Category: media-content

  • Бага нуурын Цахилгаан Механикийн үйлдвэр бидний бахархал

    Цахилгаан эрчим хүчний 300 гаруй нэр төрлийн тоног төхөөрөмж зохион бүтээгч, үйлдвэрлэгч Багануур Цахилгаан Механикийн Үйлдвэр компани 2010 онд байгуулагдсан. Францын Schneider Electric компанийн стандартаар үйлдвэрлэл явуулж буй тус компани барилга, уул уурхай, үйлдвэрлэл, үйлчилгээний бүх салбарт импортыг орлох бүтээгдэхүүнээ нийлүүлж буй САЛБАРТАА ТЭРГҮҮЛЭГЧ үйлдвэр юм.

    Холбоо барих: 98-222222

    Видео эх сурвалж: Bloomberg Mongolia

    БАГАНУУРЫН ЦАХИЛГААН МЕХАНИКИЙН ҮЙЛДВЭРТ ЗОРЧСОН ТЭМДЭГЛЭЛ
    Багануурын Цахилгаан Механикийн Үйлдвэрийн хамт олонд “Монгол хүний үнэ цэн” сэдэвт лекц уншихаар уригдаж 4 сарын 3-ны 7:00 Багануурруу хөдөллөө. Үйлдвэр дээр 9 цагт очлоо. Эхлээд үйлдвэрийн захирал нь үйлдвэрийн үйл ажиллагаа болон бүтээгдэхүүнүүдтэйгээ танилцууллаа. Цахилгааны шийд, сервэрийн хайрцаг, автобусны буудал, хогийн сав гэх мэт төмөр эдлэл, хийцүүдийг өнгө үзэмж сайтай, чанарлагаар үйлдвэрлэдэг ажээ. Хэрвээ захиалвал төмрөөр юуг ч үйлдвэрлэж чадна гэж хэлж байсан. Үйлдвэрийн тасаг цехээр ороход гял цал, эмх цэгцтэй, орчин үеийн машин техникээр тоноглогдсон агаад хийсэн бүтээлийг харахад “монгол хүмүүс чадаж байна шүү” гэж өөрийн эрхгүй бахархах сэтгэлийг бадрааж байлаа. Эднийд тулгардаг нэг бэрхшээл нь хийсэн загварыг хятадууд дууриаж хийгээд хямд оруулж ирэх явдал байдаг гэж байсан. Ямартай ч энэ үйлдвэр удахгүй олон зуун ажилтантай төмөр эдлэлийн томоохон үйлдвэр болж чадна гэдэгт итгэлтэй байна. За ингээд 10:00 цагт лекцээ уншаад, бэлдэж очсон ном, сонин сэтгүүлээ бэлэглээд буцлаа.

     Замдаа Цонжин Болдогоор орлоо. Дэлхийн хамгийн өндөр морьтой хөшөөнд тооцогдож буй Их Хааны хөшөө, Алтан ташуур, дэлхийн хамгийн том гутал, Хүрэл зэвсэгийн үеийн Хүннү гүрний музей, Монголын эзэнт гүрний музей зэргийг үзэж сонирхлоо. Музейг заавал үзээрэй. Хүннү хүрний үеийн уран дархны ур хийц гайхамшигтай, дахин давтагдашгүй санагдсан.

    Замдаа Цонжин Болдогоор орлоо. Дэлхийн хамгийн өндөр морьтой хөшөөнд тооцогдож буй Их Хааны хөшөө, Алтан ташуур, дэлхийн хамгийн том гутал, Хүрэл зэвсэгийн үеийн Хүннү гүрний музей, Монголын эзэнт гүрний музей зэргийг үзэж сонирхлоо. Музейг заавал үзээрэй. Хүннү хүрний үеийн уран дархны ур хийц гайхамшигтай, дахин давтагдашгүй санагдсан.

  • ДЭЭД ЭРҮҮЛ МЭНД НОМ (2012 он)

    Хандын Цэрэндорж гуайн бүх амьдралаа зориулсан бүтээсэн “Дээд эрүүл мэнд”- 21-р зууны анагаах ухааны шинэ үзэл сургууль болох бүтээлийг хөгжүүлэлт дээр бид багаараа ажиллаа.

    Зохиолч: Х.Цэрэндорж, П.Баатар, Ц.Александр, Х.Хүүхэн
    Редактор, зөвлөх: Ж.Лувсандорж
    Зураг чимэглэл: В.Ундраа
    Туслах редактор: Б.Хандмаа
    Сийрүүлэн буулгасан: Энхзаяа нартаа маш их баярлалаа.

    1. Оршил үгүйн өчил

    Энэ номын оршлыг бичих боломж бараг үгүй юмуу. Хиппократаас хойших 2000 гаруй жилийн түүхтэй өрнийн анагаах ухааны алдаа оноо, хөгжил дэвшил, харилт бууралт энэ номын оршил юм. Энэтхэг, Түвд, Хятад, Япон,Солонгос, Монголын тарни бясалгалын ёсны эрүүлжүүлэх ухаажуулах сэтгэлийг ариусгах, гайхамшигт үр дүнд хүргэгч мөн чанарын нээлтийн олон мянганы урт зам энэ номын оршил юм. Наад зах нь 35-70 мянган жилийн настай Монголоос эхэлсэн арга билиг гүн ухааны онол үзэл энэ номын оршил юм. Орчин үеийн бүх шинжлэх ухаануудын эвцэн нэгдэх талбар болсон хүн судлал энэ номын оршил юм. Оршил бичих бараг боломжгүйн учир ийн бөлгөө.

