creativemongolia

Author: admin

  • Б.Ганцэцэг: Йог хүний амьдралыг гэрэлтүүлж аз жаргалд хөтөлдөг

    Сэтгүүлч миний мэдэхээр манай сэтгүүлээр хичээлийнх нь талаар сурталчилгаа явсан цагаас эхлэн олны сонирхлыг ихэд татаж буй Ганаа багшийн яриаг уншигчиддаа хүргэхээр шийдлээ. Түүний жинхэнэ нэрийг Бат-Очирын Ганцэцэг гэдэг. Тэрбээр 2004 онд Америкийн Калифорни мужийн Ориндо хотын “Аманда ойга” нэртэй коллежид бариа засал, сэтгэл зүй, энерги, зөв хооллолт, йогийн чиглэлээр гурван жил амжилттай суралцаж төгсчээ. Нэг ёсондоо Монголд цөөн байдаг йогийн мэргэшсэн багш нарын нэг юм. Ялангуяа түүний сүүлийн үед зааж байгаа аарцаг нуруу болон төрсний дараах йогийн хичээл хүмүүсийн талархлыг хүлээж “Зөвхөн Ганаа багшийн хичээлд сууна” гэж зорьдог хүний тоог нэмэгдэхэд хүргээд байгаа юм. Ингээд эрүүл мэнддээ санаа тавьдаг хэн бүхэнд хэрэгтэй түүний яриаг толилуулъя.

    -Юуны өмнө ярилцлагаа төгссөн сургуулиас тань эхлэе. Суралцаж дүүргэсэн “Аманда йога” нэртэй сургууль тань байгуулагдаад хэдэн жил болж байна. Магадгүй Монголоос суралцсан анхных нь төгсч өөрөө байх, тийм үү?

    -Америкийн Калифорни мужийн Ориндо хотод байдаг “Аманда йога” коллежид бариа засал, сэтгэл зүй, энерги, зөв хооллолтоор эмчлэх гээд олон төрлийн хичээл ордог. Тус сургууль Ориндо хотод байгуулагдаад 17 жил болж байгаа. Йогийн чиглэлээр Монголоос би анхных нь төгсөгч. Манай сургуулийн онцлог гэвэл хүний сэтгэл зүйтэй их ойр байдгаараа давуу талтай. Бүхнийг хүний сэтгэл зүйтэй холбодог учраас надад их таалагддаг юм. Тэгээд ч би азаар энэ сургуульд суралцах хугацаандаа их сайн багштай таарсан. Манай багшийг Никатрина гэдэг байлаа. Индиан гаралтай, хүний төлөө гэсэн сайхан сэтгэлтэй бүсгүй бий. Одоо ч багш маань сургуульдаа багшилж байгаа. Багш маань намайг анхны Ази хүн, нэг цустай гэж элгэмсүү ханддаг байлаа. Никатрина багш монголчууд шиг хөх толботой төрсөн гэж ирээд л надад ярьдаг байсан юм. Ер нь манай сургуулийнхан Чингис гэж мэддэг хэрнээ Монгол гэж ямар орон байдгийг сайн мэддэггүй байсан. Харин намайг суралцаж төгссөнөөс хойш Чингисийн Монгол гэж ямар үндэстэн байдгийг мэдэж авсан.

    -Монголдоо хэзээнээс эхэлж багшилж эхлэв. Одоо йог сонирхдог хүн болгон Ганаа багшийн хичээлд сууна гэдэг болсон байна билээ?

    -Баярлалаа. Би 2009 оноос эхэлж багшилсан. Аманда йогийг бүжгийн хичээлтэй хослуулан хичээлээ заадаг байлаа. Одоо бол голчлон аарцаг нурууны йог, төрсний дараах үеийн йог гээд шаталсан сургалтаар хичээлээ зааж байна. Энэ нь хүмүүсийн сонирхолд нийцэж байгаад сэтгэл хангалуун явна.

    -Тэгэхээр йог гэдэг нь таны бодлоор юу гэсэн үг вэ?

    -Миний бодлоор йог гэдэг нь сэтгэлийн сайхан мэдрэмжийг хэлнэ. Ямарваа зүйлийг хүлээж аваад сайнаар төсөөлж амжилтад хүрэхийг би хувьдаа йогийн үр дүн гэж боддог. Тэгээд ч бүхий л зүйлийг сайн сайхнаар төсөөлж чадаж байгаа хүн амжилтад хүрэх нь дамжиггүй. Тиймээс йогоор хичээллэсэн хүн дотроосоо ч гаднаасаа ч гэрэлтдэг гэдэгт итгэдэг. Ийм болоод л йогтой амьдралаа холбоод амтыг нь бүр их мэдэрч явна даа.

    -Амт гэхээр суралцагчид амжилттай суралцаж багшийгаа баярлуулж байгаа гэж ойлгож болох уу?

    -Болно оо болно. Манай суралцагчид аливааг сайнаар төсөөлж, эерэг бодолтой болж, өөртөө итгэлтэй болохоос гадна биеийн зовиураасаа бас салснаа надад хэлж, санал сэтгэгдлээ бичиж үлдээдэг юм. Энэ нь бас багш хүний жаргал биз дээ.

    -Аарцагт гажилт үүссэнээр хүнд өвчин үүсэх шалтгаан бий болдог гэдгийг өөрийн чинь ярианаас мэдэж авлаа. Ер нь аарцаг гажсан хүнд ямар зовиур илрэх вэ. Аарцаг гажих гэхээр хүмүүст магадгүй би унаж бэртээгүй байж юуных нь гажилт үүсэх вэ гэсэн бодол төрж байж болох юм. Тиймээс аарцаг нурууны йог гэж яг юуг хэлээд байгаа талаар манай уншигчдад ойлгомжтой үгээр тайлбарлана уу?

    Аарцаг нурууны йогийн хичээл яагаад заах болов гэдгээс ярих нь зүйтэй болов уу. Аарцаг нуруунд гажилт үүссэнээс болж хүн зовиурлаж эхэлдэг. Биеийн тамираар хичээллэдэггүй, буруу сууж, хэвтдэг гээд их олон зүйлээс болж нуруунд гажилт үүсдэг. Наад зах нь аарцаг нуруунд гажилт үүссэн хүн ууртай, хоол унд нь шингэхгүй байх, нойргүйтэх, гомдомхой болох зэрэг олон зовиур илэрдэг. Мөн шүдний зуулт хүртэл өөрчлөгдөх тал бий. Энгийнээр ойлгох юм бол аарцаг нуруу нь эрүүл байж л хүн өвчин зовлонгүй, эрүүл саруул амьдарна гэсэн үг. Аарцаг нурууны гажилт эрэгтэй, эмэгтэй хүнд өөр өөрөөр нөлөөлдөг. Эрэгтэй хүнд энэ зовиур дээрээсээ эхэлдэг бол эмэгтэй хүнд доороосоо мэдрэгдэж байх жишээтэй. Өөрөөр хэлбэл, эрэгтэй хүний аарцаг нурууны гажилт уураг тархиндаа ихэвчлэн нөлөөлж уур уцаартай болдог бол, сүүлдээ энэ зовиур нь түрүү булчирхай руугаа ордог. Эмэгтэй хүнд бол хүүхэд зулбах, олохгүй байх зэрэг сөрөг тал ажиглагддаг. Иймээс эрүүл сайхан амьдаръя гэсэн хүн бол эхлээд аарцаг нуруугаа нэгдүгээрт тавих ёстой юм. Энэ дашрамд хэлэхэд бүх хүнд идэвхтэй хөдөлгөөн хамгаас чухал гэдгийг нэн түрүүнд ойлгох хэрэгтэй.

    -Уучлаарай, аарцаг нуруунд нь гажилт үүссэн байна гээд бариач нар тухайн өвчтөний биеийг өвчин ортол нь дарж нухаж байгааг харсан. Ингэхэд танайх яаж эмчилдэг юм бэ?

    -Аарцаг нурууны гажилтыг бид тухайн хүний амьсгалаар нь эмчилдэг. Хөдөлгөөнийг нь амьсгал, дотоод сэтгэлтэй нь холбон эмчилж байгаа. Тодруулбал, өөрийг нь мэдрүүлж, таньж эмчлэхээс бидний сургалт эхэлдэг юм. Тухайн хүний дотоод ухамсартай нь шууд харьцдаг болохоор сургалтын маань үр дүн их сайн байдаг л даа.

    -Аарцаг нуруу гажисныг нь тухайн хүнийг хараад шууд мэдэж болох уу. Мэргэжлийн хүний хувьд анзаарагддаг зүйл байдаг уу?

    -Байдаг. Тухайн хүний сууж, бичиж, хоолоо идэж байгаагаас шууд харагддаг. Гэхдээ харамсалтай нь тэр хүн аарцаг нуруу гэмтсэнээ огт мэдээгүй явдаг. Тэгээд ч аарцаг нурууг элэг зэрэг зарим эрхтэн шиг дүлий эрхтэн гэж хэлж болох байх. Ядрамтгай болоод л ирвэл аарцаг нуруунд бас асуудал байна гэдгийг мэдэж болох талтай.

    -Төрсөн эмэгтэйчүүдэд зориулж сургалт явуулж байгаа гэл үү. Ер нь ихэнх эмэгтэй төрснийхөө дараа таргаллаа, гэдэс суналаа гээд их гутранга үзэлтэй болчихдог. Тэдгээр эмэгтэйчүүдэд хандаж зөвлөгөө өгөхгүй юу?

    Төрсний өмнөх, дараах үеийн йогийн хичээл гэж байдаг. Би үүнээс дараах үеийг нь сонгож хичээлээ явуулж байна. Яагаад гэвэл манайхан төрөхийн өмнөх үеийн йогийн талаар ойлголт муутай байдаг л даа. Төрсний 45 хоногийн дараа бие эргээд хэвийн байдалдаа орж чангарна гэж ихэнх бүсгүйчүүд буруу ойлгодог. Аарцаг нуруу төрөх тоолонд өөрчлөгдөж байдаг. Тиймээс гол нь төрсөн эмэгтэйчүүд маань бие галбираа алдлаа энэ тэр гэж огт гутрах зүйл байхгүй. Гол нь сэтгэл санаагаар өөдрөг байх хэрэгтэй. Тэр дундаа йогийн хичээлд цаг алдалгүй хамрагдаж хэвийн байдалдаа орох бүрэн боломжтой юм.

    -Хийсвэрээр төрсөн эмэгтэйд аарцаг нурууны гажилт үүсдэг үү?

    Хийсвэрээр төрсөн, өөрөөрөө төрсөн гэсэн ойлголт энд байхгүй. Төрж хөнгөрсний дараа бүх эмэгтэйчүүдэд йогийн хичээл үгүйлэгдэж байдаг.

    -Би уншигчиддаа хандаж дахин нэг зөвлөгөө хэлээч гэж хүсэх байна. Тухайн хүн ямарч нөхцөлд биелүүлээд байх зөвлөгөө байвал сайн байна?

    -Чөлөөт цагаараа болж өгвөл хүн завилж суух хэрэгтэй. Завилж суугаад зурагтаа үзэж бас хоолоо идэж болно шүү дээ. Мөн сандлын гуравны нэг дээр цэх суух нь чухал. Бас хөлөө ачихгүй байх хэрэгтэй. Түүнчлэн хүний яриа маш чухал. Хүний яриаг дуустал нь сонсож, зөв үг ярьж, зөв сайхан зүйл бодох хэрэгтэй. Бодол хүнийг удирддаг. Түүнчлэн хүний нүд рүү цэх харж, хүний яриаг дуустал нь сонсоно гэдэг нэг ёсондоо урлаг юм уу даа. Тэгээд ч биднийг ахмад хүмүүс “Юмны түрүүнд бүү дуугарч бай” гэж сургадаг байсан нь зүгээр нэг үг биш бололтой дэг шүү.

    -Зөв хооллолтын талаар яриагаа үргэлжлүүлье. Өнөө үед хүн болгон зөв хооллолт гэж ярьж байгаа боловч тэр бүр даган мөрдөж чадахгүй байгаа нь нууц биш ээ?

    -Танай сэтгүүлийн 20 дугаарт гарсан “Оточ Одь” эмнэлгийн ерөнхий эмч П.Баатар гуайн яриа их таалагдсан. Тэрбээр Монгол хүн идээ ундаандаа хэрхэн анхаарах талаар энгийн сайхан тайлбарласан төдийгүй монголчууд өвөлдөө мах, зундаа цагаан идээ, намар буюу өвчин хөдлөх үед ногоон идээгээ зохицуулан иддэг нарийн дэг жаягтай хүмүүс гэж ирээд л ярьсан байсан л даа. Тэгэхээр түүний хэлдгээр ногоон, цагаан хоол гэж хошуурахгүй түрүүчийн идсэн хоолоо шингэсний дараа дахин хооллох нь хамгаас чухал юм. Би ер нь танай сэтгүүлийн зочиноор уригдаж ярилцлага өгсөн П.Баатар оточийн яриаг уншаад их биширч байгаа шүү. Тэр хүний анагаах ухааны мэдлэг, багшийгаа хайрлах ухаан ямар агуу юм бэ гэж бодогдсон. Магадгүй Баатар оточ шиг багшийгаа шүтсэн, улс эх орноо бодсон, өв уламжлалаа дээдэлсэн тийм л хүн сайхан явдаг байх гэдэгт бүрэн дүүрэн итгэсэн. Бас Баатар эмч өвдөж, зовсон олон хүнийг сэтгэл зүтгэлээрээ эмчилж эдгээж байгаа талаар сонссон. Тиймээс уншигч та ч гэсэн “Оточ Одь” эмнэлгийн П.Баатар эмчийн өгсөн ярилцлагыг дахин нэг уншаад үзээрэй гэж хэлье. Энэ хүний ярилцлагыг унших тоолонд нэг шинэ юм нэмэгдэх шиг болдог юм. Тэгэхээр би энэ ярилцлагыг байнга уншдаг ширээнийхээ номын жагсаалтад оруулсан байгаа. Залуус бидэнд ийм ухаантай хүмүүсийн яриа амьдралыг туулах бас нэгэн хөтөч болно шүү дээ.

