creativemongolia

Author: admin

  • Даваажавын АЛТАНЦЭЦЭГ- Худалдаа, чанар стандартын зөвлөх

    МУИС-ын Эдийн Засгийн Дээд сургуулийн Бизнес удирдлагын Магистр

    “Бридж” групп- “Эвридэй Интернэшнл” компани, Монгол Японы хамтарсан “Эвридэй Ферм” ХХК-ийн гүйцэтгэх захирлаар ажилласан. 

    2018 оноос “Алтан Дээд Их Монгол Чанар” ГҮТББ-ын ерөнхийлөгчөөр ажиллаж байна.

     Монгол Улсын  “Бридж” групп, Япон улсын “ФАРМДҮ”  компанийн хамтарсан “Эвридэй Ферм” компанийг байгуулж, газар тариалан, нарны эрчим хүчний төслүүдийг удирдан гүйцэтгэж гүзээлгэнэ, хүнсний ногооны “Моннаран” аж ахуй, 10МВ-ын хүчин чадал бүхий “Моннаран” НЦС-ыг байгуулан ашиглалтад оруулсан.

  • ТАСО GROUP ХЭВ ХАШМАЛЫН ҮЙЛДВЭР СТРАТЕГИ БИЗНЕСИЙН ЗӨВЛӨХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    ТАСО ХХК
    БАРИЛГЫН ХЭВ ХАШМАЛЫН ҮЙЛДВЭРЛЭЛ, ХУДАЛДАА, ТҮРЭЭС, ЗАСВАРЫН ЦОГЦ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    1. Стратеги, бизнесийн зөвлөх үйлчилгээ
    2. Бодлогын бичиг баримт боловсруулалт
    3. Цогц танилцуулга
    4. Байгууллагын брэнд имиж бүрдүүлэлт
    5. Брэнд мессеж
    6. Сурталчилгааны агуулга

    1.МЭНДЧИЛГЭЭ

    “ТАСО” ХХК 2012 оноос Монголдоо анхны барилгын хэв хашмалын үйлдвэрийг байгуулан дотооддоо барилгын хэв хашмалын үйлдвэрлэлийн дэвшилтэт технологийг амжилттай нутагшуулан ажиллаж байна.

    Хэв хашмал нь барилгын бүрэн цутгамал хийцийн тэргүүлэгч технологи бөгөөд цаг хугацаа, зардал хэмнэдэгээрээ хамгийн давуу талтай юм. Манай үйлдвэр дэвшилтэт технологийг Монголдоо нутагшуулахын төлөө тууштай ажиллаж байгаа бөгөөд, импортоос 100% хамааралтай байсан барилгын хэв хашмалаас гадна, дотор булан, ханч панел зэргийг дотооддоо үйлдвэрлэж зах зээлд нийлүүлж байна.

    Манай компани Монголдоо анхны хэв хашмалын засварын бүрэн автоматчилагдсан шугам нээн ажиллуулж байна. Хэв хашмалын засвартай холбоотой бүхий л асуудлыг тань бид бүхэн шийдэж өгөх болно.

    Мөн тусгай хийцийн хэв хашмал үйлдвэрлүүлэх, хэв хашмал болон дагалдах эд ангиудыг түрээслэх, хэв хашмалын тай, бусад дагалдах эд ангиуд, сапуд зэргийг захиалгаар хамгийн доод үнээр нийлүүлэх үйлчилгээ үзүүлж байна.

    Хэрэглэгч та бүхнийхээ итгэлийг алдахгүй хичээн ажиллах болно. Үйлдвэрлэлийн дэвшилтэт технологийг Монголдоо нутагшуулахын төлөө!

    Хүндэтгэсэн,

    Т.Отгонбаяр

    “ТАСО“ ХХК-ийн захирал

    2. БИДНИЙ ТУХАЙ

    “ТАСО” ХХК-ны хэв хашмалын үйлдвэр нь импортоос 100% хамааралтай байсан барилгын хэв хашмал болон дагалдах эд ангиудыг дотооддоо үйлдвэрлэж, дотоод гадаадын зах зээлд нийлүүлэх эрхэм зорилготойгоор 2012 онд байгуулагдсан. Одоогоор Үйлдвэрлэлийн хэлтэс, Хангамжийн хэлтэс, Хэрэглэгчтэй харилцах хэлтэс гэсэн бүтэц зохион байгуулалттайгаар 30 гаруй хүнийг ажлын байраар хангаж ажиллаж байна.

    Байгуулагдсанаасаа хойших хугацаанд БНСУ-ын үйлдвэрлэлийн орчин үеийн технологийг Монголдоо амжилттай нутагшуулж олон улсын стандартын өндөр чанарын барилгын хэв хашмал буюу пум, дагалдах эд ангиуд болох гадна булан, дотор булан, тай зэргийг үйлдвэрлэх технологийг бүрэн эзэмшиж, бүтээгдэхүүнээ зах зээлд нийлүүлж байна.

    Бид Монголдоо ХЭВ ХАШМАЛЫН БҮРЭН ЦУТГАМАЛ технологийн үндсэн хэрэгсэл болох хэв хашмалыг үйлдвэрлэсэнээр Бүтэн цутгамал технологийг улам эрчимжүүлэн хөгжүүлж Улсынхаа эдийн засаг, байгаль орчинд үнэ цэнтэй хувь нэмрийг оруулж чадах юм.

    Манай үйлдвэр нь барилгын хэв хашмалтай холбоотой цогц үйлчилгээ үзүүлдэг бөгөөд Монголдоо анхны хэв хашмалын засварын бүрэн автоматчилагдсан шугамыг нээн ашиглаж, эвдэрсэн хэв хашмалыг засварлан шинэчлэх үйлчилгээ үзүүлж байгаа нь хэрэглэгчид мөнгөө хэмнэх томоохон бололцоог нээж өгч байна. Хэв хашмалын засвартай холбоотой бүхий л асуудлыг тань манай үйлдвэр шийдэж өгөх болно.

    ТАСО ХХК-ны цогц үйлчилгээний бас нэг хэсэг бол түрээс болон buy-back үйлчилгээнүүд бөгөөд хэв хашмал, дотор булан, гадна булан түрээслэн авч үйлчлүүлж болно. Дахин дурьдахад тай буюу холбоос төмрийг хэрэглэгчийн хүссэн хэмжээгээр үйлдвэрлэн импортоос оруулж ирэх үнээс доогуур үнээр нийлүүлж байна.

    Манай үйлдвэрийн үйлдвэрлэж байгаа бүхий л бүтээгдэхүүн импортын үнээс эрс доогуур байгаа бөгөөд хэвийн үйлдвэрлэлдээ чанартай all-hardwood тего хавтан ашиглаж байгаа учир бөх бат, удаан хэрэглээтэй хэв хашмал үйлдвэрлэгдэж байна. Импортоор орж ирдэг хэв хашмалын ашиглалтын хугацаа богино байгаагийн гол шалтгаан нь БНСУ-ын үйлдвэрүүд хамгийн хямд хятад фанер хэв хашмалдаа ашиглан Монголын хэрэглэгчидэд хямд үнэ санал болгон борлуулж байгаатай холбоотой юм.

    Мөн тусгай хийцийн хэв хашмал, дотор булан, зам гүүрийн тунелийн цутгалтанд ашиглагддаг ханч панел зэргийг захиалгаар үйлдвэрлэж, таны барилгад хэрэгцээтэй бусад бүх төрлийн бараа материалыг захиалгаар хямд үнээр нийлүүлж байна.

    Дахин онцлоход одоо хэв хашмал, дагалдах эд ангиудыг худалдан авахаар хилийн чанд руу явах шаардлагагүй боллоо.

    Одоогоор Дельта констракшн, БҮТИ ХХК, Мапроуд ХХК, Роял Нью Кэстл ХХК, SAMSUNG, Эрин интернайшнл, Жигүүр гранд, Хера констракшн, Материал инпекс ХХК, Номин реолтар ХХК, Хасуу цамхаг ХХК, Билэгт Зам ХХК, Апу хангамж ХК, Баганат өргөө зэрэг барилга бүтээн байгуулалтын тэргүүлэгч 50 гаруй компаниудтай тогтмол хамтран ажиллаж байна.

    3. АЛСЫН ХАРАА

    Дэвшилтэт технологийн үйлдвэрлэлээрээ Монголдоо тэргүүлж үндэсний хөгжилд бодитой хувь нэмэр оруулна.

    4. ЭРХЭМ ЗОРИЛГО

    Барилгын дэвшилтэт технологийн үйлдвэрлэлээр Монголдоо тэргүүлнэ.

    5. УРИА

    ҮЙЛДВЭРЛЭЛИЙН ДЭВШИЛТЭТ ТЕХНОЛОГИЙГ МОНГОЛДОО НУТАГШУУЛАХЫН ТӨЛӨӨ

    7.БҮТЭЭГДЭХҮҮН, ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    ҮЙЛДВЭРЛЭЛ

    Манай үйлдвэр хэв хашмал, дотор булан, ханч панел, тусгай хэмжээтэй хэв хашмалыг үйлдвэрлэж байна. Хэвийн үед өдөрт 300- 400 хэв хашмал үйлдвэрлэх хүчин чадалтай бүрэн автомат шугамтай бөгөөд, үйлдвэрлэлийн илүү дэвшилтэт технологийг нутагшуулхын тулд БНСУ-ын инженер техникийн 2 ажилтан үйлдвэрлэлийн процессыг байнга сайжруулан Монгол залуусын хамт ажиллаж байна.

    Хэв хашмал, дотор гадар булан, хэвийн түгжээ бэхэлгээний турба, зэргийг худалдаалж байна.

    ЗАСВАР ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    Манай үйлдвэр дотоодын цорын ганц солонгос стандартын бүрэн автоматчилагдсан хэв хашмалын засварын шугамтай бөгөөд таны хэв хашмалыг стандартын дагуу засах үйлчилгээ үзүүлж байна. Мөн дотор булан болон бусад дагалдах эд ангиудыг засаж байна.

    Хэв хашмалын гадна хэсгийг цементээс тусгай автомат машинаар цэвэрлэж, дотор хэсгийг даралтат хийн төхөөрөмжөөр цэвэрлэж, эвдэрсэн төмөр хэсгийг шинээр гагнах, салсан хэсгийн гагнуурыг хийх, өндөр чанарын тего хавтан шинээр сольж үйлчилж байна.