    Хандын Цэрэндорж

    2. Монголын их аян дайн эхэлбэл эхэлтүгэй.
    3дахь мянганы 30-аад онд тэнгэрийн их хаан Чингисийн аян дайн эхэлнэ гэж Нострадамус зөгнөжээ. Монгол үндэстэн хийгээд дэлхийн бүх хүн ардыг энэ аян дайнд бид бахархалтайгаар уриалан дуудаж байна. Энэ их суу билигтны олон арван зөгнөл хугацаандаа биелсэн цаг нь арай болоогүй цөөн хэдхэн зөгнөл үлдсэний нэг нь Монголын 2дахь их аян дайн гэдэг. Эзэн Богд Чингисийнхээ эрэлд гарч 5 бар давхцсан ч гэх шиг. Эсвэл боломжтой хэсэг хөвгүүдийг тусгайлан бэлтгэнэ гэх мэт хөл хөөрцөг болоод намджээ.
    Нам гүмийн дунд бодол ээдрүүлэн задруулан тунгаавал Хөх Тэнгэрийн хөх тамгатай Монгол хүн бүр энэхүү аян дайны үхэшгүй мөнхийн дайчид гэдгээ ухамсарлан ойлгож суух шиг. Тулаанд орохын өмнө өөрийгөө цэрэг ёсоор бэлтгэн боловсруулах хэрэгтэй. Эс чингэвээс тэр дайны талбарын сэгэн дунд үлдэнэ. Ямар аян дайн бэ? Хэзээ эхлэх вэ ? Түүнд яаж бэлтгэх вэ? Ямар зэвсгээр тулалдах вэ? гэх мэтийн олон арван асуултын хариуг олохоор хөх тэнгэрийн хүчинд, дээд бурханлаг их хүчинд хандан бясалгаж суух мэт нам гүм.
    Энэ аян дайн бол хүнийг өөрөөс нь аврах, хүмүүн заяаг төөрөгдлөөс нь гаргах тулаан юм. Хамаандлагч нь Чингисийн цусны дусал, махны тасархай, ясны хэлтэрхий монгол хөвгүүд охид байх болно. Нострадамусын айлдсан Монголын хоёр дахь аян дайн нь: Хүн бүр төгс төгөлдөр эрүүлжихийн төлөөх тэмцэл юм. Дээд эрүүл мэндийг эзэмдэн гэгээрэлд хүрч бурханжих амар амгалангийн аян юм. Зэвсэг нь Очир буюу Арга- билиг Монгол бясалгал байх болно. Монголын хоёр дахь аян дайны хамаандлагчийн ч цэрэг дайчдын ч эзэмших зэвсгийг, бид ширээн дархалж танд өргөн барьж байна. Хэн үүнийг эзэмшиж чадна, тэр дээд эрүүл мэндийг олж авна. Үүний тулд: Биеийн хувьд эрүүл төдийгүй дүрсийг ухамсартайгаар бүрэн эзэмдэж дадах ёстой. Өнөөгийн хүмүүс аль нэг эрхтэн, орныхоо боол болон хувирсныг чөлөөлөх аян дайныг, өөрийн арга-билиг хоёр орондоо хийхээс эхлэнэ.
    Дүрсийг бүх түвшинд “Эрхтэнийн, эдийн, эсийн, эвцэлийн” цэвэршүүлэхээс эхлэ. Цул эрхтэнийг халааж, булчингуудыг гүзээтэй ус мэт сулрааж, гадаад таван хүрээгээр агаар авч гаргаж, дотоод долоон хүрдээр хийг гүйлгэн эс, завсарыг ариусган тунгалагшуулах чадварыг эзэмш. Бодол санаагаа цэвэршүүл, ухааны оронгоо тунгалагшуулан “мунхаг” бодол тогтох оронгүй, үүсэх эх үгүй болго. Сэтгэлийн жолоогоо бүрэн хумиж түүнийг бүхэн руу бус зөвхөн хайраас энэрэхүй руу, тэндээс нийгүүсэл өөд хандуулаарай. Ингэж ухаан, сэтгэлийн хөдлөлийг жолоодож сурвал та дараах шатандаа хоосон чанараар дамжин сүнсээ мэдэрч дээд гэгээрэлд хүрэхийн бодит алхамаа хийнэ. Энэ үеэс таны амин орон бэхжин гэрэл гэгээ цацруулан ариусна. Дүрс, ухамсар, сэтгэхүй, орон, сүнс тавыг та тус туст нь бус нэгдмэлээр амьд барилдлага дунд нь цэвэршүүлэн ариусгаарай. Энэ таван хүчийг нэгдмэлээр барьж чадваас бурханлаг чанараа мэдэрч хүмүүний туйлын зорилгоо жинхэнэ мөн чанараар нь ухаарна. Энийг бид Дээд эрүүл мэнд гэж нэрлэсэн юм. Дээд эрүүл мэнд бол зөвхөн таныг бус зөвхөн монголын ч бус хүн төрөлхтний өмч билээ. Дээд эрүүл мэнд хэмээх хосгүй дээдийн хувийг бурхан хүн бүрт адил тэгшээр хуваан хүртээсэн боловч өнгө, мөнгө, эрх ямба гураваар билэгийн мэлмийгээ сохолсон хүн төрөлхтөнд туслах бурханлаг үйлс биднийг хүлээж байна.

    Монголчуудаа өөрөөсөө эхлэе
    Дээд эрүүл мэндийг эзэмдэе. Гэгээрэлд хүрцгээе. Дараа нь Нострадамусын Монголын хоёр дахь аян дайны Дэлхийн эрүүл мэндийн гэгээрлийн хамаандлагч таныг улс орон бүхэн урих болно.Хөх тэнгэрийн хөх тамгатай үрс. хүн төрөлхтний төдийгүй амьд оршнолыг, дэлхий ээжээ аврах аян дайн ингэж эхлэнэ.

    НОМЫН ХУРИМ

  • TEDxUlaanbaatarChange 2012 арга хэмжээг нээж “Яруу эгшиглэн” хамтлаг дууллаа

    TED нь “шинэ сайхан санаануудыг түгээн дэлгэрүүлэх” зорилгоор бүсчилсэн хөтөлбөр болох TEDx-ийг үүсгэн бий болгосон юм. TEDxUlaanbaatarChange 2012 арга хэмжээг нээж “Яруу эгшиглэн” хамтлаг дууллаа. http://tedxulaanbaatar.com/

  • Догшин ноён Хутагтын “ШАВЬ НАРТАА ЗОРИУЛСАН СУРГААЛ” хэмээх оршив

    Ер урьдаас үйлдсэн буян, хилэнцийн ач үр нэхэгддэг

    Ихэрхүү сэтгэлийн буян эвдэрдэг

    Егүүтгэл үгүй сайн сэтгэл барьвал түүний буян өсдөг

    Ерөнхий лүгээ дасвал түүний үг цовоо болдог

    Харам сэтгэлээр эд малыг их болгодоггүй

    Хааж хадгалахаар явбал их болдог

    Хатуу ширүүн үгээр амьтныг үл айлгадаг

    Ханх (санаа ханах) мэт аашаар айлгадаг

    Олон үг хэлснээр үл гардаг

    Онож ганц хоёр хэлбэл дуу үл гардаг

    Ухамсаргүй үгээ олтговол хойно гэмшил болдог

    Улам сэрж хэлбэл цэцэн болдог

    Гайхагдъя гэж хүнд зөв буруу хэлж явсаар хүнд мэдэгддэг

    Ганц нэг хэлж суувал оновчтой болдог

    Хай эс мэдэв хэмээн хүн үгийг явуулбал өгүүлдэг

    Хамгийг мэдэх хэмээн урьд өгүүлбэл гэнэддэг

    Хүний гар дахийг авъя гэж явтлаа

    Харин өөрийн гар дахь эд малаа алддаг

    Хүчирхэж амьтныг алъя гэж явтал

    Харин өөрийн амь нь тасардаг

    Хөнөөн хорлох сэтгэлийг эс тавьбал

    Өөрт хол болдог

    Хүндэрхэж ихэрхэн явбал

    Хөнгөн болдог

    Олон эрдмийн нэрийг мэдсэнээр

    Хамагт үл өргөгддөг

    Онож ганц бодь сэтгэлийн залгамж эс тасалбал

    Ертөнцөд тахигддаг

    Онц бусдын хэлснээр хүнийг үл эзэлдэг

    Улам өөрийн явдлаа зөв явбал хамгийг эзэлдэг

    Мэднэ хэмээн өөрийн биеэ ганцаар магтвал

    Олны дэргэд гутдаг

    Мэргэдийн зарлигийг олонтоо сонсвол

    Газар бүхэнд гайхагддаг

    Мэдлэггүй хүнээр төрийг бариулбал олон иргэд гутдаг

    Мэдэгч сайн хүн төрийн үг хэлбэл олноо зохирдог

    Сэтгэлийн хороор олон эм авсан хүн

    Эм муу жидүгээр болбол санаа удалгүй зовдог

    Шинжилж ганцтай ханилсан хүний сэтгэл амардаг

    Шалгаж ийнхүү хэлэгч мэргэдийн зарлигийг эс сонсвол тэнэг болдог

    Энэ үгийг эс орхивол ядам сахиусан баясдаг

     

     

     

     

     

    Урьд хэлсэн үгээ мартагч хүн олонд итгэлгүй болдог

    Онц үгээ буцаан мэлзэгч хүн хамагт жигшигддэг.