    -Би өөрөө “Оточ Одь” эмнэлгийн П.Баатар оточтой ярилцаж байлаа. Тэрбээр гэгээн буурал өвгөдийнхөө оюун ухааныг мандан бадруулъя гэж яриад өөрөөсөө дээшээ найман үеийн багшийг Манал бурхантай зүйрлэн бодож, залбирч явдаг гэсэн нь санаанаас огт гардаггүй юм. Тиймээс Ганаа багшийн хайрлан хүндэлж явдаг зүйлийн талаар асуухгүй өнгөрч боломгүй нь. Ялангуяа өөрийгөө юутай зүйрлэж боддог вэ. Бясалгал хийдэг, йогоор хичээллэдэг хүмүүст өөрийгөө ямар нэгэн зүйлтэй адилтгах нь элбэг юм шиг санагдаад байдаг л даа?

    -Харин тиймээ. Баатар эмчийн “Өвчинийг дан эмээр бус засал, гүрэм, тарни, домоор эмчилж болно” гэсэн ярилцлагыг олон дахин уншсаар байгаад бараг цээжилчихжээ. Олонд хэрэгтэй үг хэлдэг Баатар оточ шиг хүнийг сэтгүүлийнхээ зочиноор олон оруулж байгаасай гэж бодогдсоноо хэлье. Ер нь би өөрийгөө яагаад ч юм мод гэж төсөөлдөг. Мод олон салаа мөчиртэй. Эргэн тойронд байгаа юмс бүхнийг мөнхөд байлгахын тулд мод ургадаг байх гэдэгт ч итгэдэг. Хамгийн сүүлд эрэгтэй, эмэгтэй хоёр хүнийг ороосон модтой адилтган зурсан. Энэ зургаараа амьдрал мөнх, үргэлж сайхан байдаг гэдгийг төсөөлсөн хэрэг л дээ.

    -Зураг зурдаг хэрэг үү?

    -Тийм ээ. Мэргэжлийн бус зураач гэх үү дээ. /инээв/ Зураг зурахаараа бас мод цэцэг их зурдаг. Зурсан зургийг маань хараад мэргэжлийн хүн модернист чиглэлийн зураг зурж байна гээд урам хайрлаж билээ.

    -Хөгжим их сонсдог уу?

    -Жаз хөгжим их сонсдог. Байгалийн дуу авиаг илтгэсэн аязууд йогийн хичээлд их хэрэгтэй байдаг юм. Мөн би нарыг их шүтэж, хайрладаг хүн. Нар байж гэмээнэ бидний амьдрал мөнх байна. Тиймээс нар их гэрэлтсэн өдөр хичээлээ бүр их урамтай заадаг даа.

    -Ганаа багшийн туйлын зорилго юу вэ?

    Юуны өмнө хичээлээ зааж цаг наргүй гүйж байгаа намайг чин сэтгэлээсээ дэмжиж урам хайрладаг гэр бүлийнхэндээ баярлалаа гэж хэлэх нь зүйтэй. Тэд маань миний ирээдүйн зорилгыг бас тодорхойлолцдог. Тиймээс би эргэн тойронд байгаа хүмүүсээ аз жаргалтай байгаасай гэж чин сэтгэлээсээ хүсэж мөрөөддөг. Би тэдний төлөө юу хийж чадах вэ гэж бас байнга боддог. Намайг мэддэг, таньдаг, сургалтыг маань зорьж ирдэг бүх хүн эрүүл, аз жаргалтай амьдарч байвал миний туйлын зорилго тэр. Бүүр бага байхдаа би хүнийг өөртөө татсан мундаг сайн багш болно оо гэж аавдаа хэлдэг байсан гэдэг. Энэ мөрөөдлийнхөө эхлэлийг тавьсандаа бүр их өөдрөг явдаг даа.

    -Их олон мэргэжил эзэмшсэн гэж сонссон.

    Тийм шүү. Би оройгоор ШУТИС-ийг хүнсний технологич мэргэжлээр төгссөн. Мөн МУИС-ийг санхүүч мэргэжлээр дүүргэсэн. Манай гэрийнхэн санхүүч мэргэжлээр намайг явуулна гэж их зүтгэсэн. Харамсалтай нь би энэ мэргэжлээрээ нэг ч жил ажиллаагүй. Гэхдээ одоо эдгээр бүх мэргэжил надад өгөөжөө өгсөөр байгаа.

    -За баярлалаа, сонирхолтой сайхан яриа өгсөнд. Цаашдын чинь ажилд улам их амжилт хүсье.

    Ярилцсан Б.Даариймаа

    ХОЛБОО БАРИХ

    http://facebook.com/GanaaYoga

    http://youtube.com/GanaaYoga

    http://twitter.com/GanaaYoga

  • МОНГОЛД ҮЙЛДВЭРЛЭВ Монголын эко брэндүүдийн өртөгийн сүлжээ хөгжүүлэх боломж судалгаа

    Монгол улс бол хөдөө аж ахуйн орон, тэр дундаа мал аж ахуйн орон. Бид улсаа хөгжүүлнэ, ажлын байр бий болгоно, үйлдвэрлэл хөгжүүлнэ, start up гэх мэтчилэн уран гоё үг ярьж байгаа боловч хөгжлийн суурь болон мал аж ахуйн түүхий эд нийлүүлэлт, үйлдвэрлэлийн тогтолцоог огт ярихгүй, хийхгүй байна.

    Хөдөө аж ахуйн үйлдвэрлэл гэдэг бол энд тэнд уялдаа холбоогүй хэдэн шалдан үйлдвэр байгуулаад хөгждөг зүйл огт бишээ. Малын амьсгалаас бусад түүхий эдийг нэгдсэн байдлаар татан авалт хийдэг, анхан шатны боловсруулалт хийдэг, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл, тээвэр, ложистикийн бүрэн бүтэн тогтолцоо бүтций бий болгосны үндсэн дээр энэ салбар хөгжинө. Монгол хүн бүр ажилтай орлоготой болно. Монгол улс өөрийн гэсэн онцлогтой хөгжлийг бий болгож чадна. Тиймээс та үнэхээр Монголоо гэсэн хүн бол, Монгол улсын ирээдүйд, үр хүүхдийнхээ ирээдүйд санаа зовдог бол хөдөө аж ахуй, мал аж ахуйн үйлдвэрлэлийн нэгдсэн төлөвлөлт, суурь судалгаан дээр хамтран ажиллаж, дэлхий нийтээрээ хайгаад жил бүр нөхөн сэргээгддэг баялаг дээр тулгуурласан эко хөгжлийн жижиг, эко бүтээгдэхүүний өртөгийн сүлжээ хөгжүүлэх судалгааг бид эхлүүлээд байна. Хөдөө аж ахуй, мал ахуйн түүхий эд боловсруулалтын үйлдвэрлэл хөгжүүлэх, мал аж ахуйг шинжлэх ухаанчаар хөгжүүлэх, бэлчээрийн зохистой ашиглалтын чиглэлтэй бидэнтэй хамтран ажиллахыг урьж байна.

    Бусад санал санаачилга

    1. Судлаачидтай хамтарна. Хөдөө аж ахуй үйлдвэрлэлийн нэгдсэн төлөвлөгөө боловсруулна.
    2. Үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих нь яагаад чухал вэ гэсэн ойлголтыг орон даяар ойлгуулна. Үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжихийн ач холбогдолыг ойлгуулсан лекц, сургалтыг олон нийтэд хүргэнэ.
    3. Үйлдвэрүүдтэй танилцах аялал (нэвтрүүлэг) зохион байгуулна. МОНГОЛД ҮЙЛДВЭРЛЭВ цуврал нэвтрүүлэг
    4. Сошиаль медиа хөгжүүлэлт, маркетинг. Үндэсний үйлвэрүүдэд маркетингийн үнэ төлбөргүй зөвлөгөө, сургалт өгнө
    5. Үндэсний үйлдвэрлэгчдийн бүтээгдэхүүнийг нэгтгэсэн цахим хуудас хөгжүүлэлт, онлайн худалдаа. Үндэсний үйлдвэрлэгчийн үндэсний борлуулалтын сүлжээ
    6. Үзэсгэлэн худалдаа, урлаг соёлын нэгдсэн шоу, үзэсгэлэн
    7. Монгол худалдааны төв байгуулна

    ҮНДЭСЛЭЛ

    Үндэсний үйлдвэрлэлийг дэмжих чиглэлээр Засгийн газраас бодлого гарч жижиг дунд үйлдвэрлэл эрчимтэй хөгжиж буй энэ цаг үед монгол хүн бүрийг үндэсний үйлвэрлэлээ дэмжих сэтгэлгээг төлөвшүүлэх нь чухал юм. Монголоос экспортонд гаргаж болохуйц чанартай дахин давтагдашгүй бүтээгдэхүүнүүд бий. Мөн импортыг орлож чадахуйц бүтээгдэхүүнүүд ч олон бий. Одоогоор үндэсний үйлдвэрлэгчдийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх процесс амжилттай явагдаж байгаа боловч тухайн бүтээгдэхүүнээ олон нийтэд хүргэх тал дээр учир дутагдалтай байна.

    Тиймээс Жуулчны гудамжинд байрлах “Урт цагаан” обьектийг Монгол худалдааны төв болгон өргөжүүлж, үндэсний үйлдвэрлэл, монгол хүнээ дэмжих боломжоор хангаж өгнө үү.

    Монгол худалдааны төв байгуулснаар, иргэд Монголд үйлдвэрлэсэн бараа, бүтээгдэхүүнийг нэг доороос худалдан авах боломж бүрдэнэ. Үүнтэй уялдан жижиг дунд бизнес эрхлэгчийн тоо болон түүнд чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудын тоо эрс нэмэгдсэн. Гэсэн хэдий боловч эдгээр байгууллагуудыг холбосон, мөн бизнес эрхлэгчдийг шаардлагатай мэдээллээр хангах хэвлэл мэдээлэл байхгүй байна. Ялангуяа орон нутгийн бизнес эрхлэгчид энэ чиглэлээр мэдээлэл багатай байгаа нь жижиг дунд бизнесийн хөгжлийг удаашруулж байна.

    БОЛОМЖ

    Гэртээ эсгий таавчиг хийж байгаа гар урлаачаас эхлээд үндэсний хэмжээний үйлдвэрлэл явуулж буй бизнесменүүд та бүхэн Монголын гэх нүүр царай болох бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэж байдаг билээ. Монгол хүний хөлс хүч шингэсэн, монголдоо нэмүү өртөг үйлвэрлэсэн бүхнийг би хувьдаа дэмждэг. Дэлгүүрт ороод аль болох монгол бүтээгдэхүүн сонгохыг боддог. Сүүлийн жилүүдэд үндэсний үйлдвэрлэл эрчимтэй хөгжиж байгаад баяртай байгаа. Ямартай ч хөргөгчөө үндэсний үйлдвэрлэлийн бүтээгдэхүүнээр дүүргэж болоод байгаад их баяртай байгаа. Цаашид Монголчууд бид статегийн ач холбоглолтой үйлдвэрүүдээ хөгжүүлж, бүтээгдэхүүнээ экспортлох ёстой. Гар урлал, цагаан идээ, зөгийн бал, хүнсний ногоо, тариа буудай, мах бол экспортолж болохуйц салбар. Одоогоор уул уурхайн салбар гол орлогыг бүрдүүлж байгаа хэдий ч уул уурхай бол шавхагддаг нөөц шүү дээ. Харин цагаан идээ, органик хүнс гэх мэт нь хүний амьдралын насан туршын хэрэглээ учир байнга л экспортолж болно гэсэн үг. Монголчууд бид ааруулаараа чипс шиг дэлхийд танигдсан нэг брэнд гаргахад л олон зуун малчин айлыг тэжээх боломжтой шүү дээ. Энэ үүднээс бид үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих аян эхлүүлсэн. Монгол хүн бүр монгол хүнээ дэмжиж үндэсний үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэхэд өөрсдийн хувь нэмрээ оруулаарай.

    АРГАЧЛАЛ

    Монголоос экспортонд гаргаж болохуйц чанартай дахин давтагдашгүй бүтээгдэхүүнүүд бий. Мөн импортыг орлож чадахуйц бүтээгдэхүүнүүд ч олон бий. Сүүлийн жилүүдэд үндэсний үйлдвэрлэл эрчимтэй хөгжиж бүтээгдэхүүний чанар сайжирч байгаа хэдий ч хэрэглэгчид хүрч танигдах бүтээгдэхүүний сав баглаа боодлын өнгө төрх, глобал орчинд харагдаж танигдах томоохон суваг болсон цахим хуудас зэрэг нь маш муу байна. Монгол бүтээгдэхүүн чанарын хувьд өрсөлдөхүйц боловч хэрэглэгчид гадна талаасаа таалагдаж, сэтгэлд хүрч чадахгүй байна. Бүтээгдэхүүний дизайн, өнгө төрх, брэндийг хөгжүүлэх тал дээр анхаарал хандуулахгүй байна. Мөн цахим хуудсаар дамжуулан бүтээгдэхүүнээ гадаад зах зээл таниулах тал дээр анхаарахгүй байна.

    Энэ тулгараад буй асуудлууд дээр бид анхаарал хандуулж, бүтээгдэхүүний дизайн, цахим хуудас хөгжүүлэлт тал дээр монголын сайн мэргэжилтнүүдийг бэлтгэж “Монголд үйлдвэрлэв” үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжих аянг эхлүүлээд байна. Аяны хүрээнд үндэсний бүтээгдэхүүнүүдийн өнгө төрхийг сайжруулах, цахим хуудсыг хөгжүүлэх тал дээр анхааран ажиллахаас гадна үйлдвэртэй танилцах аялал зохион байгуулж, цахим орчинд, гадаад зах зээл бүтээгдэхүүнээ хэрхэн таниулж болох талаар сургалтыг зохион байгуулж дэмжиж байна.

