Author: admin

  • Жем интернэшнл Багийн ажиллагааны сургалт& буухиа тэмцээн

    Жем интернэшнл компанийн 250 гаруй ажилтануудын Зуны өдөрлөг, багийн ажиллагааны буухиа тэмцээнийг зохион байгууллаа.

    Зун, намрын байгууллагын зуны зугаалга, гадаад орчны сургалт, өдөрлөгийг бүтээмжтэй, үр дүнтэй байдлаар зохион байгуулах боломжтой.

  • Монголын сайхан дууны үгнүүд

    Хүмүүн заяаны өлгий

    Үг. Д.Сосорбарам Ая. С.Энхтайван

    Уртын дууны тансаг аялгуу

    Талаа дүүрэн шуранхайлна

    Ухаант ээжүүдийн амгалан харц

    Танхилхан үрсээ аргадаастай яа

    Дахилт: Аргалын утаандаа ариусдаг

    Хулангийн сүүтэй говь мину

    Адууны хиймориор хөглөгддөг

    Хуурын цэнхэр хангай мину

    Ажнай хөлгийн омголон төвөргөөн

    Уудам хөндийг доргиулна

    Ачлалт аавуудын эрэмгий зан

    Ухааны минь чагтагыг бөхөлнө

    Дахилт: Номин зэрэглээ нь тунаран

    Тахийн унага үүрссэн говь мину

    Бугын урамдаандаа уясдаг

    Буян нь дэлгэрүүн хангай мину

    Ихэс дээдсийн гэгээн үйлс

    Дундаршгүй домгийг нь хорвоо биширнэ

    Эцэг өвгөдийн минь мөнхийн тавилан

    Дэлхийн дээвэрт ааграхна

    Дахилт: 2 Зүрх сэтгэл омогшуулан

    Зүйдэлгүй тэнгэрийн дор мөнхөрнө

    Хөлгийн туурайн доор энхэжсэн

    Хүмүүн заяаны өлгий мину.

  • ХУВЬ ХҮНИЙ ХӨГЖЛИЙН ЦОГЦ ГАРЫН АВЛАГА | ӨӨРИЙГӨӨ ТАНИН МЭДЭХ ХӨТӨЛБӨР

    Гарын авлага №2. 

    7 * 7= 49 хоногийн 

    өөрчлөлтийн цонхоо нээх хөтөлбөр

    Нэг 7 хоногийн турш зөвхөн нэг сэдвийг уншиж, ухаж ойлгож амьдралдаа бодитойгоор хэрэгжүүлээрэй.

    1 дэх долоо хоног. ЗОРЬСНОО ТӨСӨӨЛ 

    Та ямар нэгэн зүйлийг хийхээр зорьсон л бол таныг хэн ч зогсоож чадахгүй.   (Нэр нь үл мэдэгдэх суутан) 

    Хэдэн жилийн өмнө бид эхнэрийнхээ өссөн хотод байдаг нууранд очиж амарсан юм. Энэ нуур бол манайхаас 1 цаг 20 минутын зайд байдаг байв. 50 милл үргэлжилсэн энэ нуурын эргэн тойрон ой модоор хүрээлэгдсэн ба орчин нь их сайхан үзэсгэлэнтэй байлаа.

    Удаан хугацааны туршид бид нуурын ойролцоо нэгэн жижиг байшинтай болъё гэж ярилцаж барих газраа хайж байсан юм. Нэг аятайхан газар олсон нь өтгөн ойтой, огцом өгсүүр, байшин барих бүү хэл төсөөлөхөд ч хэцүү газар байлаа. Хамгийн сүүлд бид тэр нууранд очоод эргэж ирэхдээ нэг сайхан өдөр тэнд ямар байшин барихаа төсөөлцгөөсөн юм. Бидний бүтэн өдөр төсөөлж бодсон энэ явдал нь удирдагч хүний өөрийн мөрөөдөж байгаа ажлыг бодитоор бий болгохоор төсөөлж байгаа үйл явцтай адилхан байлаа. Мөрөөдлөө хэрхэн биелэхийг төсөөлөн бодох нь зорилгодоо хүрэх гол зүйл юм. Та мөрөөдөлдөө итгээд, тэр чинь нүдэнд чинь харагдаж байвал та өөрийн зорилгодоо хүрч чадна. Бидний дараагийн алхам бол бид энэ зорилгоо бичээд хэрхэн хийхээ шат шатаар нь төлөвлөсөн явдал байлаа. Зөвхөн тэгж байж л бид өөрсдийгөө хариуцлагатай болгоно. Ийнхүү шат бүрээр нь бичих нь бидэнд өөрсдийн зорилгыг ирээдүйд төсөөлөхөд туслах болно.

    Тиймээс орой бүр унтахын өмнө нүдээ аниад хэдэн минут өөрийн гол мөрөөдөл, зорилгоо бодит болгож болж байгаагаар төсөөл. Үүнийгээ өдөр тутмын үйл ажиллагаандаа үндэс болгосноор зорилго чинь чиглэлтэй болоход тусалж түүнд хүрэх боломж илүү ихээр нэмэгдэх болно.

     2 дахь долоо хоног. ХАНДЛАГАА СОНГО

    Таны амьдралын хэв маяг ч тэр түүнд хэрхэн хандаж байгаа байдал ч тэр амьдралын чинь гол хандлага болохгүй юм. Нөхцөл байдал амьдралд өнгө оруулдаг хэдий ч ямар өнгөтэй болгохыг оюун ухаан тань л шийддэг.      Жон Хомер Миллер 

    Миний ажлын өрөөнд хөл бөмбөгийн хувцас өмсөөд зүүн гартаа бөмбөгөө сугавчилсан 7 настай охины зураг байдаг. Тэр зургийг би байнга харагдаж байхаар утасныхаа харилцуурын дэргэд байрлуулсан ба энэ нь надад дундаж амьдралаар амьдарч байгаа ихэнх хүмүүсээс амжилттай байгаа хүмүүсийг хэдэн гол зүйл ялгаж байдгийг сануулж байдаг юм. Охин тэр зурган дээр алхахаар завдаж байгаагаар гарсан байдаг. Тэрээр төрөлхийн саа өвчтэй тул амьдралынхаа өдөр бүр гар, хөл, яриа, толгойгоо удирдахаар тэмцдэг юм. Оюун ухаан нь үеийнхнээсээ дутахааргүй саруул боловч тархи нь үе мөчөө удирдаж чаддаггүй юм. Тэр охин бидний өдөр тутам хийдэг алхах, гишгэхээс эхлээд жирийн хөдөлгөөнүүдийг хүртэл хүний тусламжтайгаар дасгал маягаар хийдэг юм. Би тэр охиныг сайн мэднэ. Тиймээс ч би түүнийг бөмбөг барьсан байхыг харах бүр хэн нэг нь тусалж байриулсныг мэддэг. Учир нь тэр өөрөө түүнийг хийх чадваргүй л дээ. Тийнхүү алхах гэж байгаа нь зурагчны тусламжтайгаар бодит мэт харагдаж байгаа боловч тэр хүний тусламжгүйгээр хөдөлж чаддаггүй гэдгийг би мэднэ. Гэвч зурган дээр тэр охин ийнхүү зогсохын тулд хөл гараа захирах гэж хичнээн их тулаан болж байгаа нь огт мэдэгдэхээргүй инээмсэглэсэн байдаг. Би тэр охины зургийг өөрийн ширээн дээрээ тавихаар сонгосны учир нь би зорьсон бүхнээ бий болгох, цогцлох боломжтой, хэрэв амжилтанд хүрч аз жаргалтай байя гэвэл миний бие муу байх, ууртай байх, тав тух алдагдахыг үл харгалзан өөрийн харилцагчидтайгаа инээмсэглэж л харьцах ёстой. Энэ бол миний хандлага буюу сонголт юм. Тэр охин тийнхүү хүч гарган инээж чадаж байгаа нь надад нэгэн том дасгал болж өгдөг.

