Category: монгол-бахархал

  • ТАСО GROUP ХЭВ ХАШМАЛЫН ҮЙЛДВЭР СТРАТЕГИ БИЗНЕСИЙН ЗӨВЛӨХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    ТАСО ХХК
    БАРИЛГЫН ХЭВ ХАШМАЛЫН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, ХУДАЛДАА, ТҮРЭЭС, ЗАСВАРЫН ЦОГЦ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    1. Стратеги, бизнесийн зөвлөх үйлчилгээ
    2. Бодлогын бичиг баримт боловсруулалт
    3. Цогц танилцуулга
    4. Байгууллагын брэнд имиж бүрдүүлэлт
    5. Брэнд мессеж
    6. Сурталчилгааны агуулга

    1.МЭНДЧИЛГЭЭ

    “ТАСО” ХХК 2012 оноос Монголдоо анхны барилгын хэв хашмалын үйлдвэрийг байгуулан дотооддоо барилгын хэв хашмалын үйлдвэрлэлийн дэвшилтэт технологийг амжилттай нутагшуулан ажиллаж байна.

    Хэв хашмал нь барилгын бүрэн цутгамал хийцийн тэргүүлэгч технологи бөгөөд цаг хугацаа, зардал хэмнэдэгээрээ хамгийн давуу талтай юм. Манай үйлдвэр дэвшилтэт технологийг Монголдоо нутагшуулахын төлөө тууштай ажиллаж байгаа бөгөөд, импортоос 100% хамааралтай байсан барилгын хэв хашмалаас гадна, дотор булан, ханч панел зэргийг дотооддоо үйлдвэрлэж зах зээлд нийлүүлж байна.

    Манай компани Монголдоо анхны хэв хашмалын засварын бүрэн автоматчилагдсан шугам нээн ажиллуулж байна. Хэв хашмалын засвартай холбоотой бүхий л асуудлыг тань бид бүхэн шийдэж өгөх болно.

    Мөн тусгай хийцийн хэв хашмал үйлдвэрлүүлэх, хэв хашмал болон дагалдах эд ангиудыг түрээслэх, хэв хашмалын тай, бусад дагалдах эд ангиуд, сапуд зэргийг захиалгаар хамгийн доод үнээр нийлүүлэх үйлчилгээ үзүүлж байна.

    Хэрэглэгч та бүхнийхээ итгэлийг алдахгүй хичээн ажиллах болно. Үйлдвэрлэлийн дэвшилтэт технологийг Монголдоо нутагшуулахын төлөө!

    Хүндэтгэсэн,

    Т.Отгонбаяр

    “ТАСО“ ХХК-ийн захирал

    2. БИДНИЙ ТУХАЙ

    “ТАСО” ХХК-ны хэв хашмалын үйлдвэр нь импортоос 100% хамааралтай байсан барилгын хэв хашмал болон дагалдах эд ангиудыг дотооддоо үйлдвэрлэж, дотоод гадаадын зах зээлд нийлүүлэх эрхэм зорилготойгоор 2012 онд байгуулагдсан. Одоогоор Үйлдвэрлэлийн хэлтэс, Хангамжийн хэлтэс, Хэрэглэгчтэй харилцах хэлтэс гэсэн бүтэц зохион байгуулалттайгаар 30 гаруй хүнийг ажлын байраар хангаж ажиллаж байна.

    Байгуулагдсанаасаа хойших хугацаанд БНСУ-ын үйлдвэрлэлийн орчин үеийн технологийг Монголдоо амжилттай нутагшуулж олон улсын стандартын өндөр чанарын барилгын хэв хашмал буюу пум, дагалдах эд ангиуд болох гадна булан, дотор булан, тай зэргийг үйлдвэрлэх технологийг бүрэн эзэмшиж, бүтээгдэхүүнээ зах зээлд нийлүүлж байна.

    Бид Монголдоо ХЭВ ХАШМАЛЫН БҮРЭН ЦУТГАМАЛ технологийн үндсэн хэрэгсэл болох хэв хашмалыг үйлдвэрлэсэнээр Бүтэн цутгамал технологийг улам эрчимжүүлэн хөгжүүлж Улсынхаа эдийн засаг, байгаль орчинд үнэ цэнтэй хувь нэмрийг оруулж чадах юм.

    Манай үйлдвэр нь барилгын хэв хашмалтай холбоотой цогц үйлчилгээ үзүүлдэг бөгөөд Монголдоо анхны хэв хашмалын засварын бүрэн автоматчилагдсан шугамыг нээн ашиглаж, эвдэрсэн хэв хашмалыг засварлан шинэчлэх үйлчилгээ үзүүлж байгаа нь хэрэглэгчид мөнгөө хэмнэх томоохон бололцоог нээж өгч байна. Хэв хашмалын засвартай холбоотой бүхий л асуудлыг тань манай үйлдвэр шийдэж өгөх болно.

    ТАСО ХХК-ны цогц үйлчилгээний бас нэг хэсэг бол түрээс болон buy-back үйлчилгээнүүд бөгөөд хэв хашмал, дотор булан, гадна булан түрээслэн авч үйлчлүүлж болно. Дахин дурьдахад тай буюу холбоос төмрийг хэрэглэгчийн хүссэн хэмжээгээр үйлдвэрлэн импортоос оруулж ирэх үнээс доогуур үнээр нийлүүлж байна.

    Манай үйлдвэрийн үйлдвэрлэж байгаа бүхий л бүтээгдэхүүн импортын үнээс эрс доогуур байгаа бөгөөд хэвийн үйлдвэрлэлдээ чанартай all-hardwood тего хавтан ашиглаж байгаа учир бөх бат, удаан хэрэглээтэй хэв хашмал үйлдвэрлэгдэж байна. Импортоор орж ирдэг хэв хашмалын ашиглалтын хугацаа богино байгаагийн гол шалтгаан нь БНСУ-ын үйлдвэрүүд хамгийн хямд хятад фанер хэв хашмалдаа ашиглан Монголын хэрэглэгчидэд хямд үнэ санал болгон борлуулж байгаатай холбоотой юм.

    Мөн тусгай хийцийн хэв хашмал, дотор булан, зам гүүрийн тунелийн цутгалтанд ашиглагддаг ханч панел зэргийг захиалгаар үйлдвэрлэж, таны барилгад хэрэгцээтэй бусад бүх төрлийн бараа материалыг захиалгаар хямд үнээр нийлүүлж байна.

    Дахин онцлоход одоо хэв хашмал, дагалдах эд ангиудыг худалдан авахаар хилийн чанд руу явах шаардлагагүй боллоо.

    Одоогоор Дельта констракшн, БҮТИ ХХК, Мапроуд ХХК, Роял Нью Кэстл ХХК, SAMSUNG, Эрин интернайшнл, Жигүүр гранд, Хера констракшн, Материал инпекс ХХК, Номин реолтар ХХК, Хасуу цамхаг ХХК, Билэгт Зам ХХК, Апу хангамж ХК, Баганат өргөө зэрэг барилга бүтээн байгуулалтын тэргүүлэгч 50 гаруй компаниудтай тогтмол хамтран ажиллаж байна.

    3. АЛСЫН ХАРАА

    Дэвшилтэт технологийн үйлдвэрлэлээрээ Монголдоо тэргүүлж үндэсний хөгжилд бодитой хувь нэмэр оруулна.

    4. ЭРХЭМ ЗОРИЛГО

    Барилгын дэвшилтэт технологийн үйлдвэрлэлээр Монголдоо тэргүүлнэ.

    5. УРИА

    ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ДЭВШИЛТЭТ ТЕХНОЛОГИЙГ МОНГОЛДОО НУТАГШУУЛАХЫН ТӨЛӨӨ

    7.БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

    Манай үйлдвэр хэв хашмал, дотор булан, ханч панел, тусгай хэмжээтэй хэв хашмалыг үйлдвэрлэж байна. Хэвийн үед өдөрт 300- 400 хэв хашмал үйлдвэрлэх хүчин чадалтай бүрэн автомат шугамтай бөгөөд, үйлдвэрлэлийн илүү дэвшилтэт технологийг нутагшуулхын тулд БНСУ-ын инженер техникийн 2 ажилтан үйлдвэрлэлийн процессыг байнга сайжруулан Монгол залуусын хамт ажиллаж байна.

    Хэв хашмал, дотор гадар булан, хэвийн түгжээ бэхэлгээний турба, зэргийг худалдаалж байна.

    ЗАСВАР ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    Манай үйлдвэр дотоодын цорын ганц солонгос стандартын бүрэн автоматчилагдсан хэв хашмалын засварын шугамтай бөгөөд таны хэв хашмалыг стандартын дагуу засах үйлчилгээ үзүүлж байна. Мөн дотор булан болон бусад дагалдах эд ангиудыг засаж байна.

    Хэв хашмалын гадна хэсгийг цементээс тусгай автомат машинаар цэвэрлэж, дотор хэсгийг даралтат хийн төхөөрөмжөөр цэвэрлэж, эвдэрсэн төмөр хэсгийг шинээр гагнах, салсан хэсгийн гагнуурыг хийх, өндөр чанарын тего хавтан шинээр сольж үйлчилж байна.

    ТҮРЭЭС&BUY- BACK ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    Манай компани хэв хашмал болон дагалдах хэрэгслүүдийг түрээслэхээс гадна та бүхний хуучин хэв хашмал болон бусад дагалдах хэрэгслүүдийг буцаан худалдан авах үйлчилгээ үзүүлж байна.

    ЗАХИАЛГААР ХАНГАН НИЙЛҮҮЛЭХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    Таны барилгад хэрэгцээтэй бүхий л бараа бүтээгдэхүүнийг захиалгаар хямдаар нийлүүлэх үйлчилгээг БНСУ дах салбараараа дамжуулан гүйцэтгэж байна. Та бүхэн барилгын тай, солонгос стандартын бэхэлгээний, гадна заслын турба болон бусад зүйлсийг олон тоогоор хямдаар худалдан авъя гэвэл бидэнд хандаарай.

    8.ХЭВ ХАШМАЛЫН ДАВУУ ТАЛ

    САНХҮҮГИЙН ХЭМНЭЛТ

    Манай хэв хашмал олон дахин ашиглагддаг бөгөөд 40 удаагийн цутгалт хийх боломжтой учир зардалд хэмнэлттэй. Цаашилвал улсын эдийн засагт маш их хэмнэлттэй.

    ӨНДӨР БҮТЭЭМЖ. БҮРЭН ЦУТГАМАЛ технологи нь 8 баллд тэсвэртэй, өнгө үзэмж сайтай, хог хаягдал багатай олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн өндөр бүтээмжтэй технологи юм. Хэв хашмалыг УГСРАХАД ХЯЛБАР, ямар ч хүнийг сургаж болохуйц хялбар бөгөөд нарийн мэргэшсэн мужаан шаарддаггүй энгийн технологи. Мөн цөөхөн хүн өндөр бүтээмжтэй ажиллах боломжтой. Сайн төлөвлөж чадвал 3- 5 хоногт л 1 давхарыг цутгадаг. Бүрэн цутгамал хийцийн гадаргуу өө сэвгүй тэгш сайхан гардаг тул заслын ажлыг ихээхэн хөнгөвчилж, өртөг зардлыг бууруулдаг юм.

    ЦАГ ХУГАЦААНЫ ХЭМНЭЛТ. Хар панераар 2 жил барьдаг байшинг жилийн дотор барих бүрэн боломжтой. Жишээ нь Буянт ухаа хорооллыг манай хэв хашмалаар жилийн дотор босголоо. Монгол улс дулааны богино улиралтай тул хэв хашмал ашиглаж бүтээн байгуулалтынхаа хугацааг түргэтгэх нь Монгол улсын эрх ашигт бүрэн нийцэх юм. Сүүлийн үеийн энэ их бүтээн байгуулалтыг хэв хашмалаар л босгож байна. Цөөхөн хүнээр том бүтээн байгуулалт хийхийн тулд дэвшилттэй технологийг ашиглах хэрэгтэй байна.

    БАЙГАЛЬД ЭЭЛТЭЙ. Олон удаа ашиглагддаг бүрэн цутгамал хийцийн хэв хашмалын технологи нь хог хаягдал бага үүсгэдэг учир байгаль орчинд ээлтэй технологи юм.

    9. ТҮНШЛЭЛ

    Дельта констракшн, БҮТИ ХХК, Мапроуд ХХК, Роял Нью Кэстл ХХК, SAMSUNG, Эрин интернайшнл, Жигүүр гранд, Хера констракшн, Материал инпекс ХХК, Номин реолтар ХХК, Хасуу цамхаг ХХК, Билэгт Зам ХХК, Апу хангамж ХК, Баганат өргөө зэрэг барилга бүтээн байгуулалтын тэргүүлэгч 50 гаруй компаниудтай тогтмол хамтран ажиллаж байна.

    10. ХОЛБОО БАРИХ

    Гар утас: 94077049, 99999650; 99099760, 99116671;

    Ц-шуудан: info@taco.mn

    http://taco.mn

    http://twitter.com/TacoLLC

    http://facebook.com/TacoLLC

    Үйлдвэрийн хаяг: БГД, 20-р хороо, ТЭЦ 4, 1- 26, 28

    TACO Broshure2013 by The New Media Cteative Studio

  • Хуримын ерөөл, хуримын дэг, хурим найр гэж юу вэ, хуримлан найрлах ёс уламжлал

    ХУРИМ НАЙР ГЭЖ ЮУ ВЭ, ХУРИМЛАН НАЙРЛАХ ЁС УЛАМЖЛАЛ

    Хурим найр гэдэг нь аливаа зан үйл, их үйл хэргийг бүтээсэний ар дээр тухайн бүтээсэн үйл хэргийнхээ үр шим, хишигийг тосон хуран чуулж, хуримлан цэнгэж, сөн нийлэн сангаа хураан дүүргэж байгаа үйл бөгөөд тухайн үйл хэргийг бүрэн дүүрэн болгож байгаа салшгүй нэг хэсэг нь юм.

    Хуран чуулан их үйлийг бүтээсэн тул хур- им, най тухайг үүсгэн цэнгэж байгаа тул най- ир болж байгаа хурим найр гэнэ. Хурим найрын гол чухал нь их үйлийг бүтээсэн, ерөөл учралыг бий болгосон анд нөхөд, ахан дүүс, ахас, ихэс, уул ус, өндөр тэнгэртээ гялайн талархаж, хөгжил баяслаар дуу хуурыг тэнгэрт өргөх юм. Хуримын оролцогчид бүх зүрх сэтгэлээсээ өр зүрхээ дэлгэн, өөрийгөө хөглөн эгшиг дуугаа өргөн, хуур хөгжимөө эгшиглэн, бие сэтгэлээ ирлэн биелэн бүжиглэн цэнгэдэг. 

     Тиймээс зөвхөн хосууд эцгийн галаас гал тасалж өрх тусгаарлахыг хурим гэж нэрлэхгүй нь ээ.

    Хосуудын хуримлах ёс нь олон төрлийн хурим найраас нэг л төрлийн хурим найр нь юм.

    Хосуудын хурим гэдэг нь эр бие өсөж эрийн цээнд хүрч, галаа мануулах хань ижлээ сонгож, удмын галаа мөнхөд үргэлжүүлж, эцгийн галаас галаа тасалж, өрх гэрээ барин, галаа тахиж байгаа зан үйл юм.

    Хосын хуримын гол зорилго нь, ураг барилдагч талууд удам, судараа мэдэлцэн, зан зангаа авалцан, цаашид мэнд устай, дэм тустай явахын үүдийг дэлгэж, үгээ өргөх үйл билээ.

    Тиймээс талууд уул ус, удам угсаагаа таниулан, зан, чанараа нэгэндээ дэлгэн, хийсэн бүтээсэн үйл хэрэгээ дэлгэн таниулах нь хамгийн чухал билээ. Мөн удам, ургийн бичгээ солилцон таниулдаг ёс бий.

    ХОСЫН ХУРИМ НАЙРЫН БЭЛТГЭЛ АЖИЛ

    1. Хоёр талын ахмад настануудтай урьдчилан уулзан золгож, уул ус, удам урагийн талаар хууч яриа дэлгэн бичиж тэмдэглэж, дуу, дүрсжлүүлэн авах нь чухал. Энэ дүрс бичлэгийг урьдчилан бичиж хуримын үеэр дэлгэн үзүүлэхээс гадна архивлан хадгалах юм. Ингэж урьдчилан бэлтгэн үзүүлснээр богино хугацаанд их мэдээлэлээр хангахаас гадна олон хүний өмнө тулгамдахаас сэргийлдэг.
    2. Хоёр талын хүндтэй хүмүүсийн намтар, түүх, хийсэн бүтээлийг урьдчилан бичиж тэмдэглэж авах нь чухал
    3. Зочдын жагсаалтыг гаргаж урилга түгээнэ
    4. Ирсэн зочдыг танилцуулах хүмүүсийг урьдчилан сонгоно. Зочдоо танилцуулахдаа нэр ус төдий биш үүх түүхтэй, амжилт, бүтээлтэй нь байвал их сайн.
    5. Хосуудын хүүхэд наснаас эхлээд өдийг хүртлэх түүх, замналыг илэрхийлсэн танилцуулга, фото зургийг түүхүүдийг урьдчилан бэлтгэж танилцуулвал их сайн байдаг. Талууд хүүхдүүдийнхээ талаар илүү их мэдээлэлтэй болж чаддаг.
    6. Хуримлагч хүүхдүүддээ сургааль захиасаа хэлэхээс гадна, давуу сул, зан чанарыг нь тайлан хэлж танилцуулвал хосууд нь цаашид нэгнээ өргөн дэмнэхэд их тустай байдаг.
    7. Талуудаас урлаг, уран сайхны авъяастай хүмүүсийг урьдчилан мэдэж, зориуд цохсон урлагийн үзүүлбэрийг бэлтгэх боломжтой.