    Үндэсний Төслийн Удирдлагын хүрээлэнгийн зөвлөх Жамсранжавын ЛУВСАНДОРЖ

    Холбоо барих: info@creativemongolia.com

  • Үндэсний үйлдвэрүүд


    1. “Мандухай хатан” гоо сайхны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл


    Даршилсан ногоо

    1. Газар шим

    2. Багро


    Нарийн боов, чихэр

    1. Талх чихэр

    2. Өгөөж

    3. Атар- Өргөө


    Ноос, ноолуур

    1. Алтай кашмир

    2. Гоёо

    3. Говь


    Дэвтэр

    1. Таван богд

    Ундаа

    1. АПУ

    2. Витафит

    Бялуу

    1. Жүр үр

    Өндөг

    1. Бөхөг

    2. Түмэн шувуут

    Хүнс

    1. Бууз

    2. Хаан хүнс

    3. Оймс

    4. Янмал

    5. Нүүдэлчин

    6. Гангар жаазан

    7. Гар урлал

    8. Эсгий урлал

    9. Аянчин эвхдэг монгол гэр


    Дэлгүүрүүд

    1. Севинер хаус

    2. Монголд үйлдвэрлэв дэлгүүр

    3. УРБАН ЖИНС 95001122  www.urbanjeans.mn


    Гар урчууд

    1. Монгол арьсан цүнхhttps://www.facebook.com/mongolian.bag

    2. Чулууны дарханhttps://www.facebook.com/gombosuren.bayrbileg

    3. Монгол мужаанhttps://www.facebook.com/DSersendemid

    4. Яс

    5. эсгий урлал

    6. Зүймэл даавуу урлал

    7. Шүр

    8. Хатгамал

    9. Зураг

    10. Сийлбэр

    11. Морин хуур

    12. Монгол гутал

    13. Монгол эсгий гутал. http://www.youtube.com/watch?v=MCuo6sQiLi0

  • Өөрийгөө хайрлах 8 алхам

    Өөрийгөө өдөр бүр хайрладаг хүний амьдрал үргэлж гэрэл гэгээтэй байдаг. Өөрийгөө хайрладаг хүний сэтгэл санаа үргэлж өөдрөг байдаг. Өөрийгөө хайрладаг хүн хүссэн ажилдаа орж чаддаг, хүссэн мөнгөө хийж чаддаг. Мөн хайр дурлалын харьцаагаа бэхжүүлэхээс гадна, сэтгэлийн зовиураас хүртэл өөрийгөө гаргаж чаддаг. Өөрийгөө хайрласан хүн баяр баясгалан, аз жаргалаар дүүрэн байдаг.

    Өөрийгөө хайрлана гэдэг бидэнд тохиосон хамгийн сайхан зан чанар. Өөрийгөө хайрлаж чадна гэдэг гайхамшигтай.

    Тийм ч учраас “өөрийгөө хайрла, өөрийгөө хайрлаагүй тохиолдолд хэн ч чамайг хайрлахгүй, өөрийгөө бусдаар хайрлуулахыг хүсвэл эхлээд өөрийгөө хайрла, өөрийгөө хайрлахаа мартваа…” гээд л өөрийгөө хөгжүүлж, өөртөө туслах бүх ном сэтгүүл, нийтлэл дээр бичсэн байдаг.

    Харин өөрийгөө яг яаж хайрлах вэ? энэ тухай би өнөөдрийнхөө бичлэг дээр оруулахыг хүслээ.

    Өөрийгөө хайрлах 8 алхам

    1. Өөрийгөө шүүмжилж, зэмлэхээ зогсоо. Өөрийгөө шүүмжилж, зэмлэж байгаа хүн өөрийнхөө тухай сөрөг бодолтой байдаг.  Тиймээс бодлоо өөрчилж, өөрийгөө байгаагаар нь хүлээн зөвшөөрөх хэрэгтэй.

    Санаж яв: Сөрөг бодолтой хүн амьдралдаа хэзээ ч эерэг өөрчлөлт гаргаж чадахгүй. Зөвхөн эерэг бодолтой хүн  эерэг өөрчлөлт гаргадаг.

    2. Өөрийгөө уучил. Өнгөрсөнд бүү харамс. Яагаад гэвэл өнгөрсөн тэр үед та албаар алдаа  гаргаагүй нь ойлгомжтой. Та яг одоо хичээж байгаатай адил тэр үед ч гэсэн чадах чинээгээрээ хичээсэн гэдгээ “мэдэх” хэрэгтэй. Өнгөрсөн тэр алдааг гаргасан учраас өнөөдөр та алдаанаасаа суралцаж, илүү хүчтэй болсон байгаа. Тийм ч учраас та өнөөдөр “өчигдөрийн та биш” гэдгийг мэдэх маш чухал. Өнөөдөр та өөрчлөгдсөн. Өнөөдөр та цоо шинэ амьдралыг бүтээж байгаа.

    3. Өөрийгөө айлгахаа зогсоо. Болсон болоогүй, хий хоосон айдастай сөрөг бодлоосоо өрийгөө чөлөөл. Жинхнээсээ болоогүй муу муухай зүйлийг өөр дээрээ болж байгаагаар төсөөлж түүндээ итгэнэ гэдэг аймшигтай. Хэрвээ тийм бодол байгаа бол яг одоо зогсоо. Оронд нь сэтгэл санаагаа сайхан болгохАмжилтын тарни урь.

    4. Өөрийгөө магт. Өөрийгөө шүүмжилж, зэмлэх болгонд зүрх сэтгэлээ шархлуулж, өчүүхэн болгодог. Харин өөрийгөө магтаж урамшуулснаар дотоод сэтгэлээ сэргээж, бадрааж байдаг. Тиймээс жижигхэн зүйл хийсэн ч гэсэн хамаагүй өөрийгөө магтаж урамшуулж байх нь зүйтэй.

    5. Өөрөө өөртөө дэмжлэг үзүүл. Өөрийгөө дэмжиж чадах бүх талаар нь дэмж. Өөрийнхөө талд зогсож сур. Үнэхээр туслалцаа хэрэгтэй бол бусдаас асууж, туслалцаа хүс. Бусдаас туслалцаа хүсч, асууна гэдэг нь өөрийнхөө төлөө зоригтой байгаагийн шинж.

    6. Эрүүл мэндээ анхаар. Муу зуршлаа сайн дадлаар орлуул. “Зөв хооллох ямар аргууд байна вэ? Эрүүл байлгах ямар дасгалууд байна вэ?” гэдгийг судлах хэрэгтэй. Өнөөдрөөс өөрийгөө эрч хүчтэй байлгах хоол унд хэрэглэж, мөн эрч хүчтэй байлгах дасгалуудыг сонгож, хийж эхлэх нь зүйтэй.

    7. Өөрийгөө тоож, зөөлөн харьц. Хэн нэгэн хүн таныг тоогоод тантай маш сайхан, зөөлөн харьцах юм бол та мэдээж баярлана. Яг үүний адил өөрийгөө тоож, өөртэйгээ сайхан харьцах  хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл хамгийн хайртай хүнтэйгээ та яаж харьцдаг вэ? Өөртэйгээ тэгж л харьц.

    8. Яг одоо өөрийгөө хайрла. Битгий хүлээ. Биеэ сайжруулж байгаад, ажилд орж байгаад, мөнгөтэй болж байгаад, жин хасч байгаад, хайртай хүнтэйгээ учирч байгаад… хайрлая гэж хойшлуулж байгаа бол тэр бодлоо хая. Яг одоо өөрийгөө хайрла.

    Өөрийгөө хайрласнаар та амьдралаа хайрлах болно. Амьдрал эргүүлээд таныг хайрлах болно.

    Хэрвээ таны амьдрал өнөөдөр бараан саарал байгаа бол, та хүссэн ажилдаа орж чадахгүй байгаа бол, хүссэн мөнгөө хийж чадахгүй байгаа бол, хайр дурлалын харьцаа асуудалтай байгаа бол… ӨНӨӨДӨР ӨӨРИЙГӨӨ ХАЙРЛА.

     

    ХҮС. ХИЙ. ХҮР.

    ТАНЫ АМЖИЛТЫН ТӨЛӨӨ

    ©Ука Төмөр


     

  • Хоолоо хохирохгүйгээр иднэ гэдэг өөрийгөө таньсан хүний ажил юм

    “Хоол ба сэтгэл” номоос цувралаар хүргэж байна.  Цуврал #3

    “Жижиг сажиг” зүйлүүд

    Санаснаараа амьдарсан гэх 40 гаруй насны нэгэн эр элэгний цирроз оноштойгоор эмнэлгээр нилээн яваад олигтой үр дүн гарахгүй болохоор нь лам, хар гээд өөр арга бэдрээд явж байхад нь нэг танил нь “хоолоор эдгэдэг гэсэн” гэж гэнэ. Танил нь миний бичсэн “Идэхийн тулд амьдрах уу, амьдрахын тулд идэх үү” номыг уншсан байж. Би ээжийн минь элэгний цирроз эдгэсэнийг номондоо жишээ татсан юм. Тэр хэсгийг уншаад, надтай уулзсан. Ажлын төлөө зүтгэж,  архийг ч чамгүй ууж явсан жолооч гэж өөрийгөө танилцуулаад, ээж чинь идэхэд циррозыг нь эдгээсэн хоолоо хэлээд өгөөч, идээд өгье гэсэн юм. Зөвлөгөө гэснээс хичээлд суух нь дээр гэхэд минь элдэв юм ярилгүй сууж л орхисон. Нилээн алиа марзан нөхөр л дөө. Курсын дараа байнга холбоотой байсан бөгөөд нэг удаа надад

    -Багшаа, би гэдэг хүн ходоодондоо долигонох гэж жигтэйхэн болоод байна. Жишээ нь, өглөөгүүр гэхэд л ”Та сайхан амрав уу? Миний унтаж байх хооронд шинэ өдрийн ажилдаа бэлдэж амжив уу даа? Хоёулаа одоо ажлаа эхлэх үү? Би овъёосны нэвс дэвтээчихээд Тань руу илгээх гээд л сууж байна. Ээ дээ та минь хичээж л үзээрэй. Өнөөдөр миний амжуулах ажил хачин их шүү” гэх мэтээр ая тал засаад л намирч өгдөг болсон шүү дээ. Өдөртөө ч бас адилхан. Тайлан тавьж, зөвшөөрөл аваад л.

                Хоолны дараа биеэ сонсож,үг хэлийг нь ойлгодог болох шинж байна.

    Хоносон хоол халааж идэхээ бүр больсон.

    Хааяа ч бас ходоодноосоо банга хүртэх л юмаа. Гэхдээ алдаагаа дор нь засаж байгаа.

    Ном сонссоны ачаар элгээ энхрийлж, бөөрнөөсөө айж, зүрхээ хүндэлдэг болдог юм байна! Энэ хэдийг зарж амьдарч байгаагаа одоо л нэг ухаарахтай болж байна. Оройтох шахсан ч, огт мэдэхгүй өнгөрснөөс хол дээр гэж бодож баярлаж байгаа.

    Бие хөнгөрөөд сайхан байнаа! Ходоод, цөс өвдөхөө больсон. Би мөн ч их дээрэлхэж байж дээ, эднийгээ. Эзэн маань овоо шүү гэж эрхтнүүд минь боддог болсон шигээ гэж билээ.

                Нэг жил гаруй болоход ном ёсоор түүний элэгний цирроз эдгэсэн.

    -Тослоогүй бахиалын түрий шиг болсон байсан нүүрний минь арьс тос даасан хурууд шиг бор болж байна шүү. Угаасаа би цагаан байгаагүй л дээ. Баазынхан маань намайг “гүргэр хар” гэдэг байснаа сүүлдээ “хар хөх болоод байна, бие чинь хэцүүдэж байгаа юм биш үү “ гэх болсон юм. Царай хүртэл өнгө орж залуужаад ч байх шиг гэх мэтээр ярина. Түүний багын найз нь бас цирроз болсон байж. Тэр нь чи яагаад байна вэ, аргаа хэлээч гэхээр нь хоол, унд гээд эхлэхээр нь үнэхээр эгдүүцэж, битгий марзагнаад бай гээд авч хэлэлцэхгүй юм гэж бас гомдоллоно.

    Нэг удаа ирэхдээ,

    -Багшаа, би найздаа яаж тус болох вэ? Мангар амьтан чинь надад гомдоод байна. Өчигдөр орой манайд авгайгаа дагуулчихсан, нэг шил юм барьчихсан ирээд, “миний найз элгээ юугаар яаж эдгээснээ яг үнэнээр нь хэлээд өгчих дөө. Яагаад нуугаад байгаа юм бэ? Чамд би үнэхээр гомдож байна. Бид хоёр хар багаасаа. . .” гээд хоолой зангируулан дурсамж яриад, “би чамаас гуйж байна, би ч гэсэн эдгэрмээр байна шүү дээ” гээд уйлав. Үнэн юмыг хүлээж авдаггүй хүнд яаж ойлгуулъя даа гэж бодож эхэлж байсан чинь өнөөх маань нулимсаа арчсанаа

    -Миний өвгөн харин хоолоор эдгэсэн гэж л бүү хэлээрэй дээ гэдэг байгаа. Ийм хүнийг би яах вэ гэж асуусан.

    -Ойлгох цаг нь ирэхэд ойлгоно биз дээ. Чи улам сайн жишээ болоод л, олон юм ярихгүй байж байвал тус нь тэр болно гэхээс өөр хариулт надад байгаагүй. Үнэн нь тийм учраас.