    Энэ долоо хоногт та ажлынхаа өрөөнд харагдахуйц газраа өөрийн хандлагыг тодорхойлох зураг олж тавь. Ингэснээрээ өдөр бүр таны сонголтыг сануулж хандлагыг тодорхойлон та итгэлтэйгээр инээмсэглэж бусдын нүүрэнд ч инээмсэглэлийг бэлэглэнэ. 

    3 дахь долоо хоног. ӨӨРИЙГӨӨ СОРЬ

    Хийж чаддаг зүйлээ байнга хийвэл хэзээ ч өсөхгүй. Хийж чаддаггүй зүйлдээ өөрийгөө сорьж үзэхэд та өснө.    Рональд Э.Осборн 

    1999 оны 11 дүгээр сард JCI-ын Уран илтгэлийн уралдааны аварга Эрик Хартли гэдэг Британи залуутай Францын Канн хотод уулзаж ярилцсан юм. Уралдаандаа түрүүлээд 24 цаг ч болоогүй байхад би түүнээс дараа нь юу хийх гэж байгааг сонирхсон юм. Гэтэл тэр дараа жил Саппоро хотод болох дэлхийн Cogress-ийн үеэр зохиогдох шилдэг web хуудасны шагнал авахаар зорьж байгаагаа хэлсэн юм. Тэрээр урнаар илтгэх чадвартай болсон учир өөрийгөө өөр зүйлд сорихоор шийдсэн байлаа. Дэлхийн алдартай чуулга уулзалтуудын өлгий болсон Канн хотод байх хугацаандаа Эрик надад урлагийн оддын дунд хэрэглэгддэг “нэг цохилтын гайхамшиг” /one-hit wonders/ гэдэг үгийг тайлбарласан юм. Энэ нь амжилтанд хүрэхээрээ дараагийн сорилт руугаа явалгүй санаа амарч зогсонги байдалд орохыг өгүүлсэн үг байлаа. Жишээ болгон дуучин, жүжигчин Мадоннаг хэлж болно. Хэдийгээр түүний амьдралынх нь хэв маяг таалагддаггүй ч гэсэн тэр бол хүрсэн өндөрлөгтөө санаа амралгүй үргэлжлүүлэн хөгждөгийн нэгэн тод жишээ юм. Байнга шинийг эрэлхийлж өөрийгөө шинээр нээдэг нь түүнийг сүүлийн хоёр зуун жилд гайхагдахуйц амжилтанд хүрсэн урлагийн од болгож чадсан юм.

    Энэ долоо хоногт та өөрийнхөө ойрын хугацаанд хүрсэн амжилтаа бодоод цаашдаа хөгжихөөр юу хийж болох төлөвлөгөөгөө бич. Хийж сурсан, чаддагаасаа илүү хүнд сорилтуудыг давж өөрийгөө манлайлагч болгон хөгжүүл. 

    4 дахь долоо хоног. УРАМ ЗОРИГ ХАЙРЛА

    Амьдралынхаа туршид хийж байгаа зүйлээ байнга өөлөн чамлаж байдаг хүнийг би мэднэ. Гэвч ингэснээр өөрөө хөгжих боломжоо алддаг.    М.Шваб 

    Цюрихээс Цинцинат хүрэх нислэг битүү захиалгатай байлаа. Бид нисэхээр суудлаа эзлэх тэр үед Ниццад байдаг авиа компаниас бидэнд өгсөн тийзэн дэх суудал өөр эгнээ байтугай онгоцны хоёр мухарт байсныг мэдсэн юм. Анх удаа жирэмслээд 15 долоо хонож байгаа эхнэртээ тайлбарлавч надаас тусдаа 9 цаг нисэх нь асуудал болж байгааг би мэдэрсэн юм. Жирэмсэн эхнэртэй амьдрах туршлагагүй хүмүүст жирийн эмэгтэйгээс жирэмсэн эмэгтэй хүний сэтгэлийн хөдлөл нь арав дахин илүү байдгийг хэлэх хэрэгтэй. Жирийн үедээ миний эхнэр тийм бухимдуу биш ч 15 долоо хоногийн турш жирэмсэн байгаа нь түүний уурыг бадраасан юм. Би өөрийнхөө амьдрал болон бусад зорчигчдын аюулгүй байдалд санаа зовж байлаа. Ийм тохиолдолд бусад хүмүүс яах байсан би түүнийг л хийлээ. Хонгор минь суугаад хүлээж бай, би бүгдийг зохицуулъя гээд сууж буй хүмүүсийн эгнээг даван дүүлэх шахам явж байж бизнес ангилал руу очиж онгоцны үйлчлэгчээс өвдөг сөхрөх шахам туслахыг гуйлаа. Дараа нь болсон үйл явдал намайг гайхшрууллаа. Өнгөрөгч 22 сарын турш 100 гаруй нислэг хийсэн миний бие онгоцны үйлчлэгч, хүмүүсийг байраа эзэлтэл та түр хүлээж бай. Дараа нь яаж тусалж болохыг харъя гэж хэлэх байх гэж бодож байлаа. Гэтэл аз болж тэр үйлчлэгч бизнес ангиллын зорчигчдоо хүртэл орхин бидний суудал руу ирж хажуу дахь зорчигчийг миний эхнэртэй байраа солихыг ятгаж бидний ачааг зөөж ирсэн юм. Тэр онгоцны үйлчлэгч байв уу, тэнгэрээс ирсэн бурхны элч байв уу? Гэртээ ирэнгүүтээ би “Дэлта эрлайнз” руу тэрхүү онгоцны үйлчлэгчид талархал бичсэн юм. Ажил үүргийнхээ хуваарийн дагуу бизнес ангиллыг орхиж болохгүй байсан хэдий ч тэр их зөв үйлдэл хийсэн. Хэдийгээр олон удаа нислэг хийж байсан ч би ийм үйлчилгээг цөөхөн үзсэн юм. Түүний хандлага нь нислэгийн туршид надад тааламжтай сэтгэгдэл төрүүлж байлаа. Ийм үйлчилгээг эдлэхийн тулд онгоцны үйлчлэгч бүсгүйд тал засах ёстой гэж би боддог байсан юм. Бид байнга муу үйлчилсэн тухай л ярьдагаас сайн үйлчилж байсан тухай дурсдаг ч үгүй шүү дээ. Тийм ч учраас тэд нар ажлаасаа эрч хүч авч чаддаггүй билээ. Иймэрхүү явдал манай ажил дээр ч гэр оронд ч болдог. Бид юун түрүүнд хүүхэд, гэр бүлийнхэн өөрийн захиргаанд байгаа хүмүүсээ шүүмжлэхээс биш тэдэнд урам зориг, талархал хэрэгтэй гэдгийг мартчихсан байдаг.

    Энэ долоо хоногт эргэн тойрондоо байгаа хүмүүсээ ажлаа сайн хийснийг онцол. Тэдэнд бага ч болов урам хайрлавал хийж байгаа ажлаа хэрхэн илүү сайн хийж байгааг та хараад гайхах болно. Урам хайрлаж ингэж амьдраарай.

