creativemongolia

Category: media-content

  • Жил бүр хамгийн их жуулчин очдог 5 орон

    Сүүлийн жилүүдэд дэлхий даяар аялах сонирхолтой жуулчдын тоо өсч байгаа нь аялал жуулчлалын салбарт эерэг уур амьсгалыг авчраад байгаа билээ. Европын орнуудад л гэхэд 10 евро бүрийн 1 нь жуулчдаас олсон орлогод тооцогддог байна. Жил бүр хамгийн их жуулчин очдог орнууд юу вэ? Үүнийг тооцохдоо нисэх онгоцны тасалбарын борлуулалт болоод бэлэг дурсгалын худалан авалт, худалдаа хийсэн байдал зэрэг хэд хэдэн хүчин зүйлсийг хамааруулан гаргадаг байна. 

    1. Франц улс

    Дэлхийн хамгийн романтик хот гэдгээрээ үеийн үед гадаадын жуулчдыг татсаар ирсэн Парис хот алдарт Эйффелийн цамхаг, Гэгээн дарь эхийн сүм, Ялалтын хаалга, Луврын музейгээрээ сая сая жуулчдыг алмайруулсаар байгаа билээ. Жил бүр ойролцоогоор 83 сая жуулчид Франц улсыг зорин очдог. Үүний 1.5 сая нь Хятад жуулчид байдаг бол үлдсэн жуулчдын ихэнх нь Орос, Бразил, Япон зэрэг улсаас ирдэг байна. 

    2. Америкийн нэгдсэн улс

    Ширэнгэн ой мэт шилэн барилгууд дунд түм түжигнэж, бум бужигнасан Нью-Йорк, Лос Анжелас, Лас Вегас хотоос эхлээд АНУ-д үзэх зүйл олон. Тус улсын нийт 29 мужид аялал жуулчлалын чиглэлээр ажиллагсдын тоо хамгийн өндөр байдаг. Америкийн нэгдсэн улсыг жил бүр 74.8 сая жуулчид зорьдог. Эдгээрийн ихэнх нь Мексик, Канад, Англи зэрэг орнуудаас ирд.jpg

    Ширэнгэн ой мэт шилэн барилгууд дунд түм түжигнэж, бум бужигнасан Нью-Йорк, Лос Анжелас,  Лас Вегас хотоос эхлээд АНУ-д үзэх зүйл олон. Тус улсын нийт 29 мужид аялал жуулчлалын чиглэлээр ажиллагсдын тоо хамгийн өндөр байдаг. Америкийн нэгдсэн улсыг жил бүр 74.8 сая жуулчид зорьдог. Эдгээрийн ихэнх нь Мексик, Канад, Англи зэрэг орнуудаас ирдэг байна.

    3. Испани улс

    Испани улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 11% нь аялал жуулчлалын салбараас бүрддэг. Жил тутам ойролцоогоор 65-70 сая жуулчид Испанийн үзэсгэлэнт газруудыг үзэхээр ирдэг. Ихэвчлэн Англи, Франц, Итали, Герман зэрэг улсын жуулчид Испанийн түүхэн хотууд болох Барселона, Мадрид зэргийг сонирхохын зэрэгцээ Испани улсын өвөрмөц, соёл заншлыг бахдан буцдаг. Тус улсын нийт 13 хот нь Юнескогийн соёлын өвд бүртгэлтэй гэдгээрээ алдартай..jpeg

    Испани улсын дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 11% нь аялал жуулчлалын салбараас бүрддэг. Жил тутам ойролцоогоор 65-70 сая жуулчид Испанийн үзэсгэлэнт газруудыг үзэхээр ирдэг. Ихэвчлэн Англи, Франц, Итали, Герман зэрэг улсын жуулчид Испанийн түүхэн хотууд болох Барселона, Мадрид зэргийг сонирхохын зэрэгцээ Испани улсын өвөрмөц, соёл заншлыг бахдан буцдаг. Тус улсын нийт 13 хот нь Юнескогийн соёлын өвд бүртгэлтэй гэдгээрээ алдартай.

    4. Англи улс

    Англи улсын нийслэл Лондон хотод л гэхэд өнгөрсөн оны байдлаар 31.5 сая жуулчид зочилсон бол цаашид 2020 он гэхэд энэхүү тоо 35 хувиар өсөх магадлалтай байна. Хатан хааны төрсөн өдөр болон олимп зэрэг спортын наадмын үеэр Англи улсыг зорих жуулчдын тоо эрс өсдөг байна. Тус улс аялал жуулчлалын салбараас жил бүр 18 тэр бум долларын ашиг олдог..jpeg

    Англи улсын нийслэл Лондон хотод л гэхэд өнгөрсөн оны байдлаар 31.5 сая жуулчид зочилсон бол цаашид 2020 он гэхэд энэхүү тоо 35 хувиар өсөх магадлалтай байна. Хатан хааны төрсөн өдөр болон олимп зэрэг спортын наадмын үеэр Англи улсыг зорих жуулчдын тоо эрс өсдөг байна. Тус улс аялал жуулчлалын салбараас жил бүр 18 тэр бум долларын ашиг олдог.

    5. Хятад улс

    5000.jpg Цагаан хэрмийн эх нутаг болсон Хятал улсад Шаолины сүм, Гуангшоу усан хүрхрээ, Ариун дагшин уулс гээд үзэх газар нутаг мөн л олон. Байгаль болон соёлын өвөрмөц бүтэцтэй Хятад улсыг зорих жуулчны тоо олон. Жил бүр 55,6 сая гадны жуулчид Хятал улсад очдог. Дэлхийн худалдааны төв байгуулагдсан нь Хятад улс руу очих жуулчдыг тоог улам ихэсгэж байгаа ба 2020 он гэхэд Хятад улс аялал жуулчлалын салбараар дэлхийд тэргүүлдэг болох магадлал маш өндөр байна..jpg

    Цагаан хэрмийн эх нутаг болсон Хятад улсад Шаолины сүм, Гуангшоу усан хүрхрээ, Ариун дагшин уулс гээд үзэх газар нутаг мөн л олон. Байгаль болон соёлын өвөрмөц бүтэцтэй Хятад улсыг зорих жуулчны тоо олон. Жил бүр 55,6 сая гадны жуулчид Хятал улсад очдог. Дэлхийн худалдааны төв байгуулагдсан нь Хятад улс руу очих жуулчдыг тоог улам ихэсгэж байгаа ба 2020 он гэхэд Хятад улс аялал жуулчлалын салбараар дэлхийд тэргүүлдэг болох магадлал маш өндөр байна.

    Мэдээний огноо: 2017 оны 6- сар

    Аялал, жуулчлалын орлогоор тэргүүлдэг 10 улс

    Европын аялал, жуулчлалын товчооноос өнгөрсөн жил ашиг орлогоороо тэргүүлсэн арван улсыг нэрлэжээ. Эдгээр улсын тоонд Ази тивээс БНХАУ багтсан юм.

    АНУ

    АНУ жилд 100 гаруй тэрбум ам.долларыг аялал, жуулчлалын бизнесээс олдог байна. Тус улсад жилд 35 сая жуулчин ирдгээс 31 сая нь Лас-Вегасыг зорьдог ажээ.

    Испани улс

    Шашны уламжлалт баяр, ёслол, үзэсгэлэнт далайн эргийн амралтаараа алдартай Испани улс аялал, жуулчлалын салбараас 61,6 тэрбум ам.долларын ашиг олжээ. Испани улсын эдийн засгийн үндсэн суур нь аялал, жуулчлалын бизнес юм.

    Франц улс

    Франц улс аялал, жуулчлалын салбараас жилд 55,6 тэрбум ам.долларын ашиг олдог байна. Тус улсад жилд 79 сая жуулчин дэлхийн өнцөг булан бүрээс ирж Францын түүх, соёлын дурсгалыг үзэж танилцдаг ажээ. Жуулчдын тоогоор дэлхийд гуравдугаарт ордог байна

    Итали улс

    Итали улс Соёлын гайхалтай төвүүд, уламжлалт хоол, загварын ордон, далайн эргийн амралтын газраа түшиглэсэн Итали улсын аялал, жуулчлалын салбар өнгөрсөн жил 45,7 тэрбум ам.долларын ашигтай ажиллажээ.