    Олонтоо муу хийсэн хүнийг хойно үл мартдаг

    Үлэмж тус хийсэн хүнийг үргэлж санадаг

    Зовохын цагт тус эс хийсэн хүнийг хойно үл мартдаг

    Зохиж сайтар ханилсан хүн хүндлэгддэг

    Залуу, сайн хийсэн хүнд янагладаг

    Зөв буруу хоёрыг эс мэдсэн хүн дэмий хэлдэг.

    Өлсөхүй, умдаашихуйд тусалсан хүнийг үл мартдаг.

    Үнэхээр сайн хийсэн хүнтэй харин атаархдаг

    Үлэмж мэдэх мэргэд нь урьдынхаа үгээ үл мартдаг

    Үл мэдэх хүн нь хойт үгээ эрдэм болгодог.

    Гэнэн хүн урьдаар хэлж, үгээр ороогддог.

    Гэмт хүн арга үүсгэж, үнэн худал өгүүлдэг

    Хэдэр хүн сайн, мууг ялгалгүй дайрч дорддог

    Хэлэлцэх үгэнд дуртай хүн түргэн үл салдаг

    Олон үгт хүнийг яаралтай үйлэнд зарвал хожимддог

    Омогт ихсийн дэргэд суувал зэмлэгддэг

    Худал хэлж цэцэн үл болдог

    Хулгай хийж баатар үл болдог

    Хуурмаг хэлж мэргэн үл болдог.

    Отыг өдөөх идшээр ооныг үл барьдаг

    Огт үгүй хэмээн ам алдаж идсэн үл таргалдаг

    Онц барахын урьд үгүй хэмээн худлаар гуйж үл арвиддаг

    Олох эер оршиж, хүнээс гуйж,  заахаар хүнийг айлгадаггүй.

     Гэрт үгүй цагт өгөх билээ хэмээн сайхан үг хэлдэг

    Хэрэв бий бол дуу үл гардаг

    Гэнэтэд түүнээн барвал муу юм хийснээн үл мэддэг

    Гэмтэй тэр явдлыг нь санаж, эс өгвөл харин муу хэлдэг

    Ганцаар нууж аваачсан идээгээ

    Хүн ирвэл нууж орхидог

    Харж үзээд мэдвэл харин ичдэг

    Харьж очсон хойно их хараадаг.

    Сайн идээгээ ёроолд хийж

    Зүрхэндээ санадаг

    Сайтар хянаж, гадны хүнд үл үзүүлдэг

    Санасан хүндээ өчүүхэн барав хэмээн

    Хэлж өгдөг

     

     

  • О.Булганхангай: Миний онч үгс

     Өөрөөсөө харамлаж үрдээ үлдээсэн өлсийг нь, шилтэй архиар солих үрс олон бүү төрөөсөй миний эх оронд. О.Булганхангай

    Алтаар биеэ чимсэн хүн хэдий сайхан ч “эрдэмтэй” хүний нүдэнд мал лугаа харагддаг. О.Булганхангай

    Би хүн өвс бүхнийг тэжээх монгол үг. О.Булганхангай

    Миний мянган шөнийн нойргүйдлийн  манан намайг үхсний дараа чулуун дотроос нэрийг минь ил гаргаж сийлэх бас хайх солиорол ч байж магад. О.Булганхангай

    Мөрөөдлийг минь битгий “шатаа” ааваа, би тэгвэл зулын гол болчихно.О.Булганхангай

    Байгаль ээжийнхээ хэвлийд мэс засал хийх бус төрийнхөө “хуулинд” оюуны гэрэл асаах цаг болсон. О.Булганхангай

    Ухаантай хүмүүс ном бүтээж, бусдад тусалж амьдардаг байхад, тэнэгүүд мөнгө бодож бусдыг хорлож амьдардаг. О.Булганхангай

    Төрийн сэнтийд тэнэг хүмүүс их сууваас ард түмний ухааныг “нар” мэт гэрэлтүүлж үл чадна. О.Булганхангай

    Архичид шил хөхөж, тахиа шиг орилдог. О.Булганхангай

    Үлэг гүрвэлийн ясаа ч хайрла, ирээдүйд биднийг тэжээнэ. О.Булганхангай

    Диваажин бол хүн төрөлхтний хүсэж мөрөөддөг цорын ганц махны зоорь. О.Булганхангай

    Муу хууль бол мөн чанартаа далайд тавьсан загасны тор. О.Булганхангай

    Миний хамгийн хайртай зовлон бол зүгээр суух. О.Булганхангай

    Чиний дутагдлуудыг ил хэлдэг хүн бол найз, үл тоомсорлодог нь дайсан чинь. О.Булганхангай

    Архичид бол чулуу, хааяа өвс. О.Булганхангай

    Ихэнхи хүмүүс өөрсдийнхөө бүтээсэн хоронд хордож, авсанд үхдэг. О.Булганхангй

    Төрийн түшээд ард түмнээ идэж, бид тэднээс хоолоо гуйж идэх нь “хаант”төрийн хаяаны боолтой төстэй. О.Булгнхангай

    Тэвчээргүй хүний үйлдэл нь нэг модны үндсийг мянган газарт суулгах гэж оролдохтой адил. О.Булганхангай

    Танихгүй хүнд сэтгэлээсээ туслах нь хүн төрөлхтнийг амьдын диваажинд хүргэх анхны алхам. О.Булганхангай

    Улс төрчдийн ихэнхи нь цус сорогч лугаа амьдардаг. О.Булганхангай

    Зүрх сэтгэлээ мартах амархан ч сэрэх нь хэцүү. О.Булганхангай

    Та ямар нэг зүйлээс хамааралтай амьдрах нь насан туршийн боолчлол дунд оршино. Ошо

    Хүний гүн оюун цаг үеэ дагаж мөхөж, бас боловсорч гэгээрдэг. О.Булганхангай

    Миний монголын тэнгэрт харийн шувууд нисэх ёсгүй. О.Булганхангай

    Хүн төрөлхтнийг гэгээрүүлэх монголын үрсийн номын “ботиор”  төрд суусан ноёдууд мөнгөний шорон барьж байна. О.Булганхангай

    Байгаль ээжийн минь ариун хэвлийг харийн шувууд тоншоод дууслаа “бид” сэрэх цаг болсон. О.Булганхангай

     Миний ээжийн ариун хэвлийг сүнсээ мартсан хайр сэтгэлгүй алтан гахайнууд хадарч дууслаа. О.Булганхангай

    Дэлхий дээр амьдарч буй бид арьс өнгө, хэлбэр төрөх нь нэг ижил байсан бол “эрүүл” хүн төрөхгүй байсан.О.Булганхангай

    Ухаантай хүмүүсийг тэнэг,тэнэг хүмүүсийг араатан болгодог зүйл бол мөнгө. О.Булганхангай

    Энэ ертөнцийн хамгийн аймшигтай амьдын үхэл бол оюун санааны ядуурал. О.Булганхангай

    Хүн төрөлхтөн нэг хэлээр ярьдаг байсан бол “хорин нэгдүгээр” зуунд амьтны хэлээр ярьж байх байсан.О.Булганхангай

    Хүний эрхшээлд амьдарснаас сайн дэглэмтэй шоронд амьдарсан нь дээр. О.Булганхангй

    Эрх мэдэл байгаа газар хүнд суртал, шудрага бус явдал үхэл мэт дагалдаж явдаг. О.Булганхангай

    Хүн гэдэг олон төрдөг ч ухаантай нь нэн ховор ядаж зарим нь “мал” болж төрөхгүй. О.Булганхангай