    ТҮРЭЭС&BUY- BACK ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    Манай компани хэв хашмал болон дагалдах хэрэгслүүдийг түрээслэхээс гадна та бүхний хуучин хэв хашмал болон бусад дагалдах хэрэгслүүдийг буцаан худалдан авах үйлчилгээ үзүүлж байна.

    ЗАХИАЛГААР ХАНГАН НИЙЛҮҮЛЭХ ҮЙЛЧИЛГЭЭ

    Таны барилгад хэрэгцээтэй бүхий л бараа бүтээгдэхүүнийг захиалгаар хямдаар нийлүүлэх үйлчилгээг БНСУ дах салбараараа дамжуулан гүйцэтгэж байна. Та бүхэн барилгын тай, солонгос стандартын бэхэлгээний, гадна заслын турба болон бусад зүйлсийг олон тоогоор хямдаар худалдан авъя гэвэл бидэнд хандаарай.

    8.ХЭВ ХАШМАЛЫН ДАВУУ ТАЛ

    САНХҮҮГИЙН ХЭМНЭЛТ

    Манай хэв хашмал олон дахин ашиглагддаг бөгөөд 40 удаагийн цутгалт хийх боломжтой учир зардалд хэмнэлттэй. Цаашилвал улсын эдийн засагт маш их хэмнэлттэй.

    ӨНДӨР БҮТЭЭМЖ. БҮРЭН ЦУТГАМАЛ технологи нь 8 баллд тэсвэртэй, өнгө үзэмж сайтай, хог хаягдал багатай олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн өндөр бүтээмжтэй технологи юм. Хэв хашмалыг УГСРАХАД ХЯЛБАР, ямар ч хүнийг сургаж болохуйц хялбар бөгөөд нарийн мэргэшсэн мужаан шаарддаггүй энгийн технологи. Мөн цөөхөн хүн өндөр бүтээмжтэй ажиллах боломжтой. Сайн төлөвлөж чадвал 3- 5 хоногт л 1 давхарыг цутгадаг. Бүрэн цутгамал хийцийн гадаргуу өө сэвгүй тэгш сайхан гардаг тул заслын ажлыг ихээхэн хөнгөвчилж, өртөг зардлыг бууруулдаг юм.

    ЦАГ ХУГАЦААНЫ ХЭМНЭЛТ. Хар панераар 2 жил барьдаг байшинг жилийн дотор барих бүрэн боломжтой. Жишээ нь Буянт ухаа хорооллыг манай хэв хашмалаар жилийн дотор босголоо. Монгол улс дулааны богино улиралтай тул хэв хашмал ашиглаж бүтээн байгуулалтынхаа хугацааг түргэтгэх нь Монгол улсын эрх ашигт бүрэн нийцэх юм. Сүүлийн үеийн энэ их бүтээн байгуулалтыг хэв хашмалаар л босгож байна. Цөөхөн хүнээр том бүтээн байгуулалт хийхийн тулд дэвшилттэй технологийг ашиглах хэрэгтэй байна.

    БАЙГАЛЬД ЭЭЛТЭЙ. Олон удаа ашиглагддаг бүрэн цутгамал хийцийн хэв хашмалын технологи нь хог хаягдал бага үүсгэдэг учир байгаль орчинд ээлтэй технологи юм.

    9. ТҮНШЛЭЛ

    Дельта констракшн, БҮТИ ХХК, Мапроуд ХХК, Роял Нью Кэстл ХХК, SAMSUNG, Эрин интернайшнл, Жигүүр гранд, Хера констракшн, Материал инпекс ХХК, Номин реолтар ХХК, Хасуу цамхаг ХХК, Билэгт Зам ХХК, Апу хангамж ХК, Баганат өргөө зэрэг барилга бүтээн байгуулалтын тэргүүлэгч 50 гаруй компаниудтай тогтмол хамтран ажиллаж байна.

    10. ХОЛБОО БАРИХ

    Гар утас: 94077049, 99999650; 99099760, 99116671;

    Ц-шуудан: info@taco.mn

    http://taco.mn

    http://twitter.com/TacoLLC

    http://facebook.com/TacoLLC

    Үйлдвэрийн хаяг: БГД, 20-р хороо, ТЭЦ 4, 1- 26, 28

    TACO Broshure2013 by The New Media Cteative Studio

  • ​Цэндийн МАЙДАР- Хэл судлаач, орчуулагч, 50-т хүрд англи хэл сурах аргачлал боловсруулсан

    Хэл судлаач, орчуулагч, 50-ТЫН ХҮРД АНГЛИ ХЭЛ СУРАХ АРГАЧЛАЛ, “Монгол TOEFL” гэж нэрлэж болохуйц АСуТ (Англи хэлний суурь дүрмийн тест) шалгалтын системийг боловсруулсан. Системийн шилжилгээ.

    1958 онд Улаанбаатар хотноо төрсөн. Москвагийн олон улсын харилцааны дээд сургуулийг 1982 онд төгссөн.

    МОНЦАМЭ агентлагийн Гадаадад мэдээлэх редакцид сурвалжлагч, МОНЦАМЭ агентлагийн дэргэдэх Улсын гэрэл зургийн газар редактор, Монголын сэтгүүлчдийн холбоонд референт, англи хэл дээр гардаг “Mongol Messenger” сонины ерөнхий редактор, орчуулагч, Улаанбаатар хот дахь НҮБ-ын суурин төлөөлөгчийн газар мэдээллийн ажилтан зэрэг орчуулгын ажил хийж байхдаа хэл судлалруу орж, англи хэлний орчуулгын аргачлалуудыг судлаж эхлэсэн.

    1990 онд улс оронд өрнөсөн их өөрчлөлтийн тухай “Нэн шинэхэн түүх” нэртэй ном бичиж хэвлүүлсэн.

    1991 оноос “Ядуурлаас гарах арга зам” судалгааны төв (сүүлд нь “Жимсчид ногоочдын нийгэмлэг” болж өөрчлөгдсөн)-ийг ажиллуулж улмаар “1993 он – Хүнсний жил” хөтөлбөр, мөн “Ногоон хувьсгал” үндэсний хөтөрбөр (1998 онд)-ийг санаачлан боловсруулж Засгийн газрын хуралдаанаар батлуулж байв. Дээрхи үйл ажиллагааны үр дүнд, гэр хорооллын айл өрхүүд бичил аж ахуй эрхлэх мэдлэг дадлага бага ч болов олж авсан бөгөөд хашаандаа ямар нэгэн хэмжээнд жимс, ногоо тарих өрхийн тоо нэлээдгүй нэмэгдсэн.

    1988 онд сэтгэхүй хөгжүүлэх ардын наадам тоглоомыг сэргээн дэлгэрүүлэх баг бүрдүүлж ажилласнаар эдүгээ Улаанбаатар хотын “Зүүн 4 зам”-ын урд хэсэгт “Оюун ухааны олон улсын тоглоомын музей” байгуулагдаад ажиллаж байна. Монголын анхны авъястан шалгаруулах “Got Talent” маягийн “Гиннесс шоу” тэмцээнийг санаачлан зохион байгуулж 1993 онд Улсын циркид 4 өдрийн турш явуулсан.

    2006- 2015 оны хооронд монгол, англи хэлний харьцуулсан судалгааны ажил хийсний үндсэн дээр “Монгол TOEFL” гэж зүйрлэн нэрлэж болохуйц АСуТ (Англи хэлний суурь дүрмийн тест) шалгалтын системийг боловсруулсан бөгөөд харилцан ярианы 100 сэдэв, 100 хүүхэлдэйн кино бүхий сурах бичгийг мөн бэлтгэн гаргасан.

    БҮТЭЭЛ

    ДҮРМИЙН СУРАХ БИЧИГ:

    2007 он – “Grammar Guide: харьцуулсан өгүүлбэрүүд” (англи, орос, монгол хэлний дүрмийн харьцуулалт)

    2008 он “32-тын учир начир” (англи, монгол хэлний дүрмийн харьцуулалт)

    2010 он “32-тын хүрд”

    2014 он “50-тын хүрд”

    2015 он “50-тын хүрд / Монгол TOEFL”

    ХАРИЛЦАН ЯРИАНЫ СУРАХ БИЧИГ:

    2012 он “Театр English” (1)

    2013 он “Театр English” (2)

    50Т-ЫН ХҮРД АНГЛИ ХЭЛ СУРАХ ШИНЭ АРГАЧЛАЛЫН ТУХАЙ

    2007 оноос “50-тын хүрд” нэртэй сурах бичгээ 6 удаа шинэчлэн хэвлэсэн бөгөөд эдүгээ энэхүү номоор хичээл заахад хүмүүс 10 хоногийн дотор шууд л яриад, бичээд  эхэлж байгаа. Үүний учир шалтгаан нь дараахи зүйлд оршино:
    – Англи хэлний 16 актив, 10 пассив хувилбар нь монголынхтой нийлэхэд нийт 50 болох юм
    – Актив, пассивын бүх хувилбарыг нэгтгээд ердөө 2 хуснэгтэд багтаагаад багцалчихсан
    – Тиймээс, актив пассивын бүх хувилбарыг тус бүрийг нь ганц л том хүснэгтнээс бүгдийг нэг дор харьцуулж үзэх боломж бүрдлээ.
    – Өөрөөр хэлбэл, аль хувилбар алинтай нь адил, эсвэл юугаараа өөр вэ гэдгийг харьцуулан харж нягтлан хэлэлцэж болно.
    – Түүнчлэн, нэг хүснэгтэд 2 хэлний дүрэм мөр зэрэгцэн цугтаа орж байрлав.
    – Үүний үр дүнд, хэрэв монголын 1 өгүүлбэрийг 50 хувиргаж сурах аваас тэдгээрийн англи вариант нь хүснэгтээс шууд бондгос гээд малилзаад л гараад ирнэ.
    – Тиймд, өөрийн сайн мэдэх монгол хэлнийхээ олон хувилбарыг ойлгож авах юм бол английг нааш нь цааш нь чөлөөтэй гэгчийн хөдөлгөдөг болой.
    – Иймийн учир, 5 жилийн турш дунд сургуульд чихдүүлээд, дараа нь ахиад 5 жил дээд сургуульд нухлуулсан хэрнээ 2 өгүүлбэр холбож чадахгүй гэлдэрч явсан нөхдүүд ердөө 10 хоногт дуржигнатал ярьж хөөрөлдөөд эхлэх нь тэр.