    Италийн 44 дурсгалыг дэлхийн соёлын өвд бүртгэсэн юм.  Хятад улс Хятад улсад өнгөрсөн жил 50 сая жуулчин зочилжээ. Жуулчдын очихыг хүсдэг орны жагсаалтын дөрөвдүгээрт бичигддэг. Тус улс аялал, жуулчлалаас 40,8 тэрбум ам.долларын ашиг олжээ.

    Герман улс

    Алтан шаргал элс, далайн эргээр хүрээлүүлээгүй ч Герман улс жилд 40 тэрбум ам.долларын ашиг олдог аж. Жил бүр Герман улсыг 25 сая жуулчин зорин ирдэг байна.

    Их Британи

    Британийн арлыг жилд 56 сая жуулчин зорьдог аж. Эдгээр жуулчнаас 36 тэрбум ам.долларын ашиг олсон байна. Энэ улсын нийслэл Лондон хот жуулчдынхаа тоогоор дэлхийд хоёрдугаарт ордог юм.

    Австрали улс

    Австрали улсын аялал, жуулч лалын салбар 24,7 тэрбум ам.дол ларын ашиг олжээ. Хүрэхэд хол, тээврийн хэрэгслийн сонголт багатай ч энэ улс онгон зэрлэг байгалиа олон улсад зөв сур талчилсны ачаар жил бүр 25 тэрбум ам.долларын ашиг олдог аж.

    Турк улс

    Хамгийн олон тэнгисээр хү рээлүүлсэн Турк улс аялал, жуулч лалын салбараас 2013 онд 22 тэрбум ам.долларын ашиг олжээ. Турк улс Газрын дундад тэнгисийн өвөрмөц байгаль, эртний Грекийн үеийн хот суурины тууриараа алдартай юм. Энэ улсад 2000 онд найман сая жуулчин ирсэн бол өнгөрсөн жил 40 сая жуулчин хүлээн авчээ.

    Австри улс

    “Альпийн нурууны сувд” гэгддэг Австри улс аялал, жуулчлалаас 21,8 тэрбум ам.долларын ашиг олсон байна.

    Х.Заяа (Зууны мэдээ) 2014 оны 11 сар

  • Нямсүрэнгийн ДАШ- Эх бичиг судлаач, уран бичлэгийн багш

    Эх бичиг судлаач, уран бичлэгийн багш

    1988 оны 5-р сарын 19-нд Дундговь аймгийн Сайнцагаан суманд төрсөн.

    2010 онд МУИС-ийг “Эх бичиг судлаач, төвдөч” мэргэжлээр төгсөөд, одоо Монсудар хэвлэлийн газарт Монгол хэл, бичгийн редактор, толь зүйчээр ажиллаж байна.

    Толь бичгийн редакцын багтайгаа олон бүтээл дээр ажилласан бөгөөд үүнээс гол 2 бүтээлийг дурдвал “Монгол хэлний тайлбар толь”, “Монгол бичгийн зөв бичих зүйн толь” юм.

    2013 онд монгол бичгийн сургалт, 2014 онд уран бичлэгийн арга техникийг нарийвчлан судалж, нарийн болон бүдүүн бийрийн сургалт явуулж эхэлсэн.

    Манай сургалтыг нийт 100 гаруй хүн төгссөнөөс ихэнх нь Монгол хэлний багш нар байдаг. 

    2021 онд Алтан Дээд ГэрИЭ-ний онол, цуврал номыг Монгол бичигт хөрвүүлсэн.

    БОЛОВСРОЛ, АЖЛЫН МЭДЭЭЛЭЛ

    1996 – 2006 Дундговь, Сайнцагаан сум, ЕБ-ын 3-р бүрэн дунд сургууль

    2006 – 2010 онд МУИС-ийг “Эх бичиг судлаач, төвдөч” мэргэжлээр төгссөн.

    2011 оноос “Монсудар” хэвлэлийн газарт Монгол хэл, бичгийн редактораар ажиллаж байна.

    ЭРХЛЭН ГАРГАСАН ХАМТЫН БҮТЭЭЛҮҮД

    2012, 2018 он “Монгол бичгийн зөв бичихзүйн толь”

    2013 он “Монгол бичгийн дүрс ялган бичих үгийн толь”

    2013 он “Монгол бичгийн уламжлалт бичлэгтэй үгийн толь”

    2013 он  “Монгол бичгийн бичлэг ижил үгийн толь”

    2014, 2018 он “Монгол хэлний тайлбар толь”

    2015, 2019 он “Монгол хэлний иж үгийн толь”

    МОНГОЛ БИЧГИЙН УРАЛДААН, ОЛИМПИАДАД ҮЗҮҮЛСЭН АМЖИЛТ

    2006 онд Монгол бичгийн сургалт судалгааны “Ертөнц” төвөөс зохион байгуулсан Монгол бичгийн улсын гуравдугаар олимпиадад IV байр,

    2007 онд Их засаг ИС зохион явуулсан Сайхан бичигтний улсын уралдааны тусгай байр,

    2007 онд МУБИС-ын “Багшийн сургууль”-ийн 85 жилийн ойд зориулан зохион байгуулсан монгол бичгийн олимпиадын I байр,

    2007, 2009 онд МУИС- МХСС-аас зохион явуулдаг Ардын багш Д.Чойжилсүрэнгийн нэрэмжит уламжлалт монгол бичгийн олимпиадад I байр,

    2008 онд Дашчойлин хийдийн дэргэдэх “Зүүн хүрээ” шашны коллежийн 10 жилийн ойд зориулсан монгол уран бичлэгийн уралдаанд I байр,

    2008 онд МУИС-ийн МХСС-ийн Оюутны зөвлөлийн “Улс тунхагласны баяр”-т зориулан зохион байгуулсан монгол уран бичлэгийн уралдааны I байр,

    2009 онд Хэл иргэншлийн ДС зохион явуулсан монгол уран бичлэгийн уралдаанд тусгай байр,

    2010 онд Гавьяат багш Ё.Эрдэнэцэцэгийн нэрэмжит монгол бичгийн улсын олимпиадын оюутны ангилалд гутгаар байр, 2011 онд багшийн ангилалд дэд байр;

    2012 онд МУБИС-ын “Багшийн сургууль”-аас зохион байгуулсан монгол бичгийн олимпиадын багшийн ангилалд  I байр, 2013 онд тусгай байр;

    2017 онд Шашны их сургуулиас зохион байгуулсан Монгол бичгийн улсын олимпиадын шагналт байр,

    2017 онд Хэл иргэншлийн ДС зохион байгуулсан Монгол бичгийн улсын олимпиадын “Мэргэжлийн багш нар”-ын ангилалд дэд байр тус тус эзэлсэн;

  • Гантулгын ДАВААЖАВ- Багийн сургалт, багийн хөгжлийн хөтөлбөр нийлүүлэлт

    Тайж овогт Гантулгын ДАВААЖАВ

    Тоглоом болон оролцооны аргаар баг хамт олныг идэвхижүүлэх, оролцоог хангах, хөгжүүлэх чиглэлд мэргэшин ажиллаж байна.

    2002- 2012 онд ЕБС 97-р сургууль бүрэн дунд боловсрол

    2012- 2016 онд Олон Улсын Улаанбаатар Их Сургуулийг Нийгмийн ажилтан мэргэжлээр дүүргэсэн.

    2017 онд Teamwork&Teamplay Mongolia Тоглоомын сургалтын сургагч багш

    2014- 2019 “Нарс” Олон улсын хүүхдийн зуслангийн Хөтөлбөрийн зохион байгуулагч, ахлах багш,

    2016- 2021 онд Good Neighbors ОУТББ-ийн Харилцаа, хөтөлбөрийн мэргэжилтэн

    2020 оноос “Үндэстэн Баг” компанийн Сургагч багш, Кэмпийн хөтөлбөрийн удирдагч

    Дуу, морин хуур, хөөмий сонирхон хичээллэдэг.

  • Данзанваанчигын ХОС-ЭРДЭНЭ- STEM хөтөлбөр

    Өөлд Данзанваанчигын ХОС-ЭРДЭНЭ

    Боловсролын салбарын шинэчлэл, хөгжилд хувь нэмэр оруулах зорилготой ажилладаг. Төслийн менежментээр мэргэшин ажиллаж байна.

    1987 оны 9-р сарын 2-нд төрсөн.