    Толгойны үс шиг хэдэн модондоо мэс засал бүү хий, ирээдүйд олон хүний толгой амьдаараа авсандаа орох болно. О.Булганхангай

    Ихэнхи хүмүүс нохой шиг хуцаж, илжиг лугаа амьдардаг. О.Булганхангай

    Үг бүрийг минь давтдаг найзаар би яах билээ, үүнийг цуурай ч хийж чадна. О.Булганхангай

    Монголын “төр” мөнгөн толгойтой алтан биетэй махан сүнсээр дүүрчээ. О.Булганхангай

    Хүн үнэнч байх тусмаа тэнэг хүмүүсийн нүдэнд шудрага бус харагддаг.О.Булганхангай

    Үхэж “би” сүнс болсон ч миний үг хүмүүсийн зүрхэнд амьдарсаар байх болно. О.Булганхангй

    Ер нь хүний аяг авир түүний зүрх сэтгэл хэр уудам бэ? Гэдгээр л тодорхойлогддог. О.Булганхангай

    Хэлэх санааныхаа чухлыг эртнээс бүү тодорхойл. О.Булганхангй

    Эх хэлээ мартсан хүний зүрх сэтгэлд, эх орноо гэх бодол хэзээ ч байдаггүй. О.Булганхангай

    Инээмсэглэл бол аз жаргалын үнэгүй эм. О.Булганхангай

    Тэчээргүй хүний үйлдэл нь сумтай буутай адил. О.Булганхангай

    Мянган зурмал лам нараас нэг сайн “эмч” дээр, мянган мунхаг сэхээтнээс нэг сайн “сэтгүүлч”дээр. О.Булганхангай

    Өнөөгийн төр улс бол амьд голтой “алтан гурвалжин”  бизнесийн байгууллага-нам-төр түмнээ шатаах мөхлийн зам. О.Булганхангай

    Амьдралын логик-Хүн бол хөдөлмөр бол бүтээл бол сайхан амьдрал бол аз жаргал бол хайр бол амьдын диваажин-Амьдрал бол үхлийн өмнөх тэмцэл…О.Булганхангай

    Байгаль ээжийн логик-Модгүй бол усгүй бол хөрсгүй бол өвсгүй бол малгүй бол монгол үгүй-Ус бол амьдрал…О.Булганхангай

    Залхуу хүнд толгойтой үс нь ч хүнд юм шиг санагддаг. О.Булганхангай

    Хүмүүс дотоод ба гадаад айдсаа дарахын тулд махан биетэй үхмэл амьтдыг “бурхад” гэж шүтдэг нь нэн харамсалтай. О.Булганхангай

    Цагаа олоогүй инээд түр зуурын солиорол. О.Булганхангай

    Хатуу үгний далд утга нь үнэн, хайр хоёрт оршдог. О.Булганхангай

    Анхаарал бол хүнд заяасан амьдралын гол шатахуун. О.Булганхангай

    Бүжиг бол сэтгэлийн толь. О.Булганхангй

    Ижий минь зүрх сэтгэлд бурхад оршдог болохоор, хүү нь тандаа залбирч явдаг. О.Булганхангай

    Өөрийгөө хөдөлгөх шатахууныг өөртөө л та хийхгүй бол, өөр хэн ч танд хийхгүй. О.Булганхангай

    Агуу амьрал гэж үгүй, агуу хүн л гэж байдаг. О.Булганхангай

    Утгагүй амьдрал гэж үгүй, түүнийг хүмүүс л утгагүй болгодог, амьдрал бол хамгийн шудрага. О.Булганхангай

    Ганц олдох бүхнээ хайрла. Д.Цэрэнбат

    Хэнд ч бүү муу сана хэн нэгэн таныг сайн санаж яваа. О. Булганхангай

    Итгэлгүй хүний зүрх сэтгэлд үргэлж хуурамч зан нуугдаж байдаг. О.Булганхангай

    Нойргүй хоносон шөнө бүхэн надад аз жаргал бэлэглэдэг. О.Булганхангай

    Ганцхан заяах амьдралаа ойлго. О.Булганхангай

    Хүмүүсээ алтыг бүү шүт, хүн хүнээ л шүтэж амьдар. О.Булганхангай

    Цаг бол үхэл. О.Булганхангай

    Хамгийн ховор эрдэнэ хогон дотор л нуугдаж байдаг. О.Булганхангай

    Бүсгүй хүн намайг үзэн ядахад өөрийгөө би ирлэх шиг болдог. О.Булганхангай

    Оюунаа хөгжүүлье гэвэл орчноо байнга соль. О.Булганхангай

    Мөрөөдөлдөө үнэнч хүн үргэлж нисч явдаг. О.Булганхангай

    Хүнийг хайрлая гэвэл зүгээр л тусал. О.Булганхангай

    Миний хамгийн дуртай ажил бол хүн сэрээх. О.Булганхангай

    Эмсийн зүрхэнд нэг л эр байдаг, тэр нь буг ч, бурхан ч байж болно. О.Булганхангай

    Өвчин туссан үедээ л хүн урт наслахыг хүсдэг. О.Булганхангай

    Сэтгэлийн  тэнхээтэй хүний нууц нь их бодож, бага ярихад оршино. О.Булганхангай

    Үгнээс гарах энергиэр хүмүүсийг уярааж ч, уйлуулж ч болно. О.Булганхангай

    Ухаарлыг олох түлхүүр бол гагцхүү эргэцүүлж бодоход оршдог. О.Булганхангай

    Сэтгэхүй сайтай хүний бодол нь зүүд нойронд нь илэрдэг. О.Булганхангай

    Сэтгэлийн тэнхээтэй хүний нууц нь зовлонг танисан сэтгэлд оршино. О.Булганхангай

    Хүмүүсийн дургүйг хүргэх түлхүүр бол хайртай зүйлээр нь оролдох. О.Булганхангай

    Үгний үнэ цэнэ нь худалдаж болдоггүйд л оршдог. О.Булганхангай

    Хувь заяаг өөрчлөх зам нь гагцхүү хүний сэтгэл өөрөө юм. О.Булганхангай

    Зэвүүцэл агуулсан хүний зүрх сэтгэл нь буудах гэж онилсон сумнаас ч аюултай. О.Булганхангай

    Сэтгэл муутай хүмүүсийн дунд амьдарснаас, сэтгэлээ мөлжиж амьдарсан нь дээр. О.Булганхангай

    Зорилго бол хамгийн богино хугацаанд хүслээ биелүүлэх түлхүүр. О.Булганхангай

    Мэдээгүй байж итгэдэг тэр зүйл бол гагцхүү хайр юм. О.Булганхангай

    Бодолгүй хүн бол мэдлэггүй хүн. О.Булгнахангай

    Уучилна гэдэг ухаажихын шинж. О.Булганхангай

    Баяр баясгалан гэдэг нь бусдыг ойлгох сэтгэлийн илэрхийлэл. О.Булганхангай

    Оюун ухааныг идэх гол зэвсэг бол шунал. О.Булганхангай

    Алдаа бол хүнийг хүн болгох хамгийн сайн эм. О.Булганхангай

    Анхааралгүй хүн алдаа их гаргадаг. О.Булганхангай

    Амьдралын утга учир нь гагцхүү эхийн хайраар л илэрдэг. О.Булганхангай

    Алт надад байхгүй гэж бүү уйл, амьдралыг би ойлгохгүй байна гэж уйл. О.Булганхангай