    ХУРИМЫН ЦАЙЛЛАГА

    Хуримын ёслолын үйлдсэний дараа хуримын цайллага найрыг зохион байгуулдаг. Энэ үеэр тал талаас маш их ерөөлийг хэлэх ёстой юм. Хуримын ёслолыг зөвхөн хуримын ордонд хийнэ гэсэн ёс байдаггүй бөгөөд ёслол үйлдэж сурсан туршлагатай хүмүүсээр удирдуулж хүссэн газраа хийлгэж болдог юм байна.

     

    Ерөөл

    Зээ
    Хуримлагч хосын нэрс
    ……………………………………………..
    ……………………………………………..
    Өвөг дээдсийнхээ ариун голомтыг өртөөлөн залгамжилж
    Гал голомтоо бадрааж буй билэгтэй сайхан энэ өдөр
    Үгийн сайхнаар ерөөл өргөж
    Сэтгэлийн сайхнаар бэлэг барияа
    Эцгийн ариун голомтыг
    Ган тулгандаа бадрааж
    Золгон учирсан энэ өдрөөс
    Сэтгэл итгэлээрээ хайраа тэтгэж
    Хазайсан газар нь нэгнээ түшиж
    Хальтарсан газар биесээ тулаж
    Нэгэн бие мэт нийлсэн сэтгэлээрээ
    Насан буянаа тэгшитгэж яваарай.
    Өвгөдийн шийрлэсэн хасагт тулганд
    Өөдөө цоролзсон галаа өрдөж
    Өрхөн дээр цугласан
    Долоон бурханд
    Өлгийтэй үрийнхээ дууг сонсгохоор
    Өнөр өтгөн сайхан айл болоорой.
    Ургийн холбоо батжих болтугай
    Удмын өлзий дэлгэрэх болтугай
    Нарт хорвоогийн буяныг эдэлээрэй
    Насан туршид хамтран жаргаарай.
    Амраг хосын эвийн сэтгэлээс мандсан
    Алтан шаргал зүстэй наран юм шүү
    Аавын охиныг түшиж жаргана гэдэг чинь
    Алаг эрээн хорвоогийн жам л юм шүү
    Энхрий хосын янаг зүрхнээс ургасан
    Ээдэм цагаан өнгөтэй саран юм шүү
    Ээжийн охиныг түшиж жаргана гэдэг чинь
    Эргэх цэнхэр дэлхийн жам л юм шүү
    Хайртай хосын аясыг дагаж эргэсэн
    Хатан сүйхэн хээтэй орчлон юм шүү
    Ханийн энгэр түшиж жаргана гэдэг чинь
    Ханагар баян амьдралын жам л юм шүү
    Уйлах инээх хоёрт цугтаа байж
    Унах босох хоёрт хамтдаа байж
    Үрсийнхээ дуунд хайрын илч нэмэгдээд
    Өргөө цагаан гэртээ төвшин жаргаарай

    Энд ерөөлийг бүрэн эхээр оруулав

     

    Зочидод хандсан

    Ховор эрдэнийн үнэтэй
    Залуу сайхан нас
    Хосоор амьдрах жамтай
    Замбуу тивийн ёс
    Урьсан бидний ураг батжиж
    Уригдсан зочдын өлмий бат оршиг
    Насанд энхжин, жарган дэлгэрэхийн
    Хишиг буян, ерөөлийг айлтган
    Наран хотолсон халуун голомтдоо
    Хүндэт зочдоо өөдөө залъя!

     

    Хуримлагч хос-д хандсан

    Өвөг дээдсийнхээ ёсыг дагаж
    Өөдөө ассан галаа бадрааж
    Өрх гэрийнхээ үүдийг татаж
    Өлгийтэй үрийнхээ дууг сонсохоор
    Айл болж буй …….
    Тоонот гэрээн барьж
    Тогтуун жаргалтай амьдарюү
    Тулгандаа галаан бадрааж
    Түвшин жаргалтай амьдарюү
    Өргөө гэрээн барьж
    Өнөд жаргалтай амьдарюү
    Үүрдийн ариун хайраар
    Үрсээ өсгөн мөнхөрюү

     

    Хуримын цайллагын дэг

    Бэлтгэл ажил:

    Микрофон, аппарат, камер,
    Хэлэх үгс, шилдэг ширээний шагнал
    Хуримын дуу, гэр бүл, аз жаргалын тухай дуу, бүжгийн ая 
    Зурагчин, зураглаач, дуучин, хуурч бэлтгэнэ

    Эхлэл:
    Суудлын төлөвлөгөө гаргана.
    Ширээгээ зассан байна
    Зочидоо угтан авч, ширээнд нь урьж суулгана. /2-3 охид/
    Ширээ бүрийн ловон болон сөнчийг сонгоно. Учир утгагүй сонтотлоо уухдаа гол нь биш хөглөн, хөгжин, баясахдаа гол утга учир нь байдаг.
    Хүн бүрт цайгаа барьсан байна

    Ерөөл хэлнэ

    Морин хуур
    Уртын дуу /жавар үргээнэ/ /дууч, хуурч/, Энэ үед ширээ бүрийн сөнч нь хундага дүүргэх ёстой
    Анхны хундага
    Хүлэлцэн ирсэн хүндтэй хүмүүсийг танилцуулна.
    2 талын аав, ээжүүд нь сургаалиа хайрлана
    Хундага өргөнө
    Зураг даруулах үйл ажиллагаа, зурагчин ажиллах хэрэгтэй /нийтээр/,

    Энэ үед хоолыг зөөнө.

    Зочидоо зоогонд урина
    Аяны дугараа /ээлж дараагаар/
    Хуримын бэлэг, сэлтээ гардуулна 
    /Төрөл төрөгсөд, Найз нөхөд нь өөрсдийгөө танилцуулж
    Хуримлагч хосдоо захиас сургамж, сэтгэлийн үгээ хэлнэ/
    Хуримлагч хос маань төрөл төрөгсөд, найз нөхөддөө сэтгэлийн үгээ хэлнэ
    Хуримлагч хосууд ширээ бүр дээр очиж хундага өргөнө.
    Аяны дугараа /Хуримын хос ширээ бүр дээр очиж, хундага өргөнө/
    Бүжиг
    Ширээ бүрийн хооронд тэмцээн /дуу, шүлэг, бүжиг, ерөөл, магтаал/
    Ширээнүүдийн хүмүүсийг сольж суулгана. Хүмүүсийг танилцуулна.

  • Монгол хүний тэсвэр тэвчээрийг ДЭЛХИЙД НОТЛОСОН Нобелийн шагналт Доржпаламын ЭРДЭНЭЦОГТ

    НҮБ-ын Химийн зэвсгийн шинжээчээр ажилласан Нобелийн Энхтайвны шагналт багийн гишүүн хурандаа доктор Доржпаламын Эрдэнэцогт

    НҮБ-д хүлээн зөвшөөрөгдсөнАраб, орос, англи, франц дөрвөн хэлийг эзэмшсэн.

    Тэрбээр Завхан аймгийн Ургамал сумын нутаг Хөх ам гэдэг газар малчин ард Доржпаламын долдугаар хүү болон төржээ. ОХУ-д Цэргийн дээд, Академи, АНУ-д Аюулгүй байдлын коллеж, Хуулийн сургууль, Европын холбоонд НАТО-гийн Цэргийн сургууль төгссөн. Армид 35 жил, түүний дотор Гаага хотноо НҮБ-ын Химийн зэвсэг хориглох байгууллага /OPCW/-д зэвсгийн шинжээчээр 10 жил тасралтгүй ажиллаж баг хамт олноороо Нобелийн Энхтайвны шагнал хүртсэн. Женев дэхь олон улсын байгууллагад Хими, бактериологи, радиологи, цөмийн шинжээч /CBRN expert/-ээр дэлхийн халуун цэгүүдэд тусгай үүрэг гүйцэтгэх гэрээгээр ажиллаж байсан. 

    2013 оны аравдугаар сард Сирийн улс төрийн асуудал маш хэцүү болж АНУ болон барууны орнууд “Сирид химийн зэвсэг байна, дайралт хийх нь” гээд ОХУ болон зарим улс орон Сирид дайн гаргахгүйн төлөө анхаарч ажилласан юм. Манай байгууллага Сирийн химийн зэвсгийг хяналтад авч ажиллахаар болж, АНУ Сири рүү дайралт хийхээ больсон цаг үе. Ингэж л химийн зэвсгийн шинжээчид Сирид очиж химийн зэвсгийг устгасан. Тухайн үед Нобелийн шагнал олгох эсэх талаар яригдаж эхэлсэн юм. 250 гаруй байгууллага, хувь хүмүус өрсөлдсөнөөс манай байгууллага, ОХУ-ын Ерөнхийлөгч Путин хоёр тунаж үлдээд бидэнд олгосон. Ер нь манай байгууллагын зорилго нь дэлхий дээрх химийн зэвсгийг бүрэн устгах юм. Дэлхийн химийн зэвсгийн 80 гаруй хувийг бид устгасан. Энэ бүхнийг харгалзаад манай байгууллагад Нобелийн Энх тайвны шагналыг олгох нь зүйтэй гэж үзсэн юм билээ. Байгууллагын шагнал боловч Сирийн химийн зэвсгийг устгасан учраас багийн гишүүдэд сертификат, алтан медаль өгсөн юм.

    НҮБ-ын химийн шинжилгээний байгууллага 1997 онд байгуулагдаж ажиллаж эхлэхээс Монгол шинжээчид ажилласан байдаг. 1997 онд генерал Хүрлээ анхны шанг татсан. Долоон жилийн гэрээ байгуулж ажилладаг. Түүний гэрээ дуусахад хурандаа Нармандах ажиллаж, хурандаа Нармандахын халааг би авсан байдаг юм. Арваад жил ажиллалаа. НҮБ-ын химийн зэвсгийн шинжээчийн албыг Монгол хүмүүс тасралтгүй хашиж байна. Нобелийн шагналын багт багтаж, энэ шагналыг эх орондоо авчирч чадсандаа би их баяртай байдаг.

    Химийн зэвсэг гэж энгийнээр ойлгоход химийн бодисыг зөөгч хэрэгсэлтэй нь хамтатгаж хэлж байгаа юм. Химийн бодис задрах үед түхайн газраа хордуулдаг. Хороор амьсгалсан хүн нэг минут хүрэхгүй хугацаанд үхдэг, эсвэл маш ихээр тарчилж амь тавьдэг. Үй олноор нь хөнөөх зэвсгийн нэг төрөл. Химийн хорт бодисыг зөөгч хэрэгслийнх нь хамт химийн зэвсэг гэж хэлж болно. Зөөгч хэрэгсэл гэдэг нь пуужин, их буу, танк, нисэх онгоцны бөмбөг юм шуү дээ. Шинжээчдийн хаана ямар зорилготой ажилласан гэдэг нь хамаагүй ярьж болдоггүй. Мөн 1940-өөд оны үед Японы Квантуны арми манай улсын эсрэг химийн зэвсэг ашиглах гэж байгаад хэрэглэж чадалгүй дайнд ялагдсан байдаг. Манжуур, Харбин гэх мэт газруудад элсэнд булагдчихсан химийн зэвсэг байсныг нь хүртэл манай шинжээчдийн баг очиж устгасан. Ер нь их олон газарт очиж ажилладаг. Яг химийн зэвсэгтэй орнууд гэх юм бол дээрх дурдсан Орос, Америк, Сири, Ливи гээд энэ дөрвөн орон байдаг. Харин сургалт дадлагаар өөр олон газраар явна. Химийн зэвсгийг гардаж бүрэн устгаснаар ажил маань дууссанд тооцогдоно.

    Химийн зэвсэг устгах хэд хэдэн технологи бий. Сүүлийн үед саармагжуулах замаар устгаж байна. Химийн бодисыг соруулж аваад өөр химийн бодистой хольж бага хортой буюу хоргүй болгодог гэсэн үг. Их биеийг нь 1000 хэмийн халуунтай пийшинд хийж шатаадаг. Төмөр дотор, хананд нь наалдсан химийн бодис шатаж ууршиж алга болдог. Төмрийн хаягдлыг нь гагнаасаар нь хувааж хаяснаар химийн зэвсэг устгах ажил маань бүрэн дуусч байгаа юм. Устгах ажиллагаа үйлдвэрлэл маягаар явагддаг учраас нэг л эхэлсэн бол устгаж дуустал ажил дуусахгүй, 24 цагаар ажилладаг. Тиймээс ажлын цаг, амралтын өдөр гэж байдаггүй. Уг ажилд ороод долоон жилийн турш гэрээсээ хол өдөр, шөнөгүй ажилласан. Химийн зэвсгийн шинжээч байна гэдэг мэргэжлээсээ гадна, бие бялдар, сэтгэл зүй, оюун санааны хувьд маш өндөр шалгууртай, өндөр шаардлагатай ажил шүү.

    Цахим холбоос: https://www.facebook.com/noble…

  • ERIIN GURWAN NAADAM /THE THREE MANLY SPORTS МОНГОЛ ҮНДЭСНИЙ ӨВ СОЁЛ, БАХАРАЛ

    ERIIN GURWAN NAADAM /THE THREE MANLY SPORTS/

    In 2010, the Naadam was enlisted in the UNESCO world heritage list. Modern researchers declared that the Naadam originated from the Khuns (I – II B.C.). During that time the main three foundation for a new government were horse riding, wrestling, and archery. The reason why is that because those are the three main things a man needed to protect the land and their home. For instance, using bow and arrows while riding a horse to take down the enemies, and if it’s a melee fight and a man doesn’t have a sword, skills to wrestling techniques played a big part. The Naadam was originally celebrated to enhance the skills of the soldiers and to unite the clans. Since then Mongolians continued on celebrating the Naadam.

    ; TSAGAAN IDEE (MONGOLIAN TRADITIONAL DAIRY DELIGHTS)

    From an early age, Mongolians strictly followed food and dietary restrictions and prevented any illness. Mongolians sustain their bodies with food and drinks that can cure diseases and have long been using food as a medicine. About 2000 years ago, Mongolian great ancestors, the Huns were abundant in milk and airag (fermented mare’s milk) that they fermented milk and used to make huruu aaruul (long dried curd).

    Since the beginning, Mongolia has been an agricultural country. Mongolia is the land of organic products since, there are no atomic power plant, no chemical factories, and no air, soil and water pollution.

    Mongolia is an “ORGANIC NATION” that have been living in harmony with the nature for a thousand years. Mongolia is abundant in natural fresh organic meat products, dried meat, dairy products, fermented mare’s milk, fermented camel’s milk, dried curd, sour curds, grain, honey, tea, medical plants and fruits. Only with the use of milk, about 200 types of products are made and these milk processed products are called “Tsagaan idee.” Mongolians are able to contribute hugely to the food deficiency, agricultural development, and the climate change problems that the world is facing.

    III.           NOMADIC CULTURE

    The culture of nomadic is in harmony with nature eco-friendly organic lifestyle. For Mongolians, nomadic herders live in animal husbandry and migration live their animals. The animals follow the nature of the animals and feed them up and maintain the characteristics of the factory, nature is an independent culture based on the three-ring tone of people, animals, and nature that retains its state of being and maintains its natural state of resilience. Nomads have contributed greatly to the development of humanity, such as bow, drum, home, and epic poetry, while overcoming extreme harsh conditions in Central Asia.

    IV. KNUCKLE- BONE SHOOTING

    The Knuckle-bone shooting was created in the thirteenth century, and in the beginning was a royal palace. During the reign of Khublai ankle shot  according to the Chinese ancient “Yellow astrology”. Later on, the people have been expanding the wisdom of the men. Knuckle-bone was officially held in 2001 as a Mongolian National Naadam Festival. The strike is on the middle of the astrology and the shotgun is called a curb and arrow. It placed on a wooden base to be called a fence and should be cut off at a height of approximately 4.72 m. The ankle man has the ability to take things seriously, to make good decisions and to wait, and the necessity of having them is patience and a sense of feeling. Little by little, uncomfortable sitting piece of arms and a hand sweat on his arm would not look at his shells.

    V. ARCHERY

    Archery game is contest and celebration of the best archer. Since it is one of the Three Manly Games it is included in the Mongolian National ‘Naadam’ Festival. There are three main categories in Mongolian archery such as Khalkha, Buriat and Urainkhai archeries. Numbers of ball like targets are placed in line and archers shoot certain number of arrows from a far distance, and then hitting scores of archers distinguish a champion. Most ancient form of this game was to precisely shoot the target, which was placed at the maximum of longest shooting distance. This was called as ‘Shooting Metal Arrowhead’. Today archers use non-metal arrowheads for their arrows during the Naadam. 