    БОЛОВСРОЛЫН МЭДЭЭЛЭЛ

    2004- 2009 МУИС, МТС, Электроникийн инженер бакалавр

    1995- 2004 Нийслэлийн 93-р сургууль, Бүрэн дунд боловсрол

    АЖЛЫН ТУРШЛАГА

    2019 оны 1 сараас Америкын Соёл Мэдээллийн төвийн дэргэдэх MakeUspace Mongolia төслийн менежер, STEM боловсролын хөтөлбөр.

    2018 онд Дүдү боловсролын сангийн “Дүдү хүүхдийн музей” төслийн менежер
    2015- 2017 он Галт гарьд Холдингийн Борлуулалт, маркетингийн албаны дарга

    2014- 2015 Ай Ди Группийн Төсөл хариуцсан маркетингийн менежер

    2012- 2013 Топика ХХК-ийн Маркетингийн менежер

    2009- 2011 MNBC “Эн Би Си” ХХК-ийн Маркетингийн албаны дарга

    khoserdened@gmail.com

  • XXI ЗУУНЫГ ЭЗЭГНЭХ ТАВИЛАНТАЙ ХОЙЧ ҮЕИЙНХЭНДЭЭ ӨРГӨН БАРИХ САНАМЖ БИЧИГ

    Л. ТҮДЭВ
    XXI ЗУУНЫГ ЭЗЭГНЭХ ТАВИЛАНТАЙ ХОЙЧ ҮЕИЙНХЭНДЭЭ ӨРГӨН БАРИХ САНАМЖ БИЧИГ

    Хоёр дахь мянганы цаг тоолол алслаж гурав дахь мянган эхэлж байгаа энэ цаг үед амьдрал үйлсийнхээ замыг хорьдугаар зуунд туулсан ахмад үеийнхэн бид шинэ зууныг эзэгнэх хувь тавилант хойч үеийнхэндээ:

    – эртний сурвалжит Монгол улсынхаа төрт ёс, түүх соёлын үнэт уламжлалыг нандигнан өвлөж
    – хүмүүнлэг энэрэнгүй, эв найрсаг, шударга үнэнч, төв шулуун, ажилч хичээнгүй, тэсвэр хатуужилтай өвөг дээдсийнхээ ариун ёс журмыг дээдлэн үндэснийхээ эв нэгдлийг эрхэмлэж,
    – мянганы тэртээгээс үүдэлтэй улс Монголынхоо туурга тусгаар байдал бүрэн эрх дарх, байгаль орчныхоо зүй зохицлыг хадгалан хамгаалж нэр төртэй явахын бэлэгтэй ерөөлийг санамж болгон цөөн хэдэн үгээ дуртган толилуулъя.

    … Ахмад үеийн биднийг зууны эхээр төрж мэндлэх цаг дор угтан тоссон эх орон минь 542 мянга гаруйхан буюу одоогийн нийслэл хотын хүн амаас ч цөөн бүлтэй, тэдний талаас илүү хувь нь нийгмийн архаг өвчтэй, зуун хүн дутмын ганц хоёр нь бичиг гадарлах төдий, эрчүүдийн олонхи нь лам хувраг, цөөнх нь нүүдлийн мөр хөөсөн малчин, тарвагачин, гөрөөчин, тахар, зарлага, улаач, сүрэгчин хүмүүс голдсон, найм хүрэхгүй сая малынх нь үлэмж хэсэг нь боом, хамуу, шүлхий мэтийн өвчтэй тийм нэгэн буурайхан айл байлаа. Мөхөж яваа үндэстний дансанд ороод ХХ зууны дунд буюу тавиад жилийн дотор үгүй болох байхаа гэж өрнөдийнхөн нэгэнт онош тавиад ном хэвлэлд биччихсэн тийм л орны иргэд болон бид төржээ.

    Гэвч сэтгэлээр унаж зүтгэлээр мохсонгүй. Учир нь өвөг дээдсийн хүчирхэг явсан үлгэр дууриал, эх орноо гэх халуун сэтгэл, мэргэжил чадвар олохын төлөө цуцалтгүй хийсэн урт аяны маань үр дүнд зорьсондоо хүрч, хүссэнээ сурсан тэр эрдмээрээ цахилгаан гэрэл асааж харанхуйг гийгүүлэн, төмөр утас татаж харилцаа холбоо барьж, уурын тэрэг жолоодон хол замыг хардаг болсон юм. Уурын тэрэг, нисэх онгоц, галт тэрэг, цахилгаан гэрэл, аж үйлдвэр, алсын холбоо, пуужинт зэвсэг гэдэг ололт биднээс өмнө Эх оронд маань байгаагүй билээ. Урьд байгаагүй олон шинэ юмсыг буй болгоход гар бие оролцондоо ахмад үеийнхэн бид тун баяртай явдаг бөгөөд түүнээс хэдэн арав дахин давуу гайхамшгийг бүтээх хойч үеэрээ бахархдаг билээ.

    Бид баян хүчирхэг оронд биш харин баян хүчирхэг явсан орны иргэд болж төрсөндөө, нэгэн цагт дэлхийн дэвжээнд гялалзан мандсан өвөг дээдсийнхээ гал голомтыг сахин үргэлжлүүлэх түүхэн их хувь тавилан аз заяасандаа эр зориг, эрдэм чадал орж, зууныг товчилсон их хурдтайгаар хөгжин дэвшихийг зорьсон. Түүндээ ч хүрч хүн амаа хоёр сая гаруй болтол нь хэд дахин өнөржүүлэн эрүүл энх, саруул сайхан болгож, нийтээрээ бичиг үсэгтэй, Нэгдсэн Үндэсний Байгууллагын гишүүн, сансарт ч иргэнээ нисгэсэн, өрнө дорнын соёлыг ч хослуулан эзэмшсэн орны эзэд боллоо.
    Урган гарах зуунд Монгол эх орон, Монгол түмэн минь тэгш журамт баян хүчирхэг улсын байр сууринд өргөмжлөгдөнө гэдэгт гүн итгэж тэрхүү гайхамшгийг бүтээх хувьтай, ариун үүрэгтэй, хувь заяаны зураг төөрөгтэй хойч үеийнхэндээ хандаж чин сэтгэлийн үг-санамж бичиг юүгээ өргөн барьж байна.
    Нэртэй улсын зүстэй үндэстний угсаа залгах хойч үеийн идэр залуу дүү нар минь болгоон соёрхму!

    #НЭГ. Ачит эхээс төрөхөд ээж минь өлгийднө, энэ бие өсөхөд Эх орон минь өлгий болно. Төрөлх хоёр өлгийнхөө ачийг санаж эртнээс янагш экологич ард түмнийхээ уламжлалт сахил ёсыг дээдлэн, хүн байгалийн зохилдолгоот соёл иргэншлийг төлөвшүүлэхийн тулд байгаль-хүн гэсэн шинэ тогтолцооны уран барилгачдын итгэмжлэлийг та нар гардах буюу!

    #ХОЁР. Эх орны хамгийн эрхэм дээд үнэт баялаг нь болж, эрдэнэт хүний биеийг олсон бүхэн хүмүүнлэг байж, хүн ёсны мэргэн бодлого барьж хүнээ л гэж дээдлэж чадвал хандах зүг аяндаа тодроод ирнэ. Хүнгүй бол Эх орон юуных, Эх оронгүй бол хүн юусан билээ.

    #ГУРАВ. Эрүүл биед саруул ухаан гэдэг үзэлтэй монголчууд эрүүл л байвал юуг ч бүтээж, юунд ч хүрч болно хэмээдэг тул бага залуугаасаа эрүүл чийрэг өсч бойжиж, өөрөө өөрийнхөө эрүүл мэндийн манаанд насан туршид нүд цавчитлгүй зогсдог байх эрүүл энхийн үндэсний хяналтын чухлыг өгүүлэх юун. Эрүүл мэндийг бусдаас зээлдэггүй юм гэдэг.

    #ДӨРӨВ. Эртнээс янагш монголчууд “эрдэмгүй хүн балай” гэж үзэж насны бага, цусны шингэн дээрээ эрдэм сурч авахыг чармайдаг байсан тэр уламжлалыг улам бадрааж төрөл бүрийн эрдэмд нэвтэрч юм юм хийж чаддаг болохыг амьдралынхаа утга учир болгому. Мөнгө зээлэхээс эрдэм зээлдэх нь дээр!