    Зовлогоо бүү зовоо, сэтгэлээ л зовоо. О.Булганхангай

    Дусал нулимсны үнэ цэнийг ч алтаар бүү соль. О.Булганхангай

    Хайр бол аз жаргалын хууль. О.Булганхангай

    Сурахгүй бол харахгүйтэй адил. О.Булганхангай

    Тэвчээр бол амьсгалах сүүлчийн агаарыг хамт хуваалцах сэтгэлийн тэнхээ. О.Булганхангай

    Хором бүрт олдох найз нөхөд гэдэг бол хорин жил ухсан алтнаас ч үиэтэй. О.Булганхангай

    Сууж чадахгүй хүн явж чадахгүй. О.Булганхангай

    Үхлийн тухай бод, тэгвэл утга учиртай амьдралыг эрт олох болно. О.Булганхангай

    Монголчууд үнэгүй юманд дуртай ч, үнэтэй өдрүүдийг үнэгүй өнгөрөөдөг нь тун харамсалтай. О.Булганхангай

    Аз жаргалын нууц нь зовлонг танисан сэтгэлд оршдог. О.Булганхангай

    Хүсэл бол хүнийг таних хамгийн хялбар толь. О.Булганхангай

    Хүмүүст өгөх хамгийн нандин бэлэг бол итгэл. О.Булганхангай

    Ашиглаагүй өнгөрөөсөн цаг хугацаа бол хүнийг үхэлд хүргэх хамгийн дөт зам. О.Булганхангай

    Бурхадыг таних түлхүүр бол гагцхүү хүнд л заяадаг. О.Булганхангай

    Өнөөдөр бол хүнд ахин заяахгүй, энэ өдрийг үхлийн  сүүлчийн өдөр гэж бод, тэгвэл утга учиртай амьдралыг эрт олж харах болно. О.Булганхангай

    Энэ ертөнцийн хамгийн ариун зүйл бол эхийн сэтгэл. О.Булганхангай

    Хүний хамгийн хайртай зовлон бол залхуурал. О.Булганхангай

    Залхуурлын сэдэл нь шалтаг тоочих өвчин. О.Булганхангай

    Бүхнийг танихын эхлэл нь өөрийгөө танихаас эхлэлтэй. О.Булганхангай

    Хөдөлмөр хийхгүй амьдарч байгаа “хүн” бүхэн ядуурал хэмээх далайд сэлүүргүй аялах завьчин адил. О.Булганхангай

    Хаашаа явахаа мэддэг хүнд хорвоо ертөнц зам тавьж өгдөг. О.Булганхангай

    Зовлонгоос айж амьд явдаг хүний зүрх сэтгэл нь, амьдаараа авслагдсан байдаг. О.Булганхангай

    Итгэл бол таны дотоод зүрх сэтгэлд оршигч үнэн. О.Булганхангай

    Оюун ухаан, сэтгэл зүрхийг тэжээгч их хүч бол сүнс юм. О.Булганхангай

    Мэргэд хүнийг сургаж, мэдлэг хүнийг номхоруулдаг. О.Булганхангай

    Нүд бол зүрхэнд тусах нар. О.Булганхангай

    Та бусдад тусал, тэднийг үнэн сэтгэлээсээ хайрла, танд аз жаргал ирэх болно. О.Булганхангай

    Үнэний төлөө явж байгаад үхэхээс ч би үл айна. О.Булганхангай

    Өөрийгөө би тольдох ч яахав,  өөрийнхөө доторхи толинд л нэг сайн харах юмсан. О.Булганхангай

    Хүний төлөө өөрийгөө зориулж амьдарсан тэр л “хүмүүсийг” бурхад гэхэд хэлсдэхгүй. О.Булганхангай

    Муу хууль, мөнгө, хамаатан садны хэлхээс нь монголын хөгжлийг идээд дууслаа. О.Булганхангай

    Диваажин доторхи “бурхандаа” мэс засал бүү хий бүсгүйчүүдээ, эхийн чинь сүү цусаар уйлах болно. О.Булганхангай

    Янхнууд нийгэмд ихсэх нь “төрд” суусан түшээд оюуны ядууралд орсны тод илрэл. О.Булганхангай

    Ялалт бол хүнд гэрэл гэгээ бэлэглэгч хүч юм. О.Булганхангай

    Шувууд нисэж үл хүрэх газар би тэмүүлж тэнгэр муудаж, шуурга дэгдсэн ч би үл гайхна. О.Булганхангай

    Аз жаргалын гал хүнд л заяасан, “гагцхүү” асаах үгүй нь таниас л шалтгаална. О.Булганхангай

     

    Мэдлэгийн хур их бууж, хүн бүр ухаарал гэгээрлийн гүнд хүрэх болтугай.

    2009 он

     

  • Зохиолчдын интернэт дэхь шинэ боломж

    Зохиолчид, эрдэмтэн багш нар, орчуулагчидын ихэнхи нь ямар нэг ном бичээд түүнийгээ хэвлүүлэх гэхээр мөнгөгүй. Тэгээд ивээн тэтгэгчийн эрэлд гарна. Хугацаа алдана. Хөл хүрэх газраа явж арай гэж ивээн тэтгэгч олж номоо цөөн хувиар хэвлүүлж худалдаанд гаргана. Ном хэвлэсэн зардал дээрээ өчүүхэн ашиг нэмдэг ч хэвлэх зардал их тул ном маань багагүй үнэтэйгээр худалдаанд гарна.

    Зарим нэг нь зарагдана. Үлдсэн хэд нь номын дэлгүүрийн тавиур бөглөн эзнээ хүлээнэ. Зарагдсан хэдийг нь хүмүүс дамжуулан уншиж, хэрэгцээ гарвал худалдан авах зардлаас хэд дахин бага үнээр хэсэгчлэн болон бүтнээр нь хувилан олшруулж хууль зөрчиж, зохиогчийн талхнаас хээв нэг хулгай хийж, оюуны бүтээлийг нь парзитлана. Оюуны бүтээл туурвигчдад оюуны бүтээлээ өмчлөх эрх хуулиар олгогдсоор байхад, эрхийг нь хамгаалах эрх зүйн орчин бүрдүүлсээр байхад улс орны хөгжлийн хөдөлгүүр болсон оюуны бүтээл туурвигчдын маань эрх зөрчигдсөөр байна. Тэд маань оюун санааны хувьд дэндүү баян хүмүүс. Харин хүний амьдралын салшгүй хэсэг болсон материаллаг баялагийн хэрэгцээгээ төдийлөн хангаж чадахгүй байна. Тэд маань сайхан амьдрах эрхтэй хүмүүс. Бас ард олныгоо гэгээрүүлж хөгжүүлэх үүрэгтэй хүмүүс. Өнөөдөр тэд маань эрхээ эдлэж чадахгүй бас үүргээ сайн биелүүлж чадахгүй байна.

    Энэ нь тэднээс биш, гадаад хүчин зүйлээс шалтгаалж байна. Талх хийж зардаг бизнесмен талх идэж буй хүн бүрийн тоогоор ашгаа олдог. Харин оюуны бүтээл туурвигчид маань бүтээгдэхүүнийхээ онцлогоос шалтгаалж үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийхээ ашгийг бүрэн дүүрэн хүртэж чадахгүй байна. Өөрөөр хэлбэл зохиогчийн бүтээлийг талхтай зүйрлэвэл тэдний талхыг хулгайлж идээд байна. Иймээс тэд өмчлөх эрхээ эдлэж чадахгүй байна. Өнөөдөр зохиогчдын бүтээж буй бүтээгдэхүүн болох номын хэрэглэгчийн 70% орчим болох өсвөр үеийнхэн, оюутан, залуучууд маань ном худалдан авах чадвар муутай. Тиймээс бүтээгдэхүүн болох ном маань яаж борлогдох вэ? Хэрэглэгчид хэрэгцээгээ ямар замаар хангах вэ гэсэн асуулт урган гарна.