    Сүүлд нэг ирэхэд нь найзыг нь асуухад минь

    -Тэр дажгүй ээ. Би нэг удаа бас уйлж байгаад загначихсан. Юм ойлгохгүй бол үхэхгүй юу. Чиний амьд явах чамд л хэрэгтэй биш юм уу? Элэг юу хийдгийг, архи, мах яадгийг мэдэхгүй л амьдарсан биз дээ бид хоёр! Намайг хараад үнэмшихгүй бол боль. Сэтгэл чинь мэднэ биз. Дагавал зол чинь, эс гэвэл хохь чинь гээд орхичихсон. Манайд ирэхэд нь өөрсдийнхөө л иддэг юм өмнө нь тавиад, өөрсдөө таашаалтайгаар идэлцээд, эмнэлэгт хэвтэхэд нь идэх дуртайг нь биш, хэрэгтэйг нь аваачиж өгөөд байсан. Ном унш гэхээс өөр юм яриагүй. Нөхрийн хандлага овоо наашилж, бие нь ч засарч байгаа гэж байсан.

                Би өдөр бүр иймэрхүү түүхийн гэрч болж байдаг бөгөөд өөрийгөө таних замд миний дамжсан шат гишгүүрээр бусад хүмүүс явахдаа бидний өмнө замнаж эрүүл мэнд, аз жаргал хэмээх гэрэлт оргил өөд хөтөлсөн багш нарын сургаалыг өөр өөрийн дадлагаар баталж байгааг хардаг.

                Аливаа зүйлийг биеэр, бодитоор хийж үзсэн хүн жижиг сажиг, аар саар гэмээр боловч тэдгээрийг мэдээгүй бол ажил бүтдэггүй олон нууцыг өөртөө илрүүлдэг. Олон дахин хийх тутам их зүйлийн учир олддог. Гэхдээ тэр жижиг сажиг зүйлд төдийлөн ач холбогдол өгдөггүй бөгөөд хүнд ч хэлэх нь ховор тул орхигдох нь элбэг. Тиймээс дараагийн хүн тэр бүгдийн учрыг цаг алдан байж алдаан дээрээсээ ойлгох хэрэг гардаг. Юманд тууштай нь шүү дээ. Харин туушгүй нь, эсвэл юу ч хийдэггүй учир алдаа гаргадаггүй нь тэр нууцыг олж мэдэхгүй. Тиймээс шатаар дээш өгсөж чадахгүй нэг л гишгүүр дээрээ.

    Уншсан хэн нэгэн цагаа хэмнэж, хурдан урагшлуулах гэсэндээ бусдын туршлагаар давхар нотлогддог өөрийн туршлагаас тун чухал тийм жижиг сажгийг том хэсэгтэй нь нэгтгэн, өөрийн хэмжээнд дүгнэлт хийхийг оролдсоноор энэ ном бүтсэн.

    Хоолоо хохирохгүйгээр иднэ гэдэг өөрийгөө таньсан хүний ажил юм байна. Тиймээс энэ ном зөвхөн хоолны л тухай биш бөгөөд аз жаргалтай амьдрах аргын тухай ном.

    Хоол идэх нь олон хүний боддог шиг амьдралын сүрхий чухал зорилго биш. Машинд бензин хийдэгтэй л адилхан өдөр тутмын урсгал ажил. Зарим хүний хувьд энэ нь идэхийн тулд амьдрах уу, амьдрахын тулд идэх үү гэсэн гүн ухааны асуудал болон шаналгадаг шүү.

    Өөрийгөө таньж, амьдралын утга учрыг ухаарахад хооллолтыг дадлага хийх нэг арга, жишээ, дасгал болгох нь их үр дүнтэй юм. Хамгийн чухал нөгөө нэг арга нь амьсгал. Үүнийг бясалгагчид сайн мэднэ. Амьсгалын зэрэгцээ идэх үйлийг ашиглан, түүгээр дамжуулан биеэ ажиглаж, бас бясалгаж, өөрийгөө таних боломжтой юм байна.

    Амьд байхад амьсгал зогсохгүй нь үнэн ч гэсэн түүнийг ажиглах дасгалаа тэр бүр хийхгүй явдал байдгийг бясалгагч хэлнэ дээ.

    Харин баярлууштай нь залхуураад ч юмуу, мартаад идэх дасгалаа хийсэнгүй гэх боломжгүй учир дадлага тасалдахгүй, дасгалаа хийчихсэн юм чинь зөв, буруугийн аль нэг үр дүн зайлах аргагүй гараад л ирнэ. Гарчихсан байгаа хариуг ажиглах юу нь хэцүү байхав?

    Аливаа юманд иж бүрнээр зөв утгаар нь хандаж байж л жинхэнэ сайн үр дүнг үзнэ.

     

  • Батсүхийн НОМИНБАЯР

    1996 онд төрсөн. Санхүү эдийн засгийн дээд сургуулийн бизнесиийн удирдлагын ангийн 2-р курсд сурдаг. Илтгэх урлаг, яруу найрагт сонирхдог. Нийгэмд чиглэсэн, хүмүүнлэгийн үйлсэд хувь нэмрээ оруулахыг хүсдэг. 2011 оноос хойш Яруу сэтгэгч хүний хөгжлийн нийгэмлэг буюу Бүтээлч Монгол нэгдлээс зохион байгуулсан “Тэнгэрийн сүм эх орон” хүмүүнлэгийн тоглолт, “Алтай ятга” өв соёлын төсөл, “Kawai Mongolia” нээлтийн ёслол гэх мэт үйл ажиллагааны зохион байгуулалтын ажилд оролцож байсан туршлагатай.Цаашид өөрийгөө илүү хөгжүүлэх, үнэ цэнтэй төслүүдэд оролцох сонирхолтой.

  • Х.АЛТАНЦАЦРАЛТ: Монголчууд бид ногоо жимсээ тарьж эрүүл хүнсээр өөрсдийгөө хангах бүрэн боломжтой

    -ӨВӨЛ ГҮЗЭЭЛЗГЭНЭ ТАРЬЖ, ЗӨГИЙ ҮРЖҮҮЛЖ БАЙНА-


    Шувуун фабрикт өвлийн улиралд гүзээлзгэнэ тарьж, зөгий үржүүлж буй талаар “Олны үг ортой эсэхийг шалгалаа” буландаа онцолж байна.

    Жижиг гэрийн хажуугийн хүлэмжтэй залгаа байшинд орвол гэрийн эзэн бололтой нэгэн хүн сууж байлаа. Өвөл гүзээлзгэнэ тарьж буй хүн хайж яваагаа хэлтэл “Тэр айл чинь манайх байна” гэх нь тэр. Ингээд сураг төдийхөн мэдээлэлтэй Шувуун фабрикийг зорьсон бид тэрхүү айлыг мэддэг юм шиг явсаар хашааг нь олоод оччихов.

    Бид гэрийн эзэн Х.Алтанцацралтыг даган гүзээлзгэнэ тариалсан хүлэмж рүү нь ороход урдаас бүгчим халуун агаар угтах нь тэр. Тэр үед үнэртсэн үнэр үгээр хэлэхийн аргагүй сайхан байсныг энд хэлэх хэрэгтэй. Гэрийн эзэгтэй дуу аяланхан гүзээлзгэнийхээ суулгацуудыг усалж харагдана. Гүзээлзгэнэ ч маш сайхан ургажээ. Хараахан боловсорч, жимс нь улаагаагүй байгаа ч амтлаад үзэхэд арааны шүлс асгаруулсан тийм сайхан амттай гүзээлзгэнүүд байв. Тэдний хэлж байгаагаар энд сүүлийн гурван өдөр гайгүй дулаан байсны ачаар +30 градус орчим дулаантай байна гэсэн юм.

    Өвлийн улиралд жимс, ногоо тарьж, түүнийгээ хурааж авна гэдэг эрс тэс уур амьсгалтай манай орны хувьд бараг байж боломгүй хэрэг гэж боддог байлаа. Гэтэл үүнийг хийж чадсан, өвлийн улиралд гүзээлзгэнэ ургуулж чадсан биологич мэргэжилтэй, жимс жимсгэний чиглэлээр ХААИС-ийн доктурант хамгаалахаар суралцаж байгаа, цаашид Монгол орондоо жимсний тариалалт хөгжүүлэх бодолтой “Мөнх ногоон амьдрал” ТББ-ын тэргүүн, “Асрал” компанийн захирал Х.Алтанцацралтай ярилцсанаа та бүхэндээ хүргэж байна.

    -НАРЛАГ ХҮЛЭМЖ МОНГОЛДОО АНХДАГЧ-

    -Өвлийн улиралд гүзээлзгэнэ тарих санаа хэрхэн төрөв өө?

    -Байгаль орчныг хамгаалах, нөхөн сэргээх, ард иргэдийн экологийн боловсролыг дээшлүүлэх чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг “Мөнх ногоон амьдрал” ТББ сүүлийн жилүүдэд өвлийн улиралд жимс жимсгэнэ тарьж ургуулах талаар нэлээд санаачлагатай ажиллаж байгаа. Манай улсын жимс жимсгэнэ, нарийн ногооны ихэнх хувийг гадаадаас оруулж ирж байгаа нь ард иргэдийн хүнсний аюулгүй байдалд муугаар нөлөөлөх зүйл. Түүнээс гадна маш их хөрөнгө мөнгө гадагшаа урсаж байгаад санаа зовж явдаг. Тиймдээ ч энэ бүхнийг дотооддоо үйлдвэрлэж болно гэдгийг өөрийн хөдөлмөрөөр харуулахыг хичээж явна.

    Манай орны цаг уурын онцлогоос шалтгаалан хүлэмжинд тарьдаг нарийн ногоонуудыг хавар таван сараас арван сар хүртэл улиралын байдлаар тарьж байна. Харин үүнийг халж, нарийн ногоо, жимс жимсгэнээ жилийн дөрвөн улиралдаа тарьдаг болвол тэр их мөнгө хөрөнгө зарж, гадагшаа валютаа алдаж байгааг бууруулах, цаашлаад бүрмөсөн зогсоох боломж байна.

    -Өвөл гүзээлзгэнэ ургуулж туршихад тань энэ хүлэмж их тус болсон бололтой. Тийм үү?

    -Тийм ээ. “Өвлийн нарлаг хүлэмж” гэх загварын хүлэмжийг өнгөрсөн оны 11 дүгээр сарын 1 гэхэд барьж ашиглалтад оруулсан. Хүлэмжийг барихад сар орчим хугацаа зарцуулсан. Ингээд хүлэмжиндээ гүзээлзгэнэ тарьж, өвлийн улиралд, Монголын эрс тэс уур амьсгалд жимс ургуулж болох нь уу гэдгийг туршиж үзсэн. Одоо хаврын эхэн сартайгаа золгоод байна. Туршилт амжилттай. Одоо жимс боловсорч, тун удахгүй хураах гэж байгаа. Ногоон өнгөтэй гүзээлзгэнүүдээ улаан болуут хураадаг юм. Хэрвээ улаан болсны дараа хураахгүй удаавал муудчихдаг. Одоо туршилтын журмаар 20 га газар л тарьсан учраас таваарын шинжтэй, ашиг олох зорилгоор тариагүй гэсэн үг. Гол зорилго нь үрсэлгээ хийх.

    -Хүлэмжин дотор яг л зун шиг халуун байна?

    -Манай оронд жилийн 365 хоногоос 300-д нь нартай байдаг. Гүзээлзгэнээ тариад, 100 хоноход үндсэндээ нэг өдөр, нэг тал өдөр бүрхэг байлаа. Бусад өдөр нь нартай байсан. Энэ хүлэмжийн онцлог нь өглөө нар гарахад бүтээлгээ сөхөөд, нарны илчийг шингээн авч, дулаанаа барьдаг. Орой нар жаргахаар хөнжлөө буулгачихдаг. Энэ өвлийн хугацаанд хүлэмж доторх дундаж температур 25-аас дээш градус байсан. Энэ бол агуу их нарны гэрлийн хүч. Сүүлийн гурван өдөр үндсэндээ 30 гаруй градус хүрч байна. Орой нар шингүүт хөнжлөө буулгасны дараа дулаанаа жаахан барихад нь дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор аргалаар галлаж, халуун агаараар үлээлгэдэг зуух ашигладаг. Энэ зуух 180-200 градусын халуун агаарыг хүлэмж рүү үлээнэ гэсэн үг.

    -Манай тариаланчид өвлийн хүлэмж ашиглан ямар ч жимс, ногоо тарьж болох нь ээ?

    -Ганц би биш манай иргэд бүтэн жилийн турш, жилийн дөрвөн улирал харгалзахгүй тарьдаг хүлэмжийн аж ахуй хөгжүүлчих юм бол дор хаяж Эрээн рүү хийдэг хөрөнгө оруулалтыг багасгаж болно. Сүүлийн үеийн судалгаанаас харахад Эрээнээс нэг сарын хугацаанд өргөст хэмх, помидор оруулж ирэхэд 500-гаас доошгүй сая төгрөгөөр худалдан авч ирж байна. Тэгэхээр жилд 5-6 тэрбум төгрөг гарч байна гэсэн үг. Гүзээлзгэнэ бол халуун орны жимс. Гэтэл бид Монголдоо тарьж, туршиж үзээд болж байгааг нь харлаа. Тэгэхээр бусад жимс, жимсгэнэ, нарийн ногоонуудыг бүгдийг тарьж болно гэсэн үг юм.

    -Танайхыг Монголдоо анхдагч гэж хэлж болох уу?

    -Өвлийн хүлэмж манайд мэр сэр бий. 2013 оноос Чингис бондын зээлийн санхүүжилтээр засгийн газраас өвлийн хүлэмжийн аж ахуйг хөгжүүлье гээд 17.4 сая доллар хуваарилсан байдаг. Энэ дагуу аж ахуй нэгж, иргэд зээлд хамрагдаад явж байгаа. Харин “Нарлаг хүлэмж” бол Монголд анхдагч.

    -Гүзээлзгэний суулгацуудын дунд хайрцагтай зөгийн үүр байх шиг байна. Ямар зорилгоор энд тавьсан юм бэ?