    Англи дүрмийн тухай товчхон өгүүлэхүй

    а/   Англи хэлээр өгүүлбэр бүтээхэд НЭР ҮГ, ТЭМДЭГ НЭР нь бараг шахам өөрчлөгдөхгүй.

    б/   Анхаарах цорын ганц зүйл бол – ҮЙЛ ҮГ ба түүний хувиралууд.

    в/   Өөрөөр хэлвэл, үйл үгийг ойлгосон байхад ямар ч өгүүлбэрийг зохион хэлж чадна гэсэн үг.

    г/   Үйл үг нь дотроо Gerand, Participle, Infinitive, Modal ба ЦАГ ялгасан дүрэмтэй.

    д/  Эдгээрээс нэн төвөгтэй нь цагийн олон өөрчлөлтүүд буюу.

    е/  Нийтдээ цаг бол 3 (Past, Present, Future), түүний хэлбэр нь – 3 (Simple, Continuous, Perfect) ба эдгээрийн дундаас Active (Идэвхийт), Passive (Эс идэвхийт) хэвийн 26 хувилбар үүснэ.

    ж/  Энэхүү онлайн хичээлд хамрагдсанаар та 1 өгүүлбэрийг монголоор 54 болгож хувиргах ба англи нэг өгүүлбэрийг ч мөн 54 өөр янзаар хэлж бичиж сурна.

    Эндээс жишээ болгож 31-ийг харна уу

    Идэвхийт хэвийн 25 хувилбар

    Эс идэвхийт хэвийн 25 хувилбар

    https://www.facebook.com/OxfordClub

    https://www.facebook.com/maidar.tsend

    http://creativemongolia.com/OxfordClub

  • Багануур Цахилгаан Механикийн Үйлдвэр BEMP- ийн хүний нөөцийн бодлого, сургалт хөгжлийн хөтөлбөр

    “Багануур Цахилгаан Механикийн Үйлдвэр” ХХК нь эрчим хүчний тоног төхөөрөмжийн зохион бүтээлт, үйлдвэрлэл, тоноглол, угсралтын үйл ажиллагаа эрхэлдэг ба төмөр бэлдцэд тусгай боловсруулалт хийх хүчин чадалтай дэлхийн дэвшилтэт хамгийн сүүлийн үеийн технологи бүхий тоног төхөөрөмжүүд суурилагдсан, механикийн иж бүрэн боловсруулалт хийж угсралтын шугам дамжлагуудаар эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн гаргадаг Монгол улсын эрчимтэй хөгжиж буй орчин үеийн дэвшилтэт үйлдвэрүүдийн нэг юм.

    Үүсэн байгуулагдсанаас хойш 10 жилийн хугацаанд эрчим хүч, барилга, уул уурхай болон бусад салбарын байгууллагууд, хэрэглэгч захиалагчидтай хамтран ажиллаж, 8 ангиллын 300 гаруй нэр төрлийн цахилгаан эрчим хүчний тоног төхөөрөмжүүдийг хэрэглэгч, захиалагч бүрийн хэрэгцээ шаардлагад нийцүүлэн зохион бүтээж үйлдвэрлэн зах зээлд амжилттай нийлүүлээд байна.

    Эрчим хүчний салбарын хөгжил, дэлхийн чиг хандлагад нийцүүлэн  импортыг орлох эцсийн бүтээгдэхүүнийг олон улсын чанар стандартын шалгуур шаардлагын дагуу шинэлэг загвар шийдлээр дотооддоо үйлдвэрлэж, хэрэглэгч захиалагчдынхаа хэрэгцээ шаардлага бүрийг ханган, үнэ цэнэтэй үл хөдлөх хөрөнгийг нь эрсдэлээс хамгаалахаар зохион бүтээгддэгт  манай бүтээгдэхүүний онцлог оршдог.

    Бид ажлынхаа үр дүн, үнэ цэнийг:

    • Хэрэглэгч, захиалагчийн 100% сэтгэл ханамж, бүх төрлийн баталгаа
    • Мэдлэг ур чадвар, тогтвор суурьшил, туршлага хариуцлага бүхий “үнэ цэнэтэй” мэргэшсэн ажиллах хүчний бүрдүүлэлт
    • Экспортын чиг баримжаатай, импортыг орлох, өрсөлдөх чадвар бүхий эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэл буюу “үндэсний баялаг бүтээгч”,
    • Байгаль экологид ээлтэй, эрчим хүчний хэмнэлттэй найдвартай хангамж, аюулгүй байдлыг хангах зорилтыг  хэрэгжүүлэгч
    • Эрчим хүчний болон үйлдвэрлэлийн салбарт инноваци, дэвшилтэт техник, технологи нэвтрүүлэх, үр ашгийг дээшлүүлэх бодлогыг хэрэгжүүлэгч 
    • Цахилгаан эрчим хүчний тоног төхөөрөмжийн үндэсний  үйлдвэрлэлийн хөгжилд олон улсын чанар, стандартын жишигт хүрсэн “монгол стандартыг” тогтоон, эх  орны эдийн засаг, нийгмийн тогтвортой хөгжлийг хангахад оруулж буй хувь нэмэр зэрэг үнэт зүйлүүдээрээ тодорхойлдог.

    https://bemp.mn/

    https://www.facebook.com/%D0%A…

  • Шаравын БУЛГАНТАМИР- Зөвлөх инженер

    ШУТИС-ийн Сантехникийн инженер, төслийн зөвлөх инженер

    • Сантехник, барилга угсралт, инженерийн байгууламж, барилгын сантехникийн зураг төсөв боловсруулах, барилгын зураг, төсвөөс эхлэн угсралт, ашиглалт хүртэлх төслийг удирдаж ажиллах туршлагатай.
    •  Инженерийн байгууламж угсралтын “Н Эй Би” ХХК, “МонИнжБар” компанитай хамтран Дэлхийн банк, Азийн хөгжлийн банк, Япон улсын хөрөнгө оруулалттай “Хөдөө орон нутгийн ундны усыг зөөлрүүлэх төсөл”, Сэлэнгэ аймгийн Хөтөл хотхоны 15км цэвэр усны шугам, Багануур дүүргийн 15км гол шугам шинэчлэх, Дарь-Эхийн 4км цэвэр усны цагираг шугам, Японы “Канто” ХХК-ийн эмнэлэг, усны барилга зэрэг байгууламжуудын сантехникийн шугам угсралт болон барилга угсралтын ажлыг хийж гүйцэтгэсэн.
    • 2021 оноос ҮТУХ-ийн Зөвлөх инженерээр ажиллаж байна.

  • Б.НАРАНБАТ- Удам дамжсан цуурч, өв тээгч, соёл судлаач

    Улаанбаатар /МОНЦАМЭ/. Нэн эрт үүсээд, олон мянган жил нүүдэлч малчдын өвөрмөц, сонин соёлыг тээж байсан цуур хөгжмийн тухай алдарт цуурч Паарайн Наранцогтын ач хүү, Монголын биет бус соёлын өвийг өвлөн тээгч Б.Наранбаттай хөөрөлдлөө. Өвөрмөц содон эгшиглэгээтэй цуур хөгжим урианхай түмний хоймроос уул хаданд “бүгэх” хүртлээ хавчигдаж, нүүдэлчдийн ахуйгаас хэрхэн гээгдсэн нь ийн учиртай аж. 
     