    Төлбөрийн чадвар муутай хэрэглэгчид маань номыг худалдан авч чадахгүй учраас түүнийг бага зардлаар авах арга хайдаг. Олсон арга нь хууль бус зохиогчийн эрхийг зөрчсөн байдаг. Зохиогчийн бүтээлийг бага зардлаар хувилан олшруулж хэрэгцээгээ хангана. Зарим нэг зальт этгээд ийм эрэлт байгааг овжин ашиглаж, зохиогчийн зөвшөөрөлгүй ном зохиол хувилан олшруулах үйлчилгээ үзүүлж зохиогчийн талхнаас хулгайлна. Мөн бүтээлийг нь хууль бусаар бага зардлаар чанарын шаардлага хангахааргүй түвшинд хэвлэн эх хувилбараас арай бага үнээр борлуулж ашиг олно.

    Энэхүү дүр төрх нийгэмд газар авч өнөөдөр хүмүүс түүнийг энгийн байдаг л хууль ёсны үзэгдэл мэтээр ташаа ойлголттой явсаар л байна. Оюуны бүтээл хууль бусаар хэрэглэгчид маань буруу соёлд суралцаж, аливаа юм хэзээ нэг цагт хөгждөг хойно магадгүй хэдэн жилийн дараа оюуны бүтээл хууль бусаар ашиглаж, зохиогчид онц их хэмжээний хохирол учруулсан хэмээн хорих ял авахыг хэн ч хэлж мэдэхгүй. Зохиогчийн эрх зүй өндөр түвшинд хөгжсөн улс оронд ял авах байдаг л үзэгдэл тул манайд байхыг үгүйсгэх аргагүй.

    Зохиогчийн бүтээлийг хууль бусаар ашигласан гэж ял хүртэл авахыг бодоход,  хүмүүсийн оюуны хэрэгцээ хязгааргүй бололтой.Энэхүү хэрэгцээг хэн нэгний хууль бус үйлдлээр хангуулахгүй байх арга байна.Хүн ардын оюуны хэрэгцээг оюуны бүтээл үйлдвэрлэгч өөрөө бага зардлаар олон хүнд хүргэх арга байна. Аливаа үйлдвэрлэл үйлчилгээ хөгжих гол нөхцөл бол үйлдвэрлэгч хэрэглэгч хоёр харилцан ашигтай хож /хож гэдэг зарчмаар харилцахад оршино. Оюуны бүтээл үйлдвэрлэгч оюуны бүтээлээ олон хүнд хүргэж, хүн ардаа гэгээрүүлэх үүргээ 100% давуулан биелүүлэх, бас хэрэглэгч бүрийн тоогоор бүтээгдэхүүнээ үнэлүүлж их ашиг олох арга байна.

    Миний арга бол номоо цаасан дээр их зардлаар цөөхөн хувь хэвлэж, өчүүхэн ашиг нэмж, оюуны бүтээлээ цөөн хүнд хүргэж бага ашиг олох биш, харин номоо ямар ч зардалгүйгээр найдвартай хамгаалалттай цахим номын хэлбэрт оруулж, олон түмэнд бага зардлаар хүргэх арга юм. Хэвлэсэн номын тоогоор ашгаа олоод өнгөрөх биш хэрэглэгч уншигч бүрийн тоогоор оюуны өмчөө үнэлүүлэх арга юм. Цөөхөн хэдэн номын санд түүх болон хадгалагдах биш, дэлхий даяар хоног бүрийн 24 цагийн турш интернет хэрэглэдэг хүн бүртэй орон зай цаг хугацаанаас үл хамааран хамт байж, таны бүтээлийг ашигласан хэрэглэгч бүрээр үнэлүүлэх арга юм.

  • Монголын урлаг, соёлын байгууллагууд: Театр, чуулгууд

    Үг яриагаар хүрч чадахгүй байгаа хэсэгт урлагаар хүр. Байгууллагынхаа соёлд урлагийг гүн шингээ.

    1. Үндэсний дуу, бүжгийн эрдмийн чуулга – Хаяг: Монгол улс, Улаанбаатар хот-44, Чингисийн өргөн чөлөө, МҮДБЭЧуулга
      Утас/Факс: +976-11-323954 И-мэйл: info@mon-ensemble.mn
    2. Улсын Филармони Монгол улсын морин хуурын чуулга Сүхбаатарын талбай СТӨ 323672
    3. Дуурь бүжгийн эрдмийн театр
    4. Улсын драмын театрСБД 1-р хороо Сөүлийн гудамж Төв номын сангийн эсрэг талд 310466, 324621
    5. Улсын хүүхэлдэйн театрСөүлийн гудамж 323959, 321669
    6. Сарны чулуу чуулга. СБД 2-р хороо Сөүлийн гудамж, циркийн баруун хойно 318802, 91924555
    7. Соёл урлаг хөгжүүлэх сан СБД 8-р хороо СТӨ, 1009 тоот 324128
    8. Сонгодог урлагийн эрдмийн театр СБД СБ талбайн зүүн талд 323339, 323524
    9. Төмөр замын дуу бүжгийн чуулга  БГД 2-р хороо 2-р хороолол Төмөр Замын Газар 49 – Төмөр замын соёлын ордон 244580, 245881
    10. Талын аялгуу дуу бүжгийн чуулга БГД 14-р хороо 6-р бичил хороолол Тэнгэр ээл ХХК-ны байр 1 тоот 305878, 99181983 taliinbolor@yahoo.com
    11. УБ хотын соёлын газар  СБД 8-р хороо СБ-н талбай 324537
    12. Үлгэр жишээ үлээвэр найрал хөгжим БГД 245582, 99167631
    13. Улсын дуурь бүжгийн эрдмийн театр СБД Сүхбаатарын талбай – 7   320357, 322854
    14. Үндэсний дуу бүжгийн чуулга СБД 1-р хороо УДБЭТ-ийн байр 326639
    15. Хатан эх чуулга СБД 8-рх Амарын гудамж. СБТ 99167699
    16. Хилийн цэргийн дуу бүжгийн чуулга БЗД 453238
  • СОЁЛЫН БИЕТ БУС ӨВИЙГ ӨВЛӨН УЛАМЖЛАГЧИД

    Засгийн газрын 2019 оны 475 дугаар тогтоолын хавсралт

    СОЁЛЫН БИЕТ БУС ӨВИЙГ ӨВЛӨН УЛАМЖЛАГЧИЙН ҮНДЭСНИЙ ЖАГСААЛТ

    1. 1. Эх хэл, аман уламжлал, илэрхийллүүд – 11
    2. 2. Ардын язгуур урлаг – 69
    3. 3. Уламжлалт баяр наадам, зан үйл, ёс, тоглоом наадгай, уриа дуудлага – 5
    4. 4. Байгаль, сав ертөнцийн тухай мэдлэг, уламжлалт арга ухаан – 2
    5. 5. Гар урлал – 15

    Нийт 102 хүн

    Билэг авьяастны нэр

    Өвлөсөн өвийн төрөл

    Төрсөн он

    Үндсэн захиргаа

    (аймаг, сум, дүүрэг)

    1. Эх хэл, аман уламжлал, илэрхийллүүд

    1.