    VI. MONGOLIAN CALLIGRAPHY

    Mongolian calligraphy is the art of brush expressing the ancient sense of culture, the knowledge, the intellectual education and the silhouette of the human soul. Writing on a brush creates not only the everyday life of a person, also to develops a beauty and beauty education. In Eastern countries, calligraphy is made of art with brush, ink, paper, and frame using artwork and fonts. UNESCO officially registered 24 members of the “Mongolian calligraphy” Committee on the nomination of literary beauties, nominated for the List of Intangible Cultural Heritage required for the Immediate Protection of UNESCO, officially recognized UNESCO as a cultural heritage. The art is in the list fifth most-traded heritage in Mongolia.

    VII. THE SECRET HISTORY OF THE MONGOLS

    Why “The Secret History of the Mongols”?

    ·     It will give you the inspiration to think on a global scale and the strength to endure difficult times.

    ·     It will provide you with the managerial skills to lead your team or community effectively.

    ·     From ancient times the Mongolian culture has lived in harmony with nature, therefore it will provide you with incentives to reduce the ecological damage facing the world today.

    ·     An opportunity to learn about the “Tengrism”, the first belief of mankind.

    ·     We require Chinggis Khan’s philosophies and strategy for us to create a better world.

    VIII. “CHINGGIS KHAN” THE MAN OF THE MILLENNIUM 

    One of the Great men of world history, Chinggis Khan (1162-1227)

    His life was characterised by harsh struggles, many adventures and challenges. He      accomplished many feats during his lifetime, most likely more so than any other character in history. Earlier opinion was that he was understood to be a conqueror and destroyer due to the written accounts from the nations that he occupied. However, on the eve of the new millennium this viewpoint has changed dramatically to one where he has been credited with progressing the prosperity of mankind with his sharp mind and contributions to the development of the “modern world”. 

    Researches have credited his success to various characteristics. He had a remarkable skill in recognising people, a genuine ability to convert enemies to friends. He never forgot a fovour or underestimated the strengths of his colleagues. He honoured intelligence and encouraged innovation as he himself initiated a new era of military strategy. He was the first man to declare and uphold freedom of religion. You could make these discoveries by researching a variety of scripts, however, you would be best served by reading and feeling the primary source called MNT yourself.

    IX. MONGOLIAN TRADITIONAL CLOTHES

    Mongolian ethnic clothing is an important cultural and cultural significance of our country’s meteorological conditions, the status of customary and customary practices, and the historical and cultural characteristics of our country. Hats, deels, belts, and boots, the main agent of Mongolian national costume, have their own symbols. Including: The name Hatah state symbolizes the body of a human being with a tapered cap that is sharp and straightforward. Equal state coat is means the human body was blessed with a central, straight, smoothness. The state of belt means to solidify and break the openings and to disassemble the dispersion. Khans  state vest this is the state apparel, because of the guarantee of a citizen, a man and a woman in the state of affairs. The shoes of the state are symbolic of the body of the body, which stands for the support of the people. 

      Today, Mongolians supply about 1/3 of the world’s cashmere. The GOBI, GOYO and HUSUG brands are based on the traditional Mongolian raw materials of wool, cashmere and yak wool.

    X. HORSE CULTURE (HORSE, CAMEL RIDING)

    65 million years ago the equines with 5 toes were found around Ergeliin Zoo which is located in Dornogovi, Mongolia which is located at the eminence of central Asia and it shows that the horses are originated from Mongolia. Mongolians have been putting horses on their state hymn saying that the string of horses are “light for the ride, fast for racing, the milk is medicine, and are graceful. Without the Mongolian horses it’s hard to imagine the Mongolian economy such as wars, transport and carriage, games and promenade, and making airag by fermenting milk.

    Mongolian horses have distinct features such as short, able bodied, tough, and fast these qualities helped achieve victory in many wars and it’s quite common to see sculptures dedicated to horses in Mongolia. Horses have unbreakable link with the success of world domination of Chingis Khaan

    The horse culture consists of the art of scrutinizing and distinguishing, different techniques and technologies to use horses for transportation of man and objects. To start using a horse things such as curb, halter, fetter, lead, saddle, whip, khomuut, cart/carriage and its appliances, scraper, and a brush are used.

    XI. YURT

    Yurt is a traditional home to the Central Asian nomadic people. Mongolia’s home has been around for some 3,000 years now and has become the main necessity of human life today. The best-suited home for a nomadic lifestyle attracts a lot of interest in the structure. Lightweight, compact, durable, architectural solutions are provided with yurt. A note of medieval tourists about the house of a Mongol ger in the thirteenth century shows that “moving cars with a ger are as crowded as cities.” The two main categories of designing a permanent necessity apartment in an external form are Mongolian and Turkic. The yurt distinguishes as Khalkha, Oirat, Buryats. A variety of homes from the Mongolian ger for many countries around the world, it is used as a recording studio and travel destination.

    XII. MONGOLIAN GAMES

    Mongolian traditional games, which have developed for thousands of years, are duly regarded as a highly valuable cultural heritage of our nation. We consider these games as a monumental and intellectual contribution of Mongolians to the history of humanity. There are nearly 3000 games, classified into15 categories, which are inherited down us by our ancestors. For examples, ‘knucklebone games’, ’ board games’, ‘interlocking games’, ‘oral tradition games’, ‘tangle hinge games’, ‘knot tangling games’, ‘puzzle games’, ‘chamabala wheel /magical maze/’, ‘hand gesture games’, ‘knucklebone grabbing games’, ‘calculation games’, ‘folding and scissoring games’, ‘magic and divination’, ‘games on ice’ and ‘the three manly sports’. These games play a significant role in educating and bringing up the children in a playful and joyful way, and hence, they serve as training instruments throughout the entire history of our nation.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                  

    XIII. HANDCRAFT ART

    Mongolian national handcraft art has a long running history and its products with their varieties and beauties are bearing quite distinctive characteristics as well as magnificent looks. Mongolian national handcraft includes various arts such as sewing and silk embroidery, woodcarving, chiseling, ivory, leather carving, anaglyphy and jeweler and so on. As for materials, natural segments like bone, horn, leather, rope and precious stones are processed in accordance with traditional technology. Generally, handcrafts are embodiments of artists’ highly experienced skills, precise mastership as well as national culture and thoughts.

    Felt quilting is the main thing that our ancestors used to use in their household pieces and it was inherited from the Hun era. Nomads have long been partly processing sheep wool to make shoes, clothing items and also an insulation. From the Hun era, felt became handcraft and it was developed to not only to the extent of crafting household pieces but to arts and culture. Felt quitting is an organic product that does not trigger any allergies, dustiness, and it has a long lasting life. Even though, felt crafting exists in many countries, studies have found out that the felt quilting only belongs to Mongolia.

    In modern days, felt and sheep wool is used as a building insulation that are also getting exported.  In addition, Gobi corporation has started exporting their felt coat to international markets.

    XIV. FOLK ART (YAZGUUR)

    Traditional national art in any countries becomes a manifestation of the unique appearance, behavior and prosperity of ethnic groups of country. Long song (Urtyn duu), igil (Икел), Horse-head fiddle (Morin Khuur), Biyelgee, Hoomii, Yatga, etc., are the types of Mongolian folk art. The types of Mongolian folk arts are registered in UNESCO, moreover mongolian band called “DOMOG” has won golden cup from World Championship of Folk art.

    Biyelgee is originated from the nomads. Biyelgee possesses history of many ethnic groups, traditional, music, myths, national clothes and games festival. Biylgee dance’s movements expresses manifestation of ethnic groups life, unique lifestyle, traditional of country. Dancer’s hand and chest movements has improved a lot because biyelgee dances are typically confined to the small space inside the ger. Hand, shoulder and leg movements express aspects of Mongol herders everyday lifestyle, such as: sewing, wrestling, shooting the bow, cooking, customs and traditions, etc.

    I. ЦАГААН ИДЭЭ

    II. МОНГОЛ АХУЙ

    III. ШАГАЙН ХАРВАА

    IV. УРАН БИЧЛЭГ

    V. МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО

    VI. БАХАРХАЛЫН ӨРГӨӨ

    VII ХУВЦАС

    VIII МОНГОЛ ГЭР

    IX. ТОГЛООМ

    X. ГАР УРЛАЛ

    XI. ЯЗГУУР УРЛАГ

    XII. СУР ХАРВАА

    XIII. МОРЬ, ТЭМЭЭ УНАЛГА

    ЦАГААН ИДЭЭ

    Монголчууд эрт үеэс хоол унд, явдал мөрийн дэглэмийг чанд сахиж, аливаа өвчнөөс өөрийгөө урьдчилан сэргийлж, бие махбодоо хоол ундаар шимжүүлэн, өвчин эмгэгийг анагааж хоолыг эм болгон хэрэглэсээр ирсэн. Монголчуудын дээд өвөг Хүннүчүүд 2000 гаруй жилийн өмнө сүү айргаар элбэг дэлбэг байж, айраг исгэн, хурууд агшааж иддэг байсан. 

    Монголчууд эртнээсээ хөдөө аж ахуйн орон. Атомын цахилгаан станцгүй, химийн үйлдвэргүй, агаар, хөрс, усны бохирдолгүй Монгол Улс нь органик хүнсний өлгий нутаг юм. Монголчууд олон мянган жилийн турш байгаль орчинтойгоо зохицон амьдарсаар ирсэн ОРГАНИК ҮНДЭСТЭН. Байгалийн цэвэр органик мах махан бүтээгдэхүүн, борц, цагаан идээ, айраг, ингэний хоормог, ааруул, аарц, нэрмэл, тариа буудай, зөгийн бал, цай, эмийн ургамал, жимс жимсгэнийн бүтээгдэхүүнээр баялаг. Зөвхөн сүүгээр 200 гаруй нэр төрлийн хоол хүнс бэлтгэдэг бөгөөд сүүнээс боловсруулсан хүнсийг Цагаан идээ гэж нэрлэдэг. Дэлхийд тулгамдаад буй хоол хүнс буюу хөдөө аж ахуйн хөгжил, уур амьсгалын өөрчлөлтийн асуудлыг шийдвэрлэхэд Монголчууд томоохон хувь нэмэр оруулах боломжтой.

    ААРУУЛ 

    Калциар баялаг бүтээгдэхүүн. Аарц, таргийг боловсруулан хатаах замаар боловсруулсан учир хадгалалт сайн даана. Хэдэн жилээр ч хадгалж болно. Хөдөө, хээрийн нөхцөлд авч явахад тохиромжтой. Чингис хааны цэргийн гол хүнс нь ааруул, борц байсан. Аарц нь уургаар нэн баялаг бөгөөд нар салхинд хэдэн өдөр хатаахад ааруул болно. Амтлаг, исгэлэн, тосны зүйл их агуулсан тул шим тэжээл сайтай, биеийн хорыг тайлж тамиржуулах үйлдэлтэй. Буцалсан ус болон хар цайнд хийж, шүүсийг нь уухад элэг, цөсний өвчин, цус хөөрөх, толгой өвдөхөд тустай. Ус өөрчлөгдөж, гэдэс ходоод өвдөх үед ааруулны шөлийг уухад дарагдана. Хүмүүс ааруулыг өдөр тутмын хүнсэндээ хэрэглэснээр кальцийн дутагдал болон шүдний өвчнөөс ангижрах юм.

    Ааруулыг зөгийн бал, амин дэмээр баяжуулан үрэл хэлбэртэй боловсруулан олон улсад гаргаж эхлээд байна.

    ААРЦ

    Нэрмэл архийг нэрэхэд гарсан цагаа, буцалгасан айраг, таргийг шүүж аарц бэлтгэнэ. Аарцыг 2 янзаар хийдэг. Цагааг шүүж хийсэн аарцыг нэрмэлийн аарц, таргийг шүүж хийсэн аарцыг тарагын аарц гэнэ. Аарц нь ясны сийрэгжилтийн эсрэг, ханиад томууны үед халааж хэрэглэснээр дархлааг сэргээх давхар үйлчилгээтэй.

    Аарцийг ундаа хэлбэрээр боловсруулж орчин үеийн тетрапак савалгаагаад савлан олон улсад гаргаж эхлээд байна.

    АЙРАГ

    Гүүний сүүг исгэх аргаар боловсруулдаг шим тэжээлээр элбэг, халуун чанартай, исгэлэн амттай ундааг айраг гэнэ. Нэг литр айраг хүний биеийн С аминдэмийн хоногийн хэрэгцээг хангаж чадна. Айраг исэх үед түүний сахар нь архины спирт, нүүрсхүчлийн хий болон задардаг. Айраг исгэхийн тулд саамыг шүүж цэвэрлээд хөрөнгөтэй хольж 3000- 5000 удаа бүлдэг. Айрагны найрлаганд хүний биеийн эрүүл мэндэд хэрэгцээтэй А, С, В, Е зэрэг бараг бүх аминдэм, амин хүчил, тосны хүчил, кальци, фосфор, кобальт, зэс зэрэг эрдэс бодисоор баялаг шингэц сайтай байдаг. Эмчилгээ сувилгаа тэжээлийн ач холбогдолтой, нян устгах чадвартай.

    Эрдэмтэн Боржигон Гэрэлт айрагнаасаа шимт бодисыг хуурай хэлбэрээр ялган авч таблет хэлбэрээр савлан олон улсад гаргахаар бэлтгэж байна.

    БЯСЛАГ

    Бяслаг уургаар баялаг, А витамин, кальци, фосфор агуулдаг, дотроо хатуу, хатуувтар, зөөлөн болон түрхдэг буюу тослог өндөртэй гэж ангилагддаг. Бяслагны уураг биед амархан шингэдэг, тэжээллэг чанар нь онцгой уураг, кальци, амин дэм В12 агуулдаг. Кальцийн их хэмжээ нь яс сийрэгжих болон шүд хорхойтохоос урьдчилан сэргийлнэ. Бяслаг болон бусад цагаан идээнд агуулагдах кальци нь бусад хүнсэнд агуулагдах калцийг бодвол бие махбодод илүү хурдан шингэдэг.

    Монгол бяслагийг сүүгээ зөөлөн галаар халааж, дээр нь шар сүү, шинэ тараг зэргийг хийж ээдүүлнэ. Ээдмээ биежиж ирэхэд шар усыг нь шүүж, хатааж боловсруулна. Бяслагийг гол төлөв аян жинд явах, айлчин гийчин ирэхэд, хурим найр хийхэд тавгийн идээ болгож хэрэглэдэг. 

    Одоо Монголчууд уламжлалт бяслагийг үйлдвэрлэлд шилжүүлэн Голланд технологиор монгол сүүгээр хийсэн бяслагийг олон улсад гаргахаар ажиллаж байна. Энэхүү монгол сүүгээр хийсэн бяслаг нь тэжээллэг, амтлаг чанараар дэлхийд өрсөлдөхүйц байгааг судалгаагаар тогтоосон.

    ЭСГИЙ УРЛАЛ

    Эсгий ширмэл нь Хүннүгийн үеэс уламжлагдан ирж, бидний өвөг дээдэс ахуйн хэрэглээндээ хэрэглэж байсан гол зүйл. Нүүдэлчид хонины ноосыг хагас боловсруулах замаар гутал хувцас хийж, аж төрөх сууцаа дулаалсаар ирсэн. Хүннүгийн үеэс гар урлалын шинжтэй болж, зөвхөн ахуйн хэрэглээнд бус урлагийн төвшинд хөгжжээ. Эсгий ширмэл нь элдэв харшил, тоосжилтгүй, эдэлгээ сайтай, байгаа орчиндоо халуун дулаан байгалийн мэдрэмжийг бий байгалийн цэвэр органик бүтээгдэхүүн юм. Эсгий урлал нь олон оронд байдаг хэдий ч эсгий ширмэлийн урлал нь зөвхөн Монголынх гэдгийг судалгаагаар баталжээ.

    Орчин үед эсгий болон хонины ноосоор барилгын дулаалга хийж экспортолж байгаа бөгөөд GOBI компани эсгий польтогоо олон улсад экспортолж эхлээд байна.

    ШАГАЙН ХАРВАА 

    Шагайн харваа XIII зууны үед үүссэн бөгөөд эхэн үедээ хаад ноёд өргөөний наадгай байжээ. Хубилай хааны үед шагай харваж байсан тухай Хятадын эртний “Шар зурхай” номонд өгүүлсэн байдаг аж. Хожим ард түмнийх болж, эрчүүдийн цэц мэргэнээ сорьдог наадам болж өргөжсөн байна. Шагайн харваа нь 2001 оноос эхлэн албан ёсоор монголын үндэсний их баяр наадмын нэгэн төрөл болон зохион явагдах болсон. Зурхайн голд байх хасааг онох бөгөөд харвах хэрэгслийг хашлага, сум гэнэ. Энэ сумаа хашлага хэмээн нэрлэх модон суурь дээр байрлуулан ойролцоогоор 4,72 метр зайд байрлах хасааг няслан онох ёстой. Шагай харвадаг хүн ямар нэгэн зүйлд нухацтай хандах, зөв шийдвэр гаргах, хүлээцтэй байх зэрэг чадвар эзэмшдэг бөгөөд түүнд байх ёстой зайлшгүй чанар бол тэвчээр, мэдрэмж хоёр ажээ. Өчүүхэн төдий эвгүй сууж, бага зэрэг гар хөлөрсөн үед тавьсан сум хясаагаа онохгүй.

