд хохирол авчирдаг. Тиймээс байгууллага дахь хамт олны уур амьсгалыг сайжруулж, ажлын бүтээмжийг дээшлүүлэхийн тулд ажилтан хувь хүний сэтгэл зүйн байдалд анхаарал хандуулах зайлшгүй шаардлага гардаг. Тийм учраас манай сургалтын эхний өдрийн агуулга нь хувийн аз жаргалын мэдрэмжээ өсгөхөд чиглэгдэнэ. Хувийн асуудал шийдвэрлэгдээгүй, сэтгэл зүй тогтворгүй, аз жаргалгүй байгаа нөхцөлд дараагийн шатны асуудал яригдах боломжгүй байдаг учраас энэ сэдвийг зайлшгүй эхэнд ярих шаардлага үүсдэг.
БУСДЫГ ХҮЛЭЭН ЗӨВШӨӨРӨХ: Хувийн аз жаргалын мэдрэмж дээшилж, амьдралдаа сэтгэл ханамжийг мэдэрч эхэлсэн цагаас дараагийн шатны хөгжил яригдах боломжтой. Дотоод аз жаргалын мэдрэмжийг өсгөсөн цагт харилцааны асуудлыг ярих хамгийн тохиромжтой байдаг. Тиймээс сургалтын хоёр дахь өдрөөс эхлэн хамт олонтойгоо зөв ойлголцох, бусдыг хүлээн зөвшөөрч сурах, харилцааны зөрчил маргааныг зөв удирдахад суралцана. Харилцаа эрүүл байхад хамгийн их нөлөө үзүүлдэг зүйл бол өөртөө итгэх итгэл байдаг.
НИЙЦЭЛ, НЭГДЭЛ Стрессийн тухай ойлголт хүмүүст огт байдаггүй. Стрессийг буруу ойлгодог учраас буруу аргаар тайлдаг. Архи тамхи хэрэглэх, хэт их биеийн ачаалал шаардсан спортоор хичээллэх зэрэг нь богино хугацаанд үр дүн өгдөг боловч урт хугацаанд стрессийг нэмэгдүүлэх сөрөг үр дагавартай байдаг. Сургалтын агуулга нь ажлын байран дээрх стресс түүнийг даван туулах аргад төвлөрч, сэтгэлийн тэнхээгээ хөгжүүлэхэд тусална.
Хэрэв та захирал, хүний нөөцийн менежер, удирдах албаны хүн бол ажилтнуудаа санаачлагагүй, идэвх зүтгэлгүй гэж яаран бүү дүгнээрэй. Асуудлыг нь ойлгож хуваалцаж, сэтгэлийн утсыг нь хөндөж чадвал хэнд ч юуг ч хийж чадах асар их нөөц бололцоо нуугдаж байдаг юм. Гагцхүү урам зоригийг нь бадрааж өгөх хөшүүрэг хэрэгтэй.
“АЗ ЖАРГАЛТАЙ, АМЖИЛТТАЙ АМЬДРАЛД ХҮРГЭХ СЭТГЭЛ ЗҮЙН НУУЦ” сургалт
Сургалтаас юуг олж авах вэ
Сургалтанд хамрагдсанаар та өнгөрсны төлөө сэтгэл өвдөхгүй, ирээдүйн талаар санаа зовохгүй, одоо цагтаа үр бүтээлтэй, аз жаргалтай амьдрах ухаантай танилцана. Энгийн зүйлээс аз жаргалыг мэдрэх төрөлхийн чадвараа сэргээнэ. Түүнчлэн амьдралаас эерэг талыг олж харах мэдрэмжээ дээшлүүлнэ. Аливаа зүйлийг хийж бүтээх урам зоригоо хурцална. Амжилтаас хойш татдаг айдас эргэлзээнээс ангижирна.