    Нямаагийн Анхбаяр

    Тууль

    1974

    Увс аймгийн Наранбулаг сум

    2.

    Эрдэнэцогтын Баатаржав

    Тууль

    1972

    Ховд аймгийн Чандмань сум

    3.

    Авирмэдийн Балдандорж

    Урианхай тууль

    1978

    Ховд аймгийн Мөнхайрхан сум

    4.

    Довдонгийн БАТБАЯР

    Монгол уран бичлэг

    1959

    Улаанбаатар хот

    5.

    Жаргалын Дагвасамба

    Ерөөл

    1951

    Өмнөговь аймгийн Номгон сум

    6.

    Нацагийн Дамдиндорж

    Туульч, Цуурч, Хөөмийч

    1967

    Ховд аймгийн, Дуут сум

    7.

    Сугирын Мөнхжаргал

    Ерөөл

    1959

    Өмнөговь аймгийн Номгон сум

    8.

    Гомбын

    Оргой

    Ерөөл

    1935

    Өмнөговь аймгийн Мандал-Овоо сум

    9.

    Дандарын Өлзий

    Халх тууль

    1935

    Баянхонгор аймгийн Галуут сум

    10.

    Дашдондогийн Цогзол

    Үндэсний бөх цоллох

    1947

    Өвөрхангай аймгийн Бүрд сум

    11.

    Цэенгийн Цэрэндорж

    Магтаал

    1940

    Өмнөговь аймгийн Баян-Овоо сум

    2. Ардын язгуур урлаг

    1.

    Готовын

    Арилд

    Шагайн уухай

    1947

    Дундговь аймгийн Дэрэн сум

    2.

    Тайваны Арслан

    Хотон бие биелгээ

    1953

    Увс аймгийн Тариалан сум

    3.

    Пагамын

    Бааст

    Захчин бие биелгээ

    1946

    Ховд аймгийн Булган сум

    4.

    Өөдөсийн Базарбат

    Ардын урт, богино дуу

    1952

    Өвөрхангай аймгийн Баянгол сум

    5.

    Пүрэвдаваагийн Байгальжав

    Ардын хөгжим урлал

    1958

    Өмнөговь аймгийн Цогт-Овоо сум

    6.

    Лувсанцэрэнгийн Базарваань

    Хөөмий

    1953

    Баянхонгор аймгийн Баянбулаг сум

    7.

    Дурмагийн Балган

    Хотон бие биелгээ

    1960

    Увс аймгийн Тариалан сум

    8.

    Өлзийн Батжаргал

    Монгол ардын уртын дууг хөгжимдөх уламжлалт арга барил-Лимбэний битүү амьсгаа

    1949

    Өмнөговь аймгийн Даланзадгад сум

    9.

    Гэндэнгийн Баяртай

    Дөрвөд бие биелгээ

    1956

    Увс аймгийн Улаангом сум

    10.

    Долгорын Баттөмөр

    Монгол ардын уртын дуу

    1949

    Өвөрхангай аймгийн Хужирт сум

    11.

    Базарын Банзрагч

    Морин хуур

    1949

    Баянхонгор аймгийн Бууцагаан сум

    12.

    Цэрэнпилийн Буянхишиг

    Торгууд бие биелгээ

    1951

    Ховд аймгийн Булган сум

    13.

    Наранцогтын Буяндэлгэр

    Урианхай цуур

    1967

    Баян-Өлгий аймгийн Буянт сум

    14.

    Гүзээгийн Бүүвэйбаатар

    Морин хуур

    1962

    Увс аймгийн Тариалан сум

    15.

    Чойжинжавын Ваша

    Лимбэний битүү амьсгаа

    1955

    Ховд аймгийн Эрдэнэбүрэн сум

    16.

    Дашзэгвийн Галсантогтох

    Монгол ардын уртын дууг хөгжимдөх уламжлалт арга барил-Лимбэний битүү амьсгаа

    1940

    Өвөрхангай аймгийн Хайрхандулаан сум

    17.

    Балдангийн Даариймаа

    Ардын дуу

    1958

    Хөвсгөл аймгийн Рэнчинлхүмбэ сум

    18.

    Рэнцэнгийн Даваажав

    Хөөмий

    1952

    Ховд аймгийн Чандмань сум

    19.

    Алтангэрэлийн Дагзмаа

    Сурын харвааны “Уухай”

    1951

    Хөвсгөл аймгийн, Мөрөн сум

    20

    Гарамын Дадьсүрэн

    Уртын дуу

    1942

    Дундговь аймгийн Дэрэн сум

    21.

    Цэндийн Дондоо

    Уртын дуу, Домог хууч яриа

    1930

    Булган аймгийн Дашинчилэн сум

    22.

    Гомбын Дорждэрэм

    Ардын богино дуу

    1929

    Булган аймгийн Бугат сум

    23.

    Амаасүрэнгийн Доржпалам

    Морин хуурын татлага

    1954

    Дундговь аймгийн Дэрэн сум

    24.

    Доржийн

    Дулам

    Монгол ардын уртын дуу “Дөмөн”

    1936

    Өвөрхангай аймгийн Өлзийт сум

    25.

    Рэндагвын Дулмаа

    Уртын дуу

    1942

    Баянхонгор аймгийн Галуут сум

    26.

    Жамъяангийн Дүнжмаа

    Уртын дуу

    1952

    Дундговь аймгийн Өлзийт сум

    27.

    Абдолдагийн Енбек

    Сыбызга хөгжим

    1960

    Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус сум

    28.

    Лувсандоржийн Жавзан

    Ардын богино дуу

    1945

    Завхан аймгийн Цагаанчулуут сум

    29.

    Маасгайн

    Жалх

    Бие биелгээ

    1934

    Увс аймгийн Малчин сум

    30.

    Маамуугийн Жаргал

    Халхын бэсрэг дуу

    1931

    Увс аймгийн Зүүнхангай сум

    31.

    Лувсангомбын Идэрбат

    Морин хуур

    1946

    Төв аймгийн Лүн сум

    32.

    Гатавын

    Лхагва

    Баяд бие биелгээ

    1939

    Увс аймгийн Зүүнговь сум

    33.

    Равдансэдийн Лхамжав

    Уртын дуу

    1948

    Хөвсгөл аймгийн Цагаан-уул сум

    34.

    Дамдингийн Лхамсүрэн

    Уртын дуу, Хурх Биндэрийн аялгуу

    1931

    Хэнтий аймгийн Гурванбаян сум

    35.

    Хорлоогийн Магздай

    Хотон бие биелгээ

    1949

    Увс аймгийн Тариалан сум

    36.

    Дэчинсандуйн Надмид

    Ардын богино дуу

    1936

    Хөвсгөл аймгийн Бүрэн сум

    37.

    Чойжилын Намжил

    Уртын дуу

    1945

    Баянхонгор аймгийн Гурванбулаг сум

    38.

    Буяндэлгэрийн Наранбат

    Урианхай цуур

    1984

    Ховд аймгийн Дуут сум

    39.

    Бэгзсүрэнгийн Норовсамбуу

    Уран нугаралт

    1948

    Завхан аймгийн Сантмаргац сум

    40.

    Адилбишийн Нэргүй

    Уртын дуу

    1956

    Дундговь аймгийн Өлзийт сум

    41.

    Ёндонгийн Нэргүй

    Морин хуур

    1950

    Дундговь аймгийн Дэрэн сум

    42.