    #ТАВ. Эрх чөлөө гэдэг зөвхөн хувь хүнд хамаатай богино жолоотой зүйл биш, харин ард түмний үеэс үе дамжин ирсэн амин хэрэгцээ мөн тул өөрөө ч эрх чөлөөтэй, эх орон, ард түмнээ ч эрх чөлөөтэй, туурга тусгаар тулга дархан байлгаж, нэгэнт олсон эрх чөлөөгөө ёс төртэй эдэлж чаддаг байваас энэ яваа насны тань хэрэг зориг бүтмой.

    #ЗУРГАА. Эд хөрөнгөгүй хүнийг монголчууд гуйлгачин гэдэггүй. Харин эд хөрөнгө бүтээх ажил хөдөлмөр хийж чаддаггүй, хийж сурахыг шамддаггүй залхуу хүнийг л гуйрамч гэж жигшдэг байсныг санаж бүх баялгийн түлхүүр, сайн сайхны эх сурвалж нь хөдөлмөр гэдгийг сайн ухаарч үргэлж мөрдөж явах нь залуу хүн болгоны нийтлэг ижил шинж болтугай.

    #ДОЛОО. Мөнх хөх тэнгэрийг эцгээ, хөрст бор дэлхийг эхээ гэдэг монгол хүний итгэл бишрэлийн суурь болсон газар бол хоёр хөлөөс тулж, хорвоод хүн шиг явахын цорны ганц баталгаа тул анхдагч шүтээн тань газар болтугай! Хайрлаж яв! Ойчвоос газраа тулж босдог билээ. Босохооргүй ойчвоос газартаа тэврүүлэн шингэдэг буюу.

    #НАЙМ. Эргэлдэж байдаг орчлон бөөрөнхий учир цагийн салхи болчимгүй хүний хорвоо үе үе хувьсамтгайг бодож өөр хоорондоо, өрх гэр дотроо, өнөр олон дундаа эв эеийг хичээвээс ороо бусгаа цагийн ямар ч гамшгийг давж чадахын тул “эвт шаазгай буга барьдгийн” үлгэрийг үрээс үрдээ уламжлаарай даа.

    #ЕС. Дэлхийн олон улс орон хурц зэвсэг, хурдан буу, хорт бодис, тэсрэх бөмбөгнийхөө ихээр биш, харилцан ойлголцож, хүчирхийлэл дарангуйллыг ардчилсан шударга ёсоор солих үйлсэд НҮБ-ын ивээл доор идэвхийлэн ажиллаж нийтийн үйлсэд оруулсан хувь нэмрээ зузаатгаж, үндэсний аюулгүй байдлыг баталгаажуулах гол зэвсэг нь оюуны чадавхи, ухаан санаа, зөвшилцөл, эв нэгдэл, найдвартай түншлэлийн бодлого гэдгийг чанд барьж явагтун!

    #АРАВ. Өмнө дурдсан есөн зүйлийг тухайлбал эрүүл энх, эрх чөлөө, эдийн засаг, эрдэм боловсрол, эв нэгдэл, эх орон, газар шороо, аюулгүй байдлаа тус бүрийг нь дархлаажуулалттай болгох бодлого барьваас дархлалын олдмол хомсдол байтугай төрөлхийн хомсдол ч үл тохиолдох буюу.

    #АРВАН НЭГ. Монгол хүний үнэнч шударга нь мянган жилийн тэртэйгээс түмэнд илэрхий болсон бөгөөд эзнээсээ урваж шарвагчдыг өчиггүй шийтгэдэг төрийн уламжлалыг санаж шударга ёс, үнэнч чанарыг эрхэмлэн хуулийг дээдэлтүгэй.

    #АРВАН ХОЁР. Монголын буян хишиг нь таван хошуу малдаа байсаар ирснийг үл огоорон амны хишиг тогтохын үндэс мал сүргээ, түүнийг өсгөн тойлогч малчин олноо төрийнхөө ивээлд байлгаж малчин удмаа таслахгүйг хичээн нүүдлийн болон суурин соёл иргэншлийг зохистой зөв хослуулан хөгжүүлтүгэй.

    #АРВАН ГУРАВ. Цаг бол үнэмлэхүй дээд засаглал, цагийг хожих нь баялгийг арвижуулах дээд арга, цаглашгүй үнэт зүйлсийг бүтээх боломж гэдгийг бидний ахмад үе бас ч дутуу ухаарч явсныг гүйцээж, цагийн жамыг туйлын ухаалаг эзэгнэх буйзаа.

    #АРВАН ДӨРӨВ. Бусдын эрхшээлд амархан орох үл үзэгдэх цалам бол өр
    зээл бөгөөд “өргүй бол баян” гэдэг өвөг дээдсийн аман хуулийг умартахгүй явж гадаад дотоод өр зээлийн дөнгөнөөс үүрд чөлөөтэй шинэ үе төлөвшүүлэхийн төлөө ухаан санаа, самбаа зориг, мэдлэг боловсролоороо бусдын царай харахааргүй болцгоохыг хичээгээрэй!

    #АРВАН ТАВ. Ном эрдэм “А” үсгээр эхэлэг боловч “А” үсгээр эхэлсэн нэртэй гурван аюул буйг өглөө бүр бие биендээ сануулж байгтун! Тэр гурван чимээгүй гэтэн хорлогч бол “архи”, “авлига”, “аборт” (үр хөндөлт) юм. Буун дуу гаргахгүйгээр үндэстнийг хөнөөх эдгээр заналт аюулаас хойч үе жигшдэг байхыг бид хүсч байнам. Сайн нөхдийн тусламжтайгаар эрийн зориг, идрийн жавхаагаар харийн түрэмгийлэгчдээс хамгаалж, энхийн манаанд өчнөөн жил зүүрмэглэхгүй зогсож туурга тусгаар, тулга дархан авч үлдсэн Эх орон юм шүү! Бидний үе гэнэ алдаж тэдгээрийг бүрэн сэрэмжилж чадаагүй бол гэмээ наманчилж байна. Бидний үеийнхний ухвар мөчдийн бусад гэмийг ч үл давтахын сургамж болготугай!

    Монгол түмний хойчийг залгах шинэ зууны бум буман хөвгүүд, охид минь ээ!
    Бидний энэ бодол, санамж цагийн эрхээр хуучирна гэдгийг мэдэж байвч XX зууны өвөг дээдсийнхээ бодол санаа ямархуу юманд зовж байсныг Та бүхэн эргэн дурсаж эргэцүүлэн бодох буйзаа гэсэн сэтгэлээр үүнийг толилуулбай.
    Уужим аугаа сэтгэлд тань дундуур санагдваас улам цааш нь учиг сунган биднийхээ эгэл богино санааг баяжуулаарай!
    Бидэнд гагцхүү Та нараас өөр өв залгамжлагч байхгүйн учир ингэж итгэмжлэн захивай!

    2000 он

    Лодонгийн ТҮДЭВ

  • Алтан дээд гэрИЭ- Төрт Улс орны хөгжлийн гүн ухаан

    Судлаач миний бие хоёр жилийн өмнөөс Хөх Монголын сор болсон Соркуктай цэцэн хатны айлдвар болох Журнайн Нүрзэд агсны “Алтан дээд гэрээ” номыг судлах болсон юм. Монголын эзэнт гүрнийг цогцлоон байгуулсан Их эзэн Чингис хааны отгон хүү Толуй эзний гал голомтыг манасан Соркуктай цэцэн хатан өөрийн хуу Мөнхийг 1251 онд Их Монголын хаан ширээнд залах ёслол дээр “Хаантан минь одоо та яах ёстой билээ” гээд:

    1. Нүүхүйн ухаанаар засаг барихыг мэдэх уу?
    2. Наран мэт ээж, аадар мэт мохоож чадах уу?
    З. Иргэн булхайн дурыг татаж Газар, Өтүгэ, Аадар, Наран, Хөх Монгол богд таван төгс эрдэнээр сууж сэрэх уу?
    4. Хорин нэгэн шинж төгс хаан эрдэнээр сууж сэрэх уу? хэмээн асууж тэртээ нэгэн цагт Өгөөдэй хааны хатан Дөргөнэ Арабын Аламат Исламанд өгч харьд цөлсөн Монголчуудын төр жолоодох ухааны охь болсон “Алтан дээд үнэний хэлмэл”, “Хөх үнэний хэлмэл”, “Зөв хөгжил бүтээх үнэний хэлмэл”-ийг билгээрээ нэгэн цогц болгож “Алтан дээд гэрээ”-г бичиж мартахын үүдийг үүрд хааж Мөнх хаанд гардуулсан билээ.