    УРАН БИЧЛЭГ

    Монгол уран бичлэг бол эртний уламжлалт утга соёл, эрдэм мэдлэг, оюуны боловсрол, хүний дотоод сэтгэлийн торгон мэдрэмжийг монгол бичгийн зурлагаар илэрхийлж үзүүлдэг бийрийн урлаг юм. Бийрээр бичих нь хүмүүсийн өдөр тутмын амьдралтай холбоотой төдийгүй урлаг гоо сайхны боловсролыг хөгжүүлж байдаг. Дорно дахины улс орнуудад уран бичлэг нь бийр, бэх, цаас, нийлүүрийг ашиглан утга агуулга, үсгийн хэмнэлээр урлагийн бүтээл туурвидаг. ЮНЕСКО-гийн Яаралтай хамгаалах шаардлагатай соёлын биет бус өвийн жагсаалтад нэр дэвшсэн монгол түмний бичиг үсгийн гайхамшгийг илтгэх “Монгол уран бичлэг”-ийг удирдах хорооны 24 гишүүн орон хүн төрөлхтний соёлын өв хэмээн санал нэгтэйгээр баталж албан ёсоор ЮНЕСКО-д бүртгэсэн. Уран бичлэг нь манай улсаас тус жагсаалтад бүртгэгдсэн тав дахь өв юм.

    МОНГОЛЫН НУУЦ ТОВЧОО 

    THE SECRET HISTORY OF THE MONGOLS

    Why “The Secret History of the Mongols”?

    ·         It will give you the inspiration to think on a global scale and the strength to endure difficult times.

    ·         It will provide you with the managerial skills to lead your team or community effectively.

    ·         From ancient times the Mongolian culture has lived in harmony with nature, therefore it will provide you with incentives to reduce the ecological damage facing the world today.

    ·         An opportunity to learn about the “Tengrism”, the first belief of mankind.

    ·         We require Chinggis Khan’s philosophies and strategy for us to create a better world.

    НҮҮДЛИЙН СОЁЛ

    Нүүдлийн соёл ингэншил нь байгальтайгаа шүтэлцэн зохицон амьдарсаар ирсэн байгальд ээлтэй органик амьдралын хэв маяг юм.

    Монголчуудын хувьд нүүдэл нь малчин хүн малынхаа ашиг шимд шүтэн, малынхаа аяыг даган нүүж амьдардаг. Мал нь байгалынхаа аяыг даган түүнд идээшиж дагаж, үйлдвэр угсааны онцлог шинжээ хадгалан өсөж үрждэг, байгаль нь нүүдэл иргэншлийнхээ ачаар унаган төрхөө хадгалан, иргэншлийнхээ уг хэв маяг тогтвортой оршиж тогтнох нөхцөлийг бүрдүүлдэг хүн, мал, байгаль гурван битүү цагирган холбоонд тулгуурласан соёл иргэншлийн бие даасан хэв маяг юм.

    Нүүдэлчид Төв азийн өндөртөгт, байгалийн эрс тэс хатуу ширүүн нөхцлийг даван туулах явцдаа нум сум, хүрдэт дугуй, гэр, туульсийн зохиол гэх мэт бүтээлээрээ хүн төрөлхтний хөгжилд томоохон хувь нэмэр оруулсан юм.

    ЧИНГИС ХААН

    Мянганы суут хүн

    Дэлхийн түүхэнд төрсөн суутнуудын нэг Genghis khan (1162- 1227)
    (Уг дуудлага нь монголоор: Chinggis khan [tʃiŋɡɪs xaːŋ]. Далай хаан гэсэн утгатай)

    Түүний амьдрал хатуу ширүүн тэмцэл, адал явдлаар дүүрэн. Тэрээр нэг хүний амьдралд багтамгүй их түүхтэй, бас өөр хэний ч хийж амжуулаагүй их үйл хэргийг бүтээсэн. Гаргасан амжилтаар нь жагсаавал магад тэрээр бүх суутнуудыг тэргүүлнэ. Урьд нь дэлхий даяараа түүнийг эзлэн түрэмгийлэгч, эвдлэн бусниулагч гэж ойлгодог байсан нь эзлэгдэж байсан улс үндэстнүүдийн бичиж үлдээсэн эх сурвалжуудад итгэж өрөөсгөл хандаж байсантай холбоотой юм. Харин шинэ мянганы босгон дээр энэ хандлага эрс өөрчлөгдөж хүн төрөлхтний хөгжил цэцэглэлтэнд оруулсан түүний хувь нэмрийг бодитоор үнэлж дүгнэх боллоо.

    Түүний амжилтын нууцыг судлаачид олон талаас нь бичиж дүгнэдэг. Хүн таних онцгой чадвартай, дайснаа ч нөхөр болгох увидастай, нөхдийн тус гавъяаг үл мартагч, оюун ухааныг дээдлэгч, шинэлэг санааг соёрхон урамшуулагч, цэрэг стратегийн шинэ эринг эхлүүлэгч, шашин шүтлэгийн эрх чөлөөг анхлан тунхаглагч, өнөөгийн ертөнцийг үндэслэгч гэх мэтээр дүгнэсэн байдаг.

    “Chinggis Khan” the Man of the Millennium                  

    One of the Great men of world history, Chinggis Khan (1162-1227)

    His life was characterised by harsh struggles, many adventures and challenges. He accomplished many feats during his lifetime, most likely more so than any other character in history. Earlier opinion was that he was understood to be a conqueror and destroyer due to the written accounts from the nations that he occupied. However, on the eve of the new millennium this viewpoint has changed dramatically to one where he has been credited with progressing the prosperity of mankind with his sharp mind and contributions to the development of the “modern world”.  

    Researches have credited his success to various characteristics. He had a remarkable skill in recognising people, a genuine ability to convert enemies to friends. He never forgot a fovour or underestimated the strengths of his colleagues. He honoured intelligence and encouraged innovation as he himself initiated a new era of military strategy. He was the first man to declare and uphold freedom of religion. You could make these discoveries by researching a variety of scripts, however, you would be best served by reading and feeling the primary source called MNT yourself. 

    ХУВЦАС

    Монгол угсаатны хувцас нь манай орны байгаль цаг уурын нөхцөл, эрхэлдэг аж ахуй, хэвшиж дадсан заншил төдийгүй түүхэн цаг үеийн онцлог, нийгмийн байдлыг тов тодорхой тусгаж ирсэн эдийн соёлын чухал дурсгал билээ.

    Монгол үндэсний хувцасны гол төлөөлөгч болсон малгай, дээл, бүс, гутал нь өөр өөрийн гэсэн бэлгэдлийн утга агуулгатай байдаг. Үүнд: Мандах төрийн малгай хэмээх нь хурц шулуун, харилтгүйн утга бэлгэдсэн шовгор оройтой малгайгаар хүний биеийг ёстой төртэй, мандан бадарч явахыг бэлгэдсэн байна. Тэгш төрийн дээл хэмээхийн учир нь хүний биеийг төв шулуун, тэгш намбатай байхыг ерөөж ийнхүү нэрлэжээ. Бүтэх төрийн бүс гэдэг нь задгай тасархайг бэхлэн батжуулах, сарнисныг эвлүүлэхийн утгатай.  Хан төрийн хантааз гэдэг нь аливаа хүндэтгэл, ёслолд заавал өмсөх төр улсын иргэн, эр, эм хүн мөн гэдгийн баталгаа тул энэ хувцсыг төр улсын өмсгөл хэмээжээ. Түших төрийн гутал нь хүний биеийн тулгуур болсон хөлийн өмсгөл тул тулж түших, бат суурьтай явахыг бэлгэдсэн байдаг.

    Одоо монголчууд дэлхийн ноолуурын 1/3- г хангаж байна. Монголчуудын өөрсдийн давуу тал болсон мал аж ахуйн органик түүхий эд болох ноос, ноолуур, сарлагийн хөөвөрт тулгуурлан GOBI, GOYO, HUSUG зэрэг брэндийг олон улсад гаргаад байна.

    МОНГОЛ ГЭР 

    Монгол гэр бол Төв Азийн нүүдэлчин ард түмний уламжлалт гэр сууц юм. Монгол гэр 3000 орчим жилийн тэртээгээс одоогийн хэв шинж нь бүрэлдэн, хүний амьдралын гол хэрэгцээ болсоор өнөө цагт иржээ. Нүүдэллэн аж төрөхөд хамгийн сайн зохицсон гэр сууц нь бүтэц зохиомжийнхоо хувьд ихээхэн сонирхол татдаг билээ. Хөнгөн, авсаархан, удаан эдлэгддэг, архитектурын онцгой шийдэлтэй гэх мэт олон тодотголыг гэрт өгсөн байдаг.

    XIII зууны монголчуудын гэр тэрэг хэмээх нэгэн сууцны тухай дундад зууны жуулчдын тэмдэглэлд “гэр тэрэгтэй нүүдэл нь их хот нүүж яваа мэт сүртэй” харагддаг тухай тэмдэглэсэн нь бий. Байнгын хэрэгцээний гэр сууцыг хийц, гадаад хэлбэрээр нь монгол, түрэг гэр гэсэн хоёр үндсэн ангилалд хамруулна. Монгол гэрийг халх, ойрад, буриад гэж ялган үздэг.

    Монгол гэрнээс санаа авсан олон төрлийн сууцуудыг дэлхийн олон оронд дуу бичлэгийн студи, аялал жуулчлалын зориулалтаар ашиглаж байна.

    ШАГАЙ

    Малын хойд хөлийн шаантны нарийн үзүүрт, нөгөө талаараа борви ясны өргөн талд холбогдон орших жижиг цул ясыг шагай гэнэ. Шагайг хонь, ямааны буюу бог малын, бодын шагай гэж ангилдаг. Харин үхрийн шагайг аргай гэж нэрлэнэ. Мөн шагайг буух байдлаар нь өөр өөрөөр нэрлэдэг. Үүнд: Бөгтрөөрөө дээш харж унавал хонь, харин хонхор нь дээш чиглэн унавал ямаа, тахираараа дээш харвал тэмээ, шулуунаараа дээш харж буувал морь, харин үзүүр хэсэг нь доош харж, бөөрөнхий нь дээш харж буувал онх гэж тус тус нэрлэнэ. Малын шагайг ийнхүү таван хошуу малаараа бэлгэдэн дээдэлдэг учир хог руу хаях, гэрийн буурин дээр орхихыг цээрлэдэг. Мөн шагай олбол орхиж байгаад заавал морь буулгаж авдаг. Монголчууд эртнээс малын шагайгаар олон янзын тоглоом тоглосоор ирсэн. Тухайлбал, Алаг мэлхий өрөх, дөрвөн бэрх орхих, морь уралдуулах, шагай таалцах, бөгцөг няслах, шагай шүүрэх гэх мэт.

    МОНГОЛ ТОГЛООМ

    Манай ард түмний олон мянган жилийн турш бүтээсэн соёлын үнэт өвийн нэгд ардын уламжлалт тоглоом наадам зүй ёсоор орно. Монголчуудын хүн төрөлхтний түүхэнд оруулсан оюун ухааны том хувь нэмрийн нэг нь монгол наадгай юм. Монголчуудын өвөг дээдсээсээ уламжилсан 15 төрлийн 3000 шахам тоглоом наадмаар нааддаг.

    Шагайн тоглоом, Хөлөгт тоглоом, Оньсон тоглоом, Аман наадам, Уран ээдрээт гогцоо, уран зангилаа сүлжээ, Өрж эвлүүлдэг тоглоом, Чамабалын хүрд, Хуруу гараар наадах наадгай, Шагайн тоглоом, Шүүрэх,булаалдах наадгай, Тооцоолох наадгай, Эвхэх,хайчлах наадгай, Илбэ,мэрэг, Мөсөн дээрх наадам, Эрийн гурван наадам зэрэг олон төрлийн арвин баялаг тоглоом наадам байдаг бөгөөд манай ард түмэн өсвөр үеэ сургаж хүмүүжүүлэх нэган чухал хэрэглүүр болгон ашигласаар ирсэн сайхан уламжлалтай билээ.

    ГАР УРЛАЛ

    Монгол үндэстний гар урлалын бүтээгдэхүүн өнө удаан түүхтэй, өвөрмөц онцлог, төрөл зүйл, уран нарийн хийц, гоё сайхан байдлаараа эрхэмсэг байдаг. Үүнд: Оёдол хатгамал, модон сийлмэл, үндсэн сийлмэл, ясан сийлмэл, арьсан сийлмэл, чулуун сийлмэл, алт мөнгөний дархан зэрэг маш олон үндэстний онцлог бүхий гар урлалын бүтээгдэхүүн багтдаг. Материалын хувьд яс, эвэр, арьс шир, олс, байгалийн эрдэнийн чулуу зэрэг эх байгалиас үүсэлтэй, боловсруулалтын талаар уламжлалт арга барилд түшиглэдгээс ур чадвар сайтай, нарийн нягт байхаас гадна үндэстний соёл сэтгэлгээ уусаж байдаг. 

    АРЬСАН УРЛАЛ

    Арьсан урлал бол Монголчуудын уламжлалт урлагийн нэг төрөл юм. Хүй нэгдлийн үеийн хүмүүс ан амьтан агнаж арьс ширээр хувцас хийж өмссөн үеэс л арьсан урлаг хөгжсөн. Өвгөд дээдсээс уламжлан ирсэн ардын технологи гэж бий. Арьсаар хийсэн олон бүтээл дотроос арьсан динозавр Монголын Байгалийн түүхийн музейд бий. Энэ динозавр 2007 оны Азийн арьсан урлагийн хамгийн том бүтээлээр шалгарсан. 20 гаруй хонь, ямааны арьс болон есөн адууны шир орсон юм. Уг арьсан динозавр өндрөөрөө хоёр метр, уртаашаа гурван метр гаруй хэмжээтэй. 

    СУР

    Сур харваа буюу Монгол сур харваа нь Монголчуудын эрхий мэргэнээ сорин тэмцэлдэх наадам юм. Сур харваа нь өнөө үеийн Үндэсний их баяр наадмын нэг бөгөөд буриад сур харваа, халх сур харваа, урианхай сур харваа гэх 3 төрөл байна. Нарийн зүссэн сураар сүлжиж хийсэн хонгио хэлбэрийн бөмбөгийг эгнүүлэн өрж, алс зайнаас олон удаа нумнаас сум харвах бөгөөд хамгийн олон ончтой харвасан нь түрүүлдэг. Сур харвааны хамгийн эртний хэлбэр нь аль болох хол зайд бай шавыг цэцэн мэргэн оноход чиглэгдсэн зэв нүүлгэх тэмцээн юм. Зэв нүүлгэх хэмээн нэрлэсний учир нь болцуут сум арай хожуу үүссэн учраас эрт үед зэвт сум ихэвчлэн хэрэглэдэг байсантай холбоотой юм.

    ЯЗГУУР УРЛАГ

    Аливаа улс орны үндэсний уламжлалт урлаг нь үндэстэн, ястны амьдралын өвөрмөц төрх, зан үйл, хөгжил дэвшлийн нэгэн илэрхийлэл болдог. Монголын язгуур урлагт Бий биелгээ, цуур, хөөмий, икел, уртын дуу, морин хуур, алтай ятга зэрэг олон төрөл хамаарна.

    Монголын язгуур урлагийн төрлүүд ЮНЕСКО-д бүртгэгдсэн бөгөөд Язгуур урлагийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнээс DOMOG хамтлаг алтан цом хүртсэн.

    УРТЫН ДУУ

    Монгол ардын уртын дуу бол монгол ардын дууны сонгодог хэлбэр даруй мөн бөгөөд дэлхий дахинд ардын дууны шинж төлөвтэй харьцуулан үзэхэд нэн өвөрмөц, гайхам сонин, чухам Монголын урлал юм. Уртын дуу гэгч уудам тэнэгэр сайхан нугалаатай, уянга төгөлдөр олон янзын гоёмсог эгшиг чимэгтэй, хүний сэтгэлийг хөдөлгөн догдлуулам хөгжүүн бадрангуй сайхан аялгуу нь оргилон дээшилж, нарийсан нарийссаар “шуранхайлах”, тэгснээ аргилан доошилж бүдүүсэн бүдүүсэхдээ зүйл зүйлийн хачин хөөрхөн нугалаа хугалаа, хоолой амьсгалын цохилт хийж, хүнгэнэн “шигших” зэргээр нэн өргөн цараатай, сонсож ханашгүй эгшиг-лэнтэйяа хадаадаг нь чухам Монгол сайхан эх орны тэнэгэр уудам тал нутаг хийгээд, дэлгэр баян хангайн сүрлэг өндөр уул нуруу, даваа гүвээ, өргөн тунгалаг гол мөрөн, өтгөн хөвч ой шугуй, үзэсгэлэн төгс байгалийн тансгийг санагдуулж, агт морьдын хурдан жороо ажнай сайныг бодогдуулж, унасан газар, угаасан ус, эцэг эх элгэн садан, үр хөвгүүд, үнэнч журмын амраг хань, анд нөхөд сэлтээн хайрлан энхрийлэх эх оронч сэтгэлийг маань ундруулам сайхан билээ.