    Баатарын Одсүрэн

    Хөөмий

    1949

    Завхан аймгийн Алдархаан сум

    43.

    Шаравын Отгонбаяр

    Бие биелгээ

    1938

    Ховд аймгийн Алтай сум

    44.

    Бадарын Папизан

    Тува хөөмий

    1957

    Баян-Өлгий аймгийн Цэнгэл сум

    45.

    Лувсангийн Самбалхүндэв

    Эвэр бүрээ хөгжим

    1944

    Архангай аймгийн Ихтамир сум

    46.

    Нанжидын Сэнгэдорж

    Хөөмий

    1948

    Ховд аймгийн Чандмань сум

    47.

    Ээжээгийн Тойвгоо

    Хөөмий

    1952

    Увс аймгийн Зүүнговь сум

    48.

    Загджавын Тэрбиш

    Уртын дуу

    1946

    Говь-Алтай аймгийн Халиун сум

    49.

    Дамдинжавын Түвшинжаргал

    Уртын дуу

    1957

    Өвөрхангай аймгийн Нарийнтээл сум

    50.

    Намсрайн Уламбаяр

    Уртын дуу

    1961

    Ховд аймгийн Манхан сум

    51.

    Дангийн

    Үснээ

    Торгууд бий

    1947

    Ховд аймгийн Булган сум

    52.

    Содномжамцын Хишгээ

    Үзэмчин ардын дуу

    1933

    Сүхбаатар аймгийн Эрдэнэцагаан сум

    53.

    Чутаагийн Хумбаа

    Экил

    1943

    Увс аймгийн Малчин сум

    54.

    Рэнцэнгийн Хандсүрэн

    Уртын дуу

    1949

    Дундговь аймгийн Баянжаргалан сум

    55.

    Дангаагийн Хосбаяр

    Хөөмий

    1971

    Ховд аймгийн Чандмань сум

    56.

    Энхтуяагийн Хүрэлбаатар

    Уртын дуу

    1975

    Говь-Алтай аймгийн Шарга сум

    57.

    Тогоончулууны Цэнд-Аюуш

    Уран нугаралт

    1927

    Төв аймгийн Батсүмбэр сум

    58.

    Халтарын Цэрэнчимэд

    Исгэрээ

    1942

    Дундговь аймгийн Луус сум

    59.

    Дашдоржийн Цэрэндаваа

    Хөөмий

    1954

    Ховд аймгийн Чандмань сум

    60.

    Бидэрнээн Цэрэндулам

    Урианхай бие биелгээ, Уртын дуу

    1946

    Ховд аймгийн Дуут сум

    61.

    Цэрэнбалжирын Цэвэгсүрэн

    Лимбэний битүү амьсгаа

    1975

    Завхан аймгийн Тэс сум

    62.

    Тогтохын Цэмбэл

    Бие биелгээ

    1944

    Ховд аймгийн Булган сум

    63.

    Раашдэлэгийн Цэрэндаш

    Шүд, тагнайн исгэрээ

    1945

    Өвөрхөнгай аймгийн Нарийнтээл сум

    64.

    Шарын Чимэдцэеэ

    Уртын дуу

    1956

    Сүхбаатар аймгийн Уулбаян сум

    65.

    Амьтаны Чулуун

    Дөрвөд бие биелгээ

    1946

    Увс аймгийн Бөхмөрөн сум

    66.

    Хөхөөгийн Чулуун

    Экил хуурын татлага

    1937

    Увс аймгийн Тэс сум

    67.

    Чулуунбаатарын Шархүүхэн

    Уртын дуу

    1939

    Сүхбаатар аймгийн Халзан сум

    68.

    Чойжамцын Шинэбаяр

    Уртын дуу

    1950

    Дундговь аймгийн Баянжаргалан сум

    69.

    Төмөрчөдөрийн Шонуу

    Уртын дуу

    1949

    Дундговь аймгийн Баянжаргалан сум

    3. Уламжлалт баяр наадам, зан үйл, ёс, тоглоом наадгай, уриа дуудлага

    1.

    Буриаджигийн Бадарч

    Уйгар бөөгийн зан үйл

    1960

    Хөвсгөл аймгийн Ханх сум

    2.

    Доржсүрэнгийн Отгонсайхан

    Шувуулахуй

    1970

    Улаанбаатар хотын Баянзүрх дүүрэг

    3.

    Зандраагийн

    Түмэн-Өлзий

    Тоглоом, наадгай

    1944

    Завхан аймгийн Нөмрөг сум

    4.

    Бүркитханы Хайзым

    Бүргэдээр ан хийх зан үйл

    1949

    Баян-Өлгий аймгийн Сагсай сум

    5.

    Бизъяагийн Хүүхэндүү

    Хөөслөх зан үйл

    1942

    Өмнөговь аймгийн Манлай сум

    4. Байгаль, сав ертөнцийн тухай мэдлэг, уламжлалт арга ухаан

    1.

    Зандбазарын Оюунгэрэл

    Таван хошуу малын уриа дуудлага

    1969

    Говь-Алтай аймгийн Цогт сум

    2.

    Ганболдын Чадраабал

    Арьс, шир боловсруулах уламжлалт арга

    1975

    Дорнод аймгийн Баяндун сум

    5. Гар урлал

    1.

    Самбуугийн Батболд

    Шагайн харвааны зэмсэг урлал

    1949

    Архангай аймгийн Эрдэнэбулган сум

    2.

    Цэнддоогийн Батбуян

    Зоосон ширээ

    1959

    Өмнөговь аймгийн Даланзадгад сум

    3.

    Гомбожавын Батбуян

    Үндэсний бөхийн хэрэгсэл урлаач

    1951

    Төв аймгийн Сэргэлэн сум

    4.

    Дашзэвэгийн Гүндэгмаа

    Хөхүүр урлах арга барил, Эсгий урлал, дах дэгтий, суран эдлэл

    1957

    Өвөрхангай аймгийн

    Баян-Өндөр сум

    5.

    Халтарын Дуламсүрэн

    Уран хатгамал

    1946

    Дундговь аймгийн Дэлгэрцогт сум

    6.

    Лондоншаравын Дэмчиггарав

    Хөгжим урлал

    1950

    Архангай аймгийн Эрдэнбулган сум

    7.

    Нямбуугийн Ихтөр

    Дархан

    1958

    Өмнөговь аймгийн Манлай сум

    8.

    Дамдины

    Пүрэв

    Ходок тэрэг, Тэмээн хөсөг урлал

    1969

    Дорнод аймгийн Цагаан-Овоо сум

    9.

    Жаалын

    Пүрэв

    Уран дархан

    1937

    Дундговь аймгийн Адаацаг сум

    10.

    Жамбаагийн Сүхбаатар

    Нум, сумын урлал

    1940

    Дорнод аймгийн Халхгол сум

    11.

    Махбалын Төрбат

    Мөнгөний дархан

    1962

    Улаанбаатар хот

    12.

    Должинсүрэнгийн Уламбаяр

    Морин хуур урлаач

    1963

    Дорноговь аймгийн Сайншанд сум

    13.

    Цэдэнгийн

    Цагаан-Өвгөн

    Сийлбэр

    1933

    Хэнтий аймгийн Мөрөн сум

    14.

    Задийн Цэнгэлсайхан

    Уран хатгамал

    1956

    Баянхонгор аймгийн Баянцагаан сум

    15.

    Совдын Лувсанзундуй

    Уран зураг

    1928

    Хэнтий аймаг

    Эх сурвалж: https://www.legalinfo.mn/annex/details/10451?lawid=14937