    -Гүзээлзгэнэ цэцэглүүт цэцэг жимсэнд нь тоос хүртээх шаардлагатай. Байгалийн нөхцөлд салхиар, нэг цэцгээс нөгөө цэцэг тоос хүртдэг. Эсвэл шавьжаар тоос хүртдэг. Харин өвлийн улиралд дулаан алдахгүй гээд битүүлчихсэн энэ хүлэмжинд салхи байхгүй учраас тоос хүртээх боломжгүй болж асуудал гардаг. Үүнийг шийдэхийн тулд зөгийн нэг бүлийг авчирч, гүзээлзгэний суулгацууд дундаа тавьсан. Зөгий өвлийн улиралд идэвхигүй амьдралд шилжиж, ичдэг амьтан. Өвөлдөө унтаж байх ёстой зөгийг бид зуныхтай адилхан температуртай энэ хүлэмжинд авчирсан. Дээрээс нь бэлчээрлэх цэцэг байгаа учраас энэ бүл зөгийнүүд энэ өвөлжингөө тоос хүртээх ажил хийсэн. Саяхан мэргэжлийн хүмүүс ирж доторхийг нь үзэхэд гурван рам балыг манай гүзээлзгэний цэцгээс цуглуулсан байна. Тэгээд маш олон тооны өндөг гаргасан байна гэсэн. Зөгий маш ашигтай амьтан. Ийм хүлэмжинд балт ургамал, цэцэг жимс тариад, зөгийгөөр тоос хүртээвэл зөгийн бал ч хурааж авах боломжтой гэдгийг хэлэх байна.

    -Гүзээлзгэнэ хүйтэнд хэр тэсвэртэй жимс вэ?

    -Гүзээлзгэнэ хүйтэнд тэсвэртэйд багтдаг. +5 градусаас доош болохгүй л бол хөлдөж, ургах чадвараа алдах нь гайгүй. Тэр үүднээсээ гүзээлзгэнэ сонгож тарьсан. Улаанбаатарын орчимд байдаг хамгийн хүйтэн цэгүүд нь Сонгино, шувууны район, Туул голын хөндий шүү дээ. Гэтэл ийм хүйтэнд ч дундаж температураа нэгэнт барьж чадаж байгаа болохоор бусад жимс ургахад ямар ч асуудалгүй гэсэн үг. Жилдээ хоёр удаа жимс авна. Манайд орж ирсэн хүлэмжүүд ихэнх нь зуны улиралд ажилладаг, нийлэг хальсан хүлэмж. Тийм хүлэмжид жимс ногоо тариад ургуулъя гэхээр газрын хөрс маань тавдугаар сарын 20-д гэж гэснэ. Тэр үед ногоо таривал бүр есдүгээр сар гаргаж ногоогоо хураана гэсэн үг. Ингээд бүх тариаланч нэг зэрэг ногоогоо хурааж, зах зээлд борлуулах гэхээр үнэ нь навс унаад, ченжүүдэд хямд үнээр бөөндөх нь элбэг. Харин наймаачид, түүнийг цааш зарсан хүмүүс нь ашиг олж, тариаланчид улам л туйлдаж, хөгжихгүй байсаар байна. Энэ бүхнийг шийдэж, эрт үрсэлгээ хийхэд энэ өвлийн хүлэмжийн ач тус их л дээ.

    -Танайх энэ хүлэмжээ хаанаас авсан бэ?

    -Нэлээд хэдэн загварын хүлэмж байна. Голланд улс хүлэмжийн үйлдвэрлэлээрээ тэргүүлдэг. Голланд загварын шилэн, бүрэн автомат хүлэмж бий. Манайхан судалж, Монголд оруулж ирэх гэхээр их үнэтэй. Нэг га нь гурван сая орчим евро. Тийм үнэтэй хүлэмж бариулаад, өр зээлээ төлж амьдарна гэхэд хүндрэлтэй. Харин манай ашиглаж байгаа нарлаг хүлэмж бол Хятад загварынх, хямдхан. Нэг метр кв-ыг нь 161 мянган төгрөгөөр худалдаж авна. Энэ бол үйлдвэрлэлийн байр, барилга, үндсэн хөрөнгө. Орон сууц л гэсэн үг. Адилхан барилгын материал орж байна. Гэтэл өнөөдөр орон сууцны нэг метр квадрат нь 2000 доллар гараад явчихсан. Тэгэхээр энэ харьцангуй хямд үнэ байгаа биз. Энэ хүлэмж их энгийн. Зай талбайг маш сайн ашиглах боломжтой. Ихэнх талбайдаа ургацаа тарина.

    -Таньтай адил өвлийн хүлэмжинд жимс, ногоо тарихыг хүссэн хүмүүст хандаж та юу хэлэх вэ?

    -Манай хөгшид, залуучууд бүгдээрээ хотын төвд шаваад, уулын орой дээр хашаа барьж гэрт амьдраад байхын оронд газар нутаг дутсан биш дээ, хөдөө, зайдуу газар, дэд бүтцээ дагаад жаахан газар аваад, төр засгаас зам харгуй, цахилгааны асуудлыг нь шийдээд өгчихвөл хажуудаа хүлэмжийн аж ахуй эрхлээд хангалуун сайхан амьдрах боломж байна. Нэгдүгээрт, эрүүл мэндэд ач тустай. Хоёрдугаарт, хотын дуу чимээ, стресс, утаанаас хол, үр хүүхдээ өсгөж бойжуулсан ч гэсэн тайван амгалан. Ерөөсөө л хүүхэд чинь хүчилтөрөгч дунд өсч бойжино гэсэн үг. Тиймээс Бээжингийн том компанитай хамтран нарлаг хүлэмжийг хэрэгжүүлэх хамтын ажиллагааны гэрээ хийсэн. Ирэх хавраас сонирхсон, өвлийн хүлэмжтэй болохыг хүссэн иргэдэд түлхүүрийг нь хүлээлгэж өгөх зарчмаар энэ хүлэмжийг барьж өгч ажиллахаар төлөвлөж байна. Бүх зүйлд нь заавар зөвлөгөө өгнө. Дээврийн энэ карказ төмрүүд хүн харахад үзэмжтэй, зэвэрдэггүй ган, ямар ч гагнаас ороогүй. Ерөөсөө л боолтоор холбогдсон. Барихад ч асуудал багатай. Нарны гэрлийг энэ талбай дээр яаж удаан хугацаагаар бүх нэгж талбайд хүргэхийг шинжлэх ухааны үндэслэлтэй маш нарийн тооцоолсон стандартын хүлэмж байгаа юм.

    -Өвлийн улиралд жимс, ногоо тарихдаа юуг анхаарах ёстой вэ?

    -Ургамал ургахад үндсэн хэдэн нөхцөл шаардлагатай. Манай нөхцөлд хамгийн хүндрэлтэй асуудал нь өвлийн улиралд дулааныг яаж барих вэ гэдэг асуудал. Хоёрт, гэрэл. Гуравт, усалгаа, чийг. Дөрөвд, шим тэжээл. Эдгээрийг бүрдүүлвэл дэлхийн хаана ч ямар ч ургамал, ногоо ургуулж болно. Манай хүлэмжид бүх суулгацыг зэрэг услах дуслын усалгааны систем суурилуулсан. Хүний үйл ажиллагааг хөнгөвчилсөн. Дуслын усалгаа усыг маш их хэмнэнэ. Дээрээс нь нийлэг хальсаар бүтээчихээр ууршилт явагдахгүй, зэрлэг ургамал ургахгүй, дулааныг барина гэх мэт ач холбогдолтой арга технологиудыг нэвтрүүлснээр эдийн засгийн маш их хэмнэлттэй. Нэг товч дараад л энд суулгасан 2400 гаруй гүзээлзгэний бутыг зэрэг услана гэсэн үг. Нар шингэхээр бүтээдэг хөнжил ч гэсэн автоматаар хумигдаж, дэлгэгдэнэ. Дулааныг нь хадгалах гэж аргал, хөрзөн түлж, дулаан агаар шахаж байна. Малын өтөг бууц гэж дээд зэрэглэлийн бордоог ашиглаж байна. Ердөөсөө л экологийн цэвэр бүтээгдэхүүн эндээс боловсорно.

    Б.БУРМАА Эх сурвалж: http://www.medee.mn/

  • Миний бүтээлийг үзэж худалдан авах боломжтой газрууд

    Сайн байцгаана уу.

    Зураач хүн бол өөрийн бүтээлээр хүмүүн таны сэрэхүй мэдрэмжийг хөглөж, амьдралд тань хөг аялгуу нэмэхийг хүсэж байдаг нэгэн билээ. Бидний хамгийн том ажил бол уран бүтээлийн үзэсгэлэн байдаг. Саяхан Урчуудын эвлэлийн үзэсгэлэнгийн танхимд үзэсгэлэнгээ гаргасаныг эрхэм уншигчид та бүхэн мэдэж байгаа бизээ. Дараагийн нэг зорилго маань хүмүүсийг урлагт илүү их ойртуулж, урлагийн мэдрэмжтэй болгох, олж авсан мэдрэмжээ амьдрал ажил төрөлдөө ашиглаж байгаасай гэсэндээ урлагаа илүү хүртээмжтэй болгохоор ажилладаг.

    Айлууд ханандаа хивс биш уран зураг, албан газрууд ханандаа өргөмжлөл биш уран зураг, эцэг эхчүүд хүүхдэдээ чихэр биш уран зураг сонгодог байвал тухайн урлагийн бүтээлийн орчинд буй хүмүүст төрүүлэх мэдрэмж, бий болгох уур амьсгал нь эерэг байдаг. Тиймээс өөрийн бүтээлийг хүртээмжтэй болгох зорилгоор зарим нэг галлерей, кафегаар дамжуулан тогтмол үзүүлж, худалдаалдаг билээ. Та бүхэн өөрийн хамгийн боломжит газраар зочилж бүтээлийг минь биетээр үзэж сонирхож таалагдсан бүтээлээ авах боломжтой.

    1. 976 Art gallery
    Утас: 99051127
    Байршил: Баруун 4 зам, Max Mall -ийн 5 давхар.
    Цахим хуудас: http://facebook.com/976ArtGallery

    2. Art Cour
    Утас: 99144121
    Байршил: Соёл Урлагийн Их Сургуулийн баруун талд.
    Цахим хуудас:https://facebook.com/ArtiCourArtGallery

    3. Улаан гэр арт галлерей
    Байршил: Төв хаан банкны 1 давхарт.
    Цахим хуудас: http://artscouncil.mn/

    4. Хан бүргэдэй арт галлерей
    Байршил: Хан бүргэдэй их дэлгүүрийн 2 давхарт
    Утас: 88016101

    5. Ceramic Coffee Shop and Pub
    Байршил: Сөүлийн гудамж, Алтай барбикью баруун талд
    Утас: 88181108

    6. Урлагийн дэлгүүр
    Байршил: Тусгаар Тогтнолын ордоны 1 давхарт.
    Утас: 95853680

  • Б.Чогсом: Уран зураг бол хаана ч үнэ нь буурдаггvй цорын ганц бараа

    “Ардчилал” сонины 2007 оны отгон зочноо урилаа. Энэ хvн саяхан 65 жилийн ойгоо тэмдэглэсэн Урчуудын эвлэлийн ахмад зvтгэлтэн, ардын зураач Б.Чогсом. Тvvний урланд хэсэг саатахад жижигхэн єрєє гайхамшигт бvтээлээр дvvрсэн нь нvдэнд тусч байлаа.

    1930-аад онд сvм хийдээ устгаж урлаг vгvй болсон

    -Хоёулаа яриагаа уран зургийн тvvхээр эхэлье.
    -Дуурь, драм гээд урлагийн олон тєрлєєс дvрслэх урлаг хvн тєрєлхтний тvvхэнд хамгийн ахмад буюу єнє удаан жилийн турш хєгжсєн том урлаг. Манай улс мєн л єнє эртний уран зургийн уламжлалтай. Хєдєєгvvр явж байхад vе vеэрээ ялгаатай маш олон хадны зурагтай тааралддаг. Энэ бvхнээс vзэхэд маш олон хvн уран зурагт сэтгэлээ зориулсан гэж хэлэхээр болжээ.

    -Тvvний дараахь vед нь бурхан, шашны зураг бvтээж байсан vе орох байх?
    -Тийм. Ард тvмний амьдралд буддын шашин, бєєгийн шашны байр суурь єндєр байсан. 700 гаруй сvм хийд байлаа. Тэр сvм хийдийг барих, чимэглэх нь зураач, барималчдын vvрэг. Сvм, хийдийнхээ агуулга, уламжлалд нь тохирсон бурхдыг зурах, баримлыг хийнэ. Бvр сав суулга, тахилын хэнгэрэг, цан, хонх, дамар гээд хэрэглэлийг нь хvртэл бvтээнэ. Лам нарын хувцаслах зан vйлийг судалж урлана. Толгой лам нь яаж хувцаслах вэ гэдэг их чухал. Эдгээрийг жирийн нэг хvн хийчихдэггvй. Урлагийн хvн, тэр дундаа асар их ур чадвартай хvн бvтээдэг юм.

    -Шашны зан vйл дотор цам харайх сонирхолтой зvйл. Yvнд уран зураачдын vvрэг их байдаг уу?
    -Цам харайхад зураач, барималч, оёдолчин, сийлбэрчний vvрэг их. Баг, хувцаснаас гадна хажууд нь зvvх чимэглэлийг нь хvртэл ардын гар урлалаар хийдэг. Yvнийг хийхэд асар олон хvний хєдєлмєр ордог юм. Саяхан Сvхбаатарын талбайд цамын бvжиг vзvvлсэн.Тvvнийг хараад хvмvvс ойлголт авсан байх. Yvний хажуугаар бидний ярих гээд байгаа уран зураг чинь дээд зэргээр хєгжиж ирсэн. Эхэнтхэг, Тєвд, Хята-дын уран зургийг бодоход манай сvм хийдийн бурхдын зураг гайхамшигтай.