    БИЕЛГЭЭ

    Нүүдэлчид үүссэн тэр цагт бий биелгээ үүссэн гэж үздэг. “Биелгээ” нь олон ястны түүх, уламжлал, заншил, дуу хөгжим, үлгэр домог, туульс, хувцас өмсгөл, тоглоом наадам зэргийг өргөн утгаар нь өөртөө цогцлоон багтааж уламжлагддаг ба үндэстэн, ястнуудын амьдрал, өвөрмөц ахуй байдал, ёс заншил, уламжлал, сэтгэлгээний онцлогийг биеийн хөдөлгөөнөөр илэрхийлэх бүжгийн урлаг юм. Биелгээг гэрт, тойрон суусан хүмүүсийн дунд, зай багатай газар бүжиглэдэг байснаас цээж гарын хөдөлгөөн нарийн хөгжсөн бөгөөд монгол хүний ажил үйлс, зан үйл, хэв шинж, амьдралын агуулгыг биелээч хүний сэтгэлийн хөдлөл, уран намбаар биелж харуулдаг. Биелгээнд ихэвчлэн амьдрал дээр хийж гүйцэтгэдэг зан үйлүүдийг хийдэг. Жишээ нь: цайныхаа дээж цацалыг уул усандаа өргөх, юм оёх, тариа тээрэмдэх, тариа татах, ноос савах, бөх барилдах, нум сум харвах, морины явдал зэргээр биелдэг.

    МОРИН ХУУР

    Морин хуур өнө удаан түүхтэй, аль эрт 13-р зууны эхэнд даруй Монгол үндэстний хүн ардын дунд өргөн дэлгэрсэн юм. Морин хуурын дэлгэрсэн нутаг орон нь адил бус байдгийн улмаар, түүний нэр, хэлбэр дүрс дууны өнгө, хөгжимдөх арга нь ч өөр өөрийн онцлогтой байдаг. Морин хуурын хайрцаг нь тэгш дөрвөлжин хэлбэртэй, гриф дээрээ морин толгойн сийлбэртэй байдаг. Энэ бол морин хуурын үндсэн төрх бөгөөд морин хуур гэсэн нэрийнх нь илрэл юм. Морин хуурын чавхдасыг морины сүүлээр хийнэ. Морин хуурын ая эгшиг сонсголонтой сайхан бөгөөд утсан хөгжмийн дотор өөрийн өвөрмөц онцлогтой хөгжмийн зэмсэг. Эрт дээр үед морин хуурыг хөгжимчид өөрсдөө үйлдэж бүтээгээд хэрэглэж байсан юм. Дууны хэмжээ нь нэлээд дор болохоор монгол гэр болон байшинд хөгжимдөхөд тохиромжтой байсан. Цаг үеийн шаардлагаар хөгжмийн зэмсгийн мастерууд уламжлалт морин хууранд өөрчлөлт оруулсан байна. 

    МОРИНЫ СОЁЛ

    Төв Азийн өндөрлөг, тэр дундаа Монгол нутагт анх адуу үүссэн бөгөөд Дорноговь аймгийн Эргэлийн зоо орчимоос 65 сая жилийн өмнөх үед хамаарагдах таван хуруутай адуу олдож байсан нь үүнийг нотолдог байна. Монголчууд адуун сүргээ “Унахад хөнгөн, уралдахад хурдан, сүү нь эм, сүр жавхлантай” Морин эрдэнэ хэмээн төрийн сүлдэндээ дээдлэн ирсэн. Дайн тулаан, уналга ачлага, наадам цэнгэл, сүүгээр айраг исгэж хэрэглэх зэргээр Монголчуудын нүүдлийн мал аж ахуйг монгол адуугүйгээр төсөөлөхийн аргагүй.

    Монгол морь нь намхан чийрэг биетэй тэсвэр, тэвчээртэй, хурдтай байдаг учраас дэлхийн олон дайн тулаанд ялалтыг авчирахад оролцсон хувь нэмрийг үнэлж монгол моринд зориулсан хөшөө дурсгал олон байдаг. Чингис Хааны дэлхийг эзэлсэн байлдан дагуулалт монгол морьтой салшгүй холбоотой юм.

    Морьны соёл нь морь таних шинжих ухаан, морины тоног хэрэгсэл бэлдэх, унаж эдлэх ухаан, уналга ачилганд хэрэглэх арга технологи зэрэг олон арга ухааныг агуулсан байдаг.

    Адууг унаж эдлэхэд хазаар, ногт, чөдөр, хударга, эмээл, ташуур, хомуут, тэрэг, тэрэгний хэрэглэл, хусуур, сойз зэрэг тоног хэрэгсэл ордог.

    ЭРИЙН ГУРВАН НААДАМ

    Наадмыг 2010 онд ЮНЕСКО «Хүн төрөлхтний соёлын биет бус өвийн жагсаалт»-д бүртгэн авчээ. Орчин цагийн судлаачид Монголын наадам Хүннү гүрний нэгдсэн төр байгуулагдсан МЭӨ I-II зуунд үүссэн хэмээн тодорхойлжээ. Тухайн үед морь, бөх, сурыг тулгар төрийн үүсэл хэмээн тодорхойлж байсан аж.

    Учир нь газар нутаг, эх орноо хамгаалахад эр хүнд энэ гурван чадвар зайлшгүй хэрэг болдог байжээ. Тухайлбал, морийг гарамгай унахын сацуу нум сум тавьж дайснаа устгана. Харин гардан байлдаанд сэлэмгүй оролцохдоо бөхийн мэх ашиглах шаардлагатай байжээ. Тухайн үеийн Хүннүчүүд бутархай овог аймгийн эв нэгдэл, цэргүүдийнхээ байлдааны ур чадварыг сайжруулах үүднээс наадам зохион байгуулдаг байсан аж. Үүнээс хойш монгол угсаатнууд эрийн гурван наадмыг зохиосоор иржээ.

    ТАВАН ХОШУУ МАЛ

    Таван хошуу мал гэдэг нь монголчуудын эртнээс нааш гаршуулан өсгөн, ашиг шимийг нь хүртэж буй адуу, үхэр, тэмээ, хонь, ямааг ерөнхийд нь нэрлэн хэлсэн үг юм. Эртнээс нааш Монгол түмний гол амин зуулга нь мал аж ахуй болж ирсний хувьд монгол зон олон таван хошуу малаа их дээдэлдэг бөгөөд таван хошуу малыг нийтэд нь мөн таван эрдэнэ хэмээн хэлдэг. Адуу, үхэр, тэмээ гурвыг бод мал гэх бөгөөд хонь ямааг бог мал гэнэ. Эх газрын эрс тэс, экологийн нөхцөлд байгалийн урт хугацааны шалгарал, мал маллагааны олон зууныг дамжиж ирсэн ардын сонгон үржүүлгийн үр дүнд байгаль- цаг уурын хатуу ширүүн нөхцөлд дасан зохицож, биологийн онцгой шинжийг хадгалсан нутгийн монгол мал бий болсон юм. Монгол үүлдрийн мал нь жилийн дөрвөн улиралд бэлчээрийн маллагаанд байж, үржин төлжиж ашиг шимээ өгсөөр ирсэн уламжлалтай билээ.

  • Стэнли Стюарт: Монгол орон бол бэлчээрийн мал аж ахуйн соёлын ноён оргил юм

    Монголыг би анх галт тэрэгний цонхоор харсан юм. Транс-Сибирийн төмөр замаар Азийг хөндлөн гулд туулан, Москвагаас Бээжин хүрэхээр явж байлаа. Уралын нуруунаас дорно зүгт ой мод ихтэй. Галт тэргээр аялсан дөрвөн өдөр би хязгааргүй үргэлжлэх моддыг харсаар ховстуулчих шиг л болов.

    Нэг л өглөө сэрээд хартал Монголд ирсэн байв. Давчидмаар сэтгэгдэл төрүүлсэн ой моддын дундуур удаан аялсан надад хээр тал шинэ нээлт мэт үзэгдэнэ. Галт тэрэг өвсөн давлагаан дунд хөвж яваа усан онгоц гэлтэй. Хязгааргүй үргэлжлэх хээр тал, тэнгэрийн хаяа цэнхэртэнэ. Ийм уудам орон зайд гэнэт л бүх зүйл боломжтой мэт санагдав. Монголын нутаг ертөнцийн хязгаарт гээгдэж хоцорсон, эзгүй уудам орон зай шиг л харагдана.

    Эхэндээ галт тэрэгний цонхоор нүдэнд торох зүйл үгүй харагдана. Хот суурин, тариан талбай, хашаа, хүн амьтны бараа сураг ч алга. Гэнэт л онгон талд нууцхан нахиалсан мөөг шиг танан цагаан гэрүүд тэртээ холоос үзэгдэв. Төд удалгүй шугам татсан мэт өв тэгш тэнгэрийн хаяанаа Чингисийн үр сад болсон гурван морьтон галт тэрэгний зүг хэсэг ширтмэгцээ эмээлийн дөрөө жийн дундад зууны ертөнц рүүгээ давхиж одох нь тэр.

    Нүүдэлчин ахуйг сонирхдог хэн нэгэнд дуулгахад Монгол орон бол бэлчээрийн мал аж ахуйн соёлын ноён оргил  юм. Төв Азийн өргөн уудам тал нутгийн энэ улс нүүдэлчдийн хамгийн сүүлчийн агуу том соёлын нэг хэсэг, танан цагаан гэрүүд, морьд хийгээд хонин сүргийн ертөнц болон үлджээ. Энэ орныг анх хараад л шууд сэтгэл татагдсан билээ. Нүүдэл суудал амьдралынх нь цөм хэвээр байгааг батлан харуулсан газар байв.

    Хүн төрөлхтний уг чанар нь нүүдэлчин амьдрал бөгөөд аялал бол бидний сэтгэл үймэрч, дотор бачуурсны илрэл юм гэж Английн алдарт зохиолч Брюс Чатвин нүүдлийн зарчмын тухай өгүүлсэн нь буй. Хэрэн хэсүүчлэх зан цусанд нь шингэсэн хүмүүс хүн төрөлхтөн, орчлон ертөнцийн хооронд урьд өмнө нь оршиж байсан анхдагч зохилдлогыг дахин бий болгоно гэдгийг ойлгоно хэмээн Чатвин бичжээ. Энэ бол нүүдэлчдийн түүх, эрх дураараа, үл захирагдах амьдралын үзэл санаа юм. Тээврийн хэрэгслийн олон төрлөөс морийг онцгой илүүтэй ашигладаг Монголын тал нутгаар морьтой давхих хүсэл бодол санааг минь эзэмдэв.

    Монголд ирэхээс хэдэн жилийн өмнө ийнхүү Ази тивээр аялж явсан нь энэ юм. Хачирхалтай нь миний очсон бүх газрууд дундаас хамгийн их сэтгэгдэл үлдээсэн нь Монголын эзгүй хээр тал. Цөөхөн хэдхэн улс орон Азийн цээжинд орших нүүдэлчин “зэрлэгүүд”-ийн анхааралд өртөхөөс зайлсхийж чаджээ. Хятадууд нүүдэлчдийг тогтоон барихын тулд хана босгож байв. Харин Оросууд өнөөг хүртэл түүхийг тайлбарлахдаа олон зууны туршид Татарын дарлалд байсан гэдгийг онцлох замаар өөрсдийгөө ойлгуулахыг хичээдэг. Энэтхэгийн их эзэнт гүрэн болох Могол хэмээх нэр нь Монгол хэмээх нэршлийг гажуудуулсан нүүдэлчин булаан эзлэгчдээс улбаатай ажээ.

    XIII зууны эхээр Чингис хааны удирдлага дор хэд хэдэн нүүдэлчин овог аймаг нэгдсэнээр Монголын Эзэнт гүрэн байгуулагдаж, Номхон далайгаас Газрын дундад тэнгис хүртэл асар хурдан өргөжин тэлж байв. Эзэнт гүрэн нуран унахад Монголын түүхэн үйл явдалд анир чимээгүй ноёрхсон мэт болов. Улмаар Монголын цэргүүд гэр гэртээ харьцгааж, бид тэдний талаар дахиж дуулаагүй юм. Нэгэн цагт дэлхийг эзэгнэж байсан Монгол Улсыг газрын зураг дээрээс олоод уртраг өргөрийг нь тодорхой хэлээд өгөх хүн өдгөө ховор болсон биз.

    Өмнө нь гагцхүү галт тэрэгний цонхоор л харж явсан Монгол хэмээх улсад эргэн ирэх завшаан тохиох үед дотроо нууцхан догдлол тээн байлаа. Би Баян-Өлгийгөөс Дадал сумыг зорихоор болж уул нуруу, голын хөндийгөөр хэрэн хэсүүчилж явахдаа хэдэн км зам туулсныг минь бурхан л мэдэх байх. Үүнд тав гаруй сарын хугацаа шаардагдсан болов уу. Гэнэн томоогүй гэмээр миний үйлдэл нэг бодлын галзуу ч юм шиг. Гэлээ ч энэ л аялал миний өмнө нь хийж байсан хамгийн сайхан нь. Үүнээс хойш хорин жил өнгөрсөн ч энэ аяллын талаар бодохгүй байхад өдөр хоног өнгөрч өгдөггүй.

    Дараа дараагийн аялалдаа гарахын тулд би Чингис хааны элч аятай унах морь, дагаж явсан нутгийн хөтчөө ойр ойрхон сольж явлаа. Ачилганы морин дээр майхан, хоол унд бэлтгэх хэрэгсэл, хүнс ачиж явсан хэдий ч ихэнх шөнүүдэд би монгол гэрт нүүдэлчдийн зочин болж байв. Монгол дайчин эрс өнөө цагт бүрэг ичимхий, эелдэг, зочломтгой зантай, хааяадаа нэлээд халамцуухан явдаг хоньчид болсон гэдгээ харуулсан юм. Нэгэн цагт дэлхийг айдаст автуулж байсан байлдан дагуулагчид цайлган цагаан сэтгэлт ард болсон уу эсвэл түүх тэдэнд шударга бус хандсан уу. Монголын нэг захаас нөгөө зах хүртэлх замыг туулахдаа би огт танихгүй хүмүүсээр дайлуулж цайлуулж байлаа. Тэд өгөөмөр сайхан сэтгэл гаргасныхаа төлөө хариу нэхдэггүй. Зарим нь миний хаашаа юу хийж явааг асууж лавлавч ямар учраас ийнхүү явж байгаа минь төсөөлөлд нь багтахгүй байгааг ойлгомогцоо ярианы сэдвээ эвлэгхэн өөрчилчихнө.

    Галт тэрэгний цонхоор үзэгдээд өнгөрсөн дүр төрх хуурамч байсангүй. Монголын байгаль үнэхээр л үзэсгэлэнтэй байв. Зан байдал нь энгийн гүндүүгүй болтлоо уярч зөөлөрсөн тэднийг салхи бүтээсэн үү гэлтэй. Эсгий мэт зөөлөн хөрстэй уулс, толгод нүднээ үзэгдэж, морь, үүлэн сүүдэр дайран өнгөрч хязгааргүй үргэлжлэх өвсөөр хучигдсан өргөн уудам тал руу оров. Хээнцэр чамин үүлтэй Монголын тэнгэрийн үүл хуралдан бөөгнөрсөн мэт санагдав. Өдрийн төгсгөлд өргөн уудам хөндийд ирэхэд танан цагаан гэрүүд, аргамжаатай морьд, мал сүрэг үзэгдэж, отрын гэрүүдээс утаа суунаглах нь Европчууд ирэхээс өмнөх Америкийн тэгш талын дүр зургийг санагдуулна. Хүүхдийн дуу цангинаж, нохой хуцах, хонь майлах, бэлчээрийн хөндий даяар хөрш саахалтууд хэдэн биенээ дуудах нь л нүүдэлчин ахуйн чимээ юм.

    Тал нутгаар тархсан сумд руу хэдэн өдөр явж байж хүрэх аж. Сумд нэг л өдөр баригдсан аятай дүнсийнэ. Монголыг 1990 оныг хүртэл удирдаж байсан коммунист засгийн газар эдгээрийг барьж байгуулж, эргэлзэж тээнэгэлзсэн малчдад хотын амьдралыг үзүүлнэ гэдгээ амлажээ.  Хот суурин газруудад дасал болоогүй албан тушаалтнууд хогийн ургамал олширсон нүцгэн талбай,  сургуулийн барилгууд, эрүүл мэндийн төв, хаалттай спортын талбайнуудыг байгуулахаар л ажиллаж байсан бололтой. Энхэл донхол болсон зам, Орос загвараар баригдсан ганц хоёр байшин, хагарсан цонх, хаягдсан хэд хэдэн жийпний (УАЗ 469 машины) сэг холилдон үзэгдэхэд ертөнцийн хязгаарт эзгүйрч хоцорсон мэдрэмж төрнө. Зуны цагт сумдад хүний бараа үзэгдэхгүй. Өвлийн цагт нүүдэлчид үр ач нартаа сургууль соёлын бараа харуулж, эхнэрүүдээ төрөх эмнэлэгт ойрхон байлгахын тулд сумын ойролцоо ирж амьдрах аж.

    Зүүн хязгаарын алслагдсан Батширээт суманд номын сан хүртэл байв. Тургенев, Толстой, Чехов зэрэг Оросын сонгодог бүтээлүүдээр дүүрэн нарсан банзаар баригдсан эгэл жирийн өрөөг намрын нарны туяа тэр чигт нь гийгүүлнэ. Тэнд төмөр зуух, гурван сарын өмнө нийтлэгдсэн сонинг уншихад зориулагдсан тавиур байх агаад алгаа тоссон хэд хэдэн хүүхэд цонхоор шагайн харах нь олонтаа. Англи хэл дээр хэвлэгдсэн ном тун ховор юм. Номын санч хамгийн дээд талын тавиураас “Stress Factors in Reinforced Concrete Structures” гэдэг номыг авч өглөө.