    –Цуур хөгжим ер нь хэдий үеэс үүсч, хэр дэлгэрсэн хөгжим байв?
    – Нүүдэлчдийн байгаль дэлхийтэйгээ холбогддог гэж үздэг цуур хөгжмийн тухай Хүннүгийн үеийн баримтуудад бий. Нэг тодорхой жишээ дурдахад, Хүннүд олзлогдсон Хан улсын элч  “Оройдоо цуур хөгжим хангиналдан, адуу янцгааж, үхэр мөөрөлдөн нойр хүрдэггүй байлаа” гэж бичсэн байдаг. Энэ бол цуур хөгжим ямар их дэлгэрсэн байсны тодорхой баримт юм.
    Ер нь бол урианхай түмний дунд түгээмэл тархацтай, нэг ёсондоо шүтээн хөгжим нь байсан. Урианхай түмэн айл болгон цууртай байв.  Гэвч Соёлын довтолгоон, өөр олон нөхцлөөс болоод, цуурын нэг өвөрмөц соёл нь алга болсон. Айлд ирсэн хүн цуурыг нь заавал үлээх юм уу, дуугаргаад тавьдаг ёстой байсан. Энэ нь үгүй болсон. Бас цуурыг нь ил байлгахгүй болсон тул цуур тоглох соёл  сүүлийн 30 -40 жилийн дотор урианхай түмний дундаас алга болсон.
    Манай өвөө бол Баян-Өлгий аймгийн Буянт сумын цуурч байгаад, 1973 онд Ховд аймгийн Дуут суманд ирсэн, алдарт  цуурч Паарайн Наранцогт гэдэг хүн байсан. Өвөө маань тасрахын нь даваан дээр хамгийн сүүлд, өөрийнхөө үр хүүхэд, ганц хоёр шавьд зааснаар өнөөгийн цуурын шинэ гал голомт ассан. Магад энэ хүн хэнд ч заалгүй насан өөд болсон бол цуур гэдэг хөгжим Монгол Улсад өнөө байхгүй, бүрмөсөн устах байлаа.
    –Цуурыг тоглох нь байтугай, ил байлгаж болохгүй болсон шалтгаан нь юу байв?
    -Монголын төрийн нэг гашуун түүх л дээ. Монголчуудын уламжлалт соёлыг л  үгүй хийх, шашны гэдэг нэрээр нухчин дарах зорилготой Зөвлөлт  коминтерний заавраар бүх соёлоо гээж байсны нэг нь цуур хөгжим. Тэгээд нэгт, төрийн хавчилгад орж нуугдмал болсон. Хоёрт, энэ хөгжмийг тоглож сурахад амар хялбар биш. Хэн болгон оролдоод дуугаргаж чаддаггүй.  Хоёр гурван сар, бүтэн жил оролдоод ч дуугаргаж чадахгүй болохоор хаячихдаг. Тиймээс зөвхөн амь цучил төдий л яваад байсан. Манай өвөө гэхэд л, эсэргүүний хэрэгт холбогдохгүйн тулд хад асганад нуучихаад цагаан сарын үеэр л авчирч тоглодог байсан. 
    –Бүр тэгэж хүчтэй хориглосон гэхээр их сонин хөгжим байх нь. Тэгэхээр бүр нэрээс нь эхлэе. Цууриа гэсэн үгнээс гаралтай гэх нь ч бий?
    -Цуур хөгжмийн анхдагч үндэс нь байгаль дэлхийг аргадах тайтгаруулах. Тухайлбал . Цуурын хамгийн сонгодог  “Эйвэн голын урсгал” гэж аялгуу бий.  Энэ нь уул усны эздийг тайтгаруулах, ган гачиггүй байлгах, байгаль дэлхийг өөрсөддөө эергээр нөлөөлүүлэх хүсэл эрмэлзэлтэй холбогддог.  2016 оны зургадугаар сард “Олон улсын цуурын симпозиум” наадам Улаанбаатар хотод болоход, цуур бол эко хөгжим юм гэж тодорхойлсон. Байгаль дэлхийгээ энд тэндээс нь онгичсоноос, экологийн асуудал дэлхийд нэн тэргүүний асуудал болоод байна шүү дээ. Тэгвэл цуурын анхных нь уг философи санаа нь, байгаль дэлхийгээ хамгаалах, энэ бол амьд юм, үүндээ дасан зохицож,  түүнтэйгээ эн тэнцүү амьдрах ёстой гэсэн утгатай. Тэгэхээр байгаль дэлхийн авиа эгшиглэн гэсэн санааных нь үүднээс цууриа гэдгээс гарвалтай байх тал бий. Цуураас гарч байгаа эгшиг байгаль дэлхийг аргаддаг гэж дээр үеийн урианхайчууд итгэдэг, үздэг байсан.  
    – Бусад үлээвэр хөгжмөөс ямар онцлогтой вэ?
    -Үлээвэр хөгжмийн өвөг хөгжим гэдгийг судлаачид өдгөө нэгэнт тогтоосон. Үлээвэр хөгжим хэдий үед үүссэн байна гээд үзэхэд тэд нарын эцэг нь гэхээр хөгжим. Цуур нь шулуун, дотроо хөндий, гурван нүхтэй хөгжим. Энэ гурван нүх нь дээд, дунд, доод гурван ертөнцийг бэлгэддэг. Тэднийг энх амгалан байлгах, байгаль дэлхийдээ өргөл цацлаа өргөх зорилго санаа агуулдаг.  Дуу авианы хувьд сав шимийн ертөнцийн аялгууг гаргадаг, хамаг амьтны амьдрах орчныг эмх цэгцтэй тэгш байлгах зорилготой энх амгалангийн мөн чанартай хөгжим юм даа. Байгаль дэлхийн долгионд нь таардаг ч юм уу, гурван нүхний долгион их өөр байдаг шиг байгаа юм.
    –Чухам яаж тоглодог талаар нь товч тайлбарлавал?
    -Дуугаргахад хэцүү. Хэвлийн хөндийгөөс зөөлхөн үлээх буюу, хамгийн товчоор хэлэхэд, автобус машины цонх цантчихад хүмүүс амаараа зөөлөн үлээж цан хайлуулж байдаг шүү дээ. Яг тийм зөөлөн амьсгаагаар исгэрээ өнгө гаргана. Үүн дээр “Уу” гэсэн маш урт тасралтгүй эгшиг нэмэхэд, хөөмий шиг цуурилаг, хүнгэнэсэн, байгалийн дуу чимээ гардаг. Тэгээд байгаль дэлхийн усны харгиа боргио, адууны хатираа гишгээ гэх зэргээр ая аялгуу  гаргаж тоглодог.
    –Цуур нь дээр үед урт байсан, өдгөө богиноссон гэх юм. Ер нь хэр өөрчлөгдөн хувьсаж ирсэн хөгжим бэ?
    -Яг тэгэж өрөөсгөл ойлгож болохгүй.  Уламжлалт цуур ямар байсан гэхээр, хүнийхээ биед тааруулж хийдэг байсан. Таны төөгөөр гурван төө, дөрвөн хуруу гэдэг чинь, таны өөрийн уушгины багтаамжид тааруулна гэсэн үг.  Магадгүй өндөр хүн урт л цуур барих боломжтой. 10 хүн 10 өөр хэмжээтэй учир 10 өөр хуур байна. Нэг ёсны Монгол дээл оёдог шиг л өөр өөр байсан.
    – Байгалийн дуу эгшгээс гадна, орчин үеийн ая аялгууг цуураар тоглох боломжтой юу?
    -Орчин цагийн ая аялгууг тоглох чиглэл рүү орж эхэлж байна. Гэхдээ уламжлалт юмаа байнга барьж байхгүй бол,  50, 100 жилийн дараа өөр хөгжим болж хувираад, цуур хөгжмөө алдчих эрсдэлтэй. Зах зээлийн жам ёсоор хөгжихийг үгүйсгэж болохгүй ч анхных нь хэлбэрийг ээдээхгүй, гашилгахгүй байлгах хэрэгтэй гэж боддог.
    – Ер нь энэ хөгжмийн чадамж нь ямар байдаг юм. Үнэхээр орчин үеийн сонгодог аязуудыг эгшиглүүлж болох юм уу?
    -Харьцангуй материал дутах юм бий.  Гэхдээ бусад хөгжмийн хүрэхгүй чадамж байдаг. Жишээлбэл, Ган ганчиг нүүрлэхэд цуураар ёслол үйлдчихэд тэр газарт нь зундаа сайхан зун болж байсан байдаг. Манай өвөөгийн хийж байсан ёслолуудын тухай нутгийн эрдэмтэд батлаад биччихсэн байгаа. Түүнийг бусад хөгжмөөр хийж чадахгүй шүү дээ. Манай морин хуур байна. Хөдөөний морин хуурч нөхөр ингийг уйлуулж чаддаг. Харин мэргэжлийн том газрын нөхөд очоод морин хуур тоглоод ингийг уйлуулж, ботгыг нь авахуулж чадахгүй байх жишээтэй. Тэгэхээр энэ хоёр бол, нэг нь сэтгэл зүрхнийх, нөгөө нь мэргэжлийн түвшний ялгаа байна.
    -Та өөрөө цуураар ямар ямар аялгуу тоглох дуртай вэ?
    -“Эйвэн голын урсгал”, “Алтайн магтаал”. Их багтаамжтай гоё аялгуунууд юм. 
    –Тэгэхээр цуур хөгжим тайзны гэхээсээ илүү зан үйлдээ “амьд” хөгжим юм байна шүү дээ ? 
    -Цуур хөгжим бол нэгд, ая аялгуу нь монголчуудын зохиол, хоёрт, хийх урлах арга технологитой, тэгээд ая аялгууг нь  дагасан домогтой байдаг. “Балчиг хээр морины явдал” гэхэд л нэг архичин хүн байгаад морио алдаж, мориныхоо тийм сайхан явдал гишгээг цуурын аялгуунд оруулсан гэх домог байх жишээний. Тэгээд зан үйлтэй. Тухайлбал, овоо тахих, хүүхэд гардаггүй айлыг засах, цуур хөгжмөөр  мэргэлэх гэх мэт. Одоо судалгаа хийгээд явж байхад, нэгэнтээ 30-40 жил ханилсан улсын амьдрал 30-40 жилийн өмнө хэлсэн цуурчийн үг хоёр зөрөхгүй биелж байна гээд ярихыг сонсоход бас их урамтай л байдаг.  Үүнийг манай өвөө П.Наранцогт хийдэг байсан байна.
    –Ямар сонин юм, энэ соёлыг нь нь та уламжилж чадсан уу?
    -Цаг нь болохоор хийдэг болох байх даа. Цуурын ахуй ертөнц дэх соёлыг аав маань бага сага хийж л байна. Зуд болоод байгаа газрыг зудгүй болгох арга байж, мал нь хорогдоод  хэцүүхэн болоод ирэхэд  малын хишгээ дууддаг аялгуу тоглож засдаг байж.  Үүнийг хийдэг хүн нэлээд арвин байсан байна. 
    –Үүнээс нь л шашны зан үйлтэй адилтган, буруутгах шалтаг болсон юм байна шүү дээ?
    -Монголын уламжлалт юмыг устгах, үүнтэй байвал Монгол гэдгээрээ үлдчих гээд байсан тул  аль болох өөрчилж, үгүй хийх гэж хүчилж байсан байхгүй юу.
    Уг нь бол  цуур шарын шашингүй байх үеийн хөгжим. Шарын шашингүй байх үед монголчууд тууль хайлах, цуур тоглуулахад тэр айл тэр жилдээ орлого арвин, гарз хохиролгүй гэж үздэг. Одоо ч энэ ёсыг  урианхайчууд хийлгэж л байна. Бас урианхайчууд цагаан сарын шинийн нэгэнд тооноороо гурван сум харвуулдаг. Ингэвэл, тэр жилдээ гай барцадгүй хэмээлцдэг. Ийм соёлууд нь хомсдож байгаа учир элдэв бусан юм болж байна гэж урианхайчууд үздэг. Ийм соёлууд нь байсан учир монголчууд өөрийн өвөрмөц дархлаатай байсан.
    –Тэгэхээр хүүхэдгүй айлыг цуураар засаж байсан баримтуудаас хуваалцаж болох уу?
    -Дуудлагууд гэж байна. Хос нийлж суугаад хүүхэд гаргахгүй удлаа шүү дээ. Цуурч “Үрийн дуудлага” гэдгийг дуудаж өгдөг. Ховд аймгийн Дуут суманд ингэж хүүхэдтэй болсон нэлээд олон айл байна. Би цагаан сарын өмнө очиж судалгаа хийж яваад ирлээ. Мөнхтөр гээд найз маань байдаг юм. Ээжтэй нь уулзаад ярьж байх нь ээ, тэднийд манай өвөө цуураар мэргэлээд, гурван ширхэг чулуу хадгалуулсан гэнэ. 33 жил хадгалсан гээд үзүүлсэн. Тэр нь гурван хүүхдийг нь тогтоож өгсөн гэж хуучилж байна. Их олон хүүхдээ алдаад байсан юм байна л даа.
    Тэгэхээр тайзан дээр ая аялгууг нь гаргавч энэ зан үйлээс нь салгавал цуур гэдэг мөн чанараа алдчихна.  Мэргэлэхийн тухайд, Монголын алдарт морин хуурч Г.Жамьян гуай хуураар бас мэргэлдэг байсан гэдэг. Хөгжим судлаач доктор профессор  Ж.Энэбиш,  манай өвөөг цуураар мэргэлдэг хөгжимч байна гэж “Онгодыг өдөөж халгаа”  гэдэг номдоо бичсэн байдаг.
    –Цуурыг морины сүүлэнд хадгалдаг байсан нь үнэн үү?