    -Бурхны дvр бvтээдэг байсан хvмvvс харамсалтай нь нэр нь тєдий л олонд танигдаагvй байдаг?
    -Уг нь хэдэн мянган хvний нэр дуурсагдах ёстой. Гэтэл тvvхээс судлахад 200-300 хvний нэр vлдсэн юм билээ. Тэр vед зарим зураач, барималч бичиг vсэг мэддэггvй, бурхан дээрээ нэрээ тавихаас цээрлэдэг байсан гэх мэт олон шалтгаантай.

    -Харамсалтай нь олон мянган бурхны хєрєг устсан?
    -30-аад оны дунд vеэс шашин хэрэггvй гээд сvм хийдээ устгаад, лам нараа vгvй хийгээд миний яриад байгаа урлаг устсан. Урчууд нь амьдрах аргагvй болж олонхи нь мал маллаж эхэлсэн.

    -1942 онд мэргэжлийн зураачийн сургууль, байгууллагатай болж, энэ жил 65 жилийн ойгоо тэмдэглэж байна. Та чинь анхны сурагчийн нэг байх аа?
    -Тийм ээ. 1942 онд Урчуудын эвлэл байгуулагдаж, хєдєє орон нутагт салбараа нээж эхэлсэн. Тvvний дараа Зургийн гурван жилийн оройн сургууль, Зургийн бvрэн бус дунд сургуулийг байгуулсан. Энэ нь одоогийнхоор мэргэжил сургалт, vйлдвэрлэлийн тєв юм даа. Харин тэр vед ардын боловсролын сургууль нэлээд хєгжсєн байлаа. Тэр vед багш нарыг бэлтгэх дунд сургууль, эмнэлэг, санхvvгийн сургуулийн суурь тавигдсан юм. Эдгээр сургуульд зураг зурахыг зааж эхэлсэн.

    -Гадаадаас анх багш нар ирж зураг заадаг байсан тухай ярьдаг?
    -Тийм ээ. Тэднээс Соёлтой гэдэг хvнийг дурсах хэрэгтэй. Євєрмонгол хvн байсан. Багшийн сургуульд бидний багш нарт зураг заасан юм. Мєн ЗХУ-аас ирж монголчуудад зураг зурахыг заасан хvмvvс бий. Тэдний шавь нар нь манай багш нар юм.

    -Анхны багш нар гэснээс таныг Y.Ядамсvрэн багшийн шавь гэдэг?
    -Ядамсvрэн багш унаган авьяастай, бурхан бvтээдэг хvн байлаа. ЗХУ руу сургуульд явах vед нь дэлхийн II дайн эхэлж сурах боломжгvй болоод эргээд ирсэн юм билээ. Ингэж дvрслэх урлагийн суурь тавигдсан юм. Тэр vеийн оройн сургуульд театрын ажилтан, лам нарын артелийн ажилчид сурдаг байлаа. Бид нийгэм єєрчлєгдєж шинэ засагт vйлчлэх хэрэгтэй болж зураг урлалын байгууллагад орсон юм. Чоймбол, Маньбадар, Лувсанжамц гуай нар анх ажиллаж билээ. Тэд зураг урлалын газар ажиллаж байгаад аажимдаа европ арга барилд суралцаад хожмын нэртэй барималч, зураачид болсон юм.

    Улстєрчєєс татгалзаж зураач болсон

    -Ингэхэд та аль нутгийн хvн бэ. Хэдэн хvvхэдтэй вэ. Хvvхдvvдээс чинь зураач болсон уу?
    -Говь-Алтай аймгийн хvн. Таван хvvхэдтэй. Тэднээс нэг л хvvхэд уран зурагт орж, одоо докторантурт суралцаж байна. Бусад нь хувь хувьдаа єєр замаар явж байгаа.

    -Та уран зурагт хэрхэн хєл тавив. Сургуулиа тєгсєєд багшаар vлдэхийг бодоход сайн сурагч байсан байх нь?
    -Дvрслэх урлагийн сургуулийн анхны ангийг хоёрдугаар дамжаанд байхад нь би долдугаар анги тєгссєн. Ємнє нь гурван жилийн оройн ангид сурч байсан учраас Чойдог багш намайг нэг анги алгасуулж шууд хоёрдугаар дамжаанд элсvvлсэн юм. Манай анги сургуулиа 11-vvлээ тєгссєн. Би багшаар vлдэж, Сумхvv захирал болж билээ. Тэр хожим нэртэй кино найруулагч болсон доо.

    -Та их сургуульд сурч байгаад ЗХУ руу явсан гэсэн биз дээ. Олон сургууль тєгсч ээ?
    -Зураач болсон ч цаашид сурах хvсэл эрмэлзэл их байсан учраас их сургуульд орсон. Тэнд сурч байхад дээд газраас /одоогоор сургалтын алба/ манай ангийн хоёр хvнийг дуудаж Гадаад яаманд очоод уулзаадах гэсэн. Ингээд Гадаад яамнаас Москва руу Олон улсын харилцааны дээд сургуульд явуулах боллоо. Москвад долоон жилийн турш суралцсан даа. Монголдоо уран зургийн сургууль тєгссєн юм болохоор тэндэхийн их соёлд оччихсон их сайхан байлаа. Эрмитаж, Ленинградын музей, Третъяковын галарей зэрэг Оросын том том музейг зав л гарвал vзнэ. Тэр vед Киноны дээд сургуульд монгол залуус сурдаг, Сурыковын нэрэмжит дээд сургуульд манай анхны томоохон зураач болох Чvлтэм, Гаваа, Одон гуай нар сурдаг байлаа.

    -Дипломатч болчихоод яагаад зураачаар ажиллахаар шийдэв. Дипло¬матч болсон бол єнєєдєр мундаг улстєрч ч юм уу, ядаж л баян чинээлэг амьдрах байсан юм биш vv?
    -Москвад дипломатч мэргэжлээр тєгсч ирээд Гадаад хэргийн яаманд ажилласан. Гэтэл зураг зурмаар санагдаад сууж чаддаггvй ээ. Тэгээд єргєдєл гаргаж, гуйж байгаад Урчуудын эвлэлийн хороонд ажилласан юм. Хойно хамт сурч байсан Чvлтэм гуай намайг зурагт дуртайг мэддэг болохоор дуртай хvлээж авлаа. Гэхдээ бас шууд зураач болоогvй. Эхлээд Урчуудын эвлэлийн гадаад харилцаа хариуцав. Хажуугаар нь “Матар” сэтгvvлд зурна. Ер нь хаана ажилла гэж тушаана уу, тэнд л ажиллаад явна. Дараа нь намайг багшийн сургуульд багшаар томилсон юм.

    -Багшлах, дипломатч байснаас дээр байсан хэрэг vv?
    -МУБИС, СУИС, ДУДС-д хичээл зааж олон шавьтай болжээ. Дээр байлгvй яахав. Багшлахаар зун, євлийн амралтаар уран бvтээлээ хийх зав гарна. Улсын vзэсгэлэнд жил бvр оролцсоноор багшаас гадна уран бvтээлч болсон. Бидний шавь нар, шавийн шавь єнєєдєр уран зураг зурж явна.

    -Та тэгээд улстєрчєєс татгалзаж зураач болсондоо харамсдаг уу?
    -Нэгэнт хvн болж тєрсєн хойно ухамсар байгаад амьдралыг гvн гvнзгий мэдээд ирэхээрээ сэтгэлдээ хамгийн таашаалтай юмыг хийнэ дээ. Тэгэхээр урлаг хэрэгтэйг мэдсэн. Бас 12 наснаасаа л урлагт сэтгэлээ єгчихсєн юм чинь. Гадаад явдлын яамнаас гуйж гувшиж байгаад зураач болсондоо хэзээ ч харамсдаггvй. Харин ч илvv жаргалтай, сэтгэл хангалуун явдаг шvv.

    -Та зураг зураад хэр амьдарч байна. Зургаар олсон мєнгє амьдралд тань хvрэлцэх vv?
    -Мєнгєний тєлєє ажилласангvй ээ. Урлаг хийхийн тєлєє л явсан. Багшилж байхдаа ч би оногдсон цалингаа аваад л явсан. Уран зураг бол мєнгєнєєс шал єєр.

    -Зургаа худалддаг биз дээ. Хэр єндєр vнэлдэг вэ?
    -Би бvтээлээ зарахыг нэг их чухалчилдаггvй. Yзэсгэлэнд тавиад, уран зургийн галарей vнээ тогтоогоод л худалдаж авдаг. Худалдсан бvтээлийн мєнгє цалин дээр нэмэгддэг. Гэхдээ тэр мєнгийг vр хvvхдээ тэжээхээс эхлээд vрж ядах юмгvй ээ. Тэгээд ч панзчин, наймаачин биш учраас vнэ ханш яримааргvй байна. Зураачдыг хvн зорьж ирэхээс биш бид зураг аваач гэж гудамжинд зах зээлд гараад явдаггvй юм шvv дээ.

    –Таны “Тайхар чулуу”, “Хорго”, “Говь”, “Бєх” гээд бvтээл галарейд байдаг. Таны урланд хэчнээн бvтээл байгаа бол. Та тоолж vзсэн vv?
    -Гадаадад, гэрт, урланд, аймгуудад, музейд гээд тоо томшгvй олон юм бий. Би тоолж vзээгvй юм байна. Миний тvvхэн зураг олон байдаг юм билээ. Зураач хvн ер нь дэлхийн тvvхийг бичилцдэг юм. Тухайн амьдарч байгаа нийгмийнхээ толь болох ёстой.

    Зах зэл эхлэнгvvт зураг зурдаг даавуугаа бєєнєєр авч хадгалсан

    -Зургаа ихэвчлэн хаана зурж байна. Байгальд гардаг уу?
    -Жижиг зургийн судалбарыг байгал дээр нь очиж хийдэг. Yvнээсээ ургуулаад том бvтээлийг бол гэртээ ч юм уу, эсвэл албан байгууллагын том тасалгаанд зурдаг.

    -Та хэчнээн бийр хэрэглэсэн бол. Урлангийн єрєєнд лав асар олон бийр, жааз, тэмдэглэлийн дэвтэр байна шvv?
    -Маш олон бийр бий. Сvvийн vед нелонон багстай бийр байдаг болсон. Шинэдээ зvгээр ч гэсэн хуучрахаараа бидний хэрэглэдэг амьтны vсэн бийрээс муу юм билээ. Бурзайгаад л явчихдаг. Энэ лав 35 дахь тэмдэглэлийн дэвтэр байна. Би олон юм тэмдэглэж хадгалдаг. Энэ нь уран бvтээлд их хэрэг болдог юм. Хэрэгсэл гэснээс манай монгол 42 оноос хойш єнєєдрийг хvртэл дvрслэх урлагийн бийр, жааз, даавуу гээд бvх материал, хэрэгслийг гадаадаас авч ирлээ. Энэ бол манай улсын их том алдаа. Улс vvнд анхаарал тавьсангvй.

    -Єєрсдєє хийж болдоггvй юм уу. Чадна биз дээ?
    -Тийм мэргэжилтэн бэлтгээгvй, vйлдвэрлэл байхгvй юм чинь. Наймаачид бидэнд гадаадаас авчраад vнийг нь хоёр гурав дахин єсгєєд зардаг. Ингээд vураачид єндєр vнээр муу материал аваад л явж байна шvv дээ.

    -Тэгвэл таныг бага байхад ямар багаж байсан бэ. Одоогийнхоос муу байж таарна даа?
    -За, ямар ч байсан шороон будгаар зурдаг байсан юм. Манай Ємнєговьд олон єнгийн элс байдаг. Улаан єнгийн элсийг устай хорьж нухсаар улаан будаг гаргах жишээтэй. Ингэж хийсэн будаг ямар ч ширхэггvй, сайн будаг болдог юм.

    -Энэ даавууг та хаанаас авдаг вэ? /урланд нь боодол даавуу байв/
    -Дэлгvvрт байгаа тосон будгийн даавуу их муу юм билээ. Солонгосынх гээд байгаа, Хятадынх ч юм уу хэн мэдлээ. Тvvн дээр юм зурж болохгvй ээ. Би хаширлаад зах зээл дєнгєж гарангуут зургийн даавууг ховордож алга болохыг нь мэдээд хэдэн боодлоор нь аваад хураачихсан. Бараг насаараа хэрэглэх даавуугаа бэлдсэн гэж болно. Одоогийн зураачид аргаа барахдаа тэр муу даавууг аваад болсон болоогvй зурдаг юм. Харин минийх бол Оросын чанартай даавуу. Наадаг цавуу нь хvртэл их vнэтэй, тусгайлан хийдэг юм. Чанартай юм хэрэглэж байж 500-1000 жил хадгалах бvтээл хийнэ шvv дээ. Европын галарейд 500-800 жил хадгалсан зураг байна. Гэтэл манайд ердєє л 40 хэдэн оноос л эхэлж хадгалсан.

    Тvvхээ амьддаа хийгээд єгчихсєн хvн хожим нь гавьяатай

    -Галарейг улс хэр санхvvжvvлдэг юм бол. Хєгжмийн зохиол худалдан авах тєсвийг лав нэмсэн байна билээ?
    -Улс урлагийг vнэлж чаддаггvй. Дvрслэх урлагаа хєгжvvл гэж юу ч єгдєггvй. Галарейд зураг худалдаж аваарай гэж хэдэн тєгрєг єгч байна. Гэхдээ тун бага. Урлаг хєгжvvлье гэвэл хайр найргvй мєнгє зарцуулах ёстой. Тєсєв багатай учраас галарей фондоо баяжуулж чадахгvй л байна. Жилд нэг удаа бvтээл худалдаж авна гэж зарлахаар нь баярлаад яваад очихоор хэдхэн тєгрєг єгсєн гээд хямдхан vнэлж авна. Єгвєл єг, єгєхгvй бол боль, байгаа мєнгє нь энэ гэнэ. Арагvй шvv дээ. Тєсєв багатай юм чинь.