    Номын санч бид хоёр сайн нөхдүүд болцгоов. Үдээс хойш тэрбээр шингэх нарны туяанд гадаа тавьсан вандан сандал дээр сууж Тургеневийг унших агаад энэ үед навчис хөлд нь хөглөрнө. Эелдэг зөөлөн хоолойтой, ёсорхуу зантай түүнийг тал нутгийн хатуу ширүүн, хар бор амьдралаар амьдарч байгаагаар эсвэл морин дэл дээр давхиж буйгаар төсөөлөхөд бэрх байв.  Номын санчаар ажиллах нь түүнд нүүдэлчдийн ертөнцөөс ангижрах боломжийг олгожээ.

    Аялалынхаа тухай номын санчид ярьж өгөхөд тэрбээр мэл гайхаж орхив. Яагаад Монгол орныг зорин ирснийг тэр ойлгосонгүй. Онгон байгалиас өөр үзээд байх зүйл энд юу байх билээ гэж тэр хэлэв.

    “Онгон байгаль л асар их амар амгалан юмдаа. Тэр тусмаа Монголд” хэмээн би хариулав.

    “Тэнгэр хаа сайгүй хөх байдаг гэдгийг ойлгохын тулд та заавал мянган бээрийг туулах шаардлагагүй” хэмээн тэрбээр Гётегийн үгийг иш татав. Гётегийн талаар сонссон хэн нэгэнтэй учрахын тулд л би мянган бээрийг туулах ёстой байжээ гэсэн бодол толгойд зурсхийв.

    “Нүүдэлчдийн амьдралыг л харахыг хүссэн юм” гэж би маш энгийнээр хэлж билээ.

    “Нүүдэлчдийн юу нь сонирхлыг тань татав? гэж тэр асуув. Түүний асуулт энгийн хэрнээ голыг нь олсон (утга учиртай) асуулт байлаа.

    “Нүүдэлчдэд нэг газраа бууриа засаж, суурин байх хэрэгцээ шаардлага байдаггүй. Нэг газраас нөгөөд байнга шилжин нүүж амьдрах нь тэдний цорын ганц итгэл үнэмшил юм. Суурин газрын хүмүүсийн хамгаалалт нь барилга байгууламжид буюу хана тусгаарлалт, талбай, өвөлжөөнд байдаг бол нүүдэлчид эдгээрийг шилжилт хөдөлгөөнөөс хайж байдаг” гэж би хариуллаа.

    “Гэхдээ тэдний хөдөлгөөн байгалийн, бие махбодийн шинжтэй” гэж номын санч хэлэв. Тэр өвөр дээрх номоо нугалан, урт хуруунуудаа хуудсан дээр тавьж байгаад уншиж байсан хэсгээ тэмдэглэв. Тийнхүү тэртээх бараантан харагдах мөрөн рүү сэрчигнэх навчсаа шидлэн хаялах моддын зүг хараа бэлчээнэ. “Энд юу ч өөрчлөгдөхгүй. Монголд дайжих нь жинхэнэ шилжилт хөдөлгөөн юм” гэж тэр хэлэв.

    Түүний зөв гэдгийг ойлгох хүртлээ би Монголд байв. Энэ бол амьдрал нь шилжилт хөдөлгөөнтэй салшгүй холбоотой байсан хүмүүсийн ертөнц маш тогтвортой гэдэг нүүдэлчдийн урвуу хамаарал юм. Нэг газраас нөгөөд байнга шилжин нүүх амьдрал нь тайван бус байдал, тэсвэр тэвчээрийн хязгаарыг шавхаж дууссан мэт олон янзын өнгөгүй, хөөсрөөгүй нийгэм юм. Галт тэрэгний цонхоор харагдсан морьтой хүмүүс дундад зууны ертөнц рүүгээ уусан шингэсэн тухай дурдахдаа би уран сэтгэмж ашиглаагүй ээ. Арван гуравдугаар зуунд Монгол орныг зорьсон Гиллиам де Рубрук ламтаны дүрсэлсэн ертөнц өнөөгийн Монголын тал нутгийн дүр зургаас авахуулаад Монгол гэрийн уламжлалт зохион байгуулалт байж болох юм. Намайг аялал хийснээс хойш Монгол Улсын нийслэл Улаанбаатар хот хөл хөдөлгөөн ихтэй хот болж, нүүдэллэн амьдарч ирсэн олон хүн энд суурьшихаар иржээ. Гэсэн ч олон мянган км-ын цаадах зүлгэн талд сүүлийн долоон зуун жилийн хугацаанд бараг л юу ч өөрчлөгдөөгүй.

     Каин, Абел нүүдэлчин болон суурин амьдардаг хүмүүс хоорондын ялгааг Ази тивд гэхэд Хятадын Цагаан хэрэмнээс харж болно. Түүхэндээ Хятадууд Монголчуудаас айдаг байжээ. Харин Монголчууд Хятадуудыг өрөвдөн энэрчээ. Хятадууд олуулаа, бүрэг ичимхий, хашир, хүндэтгэлтэй. Тэд эмх замбараагүй байдлаас айдаг төдийгүй эмх цэгц, хэв журманд дуртай. Хятадууд тэгш хэм, зохион байгуулалттайгаар тусгаарлагдсан хотууд, үеэс үед уламжлагдан дамжин ирсэн будааны талбайтай салшгүй холбоотой улс учир тэд суурин газрыг бараадах нь бараг л шашны шинжтэй юм. Гэсэн ч нүүдэлчдийн тал нутагт бараг ямар ч бүтээн байгуулалт эхлээгүй байхад эмх журамтай Хятадын хотууд бүтээн байгуулалт, өөрчлөлтөөр оргилон буцалж байв.

    Гэсэн ч Монголыг санадаг шигээ Хятадыг үгүйлэн санахгүй нь тодорхой. Би амьдралдаа Монголыг надад учирсан агуу хайр шигээ дурсан санадаг. Хайр яруу найрагтай ижил гэж Америкийн их зохиолч Роберт Фрост хэлсэн байдаг. Энэ бүхэн баяр баяслаар эхэлж, ухаарал үлдээдэг. Харин Монголоос би ухаарал төдийгүй баяр жаргалыг цугт нь авч үлдсэн гэж найдаж байна. Хязгаар нь үл харагдах байгалийн дүр зургийг би санана. Аргалын утаа хонины махтай сүлэлдэн холилдох үнэрийг би санана. Өдөр бүрийн тааварлашгүй уур амьсгал, санаандгүй учрал тохиол, морин дэл дээр давхих дүр зургийг сэтгэлдээ дурсана. Монгол хүний чанарыг хамгийн ихээр үгүйлэн санана. Эх газраасаа нэг инчийг ч өмчилж, хүрээ татан тусгаарлаагүй монголчууд дэлгэсэн тэрлэг шиг нутгаа хувийн өмч мэт хөндлөн гулд туучина. Бэлчээр муудаж, ургац доройтох үед тэд бууриа сэлгэн толгодын зүг бараа сураггүй арилна. Сар орчмын дараа буурьны ором ч үл үлдэнэ. Гүндүүгүй, амирлангуй байдал, үлдэж хоцорсон газар, орхиод явсан газраа мөрөө үлдээх шаардлагагүй гэж үздэг Монгол хүний сэтгэлгээг би бахдан биширнэ хэмээн Английн зохиолч Стэнли Стюартын бичсэнийг “Financial Times” цахим хуудаст нийтэлжээ.

    Их Британийн утга зохиолын нийгэмлэгийн гишүүн Стэнли Стюарт нь хийсэн аялалуудынхаа талаар “Old Serpent Nile”, “Frontiers of Heaven”, “In the Empire of Genghis Khan” гэсэн гурван номыг гаргаж байжээ. Сүүлийн хоёр бүтээлээрээ тэрбээр “Thomas Cook Travel Book Award”-н шагналыг 1996 болон 2001 онуудад тус бүр хүртэж байсан аж. Үүнээс гадна тэрбээр “The Sunday Times”, The Daily Telegraph”, “National Geographic Traveler” зэрэг тогтмол хэвлэлүүдэд бүтээлээ нийтэлдэг байна. 2008 онд түүнийг Сэтгүүлийн Оны шилдэг нийтлэгчээр нэрлэж байсан аж. Тэрбээр Ирландад төрж, Канадад өссөн бөгөөд залуу насаа Их Британид өнгөрөөжээ.

    Аянзаяа.Э 
    Монголыг мориор хөндлөн гулд туулсан тэмдэглэл

     ayanzaya@montsame.gov.mn   2021-02-24 17:24:01

  • АЯГАНЫ СОЁЛ |

    НЭГ АЯГААР НИЛЭЭН ХЭДЭН АСУУДЛЫГ ШИЙДЭХ НЬ

    Вирус, халдвар ч их байна. Ядаж аяганаасаа эхэлье. Ер нь Монголчууд бид саяхан л ХУВИЙН АЯГАтай ард түмэн байсан. Зөвхөн өөрт зориулсан аягаа хамгийн сайхан ур хийцээр урлуулж, уутлаад бүсэндээ хавчуулаад авч явна. Хаана ч явсан өөрийн аяганаас л идэж, уугаад, долоогоод, арчаад л уутанд хийчихнэ. Халдварт өвчин тарахгүй, хэл, бахлуур ажилласнаар ангин, хоолойн өвчлөл байхгүй, мөнгө, зэс аяга нь ионжуулах, цэвэршүүлэх давхар ач холбогдолтой байна.Таарсан аяга, халбага бүрээ завааруулж, тэр бүрийг угаана, арчина гээд ус, цаг үрэхгүй, гэрийн эзэгтэйн хөдөлмөрийг хэмнэсэн, бусдын хөдөлмөрийг хүндэтгэх соёл. Нэг удаагийн аяга гэж хог хаягдал үүсгэж, байгалиа сүйтгэхгүй, энгийн минимал, хэмнэлттэй, үр ашигтай амьдралын хэв маяг. Энэ нөгөө эко, байгальд ээлтэй чинь биш үү. Цагаан сар, баяр ёслол, айл саахалт, гадуур хооллохдоо аягатайгаа л явна. Нэг хүнд- нэг аяга.Аяны ур хийц нь өөрөө брэнд, үе дамжин өвлөгдөнө. Аяганы уутнаас нь уран бэрийн ур хийц, сэтгэл нь үнэртэнэ. Уран дарх, урлал оёдол нь мөн хамт өвлөгдөөд, зааж сургаад үргэлжлүүлнэ.Нэг аягаар нилээн их асуудлыг шууд сууриар нь шийдэж чаддаг Монгол ухаан, монгол өв соёл гэж энэ. Хамгийн бага зардлаар ихийг бүтээнэ гэж энэ.

    #МонголУхаан #МонголӨвСоёл #БүтээлчМонгол

    УринХиадын Гүн Төгс Мөрөн Хан (Ур сарын шинийн 17)

    АЯГАНЫ ӨВ СОЁЛ

    Монголчууд аягаа тусгай уутанд хийж, өөр бусдад дамжуулахгүй, зөвхөн өөрөө л унд хоолоо ууж иддэг нандин өмч нь байлаа.  Монголчууд хоол унд идэж, уудаг аягаа эрхэмлэн дээдэлдэг ард түмэн. монголчууд хүн бүхэн өөр өөрийн ногдсон аягатай, арчиж цэвэрлэдэг алчууртай, түүнийгээ хийж явдаг аяганы ууттай байжээ.

    Өөрийн аягаа байнга авч явдаг байсан монголчууд хол ойрын айлд очоод өврөөсөө аягаа гарган цай ууж, хоол идээд зарим хүмүүст жаахан бохир санагдаж болох ч хоолойн гүйлсэн булчирхайн маш сайн дасгал болох аягаа долоож, аяганыхаа алчуураар арчиж цэвэрлээд явдаг байсан тул

    Тиймээс аягатай холбоотой үг хэллэг, хэлц Монгол хэлэнд олон байдаг. “Аяганы хариу өдөртөө Агтны хариу жилдээ” “Аяганы алгаас агтны алаг дээр” гэх юм уу “Аягатай нь уудаг, адуутай нь туудаг” хэмээн аягыг эрхэмлэсэн утга бүхий зүйр цэцэн үг нэн олон. Аягаа долоох нь амны хишгийг дууддаг, аягандаа үргэлж хүнстэй байхын билиг гэж, Амны хишиг нь хацарт нь тогтог аяганы ерөөл нь дүүрэн байг гэж ерөөдөг.

    Хүний ходоодны үйл ажиллагаанд хамгийн сайнаар нөлөөлдөг нь мөнгөн сав суулга, аяга аж. Мөнгөн аяганд хоол цай идэж уухад буйлыг бэхжүүлж, ходоод гэдсийг ариутган аливаа өвчин үүсгэгч нян бичил махбодийг устгах чадалтай. Мөнгөн аяга, халбага, сав суулганд хийсэн шингэн зүйлд мөнгөний ионууд уусаж хүний бие махбодид дамжин орно.

    Хүн бүр өөрийн аягатай байсан нь нэг талдаа тухайн айлын эзэгтэйд аяга таваг угаах ажил багатай, аливаа амьд бодгалыг тэтгэгч чандмана эрдэнэ болсон усаа ариглан хэмнэх байгаль экологид ээлтэй амьдралын хэв маяг байж…

    Бохир аягаар дамжих элдэв өвчин, тэр дундаа амны хөндийн өвчин, ходоодны бадган хорхой буюу хеликобактериас тун сайн хамгаалдаг байсан. Нүүдэлчин монголчуудын дунд аливаа халдварт өвчин харьцангуй бага байсан нь цэвэр тунгалаг агаар ус, мөнхийн хөдөлгөөнтэй амьдрал гол нь аяга халбаганы ариун цэврийг энгийн байдлаар тун өндөр үр дүнтэй сахидаг байсантай холбоотой биз ээ… Өдгөө нийтийн хоолны газруудад угааж цэвэрлэсэн боловч өөр хүний идсэн аяга таваг, халбага сэрээг дамжуулан хооллодог болсон, хэдий технологийн дэвшил, халдвар ариутгалыг сайн сахиж байгаа ч хэрэв стандарт алдагдваас аяга тавгаар дамжих халдвар, хеликобактери зэрэг тархах тун таатай шалтгаан болдог ажээ.

    Гэтэл сүүлийн үед олноор бий болсон кофе шоп, бэкерины газрууд гялгар ууттай нэг удаагийн хуванцар халбага сэрээг ихээр хэрэглэх болсон нь байгальд ээлтэй минималист амьдралын хэв маягтай байсан монголчуудын төдийгүй орчин цагийн дэлхий нийтийн маш том асуудал болсон нийлэг уут, хуванцрын хэрэглээг өдөөдөг бололтой.

    Хоол идэж, тараг сүү уусны дараа аягаа долоох нь хоолойн мах буюу гүйлсэн булчирхайн маш сайн дасгал болж хоолойн элдэв өвчнөөс хамгаалах чухал арга юм, ийм учир аягаа долоож байх нь хоолойн гүйлсэн булчирхай үрэвсэхээс сэргийлэх маш үр дүнтэй арга гэдгийг Монголчууд мэддэг байж.

    Уран шаглаа, угалз хээ бүхий уутанд ур хийц сайхан, мөнгөн аягаа хийчхээд авч явах нь Монгол эр хүний нүнжиг, бэл бэнчинтэйг илтгэх гоёл болдог байсан.

  • Mongolia Friend | Бүтээлч айл санаачилга | Аялагчид Монголын тухай | Аялал жуулчлалын суваг

    Жамсранжавын Бэгзсүрэнгийн санаачилсан Монголд аяласан жуулчидын Монгол Улсын талаарх сэтгэгдэл, санаа бодол, нөхөрсөг зөвлөмжийг хүргэх зорилготой суваг. Тэрээр #БүтээлчАйл санаачилгаараа гэртээ 1000 гаруй жуулчидыг зочилсон юм.

    https://www.facebook.com/mongoliaFriend
    https://www.facebook.com/ButeelchAil

    Are you friend of Mongolia? If yes, you can share your Mongolian experience by video answering in next 3 questions

    1. your name, and country

    2. when did you visit in Mongolia?

    3. what was interesting to you in Mongolia?. Thank you for inspiring us.

    Who wants to tell something and to do something for their next generations by Mongolian nature and culture.

  • Creative Gallery | Бүтээлч хүмүүсийг дэмжих эко орчин- Аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн

    Creative Gallery | Бүтээлч хүмүүсийг дэмжих эко орчин.

    Таны өөрийгөө болон бизнесээ хөгжүүлэх сэтгэлгээний орон зай, бүтээлч хүмүүсийн хамтын ажиллагааны нэгдэл.
    Үндэсний онцлох брэндүүдийн нэгдсэн худалдаа, хувь хүний хөгжил, бүтээгдэхүүн, бизнес хөгжүүлэлтийн сургалт, зөвлөх үйлчилгээ, бүтээлч хүмүүсийн хамтын ажиллагааны уулзалт, мэдлэг, туршлагаа хуваалцах үйл ажиллагаанууд зохион байгуулагдана. Зах зээлд гарч ирж буй шинэ бүтээгдэхүүнийг хөгжүүлэх, жижиг дунд бизнесийн судалгаа хөгжүүлэлт, маркетинг борлуулалтын үйлчилгээ.