    -Монголчууд цуурыг мориныхоо сүүлэнд хийж авч явдаг байжээ. Яагаад гэвэл монгол морь сүүлээ огт дарж хэвтдэггүй тул цуурыг сүүлэнд нь хийчихэд  огт хагарч хэмхэлдэггүй аваад явчихдаг байж л дээ.
    –Малд хэцүү байхгүй юу?
    -Ямар хэцүү байдаг юм. Цуур чинь 200-300 гр, нэг стаканаас хөнгөн юм чинь.
    -Ер цуурыг яаж хийдэг юм. Хийх арга технологи нь хэрхэн уламжлагдаж байна?
    -Өвөө маань хийх арга, технологийг нь бидэнд заасан. Өвөөгийн хийсэн цууруудыг дууриалгаж зарим хөгжмийн үйлдвэрүүд хийдэг болж байна. Үзэмж, материалын хувьд сайн байна. Харин цуур үлээдэг хүмүүс хийхгүй байгаа учир, хөг эгшиглээний хувьд бага зэрэг доголдол яалт ч үгүй гардаг. Явцын дунд туршлагажаад гайгүй болчих байх.
    –Ямар модоор урлах уу?
    -Ихэвчлэн хар модоор хийнэ. Дуу сайтай болдог. Уг нь бол залаат балчиргана, гишүүнэ гэсэн ургамлын ишээр хийдэг. Намар хонь хариулж байгаа хүүхэд хэчнээн ч балчирганын ишээр хэдэн ч цуур өдөрт хийж тоглож болно гэсэн үг. Би бас гишүүнэ цууртай. Нэг сайн хийгээд авчихаад сайхан эдлээд явбал 10 жил элээчихдэг юм билээ. Түүнээс биш чангахан нясалчихад хагарчихдаг хэврэг л дээ. Гэхдээ сайхан ая эгшигтэй. Энэ чанараараа цуурыг монголчууд аян дайнд авч явдаг,  тодорхой уриа дуудлага хийдэг, цуурын аялгуугаар бие биедээ дохио өгдөг байсан байгаа юм. Хүннүгийн үед 18 ая аялгуу нэмэж цэргийн хөгжим болгов гэж бичсэн байдаг.
    -Манайхаас өөр оронд цуур байна уу?
    -Монголчуудын аян дайны явцад дэлхийн олон газар очсон. Монгол хүний очсон газар монгол соёл дагаж явдаг учир тарж, өдгөө Тувачууд, Шинжааны урианхайчуудад байна, хажуу зэргэлдээ нь олон зуун жил хамт байсан казахууд сураад  авсан байх жишээний. Нэгэн үе ховордсон болохоос харьцангуй тархацтай байж л дээ.
    Нэг соёлыг устгахад нэг үеийн юмуу хоёр үеийн хүнээс нь холдуулахад болдог байна л даа. Нэг гэрээр ярихад, аав, ээж, хүүхдийнх соёлыг нь  дарахад тэр улсын нөгөө соёл дараагийн 40 -50 дахь жилээс мартагддаг нь ажиглагдаж байна.
    –Гадаад оронд ер нь тоглож байв уу?
    -Юнескод бүртгэгдсэн болохоор гадагшаа дотогшоо мэр сэр явсан.
    -Өнөөгийн нөхцөлд хийж байгаа зүйлээсээ  цалинжихгүй бол түүнийг хөгжүүлэн, уламжлуулах гээд зүтгэх хэцүү байх л даа. Энэ хөгжмийг хөөгөөд явахад амь зуулгад нэмэр болох боломж байх уу?
    -Яг хошуучилж яваа хүний хувьд, би арай илүү байж магадгүй юм. Цуураа өөрөө хийж, хүмүүсийг сургадаг цуурын талаар хүмүүстэй нийлж бага зэрэг юм бичдэг.  Түүнээс биш  бусад цуурчдад хаалга бас л хаалттай байгаа.
    Соёлын өвийг өндөр түвшинд өвлөн уламжлагч гэж байдаг юм. Монгол Улсад ийм 100 хүн байдаг. Тэдний дунд, цуур хөгжмөөр хоёр хүн байдаг нь манай аав Буяндэлгэр, нэг нь би юм.  Тэдгээр 100 хүнээс жил бүхэн хасагдсаар, одоогоор 60 -70-аад хүн л байна. Манай улсад уламжлалт соёлынхоо өвлөн уламжлагчдыг анхаардаггүй. Манайд хамгийн ойр, мөнхийн хөрш,  Хятадад гэхэд , цуурын өв тээгч аймгийн хэмжээний, улсын хэмжээний дэс байна. Манай Ховд аймгийн дэсийн хүн мөнгөн дүнгээр бол 6000 юань, монгол мөнгөөр ойролцоогоор 2500 000 төгрөгөөр урамшуулдаг тул тэр хүмүүс соёлын өвөө цааш нь өвлүүлээд уламжлуулаад явах бололцоо их. Манай улсад сайдын тушаалаар 2012-2013 онд жилд 180 000 төгрөг өгсөн. Сүүлийн жил нь  өгч чадалгүй дууссан.  Монгол Улсад маань гавьяатууд маш олон байдаг. Харин соёлын өвийг тээгч маш цөөн хүнээ анхаардаггүй. Монгол соёлтойгоо байж л бид дэлхийн хүмүүсээс ялгарна.
    –Сард хэдэн сая төгрөгийн тэтгэмжтэй тамирчид манайд цөөнгүй болж байна. Харин Соёлын өв тээгчдээ тоохгүй байгаа нь үнэн шүү?  
    -Зарим үед улсаасаа ичих үе гардаг. Яагаад гэхээр, соёлын өв тээгч гээд өндөр нэр хэргэмтэй гадна дотнын улстай заримдаа бид уулздаг. Тэгэхэд бидэнтэй адил цол хэргэмтэй гадаадын хүмүүс санхүүгийн хувьд харьцангуй чадамжтай байдаг. Би соёлын өв тээгч хүмүүсийн өмнөөс үүнийг хэлж байгаа юм шүү. Соёлын өв тээгч гэдэг хүний үнэлэмж нийгэмд алга. Монгол улсын соёлыг тээгч нь “нэг тиймэрхүү л юм” байдаг гэвэл, их гутамшигтай. Соёлын өв тээгч доромжлогдоно гэдэг бол Монгол Улсыг л доромжилж байгаа хэрэг.
    –Цуураа өөрөө хийдэг гэсэн. Хөгжим худалдаж авая, ямар үнэтэй байх вэ?
    -Одоогоор их л хямд байгаа шүү дээ, 50 000 төгрөг. Гэхдээ зарим хүмүүс үнэтэй байна л гэдэг юм.. Гадаадад бол харьцангуй үнэтэй байдаг л даа. Энэ хөгжмийг түгээх зорилгоор ханшийг хямд барих бодлого барьдаг.
    –Хэчнээн шавьтай вэ, ямар хугацаанд аль хэмжээнд сургав?
    -80 гаруй шавьтай. Сурахад их удаан, нас ахих тусам сайжраад байдаг хөгжим. Энэ тэндэхийн төсөл хөтөлбөрөөр, би бүх сургалтаа үнэ төлбөргүй явуулсан. Сургалтын хугацаа хоёр сар учраас дунд шатанд л сургасан. Тогтоож хоногшуулахын тулд өдөрт дөрвөн цаг үлээлгэж, “тамалж” сургадаг. Бусад хөгжим гар хуруу хүрэхэд л дуугардаг бол цуур  хэчнээн чанга үлээгээд  ч дуугардаггүй.  Аль болох эвлэж аргадаж, хэдий зөөлөн үлээнэ төдий чинээ сайхан чанга дуугарна. Хэдий  чанга хүчлэнэ, төдий чинээ муухай дуугарна, бүр дуугарахаа байдаг. Шавь нартаа би,  та нар хэдий сайхан энэрэнгүй зөөлөн тайван болж байна тэр хэмжээгээр дуу авиа чинь гоё,  чанга болно шүү захидаг.  
    –Цуур хөгжмийн ая аялгууны урын сан ямархуу байна, шинээр зохиож болох уу?
    -Сурсан хүн аялгуу зохиож болно оо. Энэ хөгжим 2000 гаруй түүхийг агуулаад  хөгжөөд ирсэн гэхээр жилд нэг аялгуу зохиогдсон гэвэл дор хаяж 2000 аялгуу байх ёстой байгаа биз дээ.  Өдгөө бидэнд судлагдсанаар 40-өөд аялгуу л  байна шүү дээ. 40-өөд аялгуунд өвөөгийн өөрийнх нь зохиосон нэлээд хэдэн аялгуу байдаг. Тэгэхээр энэ хөгжим ямар аймшигтайгаар устах дөхсөн нь ойлгогдож байгаа биз дээ.
    –Хөгжмөөр мэргэлнэ гэхээр үнэхээр сонин. Өвөөгийнхөө хийдэг байсан зан үйлүүдийг та өөрөө оролдож үзсэн л байх гэж санагдаад байна?
    -Өвгөдийн юмыг гээхгүй, сэргээх хэрэгтэй гэдэг санаагаар би бага зэрэг хийж оролдож байсан л даа. Үр шим өгч байсан нь ямар юм бүү мэд. Манай аав Буяндэлгэр хөгжмөөр мэргэлдэг. Ер нь бол урианхайчууд дотор 41 чулууны мэргэ байдаг. Энэ чулуун мэргэ, цуур хоёр яалт ч үгүй холбоотой. Хүний хувийн чанартай юмыг 41 чулуугаараа мэргэлж, зөвлөгөө өгдөг байжээ. Би өвөөгийнхөө 41 чулуу тасалсан нэг жишээг ярия.  Ховд аймгийн Мөнххайрхан сумын нутагт  нэг айлын тэмээ алга болоод адуугаа салбартал хоёр сар хайж гэнэ. Салбартал гэдэг бол тэр малыг эцтэл гэсэн үг л дээ. Тэгээд чулуу таслаад өгөөч гэж өвөө дээр ирэхэд, өвөө маань “Та нар битгий хай, энэ тэмээ чинь гарзандаа гарсан байна” гэж гэнэ.  Гарзандаа гарсан гэдэг үхлээ гэсэн үг шүү дээ. Нөгөө хүмүүс хайгуулаа больж. Нэг сар орчмын дараа нь нөгөө тэмээ нь гадаа нь хүрээд ирсэн гэж байгаа. Энэ өвөө чулуу тасалж мэддэггүй юм байна шүү дээ гэж ярилцан, цай уучихаад гараад ирсэн, тэр тэмээ нь гэрийнхээ гадаа үнсэндээ хөрвөөгөөд үхчихсэн байсан гэнэ. Хайхгүй учир нь энэ байж гэж тэр айлынхан нь ярьж байсан гэдэг. 
    Чулуугаар мэргэлэхдээ, тэр хүнийг  гартаа нэг юм атгаж ир, би таавал амьдрал ахуйг чинь үзэж өгнө, таахгүй бол өнөөдөр миний мэрэг таарахгүй нь дараа үзэж өгөе гэдэг байсан байна. Харин цуураар айлын ахуй, урт удаан хугацааны юмыг үздэг байсан. Хөгжмийнхөө хэмнэлээс шалтгаалаад ямар явах, юун дээр анхаарахыг нь мэдэж мэргэлчихээд, тоглох ая аялгуугаараа засч, анхаарч явах зүйлийг нь хэлээд өгчихдөг байсан байна. 
    –Үнэхээр сонин соёл байж шүү. Энэ том соёлыг гэрээсээ хэдүүлээ өвлөв?
    -Ам бүл тавуулаа. Тавуулаа чадах чадахаараа үлээдэг. Хамгийн гайгүй нь аав маань, манай дүү Б.Загджав, тэгээд би гэх юм уу даа. Өвөөгийн бусад ач зээ, дүү нар маань бүгд л өөр өөрийнхөөрөө дуу гаргаж тоглож л байдаг. Дуу гаргахгүй хүн цөөн. Ер нь бол, манайхан найман үеэрээ цуур хөгжим өвөлж ирсэн удамтай. Би бол,  цуур хөгжмийг тав зургаан настай байхдаа өвөө болон ааваасаа сурч эхэлсэн. Харин СУИС-д оюутан байхдаа цуур гэдэг бол Монголын их том соёлын өв гэдгийг ойлгож, түүнээс хойш цуурын олон төрлийн ажилд өөрийнхөө чадахаар зүтгэж явна. 
    –Цуур хөгжмөөр одоо хэчнээн хүн тоглож байна?
    -Би 2006 оноос “Хүннү цуурчдын холбоо” гэж ТББ байгуулаад Баян –Өлгий, Ховд, Улаанбаатар, Эрдэнэтэд  шавь сургалт явуулсан. Үүний үр дүнд 70-80-аад  хүн гарч ирсэн. Одоо бол ерөнхийдөө, цуур дуугаргадаг, оролддог хүн 100 орчим болчихоод байна. Хөгжим бүжгийн сургууль дээр Г.Нямжанцан,  СУИС-д  Н.Санжаадорж гэдэг залуу мэргэжлийн хөгжмийн сургалтад оруулахаар анхан шатны сургалтууд явуулж байна. Үүний хүчинд, чанарын хувьд сайн гэж хэлэхгүй ч, сурах эрмэлзэлтэй хүний тоо өсч байгаа. Энэ бол 2009 онд цуур хөгжим ЮНЕСКО-гийн биет бус соёлын өвд бүртгүүлж, 2014 онд Монгол Улсын Засгийн газраас “Монгол цуур” үндэсний хөтөлбөр баталсантай холбоотойгоор, хүмүүс үүнийг хүндэтгэх хүсэл эрмэлзэлтэй болж байгаа.
    –Хамгийн сүүлийн асуулт, Эмэгтэй хүн цуур тоглож болох уу?
    -Миний шавь нар ихэнх нь  эмэгтэй. Урианхайчууд дотор, эмэгтэй хүн цуур тоглодогүй, эмэгтэй хүн тууль хайлдаггүй гэсэн яриа байдаг. Гэхдээ эрт үедээ байсан ч сүүл рүүгээ шашны нөлөө ороод эмэгтэйчүүдийг энэ соёлоос хорьж эхэлсэн байдаг. Манай авга эгч  П.Өлзий гэж цуур тоглодог хүн байсан.