    Энэхүү ухаант хатан одоогоос 800 жилийн тэртээ өнөөгийн Монголчуудын дүр төрхийг нүдээр харсан мэт, бидний дунд одоо ч амьдарч байгаа мэт тод томруун дүрслэн харуулсан байна.

    Одоо яг энэ цаг дор тэнгэрийн хөх тамгатай монгол хун бур:
    1. Амийг өгсөн эх орноо;
    2. Өвөг дээдсийн цусаар гагнагдсан газар шороогоо;
    З. Монгол улсын өнө мөнх оршихуйн үндэс, иш, цоморлиг болсон ард түмнээ өмөөрөн босоо зогс! хэмээн сургажээ.
    .
    Хөх өвөг дээдсийн гүн ухаан юутай гайхалтай, юутай шимтэй, юутай сургаальтай билээ. Соркуктай цэцэн хатны хөх Монгол үрсдээ өвөг дээдсээс уламжлуулан дамжуулж үлдээсэн “Алтан дээд гэрээ”нь Монголчуудын тэнгэр ухаан, гүн ухааны сүмбэр оргил юм. “Алтан дээд гэрээ” нь жирийн уншигчид ойлгоход туйлын төвөгтэй бөгөөд ярвигтай. Тийм учраас уншигчдад зориулж номын “Нийгэмээр гутаагдагсадад хэлэх үг” хэмээх бүлгээс хэсэгчилэн авч, уншихад аль болох ойлгомжтой, энгийн үгээр уншигч олон түмэнд хүргэхийг хичээлээ.

    Аливаа мэдлэг энгийнээс нарийн, багаас их руу тэмүүлдэг нь зүй тогтол болохоор уншигч олон түмнийг “Алтан дээд гэрээ”-нд шимтүүлэх зорилгоор энгийн ойлгомжтой үгээр илэрхийлэхийг хичээж айлдварын хэсгээс толилуулж буйг шүүмжлэгч, судлаач нар ойлгоно биз ээ. Эдийн засгийн ухааны доктор, судлаач Н. Чулуунбаатар

    Ир нь мохсон иргэний нийгмийн арван зургаан гэм

    Алтан дээд гэрээг үл мөрдөхүйд үүсэх дарангуйлагчдын арван зургаан нийтийн гэм буй.
    Тачир тасартал тамладаг таван гэм байдгийг мэдэж улсаа өмөөрөн босоо зогстугай!
    Шорондож, цагдаж, согтууруулж, галзууруулж, ядууруулж таван янзаар тамлахыг хорьтугай!
    Монгол ухамсрыг гул болгож, долоон янзаар доройтуулж хорлож магад
    Мунхагжуулж, ангижруулж, үжрээж, хөгжүүлж, гуйлгаж, бэлнийг өгч, залхууруулж доройтуулж
    Иргүний боловсролыг долоон гэмээр гутааж Ир нь мохсон иргэн болгоно.
    Өрсөлдүүлж, дайжуулж, хоосруулж, даяаршуулж хамтын хариуцлагыг үхүүлж
    Өөртөө эзэн байх эрхийг нь булааж, булай хүн өөдгүйн боол болгож булхайн идэш болгоно.
    Мэддэгийгээ булаацалдаж, булаацалдахын тулд мэдэж бусдыг хохироон цадаж
    Цадаж аваад бодно гэвч цадчихваас мартаж, булаан цадах мунхагийг мөрөөдөн
    Мэдэхгүйгээ хорлож, хорлох гэж хайж олдог, мэдвэл зохихуй хэмээх юу ч үгүй гул болсон
    Мунхаглалаас мунхаглал руу тэмүүлэгч дарангуйлагчид чамд заналтай байна. Тэд бол гайт хүн.
    Булаалгаж, хохирч, цуглуулж мэргэшвээс булай хүн. Тэд бол бусдаас аюултай хар хүн
    Булааж, хохироож, бусдаар цуглуулуулж мэргэшвээс булхай хүн. Тэд бол өслөх аюултай улаан хүн
    Булаацалдуулж, мохоож мэргэшвээс боулигай хүн. Тэд бол тархийг угаагч шар хүн.
    Улаан, шар, хар тураалын гурван голомтоор улсыг хорлогч хий өмөн хүн бас буй. Тэд бол хий үймээн дэгдээгч хүн
    Зовлонгийн чанга бүгдийг жаргалаар сэтгүүлж, шунаж, эрх мэдлийг хулгайлан
    Тарчигийг мөлжиж, баяжиж ядуусын орлогыг чинээлэг рүү гулсуулан хувааж аваад
    Өвгөдийн өв, нүүдлийн соёлыг мангас мэт зажилж, сэг зэм болгож гишгээд
    Монголчуудыг хүн гөрөөс мэт болгож Ирийг нь мохоон, гэгээн засгийг нь сүйтгэж
    Таван тахлаар тамлаж, долоон доороор доройтуулж, дөрвөн янзаар хамтын хариуцлагыг үхүүлж
    Толгой дээр чинь олбог засаж, тархийг чинь хоосруулна.
    Минж мэтийн амнаас арай ядан мултрахад мангасын ам чамайг бэлэн тосож байдаг.
    Тамлаж, доройтуулж, үхүүлдэг арван зургаан гэмийг чамаар үйлдүүлэн мохооно.
    Ир нь мохож, тархи нь турагсад хүй элгээрээ хөнөөл тараалгуулж хүн гөрөөс мэт устгах
    Нялуун, шулуун, халуун дайныг чамд зарлаж, морьтой, нохойтой чинь Ир нь мохсон иргэн болгоно.
    Уул бие чинь хэрээ, хулт цатгахад зориулагдах цагт ч Алтан дээд гэрээг хүсвээс хөх Монгол бадарна.
    Тэсэж магад гарах чадвар болох Ирийг Алтан дээд гэрээ хурцална
    Ард түмний Ир нь амьдрахуй бөгөөд түүнийг Алтан дээд гэрээг хэрэгжүүлэгч Их засаг ирлэнэ
    Иргэний Ир нь хөх Монгол ухамсар, Эр нь эзэн-Чингис хааны долоон дээд эцгийн Өв их ухаан, Тархи нь Тэнгэр ухаан билээ.

    Тамлах таван гэм

    1. Хөх Монголыг шоронгоор тамлах гэм
    Үхэл, доройтол, тамлал, шорон нь гэмээс амин эхтэй.
    Олз баялагыг нь дарангуйлагчид чинээлэг рүү гулсуулж гэмийг үйлдүүлж, шоронд зэм өгч
    Олхиотой бүгдийн Ирийг мохоож, оюун ухааныг хоосруулж, Эрийг үхүүлж, төрийг тараана.
    Хөх Монгол ухамсарыг халж, хамтын хариуцлагын сэтгэхүйг хоослоно

    2. Хөх Монголыг цагдахуйгаар тамлах гэм
    Үхэл, доройтол, тамлал, цагдахуй нъ гэмээс амин эхтэй
    Хамтын хариуцлагын сэтгэхүйг сэг болгож тархийг үнэгүйжүүлээд, гэмээс хамгаалах нэрээр
    Дарангуйлагчид олз, баялагийг чинь тархийг хоослогч булхай руу гулсуулан төлбөр авч шүдийг чинь мөлжөөд
    Өөртөө эзэн байх боломжийг чинь цагдахуйгаар сольж мунхагжуулж бас мохооно
    Булхай нар Алтан дээд гэрээг зөрчиж цагдахуй хэмээх гэмийг завшина.

    З. Хөх Монголыг согтууруулж, тамлах гэм
    Үхэл, доройтол, тамлал согтууруулах нь гэмээс амин эхтэй
    Эрүүл тархи эвдэрдэггүйг мэдсэн булхай нар сархадыг дээдэлж, согтууруулах болно
    Солиорлыг чинь завшиж, олз баялагыг чинь булхай руу гулсуулан хулгайлж завшаад
    Өөртөө эзэн байх Эрийг үхүүлж, Ирийг мохоож Алтан дээд гэрээг зөрчинө.