    ҮЙЛЧИЛГЭЭ:
    – Үндэсний онцлох брэнд, бүтээгдэхүүний нэгдсэн худалдаа
    – Бүтээгдэхүүн, бизнес хөгжүүлэх зөвлөх үйлчилгээ
    – Шинэ бүтээгдэхүүнийг зах зээлд танилцуулах, маркетинг, борлуулалт хийх
    – Бүтээгчид, зөвлөх, мастеруудын бүтээлч сургалт, уулзалт
    – Компани хамт олонд зориулсан бүтээлч өдөрлөг- үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулах
    – Байгууллага хамт олонд зориулсан үндэсний өв соёлын хөтөлбөрийг зохион байгуулах
    – Сэдэвчилсэн бүтээлч уулзалт, өдөрлөг, үзэсгэлэн

    Монгол үндэсний онцлох брэндүүдээ нэг доор төвлөрүүлж, бүтээгдэхүүн хөгжүүлэлт, маркетинг борлуулалтын нэгдсэн үйлчилгээгээр дэмжиж, “1 брэнд- 1 суваг” бодлогоор худалдааны цэг, нүүдлийн үзэсгэлэн, онлайн худалдааны хэлбэрүүдээр худалдаалахаар төлөвлөн ажиллаж байна. Мөн үндэсний бүтээгдэхүүний онцлог давуу талыг хэрэглэгчидэд таниулан хүргэж, зөв хэрэглээ, хандлагыг бий болгон ажиллаж байна.

    Дэлхийн аялагчидад Монголын шилдэг бүтээгдэхүүн, соёлын бүтээгдэхүүнтэй нэг доороос танилцаж, морин хуур, эсгий ширмэл гэх мэт Монголын өв соёлтой танилцаж, өөрөө урлан бүтээхэд хамтран оролцох боломжийг олгоно.

    Бүтээгдэхүүний нэр төрөл: органик хүнс, органик гоо сайхны бүтээгдэхүүн, эсгий ширмэл, шилмэл хувцас, ноолууран хувцас, гоёл чимэглэл, шилдэг ном, уран зураг, гар урлал, уран бичлэг, монгол авдар, бэлэг дурсгалын бүтээгдэхүүн нэг дор төвлөрсөн байна.

    Хамран ажиллаж байгаа брэндүүд: Urangoo Ider, Bajuna, Dr Baatar, highgarden tea, Uran felt, Siilengoo, Wonder jewelry, Монгол нэхмэл, baigalam, helen, Undraa Art, Сургуулийн өмнөх боловсролын шинэчлэл ТББ.

    ХУДАЛДАН АВАГЧ ТАНД

    Та олон бараанд төөрөхгүйгээр зөвхөн шилмэлүүд дундаас сонголт хийхэд илүү хялбар байх болно. Хамгийн гол нь Монголын шилдэг брэндүүдтэй нэг дор танилцаж, хотын төвөөс авахад хялбар юм.

    ҮЙЛДВЭРЛЭГЧ, БҮТЭЭГЧ ТАНД

    Хэрвээ та шинэ бүтээгдэхүүн хөгжүүлж байгаа бол бидэнтэй хамтран бүтээгдэхүүнээ зах зээлд танилцуулах, маркетинг, борлуулалт хийх ажлаа хамтран хийх боломжтой. Хамтран ажиллахыг хүсвэл өөрийн бүтээгдэхүүний танилцуулгыг info@creativemongolia.com хаягаар илгээнэ үү.

    CREATIVE GALLERY-д борлуулах бүтээгдэхүүнд тавигдах шаардлага:

    1. Орчин үеийн хэрэглээнд нийцсэн, бүтээгдэхүүний дизайн, хийц, чанар сайтай байх
    2. Тухайн чиглэлээрээ 5-с дээш жил туршилт судалгаа хөгжүүлэлт хийж ТУУШТАЙ ажилласан байх
    3. Тухайн хийж байгаа бүтээгдэхүүн, урлалаараа МЭРГЭШСЭН байх
    4. Аль болох 100% монголдоо бүтээсэн, байгальд орчинд ээлтэй үйлдвэрлэл байх
    5. Өөрийн гэсэн ОНЦЛОГ шинж, давуу талтай байх
    6. Манайд байрласан бүтээгдэхүүнтэй ижил төстэй биш байх
    7. Үндэсний уламжлал, өв соёлоо шингээсэн байвал давуу тал

    СУРГАЛТУУД

    50Т ХҮРД АНГЛИ ХЭЛНИЙ ДҮРМИЙН СУРГАЛТ

    “ХУУР МАГНАЙ” МОРИН ХУУРЫН СУРГАЛТ

    “УРАН БИЙР” УРАН БИЧЛЭГИЙН СУРГАЛТ

    “ХУВЬ ХҮНИЙ ИМИЖ” ИМИЖ БҮРДҮҮЛЭЛТИЙН СУРГАЛТ

    Бүтээлч үйлдвэрлэгчид нэгдэхтүн!

    Оюуны уурхайгаа олборлоё

    Интерьер чимэглэлийн концепц

    Монгол агуулга 30%

    Minimal 40

    Zero waste 10

    Simple 10

    Интерьер, чимэглэлийн шаадлагууд

    • Хананы нийт өнгө цагаан, цайвар саарал өнгөтэй байна.
    • Монгол бахархалын хэсэг| Монголын нууц товчоо, Морин хуур, авдар, сийлбэр, эсгий ширмэл г.м
    • Хэрэглэгчийн хэсэг | манайхаар үйлчлүүлсэн Олны танил хүмүүсийн фото, сэтгэгдэл, гарын үсэг
    • Өлгүүр
    • Тавиур
    • Монгол агуулга: Гэрийн хана
    • Уран зураг
    • Эсгий ширмэл
    • Хувцасны тасгийг 4 өнгө аясийг илэрхийлнэ.

    ЭРХЭМ ЗОРИЛГО

    Үндэсний туйлын давуу тал, нөөц, хүнийхээ ур чадвар, онцлогт тулгуурласан өрсөлдөх чадамжтай байгууллага, бүтээгдэхүүн, төслийг дэмжиж хөгжүүлэх замаар Монгол хүн Монголдоо ажилтай орлоготой, элэг бүтэн, итгэл төгс, бахархал дүүрэн амьдрах нөхцлийг бий болгоно.

    ТАНИЛЦУУЛГА

    Бүтээлч Монгол нэгдлийн сургалт, бүтээлч бизнесийг хөгжүүлэх бойжуулалтын үйлчилгээ, бүтээл хүмүүсийн хамтын ажиллагааны эко систем төв болох Creative House төв болон офиссоо нээхээр заслын ажлаа эхлээд байна.

    Creative House нь Монгол Улсын шилдэг судлаач, зохион бүтээгчид, инженер, уран бүтээлчид, урчууд, хувцас дизайнер, график дизайнеруудыг нэгтгэсэн бүтээлч үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх зорилготой төв юм. Зорилгын тул бүтээлч хүмүүсиин хийж бүтээсэн оюуны бүтээл, бүтээгдэхүүнийг нийтэд таниулан сурталчилах, худалдаалах, мэдлэг туршлагад тулгуурласан сургалтын хөтөлбөр боловсруулан нийтэд хүргэх үйл ажиллагаа явуулдаг.

    Мөн үндэсний баялаг болсон авъяаслаг бүтээлч хүмүүстэй хамтран үндэсний брэндийг хөгжүүлэх, компани, жижиг дунд бизнес эрхлэгчид болон бүтээлч хүмүүст бизнес хөгжүүлэлт, бүтээгдэхүүн хөгжүүлэлтийн зөвлөх үйлчилгээ, сургалт өгч, бүтээгдэхүүнээ зах зээлд байршуулж борлуулахад нь дэмжлэг үзүүлж хамтран ажиллахаас гадна бүтээлч хүмүүсийн хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх ажлыг зохион байгуулж байна.

    Үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих сэтгэлгээнд чиглэсэн “Монгол бэлэг” аян, “Монголд үйлдвэрлэв” аялал, “Шинээр маркетингжуулна” аян, “Бүтээлч Монгол” аянг зохион байгуулсан.

    Нийгмийн хөгжлийн чиглэлээр Зөв цэцэрлэг, Дээд эрүүл мэнд төсөл, Тэмүүлэл хөгжлийн хөтөлбөр, Сайн хүүхэд төсөл, Teamwork& Teamplay Mongolia хөтөлбөрийг тус тус дэмжиж ажилласан. Бүтээлч хүмүүсийн хамтын ажиллагааг нэмэгдүүлэх, ижил зорилготой ажлуудыг уялдуулах зорилгоор creativemongolia.com болон FB.com/creativemongolian хуудаст бүтээлч хүмүүс, бүтээгдэхүүн, төслийн мэдээллийн сан үүсгэж олон нийтэд хүргэж байна.

    ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ЧИГЛЭЛ

    ЗӨВЛӨХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    Хүний нөөцийн сургалт хөгжил

    Маркетинг, агуулга хөгжүүлэлт

    Хувь хүний имиж бүрдүүлэлт, Байгууллагын имиж бүрдүүлэлт, ажилтануудын хувцасын загвар зохиох, үйлдвэрлэх)

    НЭГ БРЭНД БОДЛОГО:

    СУРГАЛТ

    Өөрийгөө хөгжүүлэх сургалт

    Бизнесээ эхэл

    Монгол менежер

    EVENT ӨДӨРЛӨГ

    • Зах зээлд трэнд болж буй шинэ бүтээгдэхүүний танилцуулга эвэнт

    ХУДАЛДАА: Бүтээгдэхүүн бүр тайлбар агуулгатай байна.

    Бүтээлч LIVE нэвтрүүлэг

    Creative House үзүүлж байна (өдөр бүр)

    ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХУВААРЬ

    Цагийн хуваарь: Даваа- Ням 11:00- 20:00

        Пүрэв гаригт амарна

    Сургалтын хуваарь: Баасан, Бямба гаригт 18:00- 20:00

    Сэдэвчилсэн event, үйл явдал Сар бүрийн эхний Пүрэв гаригт

    Бүтээлч хүмүүсийн уулзалт: Сар бүрийн сүүлийн Пүрэв гаригт

    Бүтээгдэхүүний лангуунд эзлэх хувь

    Хувцас 60%

    Брэнд 1 7,5%

    Брэнд 2 7,5%

    Брэнд 3 7,5%

    Брэнд 4 7,5%

    CH брэнд

    Гоо сайхан 10%

    Хүнс 10%

    Accessories/ Souvenir 10%

    Ном 5%

    Бусад бүтээл 5%

    СУРГАЛТУУД

    Бизнесээ эхэл, Хувь хүний хөгжил, Багийн тоглолт, Харилцаа, Имиж, Хүүхдийн хөгжил, Гэр бүл

    МОНГОЛ ӨВ сургалт: Нум сум, Биелгээ, дэмбээ, Шагайн харваа, шагай, оюун түлхүүр,

    БҮТЭЭГДЭХҮҮН

    Fashion

    URANGOO IDER- Ноос, хөөвөр, арьс шир загвар

    BAJUNA | Эсгий хувцас загвар

    ATOZ- Европ загварын хувцас

    CHOICE

    Accessories

    BATU 

    PIPO

    Zes Brand

    Bugat

    URAN

    Padma Craft

    Evone

    Tsolmon

    Siilengoo

    Uulen- ясан сийлбэр

    Kalavinka

    Beauty& Home

    Lavanda House

    Spirit of Nature

    MonArts

    Food

    CAKRA

    Dr BAATAR

    High Garden

    Ikh Taiga

    Chaga

    Баавар цай

    Sarana- Зөгийн бал

    Shar Doctor

    Huba Haya

    Хөх сувд

    Жамц давс

    Зөв аарц (найруулдаг)

    Борц (Савласан)

    Ааруул (Савласан)

    Буудай, буурцаг, овъёос (Савласан)

    Сулхирын гурил (Савласан)

    Эмийн ургамал (Савласан)

    Самар

    Тос: чөмөг, сүүл, шар тос

    Жинжита буйлны үрэвслийн бүтээгдэхүүн (”Шүд, буйлыг хамгаалах төсөл” ТББ)

    Art& Handmade& Souvenir

    Undraa Art | U Art

    Амарсайхан

    Энхбат

    Гонгор- баримал

    Мөнхсоёл- зураач

    Лхагва- зураач

    Уран бичлэг- Аригун Арт

    Ганган керамик

    Морин хуур

    Энхмөнх- Авдар

    Батбаяр- арьсан авдар

    Цэнгэлсайхан хатгамал, даалин

    Баасансүрэн эсгий ширмэл

    Сийлбэр

    Дархны бүтээл

    Чулуу урлал

    Book

    Хувцаслалтын эрх чөлөө

    U Mandala

    МНТ түгээмэл эх

    Б.Гэрэлмаа “Хоол ба сэтгэл”

    “Дээд эрүүл мэнд”

    Майдар- Англи хэл сурах бичиг

    “Сайн мууг ялгая”

    “Монголчууд” цахим түүх

    Ертөнц цомог

    “Чингисийн хүүхдүүд” кино

    СЭРГЭЭШ Өөрийгөө эрчлэх өдөр бүрийн оюуны сэргээш 

    ӨНӨӨДРИЙН ТЭМҮҮЛЭЛ хувь хүний хөгжлийн сонсдог ном

    Үйл ажиллагаа/ Хөтөлбөр

    Улирал бүр шинэ коллекц танилцуулна

    Коллецтэй холбоотой монгол брэндүүдийн амталгаа танилцуулга тогтмол явагдана.

    Имиж бүрдүүлэлтийн үйлчилгээтэй хослуулна

    Хугацаа

    Сэдэв

    Агуулга

    1 сар

    1-3 сар

    Хавар коллекц

    Хаврын улиралд зориулсан шинэ загварын үзэсгэлэн

    2 сар

    “Цагаан сар” коллекц

    Цагаан сард зориулсан хувцас загварын үзэсгэлэн

    Үзэсний өв соёл таниулан сурталчилах, өв соёлын мастер, өв тээгч уран бүтээлчидтэй уулзалт;

    3 сар 1- 7

    “Бүсгүйчүүд” эвэнт

    Бүсгүйчүүдэд тусгайлан зориулсан хөтөлбөр. Имиж бүрдүүлэлт: Зөвлөгөө, сургалт, гоо сайхан, нүүр будалт, стилист, үсчин.

    Олны танил бүсгүйчүүдтэй уулзалт, ярилцага

    3 сар 10- 17

    “Эрчүүд” эвэнт

    Зөвхөн эрчүүдэд тусгайлан зориулсан хөтөлбөр.

    Имиж бүрдүүлэлт: Зөвлөгөө, сургалт, гоо сайхан, стилист, үсчин.

    Олны танил бүсгүйчүүдтэй уулзалт, ярилцага

    4 сар

    4- 6 сар

    “Зун” коллекц

    Зуны улиралд зориулсан шинэ загварын үзэсгэлэн

    4 сарын 15

    “Урнаар бүтээгч” эвэнт

    Дэлхийн урлагийн өдөрт зориулсан шинэ уран бүтээл танилцуулах, уран бүтээлчдийг дэмжих хөтөлбөр

    Шинэ үзэсгэлэн, уулзалт, нетворкинг, агуулга

    5 сарын 23- 6 сарын 1

    “Ээжүүд” эвэнт

    Ээжүүдэд тусгайлан зориулсан хөтөлбөр.

    Эрүүл мэндийн боловсрол, гэр бүлийн боловсрол, эрүүл хүнс, гоо сайхны бүтээгдэхүүн, ахуйн органик бүтээгдэхүүний хэрэглээ, хүүхдээ асрах, зөв хүмүүжүүлэх арга ухаан

    Үлгэр жишээ ээжүүдтэй уулзалт, ярилцлага, сургааль, захиас

    6- 7 сар

    Хонхны баяр

    “Наадам” коллекц

    Хонхны баяр, Наадамд зориулсан үндэсний хувцасны шинэ коллекцын үзэсгэлэн.

    Үзэсний өв соёл таниулан сурталчилах, өв соёлын мастер, өв тээгч уран бүтээлчидтэй уулзалт;

    7 сар

    7- 9 сар

    “Намар” коллекц

    “Жуулчин” сезон

    Намарт зориулсан шинэ загварын үзэсгэлэн

    Жуулчидын худалдан авалт, сэтгэлгээнд чиглэсэн бүтээгдэхүүнээ түлхүү санал болгоно.

    8 сар

    8 сарын 8

    “Аавууд” эвэнт

    Аавуудад тусгайлан зориулсан хөтөлбөр.

    Эрүүл мэндийн боловсрол, гэр бүлийн боловсрол, эрүүл хүнс, ахуйн органик бүтээгдэхүүний хэрэглээ, хүүхдээ зөв хүмүүжүүлэх арга ухаан

    Үлгэр жишээ аавуудтай уулзалт, ярилцлага, сургааль, захиас;

    9 сар

    “Залуус” эвэнт

    Залууст тусгайлан зориулсан хөтөлбөр.

    Хотын соёл, сэтгэлгээний трэнд, амьдралын зөв хэв маяг, хувцаслалт, Монгол агуулга, монгол өв  соёл, Minimal, Zero waste, Simple

    10 сар

    10- 12 сар

    “Өвөл” коллекц

    Өвлийн улиралд зориулсан шинэ загварын үзэсгэлэн

    12 сар

    “Шинэ жил” коллекц- эвэнт

    Трэнд танилцуулах, шинэ жилийн даашинзны трэнд, гоёлын нүүр будалт, үс засалтын зөвлөгөө, сургалт

  • ДҮЙНХЭР ТЭРГҮҮН ХХК (ODEL BRAND) Өндөр технологийн электрон техник үйлдвэрлэлийн стратеги төлөвлөлт бизнесийн зөвлөх үйлчилгээ

    1. ҮЙЛДВЭРИЙН ТУХАЙ

    ODEL брэндийг эзэмшигч “Дүйнхэр тэргүүн” ХХК нь Монгол улсад мэдээлэл, харилцаа холбооны дэвшилтэт технологийг нэвтрүүлэх, хөгжүүлэх, үйлдвэрлэх зорилгоор 2008 онд байгуулагдсан.