    5 дахь долоо хоног. ЯЛАХЫН ТӨЛӨӨ АМЬДАР

    Зүгээр суугаад байгаа хүн хэзээ ч амжилтанд хүрэхгүй. Ямар нэгэн юм хийх нь эрсдлийг авчирдаг ч амжилтанд хүрэх боломжийг олгодог.  Ф.Кэттэрин 

    Бид эргээд булан тойрохдоо 160 фитт өндөр хаданд уулын авиралтын тоноглолоор өвч тоноглогдсон хоёр авирагч авирч хамтрагчид нь доод талд нь хамгаалалтын олсыг барьж байхыг харсан юм. Тэд их туршлагатай хүмүүс шиг харагдаж байлаа.

    Миний найз Петр тэднээс уулын хэрэгслийг нь гуйгаад тэдэн шиг өндөрт биш юм аа гэхэд 100 фитт өндөртэй ууланд авирах санал гаргасан юм. Петрийн санал болгосон уул нь Эврэстийн оргил биш ч хэрэв тэндээс унавал, саа өвчин тусч, өрөөл татанхай болж цаашлаад үхэж ч болох өндөр уул байлаа. Миний аз болж уулын хэрэгслийг нь авч чадаагүй юм. Тэгээд бид уулынхаа араас авирахаар шийдсэн юм. Хойд тал нь энгэр шигээ эгц өндөр биш болохоор уулын хэрэгсэл хэрэггүй байлаа. Ингээд авирч эхэллээ. Бид уулын орой руу өгсөх тусам эгцэрч хөл тавих газаргүй болж байлаа. Удалгүй би ар талаас нь авирсан ч үхэх аюулаас зугтах боломжгүй болохыг мэдэрсэн юм. Алхах бүр би найз Петрээ дуудаж хангалттай хол явлаа одоо буцъя гэж хэлмээр байлаа. Гэвч би зүтгэсээр байж Петрийг дагаж уулын шовх оройд хүртэл гарсан юм. Уулын оргилд хүрч арай ядан сууж багтахаар жижиг газар олж суусан боловч салхи хүчтэй үлээхэд л уначихаар багтаж ядаж байлаа. Амьсгаа даран доош суух үедээ өөрийнхөө айдсаа ялан дийлснээ бахархан мэдэрч билээ. Тэндээс би Польш орны үзэсгэлэнт хөдөө нутгийг цэлмэг тэнгэрийн дор олж харсан юм. Тэр өндрөөс харагдсан бүхэн болон тэр сайхан агаарыг би хэзээ ч мартахгүй. Уулын оргилд хүрэхдээ унахвий гэсэн айдсаа ялан дийлсэндээ би их баярлаж байлаа. Бизнес эрхлэгчид болон манлайлагчид өдөр бүр л өөрийн бизнесээ унан, бүхнээ алдана гэсэн айдсаа үл харгалзан шинэ шинэ үйл ажиллагааг эхэлдэг. Худалдаачид ч өдөр бүр бараа бүтээгдэхүүнийг нь хэрэглэгчид ойшоолгүй өнгөрдгийг үл тоон худалдаагаа үргэлжлүүлсээр л байдаг. Үүний зэрэгцээ байгаа боломжоо үл анзааран мөрөөдлөө биелүүлэхийг эрмэлздэггүй хүмүүс ч бас бий. Учир нь тэд ялимгүй жаахан эрсдлийг ч хүлээхэд бэлэн биш байдаг.

    Энэ долоо хоногт та өөрийн амьдралыг нэг шалга. Та “Ялахын төлөө амьдардаг уу?” эсвэл “Алдахгүйн төлөө амьдардаг уу?” гэдгээ өөрөөсөө асуу. Өөрийн мөрөөдлөө бий болгохын тулд болчимгүй тэнэг байх албагүй ээ. Гэхдээ мөрөөдөлдөө хүрэхийн тулд зарим нэг эрсдэлд бэлэн байх ёстой. Польш дахь уулын оргил дээр хэрэв би ямар нэгэн боломжийг ашиглахад бэлэн байвал миний амьдрал болон ажил үйлсэд олон сайхан аз завшаан ирнэ гэдгийг мэдэрсэн юм. Ялахын төлөө ингэж амьдраарай! 

    6 дахь долоо хоног. УРСГАЛ СӨРЖ СЭЛ

    Аугаа хүмүүс зорилгодоо хүрэхийн тулд шаардлагатай гэж үзвэл боломжгүй замаар ч замнадаг.      Эдмунд Бурке

    “Жэрри Магуар” гэдэг кинон дээр Жэрри Магуар өөрийн гол харилцагчдыг алдаж уналтад орж байхдаа хүүтэйгээ хоёулхнаа амьдардаг Доротти Боудо гэдэг ажилтандаа үлдэхийг санал болгоход Доротти “Би ажил төрөл хөлс мөнгөндөө санаа зовж байгаа ч түүнээс илүү надад зоригжуулалт, урамшуулалт хэрэгтэй байна.” гэж хариулдаг юм. Бидний ихэнх нь долоо хоног бүр даваагаас баасан гариг хүртэл амьдралынхаа хамгийн чухал цагийг багаар бодоход сэрүүн байх хугацааныхаа тавь гаруй хувиа ажил дээрээ өнгөрөөдөг. Саяхан “Roper Starch Worldwide, Inc” компаниас коллежийн боловсролтой ажилчдын дунд хийсэн санал асуулгад нийт ажилчдын 18 хувь нь ажил нь зөвхөн мөнгө олох зам гэж хариулсан бол 52 хувь нь миний амьдралд ажил маань чухал ач холбогдолтой зүйл хэдий ч амьдралын минь бусад чухал зүйлтэй харьцуулахад тийм ч дээгүүр орохгүй болох тухай хэлжээ. Энэхүү 70 хувьд багтах хүмүүсийн хариулт нь ажил дээрээ амьдралынхаа хугацааны хувьд чухал хэсгээ өнгөрөөдөг ч түүнээс илүү чухал зүйл бас байгаа болохыг харуулж байна. Roper Starch-ын хийсэн санал асуулгын дүн бидэнд өөрийн ажлыг амжилттай гүйцэтгэхэд гадны урамшуулал, зоригжуулалт хичнээн их хүч өгдөгийг огт тооцдоггүй болохыг харуулсан юм. Хэрэв та зөвхөн ажил чинь л таньд урам хайрлана гэж хүлээж байгаа бол бүтэшгүй юм. Та зөвхөн л ажлаа бодон, урам зориг өгөх бусад ямар нэгэн хүчин зүйлгүйгээр амжилттай үргэлжлүүлнэ гэвэл мухардаж л дуусна. Байнга шинийг эрэлхийлж, бүтээлчээр сэтгэж амжилтанд хүрсэн хүмүүс өдөр тутмын, энгийн бүхнээ хүртэл ил болгож байж тийм өндөрлөгт хүрсэн талаар би их уншиж байсан. Тэд өөрөөсөө илүү чадалтай хүмүүсээс айдаг хэдий ч тийм эрчтэй хүмүүсийг хөлсөлдгийн гол учир нь хамтрагчид эргээд өөрийг нь хурцалж зоригжуулан илүү хүчтэй ажиллах хөшүүрэг болж байдагт оршдог юм. Миний хувьд өөрийгөө зоригжуулж, онгод оруулдаг уламжлалт нэг зүйл бол жил бүр далайн эрэг дээр хоёр долоо хоногийг өнгөрөөдөг явдал юм. Тэнд надад нэг сонин мэдрэмж төрдөг. Ирээдүйдээ хийнэ гэж төлөвлөсөн бүтээлч санаануудын маань ихэнх нь далайн эрэг дээр алхаж явахад төрсөн.