     

    Facebook хаяг: https://www.facebook.com/naran…

    Ярилцсан:Б.Хандмаа

    Эх сурвалж: khandmaa@montsame.gov.mn  2018-04-10 13:33:41  https://montsame.mn/mn/read/86…

  • Жамсранжавын БЭГЗСҮРЭН- Өв соёл түгээгч, нүүдлийн соёл иргэншлийн аялал жуулчлал

    Мэдээллийн технологийн мэргэжилтэй. Энэ чиглэлээрээ Хотын төв номын санд ажиллаж байсан. Сүүлийн 10 гаруй жилд Кочсорфинг- Айлчин системд нэгдэж дэлхийн 800 гаруй аялагчыг Гэртээ зочилсон. Хоост Айл, Mongolia Frend, Creative Mongolia, Creative Gallery зэрэг төслийг санаачлан хамтран ажиллаж байна. Үндэсний тоглоом наадхай, монголчуудын байгальд ээлтэй амьдралын ухааныг сонирхон судладаг.  Дэлхийн 10 гаруй орноор аялласан, аялагч, блогч, нийтлэгч. Одоогоор Creative Camp- ийн зохион байгуулагч, Хөтөлбөрийн удирдагчаар хамтран ажиллаж байна.

    Байгальд ээлтэй, минимал амьдралын хэв маягийг түгээн дэлгэрүүлэх болон Монголын бүтээлч хүмүүсийг дэмжих үйл ажиллагаанд үнэт хувь нэмрээ оруулсан нийгмийн зүтгэлтэн, Монгол өв соёлоо дэлхийд таниулагч, аялагч, нийтлэлч, блогч. #БүтээлчАйл төслийг санаачлагч.
    Англи, орос хэлтэй.

    1976 онд төрсөн. 1994- 1998 онд Монгол Улсын Их Сургууль Програм хангамжийн инженерийн бакалавр дүүргэсэн. 1998- 2012 онд Улаанбаатар хотын нийтийн номын санд МТ-ийн инженер, менежерээр ажилласан. Монголын номын сангуудад мэдээллийн технологийн ололтыг нэвтрүүлэх, болон номын санг Хүний хөгжлийн орчин, бүтээлч хүмүүсийн эко орчин болгох чиглэлд анхаарал хандуулж, зөвлөж ажилладаг. Дэлхийн 10 гаруй улсын номын сангаар аяласан.

    2008 оноос www.couchsurfing.com; www.airbnb.com зэрэг олон төрлийн дэлхийн айлчин системд нэгдэж, өнгөрсөн хугацаанд 1,000 гаруй жуулчдыг гэртээ айлчлуулж, Монгол улсынхаа ахуй соёл, ёс заншил, тоглоом наадгайг танилцуулсан.

    2017 онд TEDxUlaanbaatar-т “Дэлхийн гийчид Монгол гэрт” илтгэлээ толилуулсан.
    2019.9 сард “Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд иргэдийн оролцоо” чуулганд #ХоостАйл сэдэвт илтгэлээ толилуулсан. Хэнтий аймаг, Норовлин, Гал шар сум

    2017 оноос  https://www.facebook.com/mongoliafriend/ хуудсаа нээж, Монголын талаарх дэлхийн жуулчдын сэтгэгдэлийг бүтээж эхлэсэн.

    Яруу сэтгэгч сонин, Номын сан мэдээлэл технологийн холбоо, Creative Mongolia-г хамтран үүсгэн байгуулалцсан.

    https://www.facebook.com/ButeelchAil

    https://beesoy.blogspot.com/

    https://www.facebook.com/jbegzsuren

  • Дашбалжирын Цэрэнбат- сийлбэрч

    Улс эх орныхоо нэрийг дэлхийн түвшинд өргөж яваа сийлбэрч Дашбалжирын Цэрэнбатын уран бүтээлээс хүргэж байна. Түүний удирдсан баг бүрэлдэхүүний урласан бүтээлүүд дэлхий олон улсын фестивальд олонтоо уралдаж, дэлхийн сийлбэр сонирхогч олны мэлмийг баясгаж Монголын сийлбэр урлаачдын чадвар чансааг дэлхийд эрэмбэлж чадсан уран бүтээлчид гэж үздэг билээ.Тэдгээр уран бүтээлүүдийн ерөнхий сэдвийн хүрээг авч үзвэл Монгол ахуй амьдралын хэв маяг, үлгэр домгийн сэдэв зонхилох боловч монгол уран бүтээлчдийн дахин давтагдашгүй, уран сэтгэмжийн баялаг өгүүлэмжийг гаргасан нь урлаг сонирхогчид тэр тусмаа дэлхийн сийлбэрийн урлагийн тавцанд өөрсдийн байр сууриа нэгэнт олсон уран бүтээлчид юм..

    Тэрээр 1982 онд Завхан аймгийн Яруу суманд төрсөн.