    2009 оноос Энэтхэг улсын Microtechnologies India компанийн Монгол дахь албан ёсны төлөөлөгч болсноор “Security &Life support” систем, 4S технологийн бүтээгдэхүүнийг Монголын зах зээлд нэвтрүүлж эхэлсэн. Уг технологийг нэвтрүүлэх явцдаа тэдгээрийн програм хангамжуудыг боловсруулан “Тээврийн хэрэгслийн хяналтын систем”, “Борлуулалтын хяналтын систем” програмыг зохион бүтээж оюуны өмчөөр баталгаажуулсан.

    2012 оноос электроникийн үйлдвэрлэлээ эхлүүлж ODEL брэндийн анхны бүтээгдэхүүн болох 5 төрлийн хяналтын камер зохион бүтээж үйлвэрлэсэн нь чанар, технологиороо Монголын тэргүүлэгч компаниудын талархалыг хүлээгээд байна.

    2014 оноос Япон улсын электроникийн үйлдвэрлэл, PCBoard дизайны KSJ компанитай хамтран электрон техникийн өндөр технологийн үйлдвэрийг анх удаа Монгол улсад байгуулах санамж бичигт гарын үсэг зурсан нь өндөр технологийн үйлдвэрлэлийг Монгол улсад хөгжүүлэх түүхэн үйл явдал боллоо. Жилд 1,056,000 м/кв эх хавтан үйлдвэрлэж хүчин чадалтай уг үйлдвэр байгуулагдсанаар электроникийн үйлдвэрлэлийн үндсэн бэлдэц эх хавтан (PCboard) үйлдвэрлэн 2015 оны 1-р улиралаас Япон улсын зах зээл дээр гаргах юм.

    Бид Монгол улсад электроник, өндөр технологийн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж, улмаар олон улсын стандарт шаардлагад нийцсэн үндэсний брэнд бүтээгдэхүүнийг буй болгох, хөгжүүлэх, дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх чадвартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх чин хүслээр жигүүрлэн тэмүүлсээр байна.

    2. АЛСЫН ХАРАА

    Монголд улсад мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн үйлвэрлэл, өндөр технологийн инновацийг эрчимжүүлж мэдлэгт суурилсан эдийн засгийг хөгжүүлнэ.

    3. ЭРХЭМ ЗОРИЛГО

    Монгол улсын электроникийн үйлдвэрлэлд өндөр технологи нэвтрүүлж, ODEL үндэсний брэндийн нэр төрлийг нэмэгдүүлэн экспортын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх замаар салбарын хөгжлийг манлайлагч болно.

    4. УРИА

    Өрнө дорныг өндөр технологиор холбоно.

    5. БИДНИЙ АМЖИЛТ

    2011 он Испани улсын Business Initiative Directions-ийн Gold Award

    2010 он Ашигт малтмалын газрын “Уул уурхайн шилдэг програм хангамж” цом

    2010 он Мэдээлэл харилцааны холбооны ICT EXPO- 2010 үзэсгэлэнгийн “Шилдэг технологи” цом тус тус хүртсэн.

    6. УДИРДЛАГЫН БАГ

    Ерөнхий захирал
    Дандарпэрэнлэйн ГАН-ОД

    1990- 1999 он хүртэл ОХУ-ын Санктпетербург хотын Технологийн Их Сургууль, ШУТИС- ХМТСургуулийг тус тус дүүргэсэн.

    1999- 2003 онд “Датаком” ХХК-ийн системийн инженер, 2003- 2006 онд Интер банкны мэдээлэл технологийн газрын дарга, 2006- 2007 онд БНСУ, EC Technology Co.,Ltd-ний сүлжээний инженер, 2007- 2008 онд БНЭУ, Micro Technologies Co.,Ltd-ний сервер администатор, 2008- 2009 онд АНУ, “Destron Fearing Co.,Ltd-ний системийн инженерээр тус тус ажилласан туршлагатай.

    2008 онд “Дүйнхэр Тэргүүн” ХХК-ийг програм хангамж, техник хангамж, компьютер тоног төхөөрөмжийн худалдаа, үйлчилгээ эрхлэх зорилгоор үүсгэн байгуулсан. 2012 оноос ODEL брэндийг шинээр буй болгож, электроникийн үйлдвэрлэлд шинэ технологи нэвтрүүлэн, өөрийн брэнд бүтээгдэхүүнүүдээ зах зээлд нэвтрүүлж эхэлсэн. 2012 оноос Япон улсын “KSJ” компанитай бизнесийн түншлэлээ өргөжүүлж, хамтран ажиллаж эхлэсэн.

    Тээврийн хэрэгслийн хяналтын систем, Мал, амьтны хяналтын систем, ODELхөтөч, ODELэлектрон тоолуур зураг бүтээгдэхүүний дизайн, програм хангамжийг зохион бүтээсэн. Мэдээлэл технологийн салбарт ажилласан 18 жилийн мэдлэг, дадлага туршлагадаа тулгуурлан өндөр технологийн PCB үйлдвэрийг Монголд байгуулах зорилгоор ажиллаж байна.

    Судалгаа, хөгжүүлэлтийн зөвлөх
    Адъяасүрэнгийн АЛТАНБИЛЭГ

    Япон улсын KSJ компанийн дэд захирал

    ›2003 – 2007 The University of Tokyo ›Bachelor, Electronics
    ›2000 – 2002 МУИС

    Experience
    Embedded System Engineer at KSJ
    Software Developer at Fuji Infox ›April 2007 – March 2008 (1 year)

    ›Window blind control system. PowerPC+Linux+C/C++ application, Ethernet and RS485 communication, ›Renesas R8C microcontroller system development.

    ›Building heat source control system. High efficiency inverter turbo heat pump, cooling water pump, thermal ›storage control application, Ethernet PLC communication system development.

    Developed Electronic Design Automation systems in C, C++, Python, TCL, Skill, HSPICE, Calibre etc. GPIO system design. PCB design in Eagle CAD, FPGA design in Xilinx ISE design tools, Linux system. ›Renesas RX microcontroller. Renesas HEW integrated development environment. Xilinx Zynq dual core ARM and FPGA SoC, DDR3, Ethernet, UART, SRAM, NOR Flash, SD card, USB,

    Технологийн зөвлөх
    Д.БААТАРСАЙХАН

    Microsoft компанийн Ази хариуцсан захирал

    Оюуны өмч, инновацийн зөвлөх
    Дамдинсүрэнгийн ДАМДИНБАЯР

    Оюуны өмчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөл, технологийн зөвлөгөө, мэргэжлийн орчуулгын үйлчилгээний Ай Пи Пи Ай ХХК-ийн (IPPI Co.,Ltd) захирал; 1996- 2002 он хүртэл Японд суралцагч Монгол Оюутны Холбооны үүсгэн байгуулагч, тэргүүн; 2009 оноос Монгол Японы Боловсрол Хөгжлийн Сангийн үүсгэн байгуулагч, Тэргүүн.

    Технологийн зөвлөх
    Шархүүгийн ЯЛАЛТ

    “Монел” компанийн захирал, ШУА-ийн Физик Технологийн Хүрээлэнгийн Үйлдвэрлэл эрхэлсэн орлогч захирал доктор (Ph.D)

    1963-1968 онд ЗХУ-ын Харьков хотын Политехникийн Дээд сургуулийг Автоматик, телемеханик, мэргэжлээр төгссөн. 1969 оноос Зүүн Хараагийн Эрчим Хүчний салбарт aндoр үелзлэлийн холбооны инженерээр, 1978 оноос ШУА-ийн Физик Техникийн Хүрээлэнд эрдэм шинжилгээний ажилтан, лабораторийн эрхлэгч, ерөнхий инженер, орлогч захирлаар ажиллаж ирсэн.

    1979 оноос Монгол улсад анх удаа компьютер, өнгөт телевизор бусад электрон техник үйлдвэрлэх технологи боловсруулан хэрэгжүүлсэн. 1981- 1985 онуудад Монголын шинийг санаачлагчдын нийгэмлэгийн даргаар сонгогдон ажиллаж уг хөдөлгөөнийг амжилттай өрнүүлсэн. Ш.Ялалтын хөдөлмөр бүтээлийг үнэлж 1991 онд “Алтан гадас” одонгоор шагнажээ.

    8. БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    ЗАХ ЗЭЭЛД ГАРГАСАН БҮТЭЭГДЭХҮҮН

    ODELcamera

    /Anology, IP camera, Wifi camera/ Албан байгууллага, хувийн хашаа байшин, орон сууц, зуслангийн байшин зэрэг бүх төрлийн объектуудыг хянах, мониторинг хийх, шууд дүрсийг харах системийг цогцоор нь суурилуулна. Монгол хэл дээр программчлагдсан ODELDVR (Digital Video Recorder)- тай. Суурилуулсанаас хойш баталгаат хугацаа 3 жил. 3 жилийн хугацаанд механик гэмтлээс бусад засвар үйлчилгээг бүрэн хариуцна.

    ODEL гудамжны гэрлийн удирдлага хяналтын систем

    ODELnavigation

    Тээврийн хэрэгсэл, хүүхэд, мал, амьтан хянах, мониторинг хийх, байршлыг тодорхойлох төхөөрөмж, програм хангамж бүхий цогц систем.

    ODELwifi
    Улаанбаатар хотыг хамарсан дэвшилтэт тенхологийн wifi сүлжээ.

    Борлуулалтын хяналтын систем

    Борлуулалтын үйл ажиллагааг автоматаар хянах, мониторинг хийх цогц систем.
    Борлуулагчийн байршил, аль дэлгүүрт хичнээн нэр төрлийн барааг борлуулж байгааг шууд хянах, тээврийн хэрэгсэл болон агуулахад хичнээн нэр төрлийн хэдэн бараа байгаа, түүний орж гарч байгаа бүх урсгалыг хянах, гар утас, гар утасны принтер ашиглан борлуулагч өөрийн гар утсаар бараа бүтээгдэхүүн борлуулах, борлуулалтын тайланг хэвлэх чадамжтай.

    Тээврийн хэрэгслийн хяналтын систем

    Тээврийн хэрэгслийн хяналт, мониторингийн цогц систем.
    Тээврийн хэрэгслийн явсан зам, маршрут, хурд, байрлал, жолоочийн түүхийг тодорхойлж, шатахуун зарцуулалт, рейсийн тоо, ачаатай ачаагүй явсан зам, сэлбэг хэрэгслийн тооцоо, замын хуудас зэргийг автоматаар тооцож гаргах чадамжтай.

    Мал, амьтны хяналтын систем

    Мал амьтны арьс доор бичил схем суулгаж байрлалыг тогтоох цогц систем. Малчин гар утас, интернет ашиглан малаа хаана байгааг тогтоох, алдуул болон алга болсон малыг хаана байгааг төвөггүй олох чадамжтай.

    Харилцаа, холбооны сүлжээний суурилуулалт, засвар үйлчилгээ

    Гадна холбооны кабель шугамын усралт суурилуулалт, Барилгын дотоод Холбооны монтаж угсралт суурилуулалт, дотоод холбооны сүлжээний суурилуулалт засвар үйлчилгээ. Мөн домофон системийн угсралт, суурилуулалт, засвар үйлчилгээг үзүүлнэ.

    СУДАЛГАА, ТУРШИЛТЫН ТҮВШИНД

    ODELхөтөч

    Гар утас, автомашины навигайшн ашиглан зам заах систем.

    Байршил болон явах чиглэлд хэдэн км үлдсэн, ойролцоох ШТС, эмнэлэг, сум, хоолны газар, жуулчны бааз зэрэг мэдээллийг агуулсан. Монгол орны аль ч замыг заахаас гадна бүх төрлийн мэдээлэл агуулсан.

    ODELэлектрон тоолуур

    Бүх төрлийн хэрэглэгчийн тоолуурын өгөгдлийг нэгсэн сервэрт илгээх систем. Үүний үр дүнд хэрэглэгч гар утаснаасаа эрчим хүчний хэрэглэгээгээ хянахаас гадна цахилгаан түгээх сүлжээ компаниуд бүх хэрэглэгчидээ нэгдсэн сервер дээр хянах, төлбөр төлөөгүй хэрэглэгчдийг сүлжээнээс салгах зэргээр удирдах боломжтой.

    9. ХОЛБОО БАРИХ

    Утас: 99107320
    http://twitter.com/ODELteam
    http://facebook.com/ODELteam

    Duinkher Terguun Co.,LTD- ODEL Brand by CREATIVE MONGOLIA

    MONGOLIAN HI-TECH PARK | Монголын Үндэсний өндөр технологийн үйлдвэрлэлийн парк төсөл by CREATIVE MONGOLIA

  • Сэлба хүнс – Хүнс хөдөө аж ахуйн мэргэжлийн зөвлөх байгууллага

    Сэлба хүнс компанийн монгол айл өрх бүрийг эрүүл чанартай хүнс ногоогоор хангаж, хөдөө аж ахуйн салбарыг олон улсын стандартад нийцсэн тэргүүлэгч салбар болгох эрхэм зорилготой ажиллаж байна.

    Одоогоор Төв аймгийн Борнуур сумын Бичигт багийн Пинтийн аманд 200 га талбайд малын хүчит тэжээл, хүнсний ногооны салбарт ажиллаж байгаа бөгөөд Монгол Улсын байцааны зах зээлд тэргүүлэх байр суурийг эзэлдэг. Бид Голланд улсын F1 сортын байцаа, Голландын галлиа сортын төмс, Голланд сортын сонгино, лууван, хүрэн манжин, шар манжин, помидор зэрэг 7 төрлийн ногоо, 3 төрлийн малын хүчит тэжээл тарьж зах зээлд нийлүүлж байна. 

    Манай компани хамгийн сүүлийн үеийн тоног төхөөрөмжөөр тоноглогдсон учир ажил хийхэд урамтай, бага хугацаанд өндөр бүтээмж гаргах бүрэн боломжтой. Монголдоо анх удаа байцааны комбайныг үйлдвэрлэлдээ нэвтрүүлж шинэ техник технологоор бага цагт их ажлыг амжуулж байна. Өдөрт 1-2 га хураах хүчин чадалтай. Хүнсний ногоог зориулалтын модон саванд савлаж зоорилон хадгалдаг.

    2017 оноос өндөр уургийн агууламжтай эрдэнэшишийн хүчит тэжээл, овъёос, арвай багсарсан хүчит тэжээл, судаан хүчит тэжээл гэсэн 3 төрлийн хүчит тэжээл үйлдвэрлэн хэрэглэгчдэд нийлүүлж байна. Малын хүчит тэжээлийн давуу тал нь орчин үеийн вакум савлагаатай, мах сүүний чиглэлийн үхэр бордож байгаа аж ахуйн нэгжид нэн тохиромжтой бөгөөд, малын мах сүүний гарцыг нэмэгдүүлдэг. Овъёосны даршны давуу тал нь зориулалтын даршлагч комбайнаар хадаж, орчин үеийн технологи болох вакум савлагаагаар савласан нь 2-3 жил хадгалах боломжтой. 50-100кг-аар савлагддаг тул тээвэрлэхэд хялбар, хадгалах явцад амт чанар, шим тэжээлийн 80 хувийг хадгалан авч үлддэг.

    2019 онд жил 15 га-д байцаа, өвлийн хүлэмжинд шинэ сортын улаан лооль тарьж ургуулан стандартын шаардлага хангасан бүтээгдэхүүнийг Улаанбаатар хотын иргэдийн хүнсний хэрэгцээнд нийлүүлж байна. 1 га-гаас байцаа 90-100 тн ургац хураан авсан өндөр амжилттай ажиллаж байна.

    Манай хөдөлмөрч хамт олон Атар газар эзэмшсэний 60 жилийн ойг тохиолдуулсан уралдаанд өндөр ургац бүтээмжээрээ 2-р байр эзэлж шагнал гардаж авлаа.

    Нийгмийн хариуцлагын хүрээнд ажилчдынхаа орон сууцыг, цэвэр бохир усанд холбогдсон, бохирын цэвэрлэх системтэй эко модон байшинд амьдруулж, гэр бүлээр нь хамтад нь ажлын байраар хангах бодлогоор ажиллаж байна.

    Мөн Үндэсний Төслийн Удирдлагын Хүрээлэнгийн Монгол улсын хөгжлийн бодлого, төлөвлөлтийн хүрээнд газар тариалан, мал ахуй хослосон жишиг аж ахуйг байгуулах болон Монгол улсын хэмжээнд хөдөө аж ахуйн салбарын хөгжлийг зүй зохистойгоор тодорхойлох чиглэлд хамтран ажиллаж байна.

    Хаяг: Төв аймгийн Борнуур сумын Бичигт багийн Пинтийн ам (сумны төвөөс зүүн урагш 4км)

    Холбогдох утас: 88009410, 994040864, 99110864, 70110864
    https://www.facebook.com/Selba…