    4. Хөх Монголыг галзууруулан тамлах гэм
    Үхэл, доройтол, тамлал, галзууруулах нь гэмээс амин эхтэй.
    Галдан түйвээхээс өөр мэдэх юмгүй болтол нь оюун ухааныг тураагч булхай нар чамд өслөхийн цагт
    Ахуй биеийг чинь тарааж, амин эх, сүүн эх, эрчим эх гурвыгг чинь булхай руу гулсуулна.
    Аливаа бодит чанарыг хортой хоосон чанараар тэнцүүлэн олз баялагийг чинь дээрэмдэн завшиж
    Мунхаглалыг үнэд оруулж, үндэсний дархлааг галзууруулан Алтан дээд гэрээг зөрчиж
    Үр төлийг таслагч хоосон чанараар орон зайг дүүргэж, хэвтэж байгаад цадахыг хүсүүлж
    Хөх Монгол ухамсар, хамтын хариуцлагын сэтгэхүй, ахуй биеийг алж галзууруулна.

    5. Хөх Монголыг ядуурлаар тамлах гэм
    Үхэл, доройтол, тамлал ядуурал нь гэмээс амин эхтэй
    Өлссөн гэдэс бодохын өмнө цадахыг хүсүүлдэгийг мэдсэн булхай өслөхдөө
    Аливаа баялагийг сорон ядуурлыг үүсгэж Алтан дээд гэрээг зөрчих болно.
    Алтан улсад байсан ийм булхайг ухаант хаан Амбагай сөрөн тэмцэж бодохдоо
    “Тумбао” нэртэй зоосон мөнгө хийж ядууст өгч мал ахуйтай болгож өмөөрсөн гэнэ.
    Уйгар оронд дарангуйлагчид ядуусын орлогыг хулгайч руу гулгуулж хуваан идэхийг
    Чингис хаан мэдээд “Тэн их” нэртэй зоосон мөнгө хийж үгээгүй, тарчиг ядууст өгсөн
    Чингис хааны мэх ойчсоныг мэдсэн булхай нар омогшиж өөртөө найдаад
    Булхай руу орлогыг гулгуулж хулгайлан ядууруулж өлсгөөд,
    Ядуусыг цадахын тулд насаа бардаг болгож
    Алтан дээд гэрээг ядууруулахаар зөрчинө.

    _______________________________________________

    Толуйн хатан Сорхогтани цэцэн хатан төрийг жолоодох, төрөөр иргүнийг бадраах, сургааль айлдварын цогц болсон гурван алдарт ном, айлдвар сургаалийг бүтээх үйл хэрэгт эрдэм ухаанаараа шалгарч оролцсон ба эдгээр номнуудын гол утга санаа амин чанаруудыг нэгтгэн зангидаж одоо таньд өргөн барьж байгаа “Хөх Монголыг төрөөр бадраах хутагтай НЭҮРИТ засаг-ийн алтан дээд үнэний аялгуу” хэмээх алдарт айлдвар сургаалийг бүтээснээ хүү Мөнхийгөө их хаан ор суух төрийн ёслол дээр түмэн олны өмнө айлдсан ажээ. Номын 2700-гаад мөр шүлэгт ямар их мэдээлэл, утга санаа агуулагдан байгааг тодорхойлж тооцоолж барахгүй. Энд агуу их Монгол улсыг хэрхэн яаж байгуулсан, ямар зовлон бэрхшээлийг туулсан, гадаад дотоод дайсагналаас хэрхэн сэргийлж хамгаалах, төр, гэр, иргүнийг ямар аргаар засан жолоодож удирдах зэрэг үлэмж нарийн арга замыг номлон айлдсан байдаг нь төр, иргүний нийхэмийн хямрал хомсдолтой эдүгээ цаг үед их ач холбогдолтой, сургамжтай, санамж сэрэмж авах сургаалиар дүүрэн юм.

  • Гомбосэдийн ЕРӨӨЛТ- Гутлын мастер, World Championships in Shoemaking тэргүүн шагналт

    Гутлын үе дамжсан мастер урлааач, Дэлхийн аваргын “WORLD CHAMPIONSHIPS IN SHOEMAKING 2018 ”тэмцээний, Сонгодог төрлийн тэргүүн шагналт.

     Үе дамжсан гутлын мастер. ЗХУ-д Хэвлүүрийн зохион бүтээгч зураач дизайнер мэргэжлээр дүүргэсэн. Мэргэжлээрээ Лондонд ажиллаж байсан.

    “euGo since 1934” гэдэг ч их учиртай. Миний өвөөгийн 1934 онд хэрэглэж байсан дээр үеийн Зингэр оёдлын машин, багаж, төхөөрөмж одоог хүртэл надад байдаг. Зарим багажууд бол маш эртнийх, би одоог хүртэл хэрэглэсээр байгаа. Тэмцээнийхээ гутлыг ч тэдгээр багажаар хийсэн. Өвөө маань Маршал Чойбалсан, Оросын сургагч нарын гутлыг хийдэг гуталчин хүн байсан. Цэдэнбал даргын гутлыг ч бас хийж байсан түүхтэй. Тэгэхээр энэ бол үүх түүх. Өвөөгийн маань хийж байсан арга барил, нарийн технологи, өвөрмөц зүйлс надад өв дамжин уламжлагдан ирсэн. Иймд бид ч мөн удам дагасан урлаачид гэдгээ харуулахаар танилцуулга видео бэлдэж зохион байгуулагчид руу явуулсан. Танилцуулгадаа монголчууд эртнээс өөрсдөө гутлаа урлаж ирсэн уламжлалтай, түүх соёлтой ард түмэн гэдгээ харуулахыг хичээсэн.

    ЗХУ-д хэвлүүрийн зохион бүтээгч зураач дизайнер мэргэжлээр дүүргэсэн, Д.Ариунхүүд 1989 онд хадаг барьж шавь орж байлаа. Түүнд хэвлүүрийн зохион бүтээгч Ганбаатар, Намсрай нараас дамжиж ирсэн ширээ байсан бөгөөд маш энгийн мөртлөө эргономик сайтай ширээ байсан юм.Тухайн үедээ ийм ширээ хийнэ дээ гэж бодоод дараа нь Англиас англичуудын санааг нэмж зохиогоод 28 жилийн дараа долоо хоногт л хийсэн.

    Eugo.G – The Bespoke Shoemaker

    Mr. Yeruult Gombosed has created bespoke shoes ranging from the classic Oxford to the most eccentric of styles, for over twenty years. He first learned the meticulous stages of shoemaking at a young age from his grandfather, a master shoemaker since 1934, in Ulaanbaatar, Mongolia.Yeruult’s passion for shoes flourished during his time in London, where he was able to explore different roles and paths within his career from designing high-fashion footwear to creating special orthotics . He refined his style and skills whilst working and collaborating with British master shoemakers. Mr. Yeruult returned to Mongolia to run the family business, honouring the shoemaking traditions passed down from his grandfather to create beautifully eloquent bespoke shoes for every need. Since its establishment in 1934, euGo Shoes has formed a firm reputation in Mongolia as the finest shoemakers. Mr. Yeruult was presented with the prestigious state award of Honourable Craftsman and Designer in 2009. To this day, the business is owned and managed by the founding family and is entering its third generation. Mr. Yeruult currently works between his workshops in San Francisco and Ulaanbaatar.

    Ярилцлага бүтэн унших

  • MSM BetaStar компанийн хамт олонд Багийн ажил& Багийн тоглолт сургалт

    MSM BetaStar компанийн хамт олонд Багийн ажил& Багийн тоглолт сургалтыг цувралаар зохион байгууллаа.

  • САРЛАГ ШАР ТОС- Global Nomadic Products LLC

    Сарлагийн нутаг болох Архангай аймагт Сарлаг шар тосоо үйлдвэрлэн дотоодын болон олон улсын зах зээлд импортлон ажиллаж байна. Шар тос нь дархлааг төгс дэмжигч бүтээгдэхүүн. 