    Энэ долоо хоногт танд хамгийн их зориг оруулж, урам хайрладаг зүйлээ бодож ол. Тэгээд түүнийгээ ажлынхаа төлөвлөлтийн нэгэн хэсэгт зай гарган бич. Ажил хайхаас илүү түүнийг хийх урам зоригийг хайх нь чухал юм. Тэрхүү урам зоригийн ид шидийг олох үед та Roper Starch-ын санал асуулгын дүнгийн 70 хувьд багтах үлгэн салган ажиллагсдаас өөрийгөө ялгаруулах болно. Өөрийгөө зоригжуулахын тулд хааяа ч болов урсгал сөрж сэл.

    7 дахь долоо хоног. БУСДЫН ТӨЛӨӨ САНАА ТАВЬ

    Миний амьдралын гадаад болон дотоод хүчин зүйлүүд бусад хүмүүсийн зүтгэлээр бий болсоныг цаг тутам би ухаардаг. Амьдрал ч, үхэл ч ажилчдын маань зүтгэлээр бий болсон учир тэднээс авсныхаа хирээр буцаан өгөх нь хүний ёс юм.    Алберт Энштэйн

    Жил бүр л шинэ жилийн мэндчилгээнүүдийг мянга мянгаар нь солилцдог. Заримдаа тэд амьдралд ямар их нөлөө үзүүлдэг гээч? Франк Капра гэдэг захирал найз нараасаа есөн сувгаар мэндчилгээ авдаг байлаа. 1946 онд энэхүү мэндчилгээнүүдийг хүлээн авч байхдаа хүн бүрийн амьдрал чухал боловч бие биенээсээ байнга хамаарч байдгаараа илүү утга учиртай болдог амьдралын тухай “Энэ бол гайхамшигт амьдрал” нэртэй кино хийх санаа төржээ. Энэ кинонд Жорж Бэлли гэдэг хүн амиа хорлох гэж байхад бурхны элч болиулдаг ба Бэллиг төрөөгүй бол энэ хотын амьдрал ямар байх байсныг өөрт нь үзүүлж байгаагаар гардаг юм. Тэгээд Бэлли өөрийнх нь амьдрал бусдынхтай холбоотой төдийгүй тэдний амьдралыг ч өөрөө төсөөлшгүйгээр өөрчилдгийг ойлгодог билээ. Нэг удаа би зурагтаар Алберт Энштейн яагаад “Зууны хүн” байсан талаар маргаан явуулж байхыг сонссон юм. Тэгэхэд л би түүнийг яагаад бусдаас ялгаатай байсныг бодож эхэлсэн. Мэдээж тэр жирийн бус ухаантай байсан. Гэвч тэр үед тийм ухаантай хүн олон л байсан. Гэхдээ Энштейн шиг зүйлийг бүтээгээгүй шүү дээ. Тэгээд орой нь Энштейний талаар уншиж байгаад, түүнийг амжилтанд хүргэсэн түлхүүр бол бидний хэн нэгний амжилтанд хүрсэн түлхүүртэй адил бид бусдын амьдралд нөлөөлдөг шиг тэд ч бидний амьдралд нөлөөлдгийг ойлгосон явдал гэдгийг ойлгосон юм. Энштейний амьдрал надад Жорж Бэлли анх юуг буруу хийснийг илүү тодорхой болгож өгсөн юм. Амжилтыг бүтээхэд бидний оюуны чадамж, авъяас чадвараас илүү чухал зүйл бол бусаддаа анхааралтай хандах, харилцах явдал юм. Энэ долоо хоногт та ярих, хөдлөх мөч бүхэндээ бусдын амьдралд шууд болон шууд бусаар нөлөөлдөг болохоо өөртөө сануул. 

    Гарын авлага №1. 

    Зөв амьдралын тулгуур багана

    1. Зөв хүсэл зорилго

    “Хэрэв та хүмүүсээр гоёмсог усан онгоц бариулахыг хүсч байгаа бол тэдэнд мод түүлгэн олс татлуулах ажил хуваарилж өгөхөөсөө өмнө хязгааргүй их далайн мандлыг хүсэн мөрөөдүүлэх хэрэгтэй” Сократ

    Аливаа нэг үйлийг эхлэхийн өмнө Би үнэхээр хүсч байна уу? Эсвэл яахав дээ юу?

    Хүсэхээс айх хэрэггүй. Том зорилго, томоохон үр дүнд хүрэх замд үзүүлсэн таны өгөөмөр сэтгэл, чармайлт нь жирийн амьдралд, жирийн хүнд тохиолддог саад бэрхшээлээс илүү биш.  Шаардлагатай бүхнийг хийгээгүй, эсвэл хүч хүрээгүй бол та чин сэтгэлээсээ хүсээгүй, түүндээ итгээгүй байна гэсэн үг. Бүхлээр нь хүсээгүй хүмүүс бүхэлд нь эзэн болж чадахгүй. Зорилгодоо хүрчихсэн гээд төсөөл. Ингэвэл зорилго илүү бодитой болж дотоод ухамсар энэ захиалгыг биелүүлэхийн төлөө зүтгэдэг. 

    Хүн бүр дуртай ажлаа хийх нь чухал:

    1. Дуртай зүйлээ хийх нь зорилгодоо хүрэх арга мөн.
    2.  “Ажил бол нүдэнд үзэгдэх дурлал” Кахлил Гибриан
    3. Таны хөгжиж, өсч дэвших хамгийн илүү боломж бололцоо бол хайрлаж дурладаг зүйлээ хийх. Хайр бол эрч хүч энерги.
    4. Хүн дуртай ажилдаа 100% хүч чадлаа зориулж үнэн сэтгэлээсээ ажилладаг.
    1. Зөв үйл 

    Өөрийн жаргалыг эрэхийн зэрэгцээ бусдын жаргалыг бодолцох нь гагцхүү мэргэн ухаан. Үүнийг бид “Өөртөө санаа тавих мэргэн арга” гэж нэрлэдэг. 

    Ууртай хүн ч инээж хандах, муу санаатай хүн ч сайхан сэтгэлээр хандахад хүргэдэг тийм хүчийг хүн гагцхүү хариу үл нэхэх тус, өглөгийн буянаар л олж авдаг.  

    Бодол санаа, үг яриа бидний ирээдүйг бий болгодог болохоор асуудлын гол нь мэдэхгүй, чадахгүй, заяагүйд биш, мэдэхгүй, чадахгүй, заяагүй гэсэн итгэлд л байгаа юм.

    Одоо юу бодох, юунд итгэх, өөрийгөө хэрхэн хайрлаж хүндлэхээс ихээхэн зүйл шалтгаалах тул бид хичнээн хугацаанд ямар хүнд бэрхшээл, гачигдал зовлонд унаж, гүтгэлэг доромжлол, үл хүндлэл амсан, өөрийгөө үзэн ядсан ч байсан хамаагүй өөрчлөлтийг өнөөдрөөс, бүр яг одооноос эхэлье. Үүний тулд:

    • Өөрчлөлт хийж чадна гэдэгтээ үнэхээр итгэ
    • Өнгөрснийг өнөөдөрт бүү авчир
    • Бүх зүйлийг ямагт одоо цагт хэл
    • Юунаас ангижрах, юуг бий болгохыг хүсч буйгаа бичээд нэг нэгээр нь салгаж өөр газарт наа. 