    -Урчуудын эвлэлийн байраар ороход хаалга, шал нь нэлээд муудчихаж. Барилгаа яаж сэргээнэ ээ?
    -Энэ зэргийн байгаа нь их юм. Урчууд ажил хийж олсон мєнгєнийхєє хуримтлалаар барьсан байшин юм. 1990-ээд онд орон нутгийн бvх салбар хаалгаа барьж, энэ байшин маань л єдий зэрэгтэй vлдсэн.

    -Залуучууд уран зурагт ороход харамсахгvй байгаа даа?
    -Хойч vе маань яахыг хэлж мэдэхгvй нь ээ. Бид яах вэ. Мєнгє олохгvй байсан ч сэтгэл маань эндээ хоргодчихсон болохоор зургаа зурсаар л дуусах байх. Хийсэн бvтээл маань зарагдахгvй бол хураачихна. Байж л байг.

    -Єнєєдєр та урландаа юу хийж сууна даа. Таны нэг єдєр яаж єнгєрдєг вэ?
    -Єнєєдєр 1960-аад оны бvтээлээ сэргээгээд л сууж байна. Хуучин зургаа харж єєрийгєє баясгаад л.

    -Залуучууд нэг л уран зураг сонирхохгvй байх шиг ээ?
    -Тийм ухамсар алга. Монголчууд хєгжєєгvй байна. Амьдрах гэж ядаж байна. Бvх юмны vнэ єсєєд хvмvvс яаж амьдрах вэ гэж байхад юун тэр уран зураг манатай байгаа биз. Гэхдээ сонирхоно гэдэг их сонин. Зураг зурдаг хvн л уран зураг сонирхоно. Яахав. Цєєн хэдэн сонирхож, худалдан авдаг хvмvvсээ vгvйсгэж болохгvй ээ. Зарим нь шинэ байртай болчихоод хивс хадахаа байгаад уран зураг гэрээ гоёдог болж.

    -Зураг он жил єнгєрєх тусам vнэ нь єсдєг бичигдээгvй хуультай?
    -Дэлхий дээр vнэ нь буудаггvй цорын ганц бараа бол уран зураг. Одоо би 50 мянган тєгрєгєєр нэг зураг зарахад 100 жилийн дараа 500 сая болно. Энэ бол хууль. Вангог амьдарч байхдаа зурсан зургаа 50 мянган франкаар заржээ. Гэтэл єнєєдєр 500 сая ам.доллар хvрч байна. Леонардо Да Винчийн “Мона-Лиза” бол хэн ч худалдаж авах эрхгvй, хvн тєрєлхтний хєрєнгє болсон. Тив дэлхийд хэдэн зуун жилийн турш vнэтэй байх болно. Хааяа том зочин болж дэлхийг тойрдог. 1957 онд Москвад, 1960-аад онд Вашингтон, Японоор явж билээ. Нэг улсын Ерєнхийлєгч явж байгаа юм шиг хамгаалуулж, гудамжаар сvр дуулиантай байдаг юм.

    -Монголчууд хэзээ сонгодог урлагийг ойлгох боловсролтой болох бол доо?
    -Харин тийм ээ. Урлаг гэдэг чинь ийм л єндєр vнэ цэнэтэй зvйл. Дэлхийн I дайны vед Орос орон єлсгєлєнд нэрвэгдэж олон сая хvн амиа алдсан. Гэтэл Орос Америкт Виларсксын нэг хєргийг зарж байж ард тvмнээ аварсан юм. Ганцхан хєрєг ард тvмнийг босгож, тэжээсэн байгаа биз.

    -Энд тэнд зургийн vзэсгэлэн vзэхээр хийсвэр зураг их байх юм. Та хувьдаа хийсвэр урлагийг дэмждэг vv?
    -Хийсвэр юм зурж байгаа хvний єєрийнх нь ой ухаан хєгжєєгvй гэсэн vг. Yvнийг мєнгє, ар гэртээ дарлагдсан зураач л зурж байгаа юм. Тvvнийг нь Европын, Америкийн туйлдаа хvрсэн баячууд тив дэлхийгээр тэнэж яваад мєнгєє vрж ядан худалдаж авдаг юм.

    -Тэгээд тэд чинь XXI зууны урлаг хийсвэр чиглэлээр хєгжинє гээд байгаа юм даа?
    -Худлаа худлаа. Би тив дэлхийн тvvхээр нь мэдэж байна. Хєєрхий залуус тєєрч байхгvй юу. Тэд 20-30 жилийн дараа vзэсгэлэн гаргахад єєрт vлдсэн юмгvй л болно. Миний зураг ард тvмэнд их ойрхон санагдаж байгаа юм. Тэр нутгийн тэр уул ус байна гэж харж догдлоод л. Бодит амьдралыг зєвхєн єнгє, уран сайхантай л дvрсэлсэн. Жинхэнэ урлагийн тєлєє бодит амьдралаа дvрслэх хэрэгтэй.
    Тvvхээ амьддаа хийгээд єгчихсєн хvн хожим нь гавьяатай. Дэлхийн тvvхийг бичээд номд жишээ болоод орно гээд бод доо. Хийсвэр юм зурсан хvн юугаараа vлдэх вэ дээ. Олон жилийн дараа хvн хараад юу ойлгох вэ. Би нэг болсон явдал ярьж єгье. “Нэг хvн харандаагаар цаасаа нухаад л байжээ. Тэгж байгаад бєєрєнхий хар юм эрээччихээд vзэсгэлэнд тавьчихаж. Тvvнийгээ дайн болж байгаа юм. Энэ бол утаа нь гэж таалбарласан гэдэг. Тvvнтэй л адилхан байгаа юм даа.

    Х.Доржпалам: Талийгаач айлд байгаа гэж битгий хэлээрэй гэж надад захисан
    Авлигатай тэмцэх газрын Урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрvvлэх хэлтэст ахлах мэргэжилтнээр ажиллаж байсан Х.Доржпаламтай ярилцлаа. Тvvнийг тодорхой шалтгааны улмаас тус газрын дэд дарга Б.Сундуйсvрэн ажлаас халсан билээ.

    -Таныг ямар шалтгаанаас болж ажлаас халах болов. Австралид болсон даргын ослоос болсон уу?
    -Австралид болсон явдал, Хэнтий, Дорнодод томилолтоор ажилласан гэх хоёр асуудалд буруутгаж, ямар ч vндэслэлгvй ажлаас халсан. Энэ бол захиалгат хэрэг. Би Тєрийн албаны зєвлєлд єргєдлєє єгсєн. Тєрийн албаны зєвлєлийн дарга Захиргааны шvvхээр асуудлыг эцэслэн шийднэ гэсэн хариу єглєє. Захиргааны хэргийн шvvхээр энэ байгууллагын vнэн шударга ажиллаж чаддаг эсэхийг нь тогтооно. АТГ-т ажлын єрєє тасалгаанд хvртэл хяналт хийж байдаг. Энэ нь миний талаар янз бvрийн мэдээлэл авч, ажлаас халах бас нэг шалтгаан. АТГ-т єндєр цалин авч, амиа аргацааж байгаа хvн олон бий. Нэг vгээр хэлбэл, чадварлаг ажилчид удаан тогтож ажиллаж чадахгvй газар.

    -Шvvхээс таны талд шийдвэр гарна гэдэгт та итгэлтэй байна уу?
    -Итгэлтэй байна. Шvvх хараат биш бол. Хэрэв шvvх хараат бол Сундуйсvрэнгийн талд гарах байх.

    -Захиалгат хэрэг гэдгээ тодруулаач?
    -Энэ оны есдvгээр сард нийслэлийн газрын албаныхны ужигарсан авлигын асуудлын талаар нийслэлийн Засаг даргын зєвлєлийн хуралд оруулсан юм. Авлига авагсдад хариуцлага тооцуулах, авлига авч буй шалтгааныг тодруулах зорилгоор. Эндээс олон хvний эрх ашиг хєндєгдсєн юм. Зарим эрх ашиг нь хєндєгдсєн иргэд миний эсрэг Сундуйсvрэнгээр дамжуулж, явуулга хийж байна. Yvнийг би холоос шидсэн чулуу гэж бодож байна.

    -Ингэхэд АТГ-ын дэд дарга Сундуйсvрэн та хоёрын хооронд ямар нэг єш хонзон байгаа юм уу?
    -Тийм юм байхгvй. Гэхдээ Сундуйсvрэн єєрєє чадвар муутай хvн. Тийм учраас АТГ-аас намайг зайлуулахад, тvvний урдаас дуугарах хvн байхгvй. Хийж байсан ажлаараа ч, сурч мэдсэн юмаараа ч Сундуйсvрэнгээс хувь илvv гэдгийг Монголын гэгээрсэн сэхээтнvvд бид хоёрын хэн нь хэн бэ гэдгийг ялгана биз. Намайг дарж авч, АТГ-т хэмжээгvй ноёрхлоо тогтооно гэсэн санаа л байгаа байхгvй юу. Надад Сундуйсvрэн ямар єш хонзон санаж явааг би мэдэхгvй. Харин намайг хууль бусаар ажлаас халсанд vнэхээр дургvй хvрч байна. Ийм хариуцлагатай ажил хийж байгаа хvн, хvнийг ингэж хэлмэгдvvлж чадлаа. Єт хорхой хvртэл биед нь хvрэхэд атирдаг биз дээ. Ийм л байна.

    -АТГ ажилчдадаа ажлын байранд нь бас хяналттай байлгадаг юм аа даа?
    -Тийм ээ. Дотоодын хяналтын албаны дарга Мєнхбаяр гэж хvн бий. Ажилчдаа шалгах нь зєв. Шалгаж байгаа арга барил нь дэндvv бvдvvлэг гэх vv дээ. Хуучны ногоон малгайтны арга барилаар шалгадаг. Тийм учраас миний хэлээгvйг хэлсэн болгож яриагvйг ярьсан болгож байгаа учраас орчин цагийн ногоон малгайтнууд Авлигатай тэмцэх газраас амилж байна гэж хэлж байна.

    -Та энэ газарт тодорхой хугацаанд ажиллалаа. Тэгээд ямар дvгнэлтэд хvрэв. Зєв шударга ажиллагаа явуулж чадаж байна уу?
    -Би АТГ битгий хэл Монголын цагдаагийн байгууллага зєв ажиллаж байгаад эргэлздэг. Тэгээд ч АТГ, цаг-даагийн ажлын нэг хэсгийг хариуцаж байгаа газар. Тийм учраас энэ газар юуг зєв хийж байна, юун дээр алдаж байна, яаж ажиллах ёстой вэ гэдгийг дvгнэж хэлэх туршлага надад бий.

    -Тэгвэл энэ газар хэнээс ч хараат биш байж чадаж байна уу?
    -Чадахгvй байна.

    -Би ярианы сэдвээ єєрчилж, Австралид болсон явдлын талаар асуумаар байна. Б.Дангаасvрэн агсны бие муудаж, тvргэний машин ирэхэд та байсан уу?
    -Тэгэхэд манай дvv утсаар ярьж тvргэн дуудаж, цээжийг нь дарж хиймэл амьсгаа амаараа хийж байсан юм. Тухайн vед нєгєє хvнээ єнгєрсєн байсныг мэдээгvй. Би дотуур хувцастайгаа хажууд нь байсан. Тvргэний машин авч явсан. Араас нь бид ч эмнэлэг дээр нь очсон юм.

    -Австрали руу явахаас нэг єдрийн ємнє буудлын захиалгаа цуцлуулсан гэсэн мэдээлэл байна?
    -Тэр захиалгыг цуцлуулсан хvн бол надтай хамт халагдсан Алтангэрэл байгаа юм. Тэр энэ асуудлаас болж арга хэмжээ авахуулсан.

    -Яагаад цуцлуулсан юм бол?
    -Бидний буух гэж байсан буудлаас илvv хямд буудал байна гээд л цуцлуулсан юм билээ.

    -Тэнд айлд байрлах санаачилгыг та гаргасан уу?
    -Австралид байрлаж, хоносон айл бол миний авга ахын хvvхдийнх юм. Би анхнаасаа л тэднийд очно гэж шийдсэн байсан. Тэнд очиход манай дvv буудалд байрлах уу, манайд байх уу, єєрсдєє мэд гэж асуусан. Тэгээд л бид тэднийд байрлахаар шийдсэн юм. Талийгаач ч бидэнтэй санал нэгдсэн. Ойрхон, дээрээс ийш тийшээ явах унаатай болохоор л тэнд байрласан юм.

    -Уг нь та нарыг эндээс явахад бvх зардлыг Дэлхийн банкныхан даасан гээ биз дээ?
    -Тийм л дээ. Дэлхийн банкнаас гаргаж єгсєн мєнгє нь Австралид байрлах буудлын тєлбєрт хvрэлцэхгvй байсан. Хоёр гурван газар захиалга єгєх гэхэд мєнгє хvрээгvй. Тэгээд арай хямдхан буудал олоод захиалга єгчихєєд тvvнийгээ хvчингvй болгуулсан.

    -Буудлын захиалгыг хvчингvй болгуулсныг талийгаач мэдэж байсан уу?
    -Энэ асуудал надад ямар ч хамаагvй.

    -Айлд байрлаж байгаа тухайгаа талийгаач юу гэж ярьж байв?
    -Талийгаач ємнєх єдрийн хvлээн авалт дээр намайг айлд байгаа гэж битгий хэлээрэй. Буудалд байгаа л гэж хэлнэ шvv гэж ярьж байсан юм. Хэдийгээр нас барсан ч гэсэн бид хvн чанар гаргаж, тvvний захьсан хэлснийг иш vндэс болгосон юм. Бид хоорондоо ярилцаад нэг хэсэгтээ дуугvй байлаа. Дэлхийн банкны ажилтан буудалд орох мєнгийг нь єгсєєр байтал та нар айлд байлгалаа гэж хэл аманд орно гэхээр нь болгоомжилсон. Иймэрхvv асуудлаас болж, эцэст нь ийм vр дагавар гарна гэж тооцоолоогvй. Би Австралиас талийгаачийн шарил ирээгvй байхад УИХ-аас томилсон оршуулгын комиссын даргад бvх vнэнийг хэлсэн.