    1989-2000 онд Архангай аймгийн Батцэнгэл сумын 10 жилийн сургууль2000-2004 онд ДУДэСургуулийг зураач, сийлбэрч мэргэжилээр2002 онд шилдэг оюутан2004 онд Урандал компанид Сийлбэрч дизайнер, Чөлөөт уран бүтээлч2005 онд Тататунга компанид Сийлбэрч дизайнер, Чөлөөт уран бүтээлч2006-2011онд ДУДэСургуульд Уран сийлбэрийн багш2012 оноос Чөлөөт уран бүтээлч2013 оноос МӨНГӨН ЦОЙ ХХК-ны захирал Бүтээл2003 онд ХАВАР үзэсгэлэнд “Домог” бүтээл2004 онд ХАВАР үзэсгэлэнд “Бодол” бүтээл2004 онд ОЮУТАН ЦАГИЙН ДУРСАМЖ бие даасан үзэсгэлэн2004 онд МОНГОЛЗУРАГ нийгэмлэгийн үзэсгэлэнд “Бага хатан” бүтээл2004 онд УЛААНБААТАР үзэсгэлэнд “Эрхэмсэг” бүтээл2005 онд ХАВАР үзэсгэлэнд “Эв эе” бүтээл2007 онд ОРОН ЗАЙ үзэсгэлэнд “Талын аялгуу” бүтээл2007 онд АМЬТАН ЗУРАХ УРЛАГ ном хэвлүүлсэн2008 онд АЛТАН БИЙР үзэсгэлэнд “Буяны садан” бүтээл2008 онд ОРОН ЗАЙ үзэсгэлэнд “Оршихуу эс Оршихуу” бүтээл2008 онд ТӨГСГӨЛГҮЙ ЭХЛЭЛ үзэсгэлэн “Мидотазавр” бүтээл2009 онд ОРОНЗАЙ үзэсгэлэнд “Их нүүдэл” бүтээл2009 онд МОНГОЛИЙН САЙХАН ОРОН үзэсгэлэнд “Их нүүдэл” бүтээл2009 онд ОНЫ ШИЛДЭГ БҮТЭЭЛ үзэсгэлэнд “Их нүүдэл” бүтээл2010 онд ХАВАР үзэсгэлэнд “Өглөө” бүтээл2010 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “Байгалийн дуу” “Далд амьдрал”бүтээл2012 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “Бодолын морь” “Эмзэг”зэрэг бүтээл2012 онд ХАР ЗУРАГ ном редакторлосон2012 онд Дархан уул аймгийн Орхон сумын “Ёслол хүндэтгэлийн хаалга”2013онд Сийлбэрчдийн хамтарсан үзэсгэлэнд “Тэнгэрийн тамгатан бүтээл2014онд Оны шилдэг бүтээлийн үзэсгэлэнд “Тэнгэрийн тамгатан” бүтээл2013-2014 онд “HOLYWOOD MONGOLD” ажил2013-2014онд “ОЮУХАЙ” Утга зохиол яруу найрагийн цом бүтээсэн2014 онд “ Хөвсгөл хөх сувд 2014” мөсний баярт “Алунгоо” бүтээл2014 онд ОХУ Ангарск хот “Лукаморье “ Нарны хатан” бүтээлээр2015 онд Монголын сийлбэрчидийн нэгдсэн үзэсгэлэнд “Хийморь” бүтээл2015 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Гарал үүсэл” бүтээл2015 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Эх ” бүтээл2015 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Түүхийн урсгал” бүтээл2016 онд “ Хөвсгөл хөх сувд 2016” мөсний баярт “ Кадр” бүтээл2017 онд “ Хөвсгөл хөх сувд 2017” мөсний баярт “ Далай ээжийн аялгуу” бүтээл2017 онд Монголын сийлбэрчидийн нэгдсэн үзэсгэлэнд “Хийморь” бүтээл2018 онд ОХУ Ангарск хот “Лукаморье “ Нөхөрлөл” бүтээл2018 онд Төв аймаг Бор нуур сум “ Соёмбот цамхаг” 2018 онд Нийслэлийн мөсөн хотхон2019 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Бидэнд туслаач” бүтээл2019 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Хурд тоглоом биш” бүтээл2019 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Сэтгэлийн аялгуу” бүтээл2019 онд ОХУ Ангарск хот “Лукаморье “ Сэргэлэн өвгөн” бүтээл2019 онд ОХУ Томск хот “Хавар” бүтээл2019 онд САХА улс Якут хот “Эрхий мэргэн” бүтээл2019 онд САХА улс Якут хот “Бух ба чоно” бүтээл2020 онд Чангчун ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ ХОС ЭГШИГ” бүтээл2020 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Сарны хатан” бүтээл2020 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Нутагийн үнэр ” бүтээл2020 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Ирээдүйн тусгал ” бүтээл2020 онд ОХУ Иркутск хот “Бага хатан” бүтээлУран бүтээлийн амжилт 2002 онд “Шилдэг оюутан”2005 онд СБД-н хэмжээний үзэсгэлэнгийн “Шилдгийн шилдэг”2008 онд Нийслэлийн засаг даргын эвээл дор зохиосон үзэсгэлэнд “Шилдгийн шилдэг”2009 онд СБД-н хэмжээний үзэсгэлэнгийн “Шилдгийн шилдэг”2010 онд Дүүргүүдийн хамтаран зохиосон үзэсгэлэнд “I байр” 2010 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Шилдэг бүтээлч” болон“Тусгай байр”2012 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “Тусгай байр” болон “III байр”2014 онд “ Хөвсгөл хөх сувд 2014” мөсний баярт “Алунгоо” бүтээлээр “I байр”2014 онд ОХУ Ангарск хот “Лукаморье “ Нарны хатан” бүтээлээр “II байр”2015 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Гарал үүсэл” бүтээлээр “Шилдэг ур чадварын шагнал”2015 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Эх ” бүтээлээр “I байр”2015 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Түүхийн урсгал” бүтээлээр “Шилдэг ур чадварын шагнал”2016 онд “ Хөвсгөл хөх сувд 2016” мөсний баярт “ Кадр” бүтээлээр“III байр”2017 онд “ Хөвсгөл хөх сувд 2017” мөсний баярт “ Далай ээжийн аялгуу” бүтээлээр “I байр”2018 онд ОХУ Ангарск хот “Лукаморье “ Нөхөрлөл” бүтээлээр “I байр”2019 онд Харбин хотн олон улсын тэмцээнд “ Бидэнд туслаач” бүтээлээр “II байр”2019 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Хурд тоглоом биш” бүтээлээр “II байр”2019 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Сэтгэлийн аялгуу” бүтээлээр “I байр”2019 онд ОХУ Ангарск хот “Лукаморье “ Сэргэлэн өвгөн” бүтээлээр “III байр”2019 онд ОХУ Томск хот “Хавар” бүтээлээр “IV байр”2019 онд САХА улс Якут хот “Эрхий мэргэн” бүтээлээр “I байр”2019 онд САХА улс Якут хот “Бух ба чоно” бүтээлээр “III байр”2020 онд Чангчун ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ ХОС ЭГШИГ” бүтээлээр “III байр” 2020 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Сарны хатан” бүтээлээр“III байр”2020 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Нутагийн үнэр ” бүтээлээр “III байр” 2020 онд ХАРБИН ХОТНОО олон улсын тэмцээнд “ Ирээдүйн тусгал ” бүтээлээр “III байр”2020 онд ОХУ Иркутск хот “Бага хатан” бүтээлээр “I байр”зэрэг олон бүтээлүүдийг нь дэлхий үнэлэн амжилтыг ерөөсөн билээ.

  • Дуу дуулах нь биеийн эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг талаар: ХҮН ХОРВООД ДУУЛЖ АМЬДРАХ ГЭЖ ИРСЭН

    Хүн дуутай хууртай, хөг аялгуутай байснаар, өөрийгөө хөглөж, өөрийгөө хөгжүүлэхийн үндэс болох юм. Дуу дуулддаггүй хахир хатуу хүний зүрх сэтгэл ямар байх вэ? Бүүвэйн дуу дуулж мэддэггүй эхээс ямар хүүхэд төрөх вэ?

    Дуу дуулах нь биеийн эрүүл мэндэд хэрхэн нөлөөлдөг талаар:

    *Дуулах нь хүний биенд “тохирсон зөв“ хэлбэлзлийг үүсгэж өгснөөр амьдрах хүч тэнхээг нэмэгдүүлдэг.

    *Дуулахад хүний тархинд тусгай бодисууд нийлэгжснээр бие сэтгэл тайвширч жаргалыг мэдэрдэг.

    * Дуулах нь улаан хоолойн цусны эргэлтийг сайжруулснаар хоолойн хөвч, бамбай болон бусад хүзүү хоолойнд байрлах лимфийн зангилаануудад үйлчилж, тэр орчмын дархлааг дэмжиж сайжруулдаг.

    * Дуулахад цусны эргэлт сайжрах нь тархины үйл ажиллагааг хурцалж өгдөг: тархи илүү эрчимтэй ажилладаг төдийгүй ой санамж сайжирч мэдээллийг амархан хүлээн авдаг.

    * Дуулах нь амьсгалын дасгал болдог төдийгүй уушигны өвчлөлийг эдгээж цээжний хөгжлийг дэмжиж зөв амьсгалыг дэмжсэнээр уушигны хурц өвчлөлөөс сэргийлдэг.

    * Тогтмол дуулснаар хүний биеийн дархлаа болох иммуноглобулин болон гидрокортизоны хэмжээ ихэсдэг байна.

    * Ээрч түгдрэхийг дуугаар эмчлэх арга боловсрогдсон байдаг буюу ярианы дикц сайжирдаг.

    * Дуулах нь илүүдэл жинтэй тэмцэхэд хэрэглэдэг: илүүдэл жинтэй тарган хүмүүс өлсөх мэдрэмжээ хоол идэж бус хоёр гурван дуу дуулаад дарж болдог байна.

    Дуулах нь толгойн хавьцаа цусны эргэлтийг сайжруулснаар биеийг ерөнхийд нь залуужуулж арьсны өвчлөлийг бууруулдаг.

    Иймд мэргэжилтнүүд өдөрт доор хаяж 5 минут дуулах, дуулах дасгалыг биеийн дасгалтай адилтган үздэг байна.

  • Хуримын ерөөл, хуримын дэг, хурим найр гэж юу вэ, хуримлан найрлах ёс уламжлал

    ХУРИМ НАЙР ГЭЖ ЮУ ВЭ, ХУРИМЛАН НАЙРЛАХ ЁС УЛАМЖЛАЛ

    Хурим найр гэдэг нь аливаа зан үйл, их үйл хэргийг бүтээсэний ар дээр тухайн бүтээсэн үйл хэргийнхээ үр шим, хишигийг тосон хуран чуулж, хуримлан цэнгэж, сөн нийлэн сангаа хураан дүүргэж байгаа үйл бөгөөд тухайн үйл хэргийг бүрэн дүүрэн болгож байгаа салшгүй нэг хэсэг нь юм.