Сургалтын агуулга
БИ ХЭН БЭ: Бид цаг хугацааныхаа 30 хувьд нь өнгөрсөн үйл явдлын тухай бодож сэтгэлээ өвтгөн, 40 хувьд нь ирээдүйн талаар бодож санаагаа чилээдэг. Тиймээс ердөө 30 хувьд нь л бид одоо цагтаа төвлөрч чаддаг. Гэтэл амьдрал одоо цагт өрнөж, аз жаргал зөвхөн одоо цагт оршдог. Бид одоо цагаа алдсанаар амьдралаа алддаг. Амьдралаа эргүүлэн гартаа авахын тулд зөвхөн одоо цагтаа төвлөрч сурах зайлшгүй шаардлагатай. Тиймээс манай сургалтын эхний өдөрт одоо цагтаа үр бүтээлтэй, аз жаргалтай ажиллаж амьдрахад туслах
үнэтэй зөвлөмжүүдийг хүргэнэ.
ТӨВЛӨРӨЛ: Одоо цагтаа төвлөрч сурснаар таны ажлын бүтээмж эрс дээшилж, өдөр хоногууд үр бүтээлтэй бөгөөд утга учиртай өнгөрнө. Харин одоо танд аз жаргалын мэдрэмжээ эргүүлэн авчрах шаардлага үүснэ. Аз жаргалыг мэдрэх мэдрэмж бидэнд төрөлхөөс заяадаг боловч амьдралын нугачаанд бид аз жаргалын мэдрэмжээ гээдэг. Аз жаргалыг хаанаас, хэрхэн олж болохыг мартдаг. Тиймээс сургалтын 2 дахь өдөрт аз жаргалын мэдрэмжийг хурцлахад төвлөрнө. Энгийн зүйлээс ч аз жаргалыг мэдэрч, сөрөг зүйлийг ч эерэг болгож харах сэтгэлгээний чадварт сургахад 2 дахь өдрийн зорилго оршино.
ДОТООД НӨӨЦ: Бүтэхгүй болохгүй гэх сэтгэлгээний сөрөг хэв маягаас ангижирч эерэг өөдрөг үзэл бодолтой болох эхний алхмыг тавина. Чадахгүй, болохгүй, бүтэхгүй гэсэн хаалтаар өөрийгөө хязгаарлаж ирсэн бол тэрхүү хүлээснээс алдуурч, сэтгэлгээний эрх чөлөөг мэдэрч эхэлнэ.
Байгаль орчны тандан судлаач, хог хаягдалын менежмент, доктор.
Монголын тандан судлаачдын холбооны гүйцэтгэх захирал, Монголын Байгаль Орчны Иргэний Зөвлөлийн тэргүүн, Орчны бохирдлын үндэсний хорооны гишүүн.
Батзоригийн Эрдэнэ нь багш, байгаль орчны тандан судлаач мэргэжилтэй, Монголын тандан судлаачдын холбооны гүйцэтгэх захирал, Монголын Байгаль Орчны Иргэний Зөвлөлийн тэргүүнээр 2016 оноос ажиллаж байна. 2010 онд Японы Чибагийн Их Сургуулийн Байгаль орчны тандан судалгааны төвд Байгалийн Ухааны докторын зэрэг хамгаалсан. Байгалийн нөөцийн менежмент, тогтвортой хөгжлийн боловсрол, газрын бүрхүүлийн өөрчлөлт, байгаль орчин, уул уурхайн хууль журамд мониторинг хийх, нийгмийн хариуцлага-олон талын оролцоо, иргэний нийгмийн байгууллагын төлөвшилийн чиглэлүүдээр судалгааны ажил хийж байна.
https://www.facebook.com/erden…
ХОГ ХАЯГДАЛЫН МЕНЕЖМЕНТ НОМЫН ТУХАЙ
Номын хамтран зохиогч Дашбалжирын Ичинхорлоо агрономич мэргэжилтэй. 2004 онд Австри Улсын байгалийн нөөц, хэрэглээний амьдралын ухааны их сургуульд байгалийн ухааны докторын зэрэг хамгаалсан, англи, герман, орос хэлтэй. 1999-2011 онд ХААИС-д багш, 2012-2014 онд Мянганы сорилтын сангийн хот орчмын бэлчээрийн төсөлд судлаая, 2014-2016 онд Монголын жимс жимсгэний үндэсний холбооны гүйцэтгэх захирал, 2015 оноос НҮБ-ийн ХХААБ-ын төслийн үндэсний зөвлөхөөр ажиллаж ирсэн туршлагатай.