     МОНГОЛЫН ДЭЛХИЙН НОМЕР НЭГ -ЭРҮҮЛ ХҮНС

    Сарлаг үхэр нь Монгол улсын Алтай, Хангай, Хөвсгөлийн нуруудын далайн төвшнөөс 2000 метрээс дээш өндөрлөг бүс нутагт бэлчээрлэдэг. Сарлаг нь хүйтэнд тэсвэртэй, онгон зэрлэг байгальд бэлчээрлэн 80 гаруй нэр төрлийн өвс ургамлаар хооллодог. Байгалийн өвс ургамлын 50 хүртлэх хувь нь эмийн ургамал гэдэг.

    Өнөөдөр дэлхийд Монгол улс, БНХАУ (Өвөр Монгол, Төвд) гэсэн 2 улс нийт 20 орчим сая толгой сарлаг үхэртэй. Энэ нь дэлхий дээр байгаа нийт үхрийн ердөө 1.5 хувь юм. Нөгөө талаас сарлагын үнээнээс өдөрт 2 удаагийн саалтаар дунджаар нийт 2.5 литр сүү гардаг ба 1 тонн сарлагийн сүүнээс 40 орчим килограмм шар тос үйлдвэрлэдэг.

    Иймд сарлагын шар тос нь 100 хувь органик, өвөрмөц, ховор, үнэ цэнэтэй бүтээгдэхүүн юм.

    Global Nomadic Product LLC processes yak milk and produces ghee in a factory that meets international quality standards. Today, there are about 15 million yaks in Mongolia and China (Inner Mongolia and Tibet), which is only 1.5 percent of the world’s total cattle.
    Mongolian yaks are found in mountainous areas at altitudes above 2,000 meters above sea level in Altai, Khangai, Arkhangai, Uvurkhangai, Bayankhongor, and Khuvsgul.
    The yak is cold-tolerant and grazes in the wilderness and feeds on more than 200 species of plants. Studies have shown that about 50 percent of natural grasses are medicinal plants. Therefore, ghee made from yak milk is very organic and MONGOLIA’S WORLD’S NUMBER

    https://www.facebook.com/GNPfoodsMongolia

  • Халтарын ХАДХҮҮ- Шаазан урлалын мастер

    Шаазан урлалын нэрт мастер. Монголын үндэсний онцлогтой Шаазан урлалын хөгжлийн шинэ түүхийг эхлүүлсэн урлаач. Түүний бүтээлүүд Монголд төдийгүй олон улсад үнэлэгддэг.

    Хувь хүн аливаа нэг зүйлийг бүтээх гэж төрсөн байдаг. Уг үйл нь агуу байх ёстой гэдэг бол өнөөгийн соёл болоод иргэншлийн нөхцөлд хэдийн зөвшөөрөгдсөн зүйлсийн нэг билээ. Тиймдээ ч бид уран бүтээлчдийн тухай зайлшгүй ярьж, бичиж байх шаардлагатай тулгарна. Үүнтэй эвлэрэх бүрийд бийрлэж болмоор сэтгэгчид бидний дунд өдөр бүр чимээгүйхэн хөдөлмөрлөж явдаг нь олзуурхууштай хэрэг.

    Халтарын Хадхүү. Түүн рүү очих зам энгийн мэт боловч өдөр тутам нүдний өмнүүр эрээлжлэн өнгөрдөг хотын үймээнт хөдөлгөөнөөр дүүрэн. Нийслэлийн өргөн чөлөөнөөс гарч анир гүмхэн тал нутгийг зорих шаардлага үгүй. Учир нь монгол шаазан урлаач маань чимээ шуугиант их хотын нэгэн авсаархан өрөөний буланд шинэхэн гаргах гэж буй үзэсгэлэнгийнхээ баримлуудыг урлан намуухнаар инээмсэглэж суух амуй.

    Дүрслэх урлагийн дунд сургуулийг 1991 онд керамик, ваар урлалын чиглэлээр төгссөнөөс хойш өнөөдрииг хүртэл тасралтгүй бүтээлээ туурвиж буй уран бүтээлч бол Х.Хадхүү юм. Түүний шаазан урлалууд нь Монголын дүрслэх урлагт шаазангийн урлагийн шинэ төрөл сэргэн мандсаныг харуулаад зогсохгүй дэлхийн хэмжээнд үнэлэгдэх бүтээл төрсний илрэл болдог билээ. Харин дээр дурдсан сургуулийнхаа босгоор 15 настайдаа алхаж орсон байдаг. Үүнээс үзэхэд түүнд төрөлхийн уран бүтээлчийн зөн совин, анхнаасаа бидний араншин, сэтгэл зүрхэнд өгөгдчихсөн бүтээлч чанар оршин байсан нь илэрхий.

    Тэрбээр “Хуучин социализмын үед зөвхөн олон нийтэд зориулан өргөн хэрэглээний шаазан бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг байсан бөгөөд тансаг зэрэглэлийн урлагийн бүтээл бүтээх технологи байхгүйн улмаас орхигдсон байсныг орчин үеийн шинжлэх ухаан техникийн дэвшлийн үр дүнд маш нарийн ур хийцтэй шаазанг хийх боломжтой болсон” хэмээн ярьж байв.

    Х.Хадхүү нь гангар шаазангаар аяга, таваг, айрагны хул хийхээс гадна Өндөр гэгээн Занабазарын дүр бүхий шаазан баримал, Ногоон дарь эх бурхан, Чингис хааны хөрөг зурагтай ваар гээд олон нарийн ур хийц бүхий бүтээлийг урлаж, түүгээрээ өөрийн бие даасан үзэсгэлэнг эх орондоо хэд хэд гаргаад амжсан билээ. Жишээ нь түүнд хэдэн мянган долларын үнэтэй Занабазар хийцийг шаанзангаар хэрхэн урлаж болохыг харуулсан баримлууд бий. Мөн монголчуудын ахуй амьдрал, урлаг, ёс заншил зэргийг тодорхой цаг хугацааны агшинд хөдлөшгүйгээр барьж үзүүлсэн бүтээлүүд нь өндрөөр үнэлэгддэг байна. Тэр дундаа ардын бүжигчид, дуучид болон хөгжимчдийг дүрсэлсэн цуврал бүтээлүүд нь аялагч жуулчдын сонирхлыг ихээхэн татдаг гэнэ.

    Мэдээж шаазангийн үйлдвэрт хэдэн мянган бүтээл өдөр бүр гардаг. Харин Х.Хадхүүгийн бүтээл уран нарийн хийц болоод чанараараа ялгардаг. Тэрээр Монгол шавраар бүтээл хийхээс гадна Герман, Англиас тусгай бодис авч, шавартайгаа холиод гурил шиг маш нарийн “наанги” буюу олон улсын хэллэгээр “каолин” шороо гаргаж уран баримлын чиглэлийн жинхэнэ гоё шаазан гаргаж авдаг ажээ.

    Түүний “Монгол шаазангийн гайхамшиг” үзэсгэлэнг Оросын “asia.ru” сайтынхан ирж сурвалжилсан бөгөөд “Монголд шаазан урлал дахин сэргэлээ” хэмээн мэдээллэж байсан юм.  

    Дэлхийн улс орнууд шаазангаар өөрийн түүх соёл, ёс заншлаа шингээсэн байдаг. Хятад шаазанг харсан хэн ч энэ бол хятад соёл мөн байна гэж мэддэг. Хятад хүний философи, аж амьдралын бүх зүйлийг шингээсэн байдгийг бид мэднэ. Оросын шаазан ч мөн адил. Үүнтэй адил Монгол Улс түүх, соёл, монгол хүний философийг дэлхий нийтэд шаазангаар дамжуулан таниулах чухал ач холбогдол байгааг Х.Хадхүү хамгийн түрүүнд ойлгож, таньсан уран бүтээлч юм.

    БҮТЭЭЛЧ

    Шаазан эдлэл гэдэг ур ухаан, цаг хугацааны урт болоод тэсвэр тэвчээрийн үр дүнд бий болдог нарийн төвөгтэй урлагийн бүтээл. Олон зуунд дурсагдан үлдэх учиртай ганц шавар ваарыг бүтээх явцад жижигхэн буруу үйлдэл гаргахын төдийд л өнөөх урлагийн бүтээл хэнд ч хэрэггүй шаврын өчүүхэн хэлтэрхий болж үлдэнэ. Үнэ цэнэ нь ийм л уйгагүй хөдөлмөр, нарийн ур ухааныг дотроо агуулж байдаг учир шаазан урлал өнөөдөр ч хэрэгцээ өндөртэй байдаг билээ. Гэвч нэг л төрөл зүйлийн утга санаа агуулсан, сувенир болгон тавьж гэрээ гоёчлох хэрэглээний бүтээл туурвих нь уран бүтээлчийн хувьд байж боломгүй үйлдэл. Тиймээс Х.Хадхүү өөрийн шаазан урлалын бүтээлүүдэд Занабазар хийцийг нэвтрүүлж эхэлсэн юм.