    Ж нь:

    • Миний амьдрал там- ийм байдалд хүргэсэн надад байдаг муу зуршлаа чөлөөлөхөд би бэлэн байна.
    • Би ч азгүй хүн дээ- би сайн сайхан явах хувь заяатай, тийм эрхтэй хүн. Тэр аз жаргалыг би одоо хүлээн авч байна. г.м-ээр сөрөг үг болгоныг эерэг үг болгон одоо цагийн хэлбэрээр бич.

    Өдөр бүр давтан хэл: 

    “Миний оршин амьдарч буй энэ ертөнцөд бүх зүйл төгс төгөлдөр, бүрэн бүтэн, цогц. Миний оршихуйн төвд хязгааргүй гүн хайрын ундарга бий. Би энэ их ундаргыг хөрсөн дээр гарч урсан оргилохыг нь зөвшөөрч байна. Энэ хайр миний зүрх, бие махбод, оюун ухаан, бодол санаа бүх биеэр минь дүүрч тал тал тийш цацран гэрэлтэж, тэр хайрын цацрагууд хэд дахин өсөж үржээд надруу буцаж ирдэг. Би өөрийгөө хэдий чинээ их хайрлана, хүмүүс намайг төдийчинээ их хайрлана. Хайрыг хүртэх, мэдрэх надад сайхан байдаг. Энэ бол миний дотоод хөөр баярын илэрхийлэл,

    Би өөртөө хайртай учраас энэ биеэ арчилж бөөцийлдөг. Би эрүүл, тэжээллэг, аюулгүй хүнс хэрэглэдэг. Би аятайхан сайхан хувцасладаг. Үүний хариуд миний бие эрүүл чийрэг эрч хүчтэй байдаг.

    Би өөртөө хайртай учраас гэр орондоо өөртөө хэрэгтэй бүх зүйлийг байлгаж, сэтгэл амар ая тухтай амьдардаг. 

    Би өөртөө хайртай учраас хийж буй зүйлээ чин сэтгэлээсээ, дуртайяа хийж авъяас чадвар, бүтээлч санаачлага, ур чадвараа ажилдаа зориулан хамт байгаа хүмүүстэйгээ харилцан ойлголцож эвтэй найртай зохицон ажилладаг. Би тэднийг, тэд намайг хайрладаг. Би сайн цалин авдаг.

    Би өөртөө хайртай учраас өөрийнхөө эргэн тойронд буй хүмүүсийг хайрлаж, хүндэтгэж харьцдаг, тэр хайр хүндлэл хэд дахин өсөж үржээд над руу эргэж ирдэг. 

    Би өөртөө хайртай учраас өнгөрсөн зүйлсийг өршөөж уучилж чөлөөлдөг. Би өнөөдөр эрх чөлөөтэй байна.

    Би өөртөө хайртай учраас өнөөдрөөрөө амьдарч цаг мөч бүхэн аз жаргалтай, баяр хөөртэй байгааг мэдэрч ирээдүй маань үүнээс ч илүү аз жаргалтай  гэрэл гэгээтэй байна гэдэгт итгэдэг. Энэ ертөнц намайг хайраар ивээж, намайг үргэлж харж хамгаалдаг. Миний ертөнцөд бүх зүйл сайн сайхан”

    • Гэрийнхнээ хайрла.
    • Багшаа хайрла. Дургүй хүнээ сонсох хэцүү байдаг. Сонсохгүй бол ойлгохгүй, ойлгохгүй бол хийхгүй, хийхгүй бол амжилт гаргахгүй.
    • Анги сургуулиа хайрла. Учир нь хүн дургүй газарруугаа явахыг хүсдэггүй. Хүн дургүй аягандаа дуртай хоолоо идэж чаддаггүй.
    • Бусдыг хайрла. Хэдий чинээ хайр хүндэтгэл зарцуулна, төдий чинээ их хайр хүндлэл эргэж ирдэг. Хайр гэдэг шавхагдашгүй бас төгсөшгүй. Хайрын тухай гоё ярих, гоё юм унших ч гоё л доо. 
    1. Зөв хандлага

    “Цас уулынхаа хэмжээгээр унадаг” Турк ардын үг

    “Зовлон шаналгаа бүр амьдралыг баяжуулах сургамж авчирдаг”

    Зовлон бэрхшээлийн ард жаргал нуугдаж байдгийг хэн ч үл анзаарна. Өөрт учирч буй бэрхшээлээ бэлэг мэт хүлээн зөвшөөрч идэвхтэйгээр даван  туулж чадсан нэгэнд бурхан заавал нэг бэлэг бэлдсэн байдаг. Хорвоог бэрхшээлгүй болохыг хүлээснээс, зовлон бэрхшээл байх л ёстой, тэр ч бүү хэл хүн бүрт оногдох ёстой зүйл гэдгийг хүлээн зөвшөөрч түүнийг хэрхэн хүлээн авах хандлагаа өөрчлөхийг хичээж, асуудалд бус, асуудлыг шийдэх аргачлалд анхаарлаа хандуулж сурах нь маш чухал.

    Зовлонгүй жаргал гэж үгүй. Бэрхшээл гэдэг нь чи амьдралаас бас нэгийг шинээр сурах хэрэгтэй байгааг сануулж байна гэсэн үг. Бидэнд томоохон саад тохиолдвол энэ биднийг их хүчтэй гэдгийг харуулдаг. Тохиолдох саад тотгор хэр их өндөр байна бид түүнээс ч илүү өндөр гэсэн үг. Учир нь хүн өөрийн хүч чадлаасаа илүү том саадтай учирдаггүй. 

    Амьдралд зовлон бэрхшээл байхгүйгээр бидэнд бүх зүйлийг хүссэнээр нь тултал өглөө гэж бодъё. Тэгвэл бид хэн болох вэ? Хэн ч биш яг үхэр шиг л болно. Хүнийг мал шиг болгох амархан. Яаж гэвэл: бүх зүйлийг бэлэн байлгаж өг гэдэг. Хүн бэлэн биш зүйлийг бий болгох гэж бэрхшээл зовлонг давж байх тэр л замдаа олон сайхан эрднэсийг олдог. Бэрхшээлийг давахаас халширч байдаг хүн хэзээ ч аз жаргал, амжилт бүтээлийн эзэн нь болж чаддаггүй.

    Цөхрөлтгүй шургуу чанар нь 

    бэрхшээлийг туулах арга мөн

     “Бороо хяруунд цохиулах тусам нялх ногооны ургац сөөм сөөмөөр ахидаг” /Дорно дахины зүйр үг/

    • Бүхий л зүйлд ашиг, бизнесийн зарчмаар ханддаг өрнийн хандлага
    • Бүхий л зүйлд буян, өглөг бодож ханддаг дорнын хандлагын аль нь ч биш харин эрүүл бие, саруул ухаан, сайхан сэтгэл гэсэн тулгын гурван чулууг хэрхэн хөгжүүлж тулж чадсан үр дүнгийн нэгээхэн хэсэг гэж үздэг. өөрөөр хэлбэл эрүүл биетэй, саруул ухаан, сайхан сэтгэлтэй хүн эрин зуунд баян тансаг амьдарч чадахгүй гэж үү.
    1. Зөв эргэцүүлэл буюу уучлан өршөөхүй

    Бид ихэнхдээ хүмүүс яаж аяглаж авирлах тухай тархиндаа дэг жаяг тогтоодог. Хэрэв хүмүүс тэр дэг жаягийг зөрчвөл бид уурлаж эгдүүцдэг. Бидний тэдэнд зориулж тогтоосон дэг жаягийг зөрчсөн тэдгээр хүмүүсийг буруутгана гэдэг нь үр дүнгүй бөгөөд тэнэг хэрэг гэдгийг ойлгодоггүйд л хамаг учир оршдог.