Монголын хүн амын өсөлт, амьдралын хэвшил, дадал хандлага, хэрэглээ, хотжилт, үйлдвэржилтийн нөлөөгөөр энгийн хог хаягдал төдийгүй хүнд металл, химийн хорт бодис агуулсан хаягдал, электроникийн хог хаягдал (Е-хог хаягдал), чанарын шаардлага хангахгүй болсон химийн бодис, пестицид, тэдгээрийн сав, баглаа боодол, тээврийн хэрэгсэлийн дугуй, эд ангиуд, ашигласан тос, зай хураагуур, мөнгөн ус агуулсан хэмжлийн багаж, хаягдал бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн лаг зэрэг үйлдвэрлэл, ахуйгаас гарах аюултай хог хаягдлын хэмжээ ч жил бүр нэмэгдэж, аюултай хог хаягдлын хур хуримтлал бий болсоор байгаа.
Байгаль орчны асуудал эрхэлсэн төрийн төв байгууллага 2007 оноос эхлэн 21 аймгийн төвийн хог хаягдлын төвлөрсөн цэгийг ландфилл технологийн дагуу засч тохижуулах ажлыг, үе шаттайгаар хийх шаардлагыг орон нутагт тавьж, эрх зүйн зохицуулалтыг үе шаттай боловсронгуй болгон тодорхой хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийсээр байгаа боловч өнөөг хүртэл технологийн дагуу бүрэн хийгдэж чадахгүй, хог хаягдлаа ил задгай зайлуулж хаясан хэвээр байна. Ийм учраас хог хаягдлын талаархи нэгдсэн зөв ойлголтыг бий болгож, хог хаягдлыг эх үүсвэр дээр нь бууруулах, ангилах, тээврлэх, боловсруулах, устгах менежментийн тогтолцоо, технологийн зөв шийдлүүдийн уялдааг үндэслэн хог боловсруулах үйлдвэр, парк, тээвэрлэлт ложистикийг бий болгох нь үндэсний хэмжээнд тулгамдсан хэрэгцээ шаардлага бий болсон.
Хог хаягдал үүсэхээс урьдчилан сэргийлдэг, эх үүсвэр дээр нь багасгадаг сайн дадал хандлага төлөвшиж, сайн туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх замаар олон талын оролцоотой хог хаягдлын тогтвортой зөв менежмент бий болно. Хог хаягдлын тогтвортой зөв менежмент, үйлдвэр парк байгуулж, ложистикийн үйлчилгээ бий болгохдоо шинжлэх ухаанчаар хандаж, монголын хогны бүтцэд тохирсон зөв технологи шийдлүүдийг бүтээлчээр хэрэгжүүлэх шаардлагатай байгааг уг номонд чухалчилж авч үзжээ.
“Хогийг хогийн саванд хийж хэвшицгээе, жижигхэн боловч хүн бүхний өдөр тутам заавал хийж занших ёстой эерэг дадал хандлага, эерэг дадал хандлага том өөрчлөлтийн эхлэл, бидний эерэг, зөв дадал хандлага хоггүй цэмцгэр орчныг бий болгоно” Б.Эрдэнэ, Д.Ичинхорлоо
ЦУВРАЛ ЛЕКЦ
Эдийн засагч, эрх зүйч, орчуулагч
БОЛОВСРОЛЫН МЭДЭЭЛЭЛ
1969- 1979 онд Улаанбаатар хотын 23-р тусгай дунд сургууль онцсайн дүүргэсэн
1979- 1984 онд ОХУ-ын Тюмень хотын УИС “Эдийн засагч- санхүү зээл” мэргэжлээр дүүргэсэн
1990- 1992 онд Польш, Варшавын УИС Захиргааны эрхзүйн дээд курсд мэргэжил дээшлүүлсэн
АЖЛЫН ТУРШЛАГА
1984- 1990 онд Эрдэнэт хотын Ардын Депутатуудын Хурлын Гүйцэтгэх захиргаанд эдийн засагч, даатгалын байцаагч.