    Бүтээлүүд дунд нь “21 дарь эх”, “Өндөр гэгээний таван дүр” зэрэг олон баримлууд бий. Занабазар хийцийг шаазангаар урлаж хүмүүст хүргэнэ гэдэг маш их судалгаа, хөдөлмөр шаардсан ажил. Мэдээж бүтээгч маань технологи болоод өнгө бэлгэдлийнх нь талаас шаазангаар урлах боломжтой гэж үзсэн болов уу.

    “Занабазарын хийцэд ямар ч залгаас ороогүй гэж ярьдаг. Гэвч үнэндээ залгаас орсон байдаг байхгүй юу. Зарим хүмүүс  ингэж хэлэхээр дургүйлхдэг л дээ. Ямар материалаар яаж цутгадгийг өөрийн биеэр туршиж байж л мэдэж авна. Хамгийн гол нь тэр залгаасыг огт мэдэгдүүлэхгүйгээр хийдэгт л гол учир бий. Шаазан дээр ч гэсэн залгаас нь харагдахгүй. Тиймээс Өндөр гэгээний хийцээр бүтээхийн тулд түүнийг эхлээд гайхалтай сайхан хуулбарладаг байх ёстой” хэмээн Х.Хадхүү ярьж байв.

    Мэдээж хүнд металаар бүтээсэн Занабазарын бүтээлүүд дэлхийд гайхагддаг. Тэгвэл шаазан нь маш уян зөөлөн элемент учир Занабазар хийцийг шаазанд нэвтрүүлж урлахад илүү гоёмсог харагддаг байна.

    БҮТЭЭЛЧИЙН ЭРЭЛ

    1993 онд сургуулиа төгсөх үед Х.Хадхүү дипломын ажлаа “Шүхэрч Буниа” сэдэвтэй бүтээлээр онц хамгаалжээ. Ийнхүү аж төрөхүйд хөл тавих болсон тэрээр цаашид шаазан урлалын чиглэлээр бүтээл туурвихаар нэгэнт шийджээ. Гэвч тухайн цаг үеийн нийгэм ороо бусгаа, үйлдвэрүүд хангамжийн хүнд нөхцөлд байсан учир шаазангийн үйлдвэрт ажиллах боломжгүй болсон байна.

    Харин Х.Хадхүү энэ завсарт дан ганц шаазангийн үйлдвэрт олж авахгүй боловсролыг өөртөө бий болгожээ. Мэдээж ажил олдоогүй ч нөхцөл байдалд гутранги сэтгэлээр хандаагүй бөгөөд өөрөө бие даан уран бүтээл туурвих болсон байна. Тэрээр керамикийн баримал, металл цутгуур, уран зураг гээд бүхий л төрлөөр ажиллаж, өөрт байх ёстой чадваруудыг хөгжүүлжээ. Ингэж явсаар өнөөдөртэй золгосон шаазан урлаач маань энэ урлалыг дэлхийн хэмжээнд таниулах хүсэл өвөртөлж, эхний алхмуудаа хэдийн хийчихсэн яваа билээ.

    Тэрээр уран зураг, метал зутгуур, сийлбэрийн ажлыг хүртэл мэргэжил болгон хичээллэж байсан нь өндөр чанартайгаар урласан шаазан эдлэлүүдээс нь харагддаг. Мэдээж дүрслэх урлагийн олон чадвар Х.Хадхүүд байх шаардлагатай. Уран зургийн аргыг нэлээдгүй өндөр түвшинд эзэмшсэн байдал нь түүний Сүхбаатар, Цэдэнбал, Чингис хаан зэрэг эрхмийн хөрөг бүхий шаазан ваарнуудаас тодорхой харагддаг. Бүтээл бүрт нь туссан өнгө будгийн сонголт, хээ угалз, сийлбэрлэх уран чадвар зэрэг нь тухайн бүтээлчийн зураг зурах авьяасын тодотгол болон оршиж байна.

    Уран бүтээлчийн эрэл хайгуулаас гадна энэхүү үгийг шууд утгатай нь холбогдуулан авч үзэж болмоор нэг зүйл бий. Учир нь Х.Хадхүүгийн дипломын сэдвээ амжилттай хамгаалсан “Шүхэрч Буниа” баримал сургуулийн фондноос алга болж байжээ. Гэтэл нэгэн хүн айлд байгааг нь мэдээд түүнд хэлж. Ийнхүү тэрээр өөрийнхөө бүтээлийг 250 мянган төгрөгөөр худалдан авсан гэдэг. Хүн бүрийн амжилтанд эхлэл гэж бий. Тэрхүү эхлэлийг хадгалсан нандин дурсамж бүхий үнэт зүйлсийг ойлгож таньсан уран бүтээлчийн бүтээх үйл явц, эрэл хайгуулд харин төгсгөл гэж үгүй билээ.

    ЭЦЭСЛЭЛ ҮГҮЙ

    Шинэ оны эхний сар дуусаагүй энэ цаг дор Х.Хадхүү шинэхэн уран бүтээлийн үзэсгэлэнгээ “Хийморь” нэртэйгээр “Үндэсний түүхийн музей”-д гаргалаа. Тухайн үзэсгэлэнд тавигдсан бүтээл болгоноос уламжлалт ёс заншил, түүхийн уртад гээгдэж үлдээгүй нүүдэлчдийн дэврүүн оршихуйн дүр төрхийг харж болно.

    Энэ нь түүний 7 дахь уран бүтээлийн үзэсгэлэн байв. Монгол орны зан заншил, нүүдэлчин ахуйн өдөр тутмын амьдралыг харуулсан баримлуудаас гадна, эх орны онгон дагшин байдлыг шаазан дээр өнгө будаг тохируулан урласан нь тус үзэсгэлэнгийн нэгэн чимэг болон оршиж байна.

    1990-ээд оноос хойш төдийлөн сайн зам туулалгүй явсаар өдийг хүрсэн шаазан урлагийн хөгжил өнөөгийн түвшинд хэрхэн бүтээгдэж буйг харахыг хүсвэл Х.Хадхүүгийн бүтээлүүдийг сонгон сонирхох нь хамгийн зөв зам юм. Хонх мэт жингэсэн дуутай, өөгүй гоёмсог шаазан эдлэлийг монгол хүн өөрийн ур ухаанаар бүтээж нь байгаа нь үзэгчдэд нэн олзуурхууштай.

    Шаазангаар бүтээл урлахад олон төрлийн материал ордог бөгөөд орцноосоо хамаараад энгийн болон гангар шаазан бүтддэг тухай Х.Хадхүү бүтээлч өгүүлж байв. Харин тус үзэсгэлэнгийн бүтээлүүд ясны цагаан шавраар бүтжээ. Хоёр шаазан аягыг алган дээрээ зэрэгцүүлэн тавьж амсарыг нь зөөлөн мөргөлдүүлэхэд гарах авиа нь хүртэл чихэнд нэн тунгалаг аялгуу болж хүрнэ. Энэ л жинхэнэ гангар шаазангийн “хэл” юм хэмээн тэрээр онцолж байв. Хийж бүтээсэн зүйлдээ сэтгэлээ зориулдаг хүн л бүтээлийнхээ хэлийг ойлгодог болов уу гэж сэтгэнэ.

    Мөнхүү “Цагаахан сэтгэлтэй хүн л цагаан шаазангаар сайхан бүтээл урлаж чаддаг юм даа. Шаазангаар бүтээл урлах үгээр хэлэхийн аргагүй сайхан мэдрэмж шүү дээ” гэж өгүүлсэн нь санаанаас үл гарнам. Бүтээлийнхээ өнгө шиг тэр л хиргүй цагаан сэтгэлээр бүтээн туурвидаг нь энэ буюу.

    Нийтлэлийг Б.Алтанхуяг

    Гэрэл зургийг | Б.Чадраабал

    Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/

    https://www.facebook.com/khadaa.kh/