    Бусдыг уучилна гэдэг нь 

    • Тэднийг шүүн цэгнэхгүй байх
    • Тэднийг ялгаж зааглахгүй байх
    • Тэднийг яг байгаагаар нь  хүлээн зөвшөөрч тэдний зүгээс юу ч хүсэн хүлээхгүй байна л гэсэн үг.
    1. Зөв бясалгахуй

    Ямар ч асуудалд тайван дөлгөөн ханддаг оюун ухаан ба сэтгэлийн тэнцвэрт байдлаа хадгалж чадаг болов уу гэмээр хүмүүсээс 1 нийтлэг зүйлийг олж харсан. Тэр юу вэ ? гэвэл тэдний зарим нь залбирдаг, зарим нь бясалгал хийдэг, зарим нь үүрээр голыг эргээр алхана. Тэд ариун дагшин, нам гүм байдлыг олдог. Тэд өөрсдийн дотор орж дотор хүнтэйгээ ярих зав гаргадаг. Та удаан хугацааны турш гүн тайвшрал хийж сурвал чиний энэ нам тайван байдал өдөр тутмын амьдралд нэвтрэн орж байгааг ажиглах болно. Чи илүү амар амгалан, зөн совинч болно. Хүн бүрт дотоод дуу хоолойндоо хүрэх боломж бий

    Ой мод цэцэрлэг нь илааршуулах долгионтой, бид эдгээрээс энергээ сэлбэж авдаг бол олон хүн үймсэн дэлгүүр, зах зээлийн газар бидний энергийг сорж авдаг.

    Танд энерги дүүрэн байгаа бол та өвчин зовлонд тэсвэртэй байж, бусдын муу бодлын долгионыг ч буцаан ойлгодог. Таны энерги бага байгаа бол та уналт бууралт, өвчин эмгэгийг урин дууддаг. Тиймээс л бид хүний эрчим хүчин биеийг эрүүл, гоо сайхан байлгадаг, эерэг энергээр хангадаг үндсэн арга болох бясалгалын тухай авч үзлээ. Бид гадна болж байгаа юмыг эс анзаарвал дотоод дуу хоолойгоо сонсоно. Бидний зөн совин байнга тэнд байдаг боловч бид сонсдоггүй.

    Оюун санаагаа амраах нь биеийн эрүүл мэндэд сайн болохыг батлах туршилт хийгджээ. 

    Жишээ: Асрамжийн газрын 73 хүнийг хамруулан хийжээ. Тэдний нэг хэсэгт ямар ч эмчилгээ хийсэнгүй, харин нөгөө хэсгийг өдөр тутмын бясалгалд хамруулжээ. Дөрвөн жилийн дараагаар бясалгал хийгээгүй хэсгийн 1/4 нь нас баржээ. Харин бясалгал хийгч хэсгийнхэн бүгд амьд сэрүүн байж.

    Азтай, аз жаргалтай, хөгжилтэй, баяр баясгалантай, өөдрөг, эрч хүчтэй, тэвчээртэй, туйлбартай, санаачилгатай, бүтээлч урам зоригтой, өөртөө итгэлтэй, эерэг бодолтой, аливааг зөвөөр харж, эрүүл саруул ухаанаар шүүн тунгааж, хариуцлагаа мэдэрдэг, эргэн тойрондоо байгаа сайн сайхныг олж харж тэр бүхэнд баярлаж талархаж чаддаг, хүмүүсийг чин сэтгэлээсээ хайрлан өөрийгөө байгаагаар нь хүлээн зөвшөөрч хүндэтгэн хайрладаг болгоно.  

    Гарын авлага №4. Стрессээ тайлах хялбар арга

    Өглөө эрч хүчээр дүүрэн, өөдрөг үзэлтэй байсан хүн ажлын өдөр дуусах үед нэлээд ядарч, багагүй стресст орсноо мэдэрдэг. Толгой бага зэрэг өвдөж, анхаарал төвлөрөл буурч, бушуухан гэртээ харьж, эсвэл буйдхан газар найз нөхдийн хамт сууж стрессээ тайлах хүсэл өөрийн эрхгүй төрдөг. 

    Гэвч гэртээ хариад зурагт үзэхээр намуудын хэрүүл, гэмт хэрэг, үнийн өсөлт гээд бүр ч ихээр стресст оруулж мэдэх мэдээлэл хэт их. Өдөр болгон найз нөхөдтэйгээ буйдхан газар шар айраг шимсэн шигээ суугаад байна гэвэл хэтэвчний зузаан болон эрүүл мэндэд бүр ч халтай. Иймд стресс тайлах өөр хялбар аргуудыг мэдээд авахад илүүдэхгүй. 

    1. Орчноо солих 

    Хоёр гурван минутын турш анхаарлаа ажлаасаа өөр зүйл дээр төвлөрүүлэх хэрэгтэй. Жишээлэхэд, эргэн тойрондоо байгаа эд зүйлсийг анхааралтай ширтэх зуураа тод хар, эсвэл саарал өнгөтэй эд зүйл тав тавыг олох г.м. Өөрийн ширээ, дэргэдэх хүнийхээ ширээн дээрх эд зүйлсийг жижиг гэлтгүй бүгдийг нь ажиглан тоолж болж байна. 

    Эсвэл түр амсхийж өөр өрөөнд орж, эсвэл гудамжинд гарч алхалж яваа хүмүүс, давхилдах машинуудыг харсан шигээ таван минут зогсож болно. Ингэхдээ гудамжинд сэрүүн байх тусам стресс хурдан тайлагдана. Учир нь сэрүүн, хүйтэн агаар нь серотонин нэртэй тайвшруулах үүрэгтэй гормоны ялгаруулалтыг нэмэгдүүлдэг. Иймд гадаа халуун байгаа бол нүүр, гараа хүйтэн усаар угааж болно. Ингэхдээ заавал чихээ цуг усаар угааж байх хэрэгтэйг хүн бүр мэддэггүй. Чихэнд маш олон тооны хялгасан судас, биологийн идэвхт цэгүүд байдаг бөгөөд тэднийг хүйтэн усаар угааж цочроох нь сайн нөлөөтэй. 

    1. Алхалт 

    Сэтгэл санаа таагүйтсэн, стресст орсон үед явган явах нь эвгүй байдлаас гарах маш сайн арга. Гол нь яарч тэвдэлгүйгээр тайван алхах хэрэгтэй. Алхах үед ачаалал, анхаарал нь аяндаа булчинд шилжиж толгой тархи таагүй бодлоосоо ангижирна. 