1992- 1997 онд “Жараахай” гадаад дотоод худалдааны компанид менежер, дэд захирал
1997- 2000 онд Монголын Рекламны Ассоциацид референт, “Рекламны ертөнц” сэтгүүлийн редактор- орчуулагч
2000- 2002 онд НҮБ-ын Хөгжлийн Хөтөлбөрийн “Экологийн боловсролыг ХМХ-ээр олгох нь” төслийн санхүү аж ахуйн зохицуулагч, редактор- орчуулагч
2002 оноос аялал жуулчлал, уул уурхай, барилга, олон улсын тээвэр зууч, гадаад худалдаа компаниудад зөвлөх, орчуулагчаар ажиллаж байна.
ОРЧУУЛГЫН БҮТЭЭЛ
Бичгийн орчуулга (Монголоос Орос хэл рүү)
Уран зохиол: Нэрт монголч эрдэмтэн Ю.Н.Кручкины хамтаар С.Жаргалсайханы “Чингисхааны нууц түүх” роман, П.Очирбатын “Тэнгэрийн цаг” дурдатгал, УИХ гишүүн, сайд Х.Баттулгын “Цуврал ярилцлага”, Голливуд Якут-Сахагийн хамтарсан “Чингисхаан” кино тууж, Ж.Буд-Эрдэнэ “Зуны анхны бороо” кино зохиол, УИХ-ын гишүүн Тэрбишдагвын “Зааг” дурдатгал г.м
Шинжлэх ухаан, эрдмийн ажил: Хууль эрхзүйн салбарт докторын зэрэг горилсон А.С.Тимурова – ийн “Буриадын ердийн эрх” сэдэвт бүтээл, эдийн засгийн ухааны докторын зэрэг горилсон Д.Даваасүрэнгийн “Монгол улсын өрсөлдөх чадварын хөгжил” сэдэвт бүтээл, санхүү эдийн засгийн чиглэлээр “Дэлхийн эдийн засгийн хямралын үе дэхь Монголын мөнгө санхүүгийн бодлого”, “Мэргэшсэн ня-бо бүртгэлийн өнөөгийн байдал цаашдын төлөв”, доктор, профессор С.Нямзагдын “Уул уурхайд түшиглэсэн Монголын макро эдий засгийн хандлага”, цэргийн шинжлэх ухааны чиглэлээр “Монголын үндэсний цэргийн үйлдвэрлэл” болон геологи уул уурхайн компаниудын тайлан, “УБТЗ” ХН-ийн үндсэн хөрөнгийн үнэлгээний 50 тайлан гэх мэт.
АМАН ОРЧУУЛГЫН АЖЛУУД
(Оросоос монгол, монголоос орос хэл рүү синхрон буюу зэрэг цагийн орчуулга)
|
Тамир Дашдэмбэрэлийн Консультант, переводчик высшей категории Монголия, г.Улан-Батор E-mail: tamiraa_tamerlan61@mail.ru |
Урлаг судлаач Ц.Батсайхан нь 1997 онд ОХУ-ын Иваново хотын Нэхмэлийн Улсын Академийг “Нэхмэлийн дизайнер” мэргэжлээр магистр, 2013 онд Москва хотын Дизайн Технологийн Улсын Их Сургуулийг урлаг судлалын докторын (Ph.D) зэрэгтэй төгссөн. 2001-2014 онд ШУТИС-д багш, ахлах багш, тэргүүлэх профессор, салбарын эрхлэгчээр, 2014-2017 онд СУИС-ийн ДДУС-ийн Эрдэмтэн нарийн бичгийн дарга, Дүрслэх урлагийн онол түүхийн тэнхимийн эрхлэгч, 2017 оны 9-р сараас СУИС, ШУТИС-д гэрээт багш, 2018 оноос ШУТИС-ийн ҮТС-ийн Дизайны салбарын дэд профессороор ажиллаж байна. Урлаг судлаач Ц.Батсайхан нь Текстиль-арт чиглэлээр уран бүтээл туурвидаг бөгөөд бие даасан болон хамтарсан үзэсгэлэнд оролцож байсан.
https://www.facebook.com/profi…