    -Одоо талийгаачийн нvдний талаар их ярьж байна. Та нарын хувьд талийгаачийн цогцосны бvрэн бvтэн байдалд хяналт тавих боломж байгаагvй юм уу. Энэ дээр ямар нэг тайлбар єгч чадах уу?
    -Би нvдийг нь ухаад зогсч байгааг нь битгий хэл амьсгал хураасан эсэхийг мэдээгvй эмнэлэг рvv явуулсан. Ингэж байхдаа би дотуур ємдтэйгээ л сандарчихсан зогсч байсан юм. Бvх юмыг нь бvрэн бvтэн байхад л эмнэлэг бараадуулсан. Хэрэв vнэхээр бид нvдийг нь авчихсан байсан бол тэнд л энэ асуудал яригдах байсан шvv дээ.

    -Нvдийг нь авах шалтгааны талаар та нарт мэдэгдээгvй юу?
    -Би єєрєє хуульч хvн. Оюутан байхдаа задланд орж байлаа. Хvнийг толгойноос нь авахуулаад хєлийг нь хvртэл задалдаг юм билээ. Эндээс vзвэл нvдийг ухаад авчихсан гэдгийг нь vгvйсгэхгvй.

    -Тухайн vед та нартай хамт явахад талийгаачийн биеийн байдал ямар байсан бэ?
    -Биеийн байдал нь харьцангуй муу байдаг байсан. Тухайн vед рашаан усанд явж ирээд 10 хонож байсан шvv дээ. Австралид очсон єдрєє нэлээн ядарсан. Би дvvгийндээ дагуулж очиж, цаг гаруй унтуулаад, тусад нь хоол хийлгэж єгсєн юм.

    -Ямар хоол хийлгэж єгєв?
    -Монгол хvний иддэг гэрийн лавшааг л хийлгэсэн. Тэгээд хэдvvлээ дэлгvvрээр явсан. Талийгаач очсон єдрєє ядарсан болоод ч тэр vv, нvднийх нь хонхорхой нь улайгаад, царай нь ядруу харагдаж байсан юм. Хамт нэг газар тодорхой хугацааны турш ажилласан болохоор бие нь ямар байгааг царайнаас нь хараад мэддэг болсон юм. Эхний єдєр эрт амарцгаасан. Маргааш нь царай зvс нь эрс сэргэсэн л дээ.

    -Эмнэлэгт хvргvvлэх єдєр яг юу болсон юм бэ?
    -Тэр орой хєзєр тоглоцгоосон. Дєрвєн гараар тоглох байснаа хоёр гар тоглосон юм. Тэгээд талийгаач унтья гээд орондоо орсон юм. Одоо бодох нь ээ мань нєхрийн санаачилгаар хєзєр тоглохоо болиод, унтахаар болсон байна. Тэгэхэд л єєрт нь бие нь эвгvй байгаа нь мэдэгдсэн байх.

    -Танаас єєр хэн хамт байв?
    -Талийгаач, орчуулагч бид гурав нэг єрєєнд унтахаар болсон юм.

    -Тэгэхэд шєнє талийгаач босч, бие нь тавгvй байгаа талаар хэлж байв уу, та нарт?
    -Манай дvvгийн хvvхэд шєнє даалгавраа хийж сууж байхад нь хоёр цагийн vед босч бие засчихаад хэвтсэн гэсэн. Бид нарт юу ч хэлээгvй.

    -Та дээр буудлын мєнгє хvрэлцэхгvй байсан гэлээ. Ер нь АТГ-ын ажлаа хийж байгаа албан хаагчдын цалин, хангамж хэр байдаг вэ?
    -Жишээлбэл, саяхан биднийг Дорнод руу явахад буудлын мєнгийг 15 мянгаар бодож єгсєн. Гэтэл тэнд очиход буудал нь 30 мянга байсан. Тэгээд хvйтэн сэрvvн байна гэж шалтгалсаар байгаад 24 мянгаар бичvvлээд ирсэн юм. Энд ирэхэд Дорнодод байдаггvй их мєнгєєр буудлын баримтаа бvрдvvлж ирлээ гэсэн юм. Энэ намайг халах бас нэг гvтгэлэг нь.

    -Тэгэхээр ажилчдынхаа зардлыг бvрэн шийдэж єгдєггvй юм байна гэж ойлгож болох уу?
    -Хоёрын хооронд юманд ингэж гар татаж болохгvй биз дээ. Орон нутгийн буудлын ханш 30 мянга байхад 15-ыг єгч байгаа нь хангалтгvй л гэсэн vг шvv дээ.

    Дугаар 204/316/

  • Өнгөнүүдийн нийтлэг хэл буюу коннотаци /Color Common Connotation/

    Зураач В.Ундраа
    ГЭГЭЭ 1 бүтээл
    Зотон тос, 100х100

    __________________________________________________________________________________ 

    Өнгөний бэлэг тэмдэг нь соёл болон цаг хугацаа, байшлаас хамаарч олон янз байдаг. Магадгүй нэг соёлтой газар ч гэсэн нэг өнгө хэд хэдэн өөр бэлэг тэмдгийг илэрхийлдэг байж болох юм. Өнгөний бэлэг тэмдэг нь энэ чиглэлээр судалдаг судлаач шинжээч нарын маргааны талбар болдог. Жишээлбэл: Улаан өнгө нь Хойд Америкт ихэвчлэн зогсох, аюултай гэх мэтийн анхаарлын тэмдэгт хэрэглэддэг байхын зэрэгцээ мөн хайр болон Валентиний баярыг илэрхийлдэг байна. Мөн улаан өнгө нь Хойд Америкт гэр бүлийн халуун дулаан бус уур амьсгалыг сарниулдаг өнгөнд тооцогддог байна. Эсрэг соёлтой оронд нь цагаан өнгө нь түүхийн үүднээс авч үзвэл цэвэр ариун байдал болон үхлийг бэлэгддэг гэх мэт олон талт байдлаар илэрдэг байхад Хойд Америкт энэ өнгө нь хуримыг бэлэгддэг байна. Түүхийн тодорхой нэг цаг хугацаанд Япон болон Хятадад энэ өнгө нь оршуулгыг илэрхийлдэг байжээ.Маш олон өнгөний онолчид хүний сэтгэл хөдлөлийн онцлог шинжийг өнгөөр тодорхойлохын төлөө бүх талаараа хичээж байсан. Тэд өнгө бүхэн өөр өөрийн гэсэн сэтгэл хөдлөлийг илэрхийлдэг гэдэгт итгэж байжээ.

     

    Доор өнгөнүүдийн нийтлэг хэл буюу коннотаци /Color Common Connotation/– уудыг оруулж өглөө.

     

    1. Саарал /Gray/ – чамин тансаг байдал, даруу байдал, хүндэтгэл, тууштай тогтвортой байдал, цэцэн хэрсүү байдал, хөгшин нас, хоцрогдол, уйтгар гуниг, уналт доройтол, хөгшрөх, зогсонги байдал, бэрхшээл будлиан, бохирдолт доромжлол жигшил, хотын эмх замбараагүй байдал, хүчтэй сэтгэл хөдлөл, тэнцвэр баланс, төвийг сахисан байдал, уй гашуу, ёс журам, тоос, 3-р сарыг илэрхийлдэг.

    2. Цагаан /White/ – гэрэл гэгээ, цэвэр ариун байдал, цас, энх тайван, гэнэн байдал, цэвэрч нямбай байдал, энгийн даруу байдал, аюулгүй байдал, үргүйдэл, өвөл, хүйтэн хөндий байдал, шүүмжлэл, бууж өгөх, хулчгар зан, агаар, гал, үхэл /дорнын соёлд/, итгэл, загасны орд, боловсон байдал, хоосон нөхөрсөг бус байдал / интерьерт/, баяр ёслол зэргийг илэрхийлдэг. 

    3. Хар /Black/ – дутагдал хомсдол, хүч чадал, нарийн уран хийц, ёс журам, чамин тансаг байдал, элбэг дэлбэг байдал, нууцлаг, хэргэм зэрэг хэв маяг, хор хөнөөл, үхэл /барууны соёлд/, аймшиг, ганцаардал нууцлагдмал байдал, уур хилэн, уйтгартай байдал, гэмшил, уй гашуу, аз жаргалгүй байдал, завхай байдал, буурь суурьтай байдал, хуучныг баримталсан байдал, бослого эсэргүүцэл, анархизм дүрэм журамгүй эмх замбараагүй байдал, нэгдэл, уйтгар, амьдрал, сэргэн мандалт, өндөр чанартай турах арга хэмжээ, 1-р сар зэргийг илэрхийлдэг.

    4. Улаан /Red/ – хүсэл тэмүүлэл, хүч чадал, энерги, гал, хайр, секс, сэтгэл хөдлөл, хурд, аагим халуун, бардам зан, удирдах буюу хүмүүсийг араасаа дагуулах чадвар, идэвхтэй эрчимтэй байдал, хүч зориг, аюул осол, зохимжгүй содон байдал, хурц байдал, цус, дайн, уур хилэн, хувьсгал, радикал үзэл, социализм, коммунизм, түрэмгийлэл, зун, намар, зогсох тэмдэг, ангариг гариг, хонины орд, хүндэтгэл, 12-р сар, ромын католик сүм хийд, тарчлаан, Ариун шүтээн, хуучинсаг үзэлтэн, чөтгөр шулам /барууны соёлд/ зэргийг илэрхийлдэг.

    5. Цэнхэр /Blue/ – далай тэнгис, эрэгтэй хүмүүс, аятай тухтай байдал /интерьерт/, тэнгэр, энх тайван, нэгдэл, зохицол, тайван амгалан байдал, нам гүм байдал, сэрүүн цэвэр агаар, хүйтэн хөндий байдал, итгэл найдвар, хуучинсаг үзэлтэн, ус, мөс, үнэнч байдал, найдвартай байдал, цэвэр ариун байдал, технологи, өвөл, уналт хямрал, хүйтэн, туйлын зорилгодоо үнэнч байх, хэт бодитой бус сэтгэх, бузар ичгүүргүй байдал, наалдамхай байдал, агаар, цэцэн байдал, сүр жавхлантай байдал, өгөөмөр сэтгэл, ертөнц, охины орд, загасны орд, хүч чадал, гэрэл гэгээ, найрсаг байдал, 7-р сар, 2-р сар, уй гашуу /Иранд/, зөв шудрага байдал, хайр, уйтгар гуниг, хөндий хүйтэн байдал, Ариун Майри, либерализм зэргийг илэрхийлдэг. 

    6. Ногоон /Green/ – агуу их оюун ухаан, амьдрал, байгаль, зун, элбэг дэлбэг байдал, залуу нас, хүрээлэн байгаа орчин, баялаг, мөнгө, амжилт, хүч тэнхээ, өгөөмөр зан, оролдлого, өвс, түрэмгийлэл, атаархал, гамшиг, хүйтэн байдал, хардалт, шившиг /Хятадад/, өвчин, ховдог шунахай, ёс суртахууны доройтол /Хойд Африкт/, мөнхийн амьдрал, агаар, ертөнц, шулуун шудрага зан, итгэл, хилэнцийн орд, шинэчлэлт, байгалийн баялаг, өсөлт, эрүүл мэнд, 8-р сар, тэнцвэр, зохицол, тогтвортой байдал, намуун дөлгөөн, бүтээлч оюун ухаан, Ислам, жирийн байдал, чөтгөр шулам /Ойрхи Дорнодод/, амжилт /Британи, Ирланд, Америкт/ зэргийг илэрхийлдэг.

    7. Шар /Yellow/ – нарны гэрэл, найр цэнгэл, баяр баясгалан, ертөнц, өөдрөг үзэл, оюун ухаан, идеализм, алт баялаг, зун, итгэл, агаар, либерализм, хулчгар байдал, өвчин, азаа турших, шудрага бус зан, үхэл /Ойрхи Дорнодод/, уй гашуу /Египтэд/, эр зориг /Японд/, алтан бурхан, хүлээлт /дайны үед/ зэргийг илэрхийлдэг.

    8. Час улаан /Purple/ – атаархал, уян, оюун санаа, уран бүтээлийн авьяас чадвар, баяр ёслол, нууцлаг, цэцэн байдал, гэгээрсэн байдал, их зан, хурц анхаарал татахуйц байдал, зохимжгүй содон юм, уй гашуу, хараал, хэтрүүлэг, эрээ цээргүй байдал, бахархал, хилэнц, 5-р сар, 11-р сар, баян, романтицизм, нарийн нямбай байдал, гэмших, бэлэвсэн /Тайландад/, Египитийн Клеопатрагийн дуртай өнгө зэргийг илэрхийлдэг.

    9. Улбар шар /Orange/ – хиндуизм, буддизм, аз жаргалтай энерги, тэнцвэр, аагим халуун, гал, урам зориг, хурц анхаарал татахуйц байдал, түрэмгийлэл, бардам зан, зохимжгүй содон юм, анхааруулга, аюул, намар, хүсэл, нумын орд, 9-р сар зэргийг илэрхийлдэг.

    10. Бор /Brown/ – намуун дөлгөөн байдал, гүн гүнзгий, байгалийн амьд организм, байгаль, баялаг, тогтвортой байдал, уламжлал, хоцрогдсон байдал, фашизм, хог новш, зогсонги байдал, ёс суртахуунгүй байдал, хоосрол, бүдүүлэг байдал, 10-р сар, матрын орд, хилэнц зэргийг илэрхийлдэг.

    11. Ягаан /Pink/ – хавар, талархал, сайшаалт, бишрэл, харилцан ойлголцох, эелдэг зөөлөн, эрүүл мэнд, хайр, 6-р сар, гэрлэлт, найр гэх мэтийг илэрхийлдэг.