    1. Нэгэн хэмийн хөдөлгөөн 

    Түгшиж, сэтгэл нь таагүйтсэн хүн хөлөө хөдөлгөх, нааш цааш холхих, хуруугаараа ширээ бөмбөрдөх зэрэг зүйлсийг хар аяндаа хийж эхэлдэг. Зарим хүн үүнд дургүйцэж “боль” гэдэг. Гэтэл ийм нэг хэмнэлтэй хөдөлгөөн нь тайвшруулах нөлөөтэй байдаг аж. Ингэж нэгэн хэмийн хөдөлгөөн хийхэд дэргэдэх хүнд чинь эвгүй байгаа бол маань, тарни гэх мэт зүйлсийг амандаа олон дараалан уншиж болно. Үр дүн нь мөн л ялгаагүй. 

    1. Хурууны мэдрэлийг цочроох 

    Стресст орсон, түгшсэн үед цагаан будаатай уутанд гараа дүрж, хуруугаараа будааг имрэх нь маш сайн нөлөө үзүүлдэг. Учир нь ингэх үед хуруу, гарын мэдрэлийн төгсгөлүүдийг будааны ширхэг нь зөөлөн цочроох хэлбэрээр сэргээж өгдөг. Хятадууд төмөр бөмбөлөг алган дээрээ эргүүлж явдагийн учир нь мөн л энэ. Хэрэв энэ бүхэн байхгүй бол ширээн дээрх ном сэтгүүлийнхээ хуудас бүрийг хурууныхаа үзүүрээр эргүүлэн харсан ч болно. Үр дүн нь мөн адил. 

    1. Чихний иллэг 

    Чихний дэлбээг нар зөв эргүүлэн иллэг хийнэ. Зөөлөн, өөрт тааламжтай байх хурд, даралтаар иллэг хийнэ. Иллэг хийх хугацаа 3-5 минут. Энэ иллэгийг өдөрт хэд хэдэн удаа давтаж болно. Гэхдээ энэ иллэг нь бие махбодийг суллах сайн нөлөөтэй тул ойр ойрхон хийгээд байвал хэт тайвширч, нойрмоглох зэргээр ажил хийхтэй мантай болж магадгүйг мартаж болохгүй. Иймд ялангуяа ажилтай холбоотой ширүүн маргаан, мэтгэлцээний дараа хийхэд үр дүнтэй гэж үздэг. 

    1. Зөв амьсгалах 

    Стресст орох үед амьсгалын хэмнэл алдагдаж улмаар, хүчил төрөгчийн хангамж мууддаг. Иймд тун энгийн энэ дасгалыг хийгээд сурчихсан байхад илүүдэхгүй. 

    Нуруу цэх, бие сул, сандлынхаа гуравны нэг дээр ирмэгдэж сууна. Нэг гараа гэдсэн дээрээ, нөгөө гараа цээжин дээрээ авна. Хамраараа гүнзгий амьсгаа авах үед агаар доошлон гэдэс төвийж ирнэ. Ингээд хамраараа үргэлжлүүлэн амьсгаа авч аягыг усаар дүүргэж байгаа мэт агаар нь гэдэснээс дээшлэн уушгийг дүүргэж байна гэж төсөөлнө. Уушиг агаараар дүүрмэгц хамраараа гаргана. Гэхдээ дараалал нь эсрэгээрээ. Өөрөөр хэлбэл агаар эхлээд уушигнаас гарч, доошилсоор гэдэсний хэсгээс гарна. Амьсгалыг удаан гаргах тусам сайн. Арван удаа ингэж амьсгалахад л хангалттай. 

    Ингэж амьсгалахдаа гараараа амьсгалыг явцыг хянахаас гадна, анхаарлаа амьсгалж байгаа явц дээр төвлөрүүлнэ. 

    Эцэст нь инээж бай гэж зөвлөмөөр байна. Нэг минутын инээд нь алдагдсан энергийг нөхөх тал дээрээ 45 минутын гимнастиктэй адил үр дүн үзүүлдгийг английн эмч нар тогтоосон байдгийг тогтоогоод авчих. Ялангуяа өөрийн гаргасан алдаа, тулгараад байгаа ялихгүй асуудлууд дээрээ инээж байх хэрэгтэй. 

    Гарын авлага №5. Өөрийн үнэлэмжээ дээшлүүлэх зарчмууд

    1. Би туулж өнгөрүүлсэн амьдралынхаа туршлага, сургамж, алдаа онооныхоо хариуцлагыг өөрөө л хүлээнэ.
    2. Мидний бодол болгон мидний ирээдүйг бий болгодог.
    3. Хүч чадлын гол амин сүнс одоо цагт оршиж байдаг.
    4. Өөрийгөө буруутгаж, өөртөө гэмших нь хүн бүхнийг зовлонд унагадаг.
    5. Хүн бүхний боддог хамгийн нийтлэг дүгнэлт бол “би тийм ч сайн хүн биш” гэсэн санаа. Энэ бол зөвхөн бодол, бодлыг өөрчилж болдог.
    6. Гомдол бухимдал, дургүйцэл, шүүмжлэл, гэмшил гэдэг бол хамгийн хөнөөлтэй зүйлс.
    7. Гомдол бухимдлаа арилгаж чадсанаар хорт хавдарыг ч эдгээж чадна.
    8. Хэрвээ би өөрөө өөрийгөө хайрлаж чадах юм бол миний амьдралд бүх зүйл сайн сайхан болно.
    9. Би өнгөрснийг уучилж, хүн бүрийг өршөөх ёстой.
    10. Би өөрийгөө хайрлаж сурахад бэлэн байна.
    11. Өнөөдрийн амьдралаа хүлээн зөвшөөрч, өөрийгөө хайрлаж, өөртөө талархаж сурах нь ирээдүйн эерэг өөрчлөлтийн гол түлхүүр юм.
    12. Би, өвчин гэж нэрлэгддэг тэр хэрэггүй зүйлсийг өөрөө л бий болгодог.
    13. Миний оршин байгаа энэ хязгааргүй орчлонгийн амьдралд бүх юм төгс төгөлдөр, бүрэн бүтэн, цогц.
    14. Бас амьдрал байнга л өөрчлөгдөх болно. Энд эхлэл гэж үгүй, төгсгөл гэж үгүй. Харин үйл явдал, юм үзэгдлийн байнгын оршил, давтамж л байдаг.
    15. Амьрал гэдэг хэзээ ч хөдөлгөөнгүй, зогсонги нэг хэвийн байдаггүй, мөч бүхэнд шинэлэгдэж, өөрчлөгддөг.
    16. Надтай хамт заяасан хүч чадал намайг бий болгож, энэ хүчээр би өөрийнхөө орчныг бий болгодог.
    17. Миний сонгосон бүх л замд хэрэг болох оюун ухааны хүч надад байгаа гэдгийг мэддэгтээ би баяр баясгалантай байдаг.
    18. Амьдралын мөч болгон шинээр эхэлж, бид хуучнаасаа холдож байдаг.
    19. Энэ дэвшил, хөдөлгөөн яг эндээс, яг одоо эхэлж байна.
    20. Миний ертөнц тэр чигээрээ сайхан.