    Хуран чуулан их үйлийг бүтээсэн тул хур- им, най тухайг үүсгэн цэнгэж байгаа тул най- ир болж байгаа хурим найр гэнэ. Хурим найрын гол чухал нь их үйлийг бүтээсэн, ерөөл учралыг бий болгосон анд нөхөд, ахан дүүс, ахас, ихэс, уул ус, өндөр тэнгэртээ гялайн талархаж, хөгжил баяслаар дуу хуурыг тэнгэрт өргөх юм. Хуримын оролцогчид бүх зүрх сэтгэлээсээ өр зүрхээ дэлгэн, өөрийгөө хөглөн эгшиг дуугаа өргөн, хуур хөгжимөө эгшиглэн, бие сэтгэлээ ирлэн биелэн бүжиглэн цэнгэдэг. 

     Тиймээс зөвхөн хосууд эцгийн галаас гал тасалж өрх тусгаарлахыг хурим гэж нэрлэхгүй нь ээ.

    Хосуудын хуримлах ёс нь олон төрлийн хурим найраас нэг л төрлийн хурим найр нь юм.

    Хосуудын хурим гэдэг нь эр бие өсөж эрийн цээнд хүрч, галаа мануулах хань ижлээ сонгож, удмын галаа мөнхөд үргэлжүүлж, эцгийн галаас галаа тасалж, өрх гэрээ барин, галаа тахиж байгаа зан үйл юм.

    Хосын хуримын гол зорилго нь, ураг барилдагч талууд удам, судараа мэдэлцэн, зан зангаа авалцан, цаашид мэнд устай, дэм тустай явахын үүдийг дэлгэж, үгээ өргөх үйл билээ.

    Тиймээс талууд уул ус, удам угсаагаа таниулан, зан, чанараа нэгэндээ дэлгэн, хийсэн бүтээсэн үйл хэрэгээ дэлгэн таниулах нь хамгийн чухал билээ. Мөн удам, ургийн бичгээ солилцон таниулдаг ёс бий.

    ХОСЫН ХУРИМ НАЙРЫН БЭЛТГЭЛ АЖИЛ

    1. Хоёр талын ахмад настануудтай урьдчилан уулзан золгож, уул ус, удам урагийн талаар хууч яриа дэлгэн бичиж тэмдэглэж, дуу, дүрсжлүүлэн авах нь чухал. Энэ дүрс бичлэгийг урьдчилан бичиж хуримын үеэр дэлгэн үзүүлэхээс гадна архивлан хадгалах юм. Ингэж урьдчилан бэлтгэн үзүүлснээр богино хугацаанд их мэдээлэлээр хангахаас гадна олон хүний өмнө тулгамдахаас сэргийлдэг.
    2. Хоёр талын хүндтэй хүмүүсийн намтар, түүх, хийсэн бүтээлийг урьдчилан бичиж тэмдэглэж авах нь чухал
    3. Зочдын жагсаалтыг гаргаж урилга түгээнэ
    4. Ирсэн зочдыг танилцуулах хүмүүсийг урьдчилан сонгоно. Зочдоо танилцуулахдаа нэр ус төдий биш үүх түүхтэй, амжилт, бүтээлтэй нь байвал их сайн.
    5. Хосуудын хүүхэд наснаас эхлээд өдийг хүртлэх түүх, замналыг илэрхийлсэн танилцуулга, фото зургийг түүхүүдийг урьдчилан бэлтгэж танилцуулвал их сайн байдаг. Талууд хүүхдүүдийнхээ талаар илүү их мэдээлэлтэй болж чаддаг.
    6. Хуримлагч хүүхдүүддээ сургааль захиасаа хэлэхээс гадна, давуу сул, зан чанарыг нь тайлан хэлж танилцуулвал хосууд нь цаашид нэгнээ өргөн дэмнэхэд их тустай байдаг.
    7. Талуудаас урлаг, уран сайхны авъяастай хүмүүсийг урьдчилан мэдэж, зориуд цохсон урлагийн үзүүлбэрийг бэлтгэх боломжтой.

    ХУРИМЫН ЦАЙЛЛАГА

    Хуримын ёслолын үйлдсэний дараа хуримын цайллага найрыг зохион байгуулдаг. Энэ үеэр тал талаас маш их ерөөлийг хэлэх ёстой юм. Хуримын ёслолыг зөвхөн хуримын ордонд хийнэ гэсэн ёс байдаггүй бөгөөд ёслол үйлдэж сурсан туршлагатай хүмүүсээр удирдуулж хүссэн газраа хийлгэж болдог юм байна.

     

    Ерөөл

    Зээ
    Хуримлагч хосын нэрс
    ……………………………………………..
    ……………………………………………..
    Өвөг дээдсийнхээ ариун голомтыг өртөөлөн залгамжилж
    Гал голомтоо бадрааж буй билэгтэй сайхан энэ өдөр
    Үгийн сайхнаар ерөөл өргөж
    Сэтгэлийн сайхнаар бэлэг барияа
    Эцгийн ариун голомтыг
    Ган тулгандаа бадрааж
    Золгон учирсан энэ өдрөөс
    Сэтгэл итгэлээрээ хайраа тэтгэж
    Хазайсан газар нь нэгнээ түшиж
    Хальтарсан газар биесээ тулаж
    Нэгэн бие мэт нийлсэн сэтгэлээрээ
    Насан буянаа тэгшитгэж яваарай.
    Өвгөдийн шийрлэсэн хасагт тулганд
    Өөдөө цоролзсон галаа өрдөж
    Өрхөн дээр цугласан
    Долоон бурханд
    Өлгийтэй үрийнхээ дууг сонсгохоор
    Өнөр өтгөн сайхан айл болоорой.
    Ургийн холбоо батжих болтугай
    Удмын өлзий дэлгэрэх болтугай
    Нарт хорвоогийн буяныг эдэлээрэй
    Насан туршид хамтран жаргаарай.
    Амраг хосын эвийн сэтгэлээс мандсан
    Алтан шаргал зүстэй наран юм шүү
    Аавын охиныг түшиж жаргана гэдэг чинь
    Алаг эрээн хорвоогийн жам л юм шүү
    Энхрий хосын янаг зүрхнээс ургасан
    Ээдэм цагаан өнгөтэй саран юм шүү
    Ээжийн охиныг түшиж жаргана гэдэг чинь
    Эргэх цэнхэр дэлхийн жам л юм шүү
    Хайртай хосын аясыг дагаж эргэсэн
    Хатан сүйхэн хээтэй орчлон юм шүү
    Ханийн энгэр түшиж жаргана гэдэг чинь
    Ханагар баян амьдралын жам л юм шүү
    Уйлах инээх хоёрт цугтаа байж
    Унах босох хоёрт хамтдаа байж
    Үрсийнхээ дуунд хайрын илч нэмэгдээд
    Өргөө цагаан гэртээ төвшин жаргаарай

    Энд ерөөлийг бүрэн эхээр оруулав

     

    Зочидод хандсан

    Ховор эрдэнийн үнэтэй
    Залуу сайхан нас
    Хосоор амьдрах жамтай
    Замбуу тивийн ёс
    Урьсан бидний ураг батжиж
    Уригдсан зочдын өлмий бат оршиг
    Насанд энхжин, жарган дэлгэрэхийн
    Хишиг буян, ерөөлийг айлтган
    Наран хотолсон халуун голомтдоо
    Хүндэт зочдоо өөдөө залъя!

     

    Хуримлагч хос-д хандсан

    Өвөг дээдсийнхээ ёсыг дагаж
    Өөдөө ассан галаа бадрааж
    Өрх гэрийнхээ үүдийг татаж
    Өлгийтэй үрийнхээ дууг сонсохоор
    Айл болж буй …….
    Тоонот гэрээн барьж
    Тогтуун жаргалтай амьдарюү
    Тулгандаа галаан бадрааж
    Түвшин жаргалтай амьдарюү
    Өргөө гэрээн барьж
    Өнөд жаргалтай амьдарюү
    Үүрдийн ариун хайраар
    Үрсээ өсгөн мөнхөрюү

     

    Хуримын цайллагын дэг

    Бэлтгэл ажил:

    Микрофон, аппарат, камер,
    Хэлэх үгс, шилдэг ширээний шагнал
    Хуримын дуу, гэр бүл, аз жаргалын тухай дуу, бүжгийн ая 
    Зурагчин, зураглаач, дуучин, хуурч бэлтгэнэ

    Эхлэл:
    Суудлын төлөвлөгөө гаргана.
    Ширээгээ зассан байна
    Зочидоо угтан авч, ширээнд нь урьж суулгана. /2-3 охид/
    Ширээ бүрийн ловон болон сөнчийг сонгоно. Учир утгагүй сонтотлоо уухдаа гол нь биш хөглөн, хөгжин, баясахдаа гол утга учир нь байдаг.
    Хүн бүрт цайгаа барьсан байна

    Ерөөл хэлнэ

    Морин хуур
    Уртын дуу /жавар үргээнэ/ /дууч, хуурч/, Энэ үед ширээ бүрийн сөнч нь хундага дүүргэх ёстой
    Анхны хундага
    Хүлэлцэн ирсэн хүндтэй хүмүүсийг танилцуулна.
    2 талын аав, ээжүүд нь сургаалиа хайрлана
    Хундага өргөнө
    Зураг даруулах үйл ажиллагаа, зурагчин ажиллах хэрэгтэй /нийтээр/,

    Энэ үед хоолыг зөөнө.

    Зочидоо зоогонд урина
    Аяны дугараа /ээлж дараагаар/
    Хуримын бэлэг, сэлтээ гардуулна 
    /Төрөл төрөгсөд, Найз нөхөд нь өөрсдийгөө танилцуулж
    Хуримлагч хосдоо захиас сургамж, сэтгэлийн үгээ хэлнэ/
    Хуримлагч хос маань төрөл төрөгсөд, найз нөхөддөө сэтгэлийн үгээ хэлнэ
    Хуримлагч хосууд ширээ бүр дээр очиж хундага өргөнө.
    Аяны дугараа /Хуримын хос ширээ бүр дээр очиж, хундага өргөнө/
    Бүжиг
    Ширээ бүрийн хооронд тэмцээн /дуу, шүлэг, бүжиг, ерөөл, магтаал/
    Ширээнүүдийн хүмүүсийг сольж суулгана. Хүмүүсийг танилцуулна.