    Гарын авлага №5. Өөрийн үнэлэмжээ дээшлүүлэх зарчмууд

    1. Би туулж өнгөрүүлсэн амьдралынхаа туршлага, сургамж, алдаа онооныхоо хариуцлагыг өөрөө л хүлээнэ.
    2. Мидний бодол болгон мидний ирээдүйг бий болгодог.
    3. Хүч чадлын гол амин сүнс одоо цагт оршиж байдаг.
    4. Өөрийгөө буруутгаж, өөртөө гэмших нь хүн бүхнийг зовлонд унагадаг.
    5. Хүн бүхний боддог хамгийн нийтлэг дүгнэлт бол “би тийм ч сайн хүн биш” гэсэн санаа. Энэ бол зөвхөн бодол, бодлыг өөрчилж болдог.
    6. Гомдол бухимдал, дургүйцэл, шүүмжлэл, гэмшил гэдэг бол хамгийн хөнөөлтэй зүйлс.
    7. Гомдол бухимдлаа арилгаж чадсанаар хорт хавдарыг ч эдгээж чадна.
    8. Хэрвээ би өөрөө өөрийгөө хайрлаж чадах юм бол миний амьдралд бүх зүйл сайн сайхан болно.
    9. Би өнгөрснийг уучилж, хүн бүрийг өршөөх ёстой.
    10. Би өөрийгөө хайрлаж сурахад бэлэн байна.
    11. Өнөөдрийн амьдралаа хүлээн зөвшөөрч, өөрийгөө хайрлаж, өөртөө талархаж сурах нь ирээдүйн эерэг өөрчлөлтийн гол түлхүүр юм.
    12. Би, өвчин гэж нэрлэгддэг тэр хэрэггүй зүйлсийг өөрөө л бий болгодог.
    13. Миний оршин байгаа энэ хязгааргүй орчлонгийн амьдралд бүх юм төгс төгөлдөр, бүрэн бүтэн, цогц.
    14. Бас амьдрал байнга л өөрчлөгдөх болно. Энд эхлэл гэж үгүй, төгсгөл гэж үгүй. Харин үйл явдал, юм үзэгдлийн байнгын оршил, давтамж л байдаг.
    15. Амьрал гэдэг хэзээ ч хөдөлгөөнгүй, зогсонги нэг хэвийн байдаггүй, мөч бүхэнд шинэлэгдэж, өөрчлөгддөг.
    16. Надтай хамт заяасан хүч чадал намайг бий болгож, энэ хүчээр би өөрийнхөө орчныг бий болгодог.
    17. Миний сонгосон бүх л замд хэрэг болох оюн ухааны хүч надад байгаа гэдгийг мэддэгтээ би баяр баясгалантай байдаг.
    18. Амьдралын мөч болгон шинээр эхэлж, бид хуучнаасаа холдож байдаг.
    19. Энэ дэвшил, хөдөлгөөн яг эндээс, яг одоо эхэлж байна.
    20. Миний ертөнц тэр чигээрээ сайхан.

    Гарын авлага №3. Бүдүүн гэдсээ цэвэрлэх арга

    Өглөө 7-9 цагийн хооронд 3 литр 36-37 целсийн градустай усанд 3 цайны халбага давс хийж хутгаад, 2 аяга усаа нэг дор уугаад, дараах дасгалыг хийнэ. 

    1. Хөлдөө мөрний хэмжээтэй зай авч 2 тийш 5 удаа хазайх дасгал хийнэ.
    2. Бэлхүүсээрээ баруун, зүүн тийш 5 удаа эргэнэ.
    3. Өвдөгөөрөө нугалж суугаад, өгзгөн дээрээ урагш, хойш 5 удаа явна.
    4. Хэвлийгээрээ доош харан хэвтээд могойн хөдөлгөөнөөр мөлхөнө. 5 удаа
    5. Хэвлийгээрээ амьсгалах хөдөлгөөнийг дээрээс нь доош долгион маягаар хийж өгнө.

    Дахин 2 аяга ус уугаад, дасгалыг давтана. Үүний дараа 1 аяга усаа уугаад, дасгалаа хийнэ. Энэ мэтчилэн 6-7 аяга уусны дараа гэдэс цэвэрлэгдэнэ.

    Гарын авлага №6. Багаар ажиллах чадвар

    1. Хамтран ажиллах чадвар
      Хамтран ажиллах гэдэг нь эв нэгдэлтэйгээр үржин өсөхийг хэлнэ. Тийм багт аюул ирдэг ч тэднийг зогсоож чадахгүй. Баг хэдий хэр өндөр төвшинд байна төдий хэмжээгээр асуудал тийм төвшинд багийн эсрэг зогсож байдаг. Хамтран ажиллах гэдэг бол хамтдаа эрчимтэйгээр ажиллахыг хэлнэ. Тэд хамтдаа зөвхөн ажил хийдэг юм бус харин багийн гишүүн бүр багт шинэ үнэлэмж, сайн зүйлсийг авчирч бусдадаа шинэ зүйлийг нэмэрлэж байдаг юм. Тэрхүү авчирч буй шинэ зүйлээр баг улам баяжиж, тэжээгдэж хүчирхэгжиж байдаг байна. Үүний тулд ямар байдалд анхаарах хэрэгтэй вэ?
    1. Хэн бэ: Түүний тухай мэддэг бай

    Багийн гишүүнийхээ хувийн онцлог, сул давуу тал, дуртай, дургүй зүйл гэх мэт аль болох их зүйлийг мэддэг бай. Нэгэнт та түүний зан чанарыг мэддэг учраас тухайн сул тал дээр нь хүлээцтэй хандах хэрэгтэй. Хамгийн гол нэг удаагийн зөрчилөөс 100 өдрийнхөө хамтын ажиллагаа, бүтээмжийг баллаж болохгүй. Хувийн асуудалд биш хамтын үр дүнд, багийн үнэт зүйлд төвлөрөх.
                      

    1. Зөв ойлголт: Багийн гишүүдээ өрсөлдөгч биш хамтран тоглогч гэж харж бай
      Ямар ч багт өрсөлдөөн бий болгох боломж байдаг. Нэг гэр бүлд ч гэсэн хүүхдүүд эцэг эхийнхээ анхаарлын төвд байх гэж хоорондоо өрсөлддөг. Ажилчид бие биенээсээ илүү байхын тулд мөн өрсөлддөг. Яагаад гэвэл хүн бүрт найдвар, горьдлого, зорилго, мөрөөдөл байдаг ба түүнийгээ биелүүлэх гэж ингэдэг аж. Гэвч хамтран ажиллаж байгаа багт өрсөлдөгчөөс илүү бие биенийхээ илүү дутууг нөхөж байдаг чанар хэрэгтэй байдаг. Бие биенийгээ ямагт орлож, хоосон зайг нөхөж, багийг бүтэн болгож байдаг чанар багийг хүчирхэгжүүлдэг. Өрсөлдөөн багийг хувааж, бас нураадаг.
    2. Хандлага: Багийнхаа гишүүдийг хардаж сэрдэх бус 

    харин халамжлах дэмжих хандлагатай бай
    Хүмүүс өөрийн талхаа алдахгүйн тулд бусдад сэжиглэнгүй ханддаг тал бий. Тэр ч бүү хэл багийн гишүүдээ тэгэж харах нь элбэг байдаг. Харин багийн гишүүдээ хардаж сэрдэхээс илүү халамжлан дэмжих сэтгэлгээг өөртөө бий болговол баг өсөн торниж эрүүлжих болно. Энэ бүхэн бол үнэндээ хандлагын асуудал. Хандлага гэдэг бол багийн “үл үзэгдэгч тоглогч” юм. Хандлага нэг бол нураана, эсвэл байгуулна. Хэнд та найдна түүнд та найрсаг хандана. Бусдад найрсаг сайнаар хандах бүр энэ нь багт хамтран ажиллах дулаан уур амьсгалыг бий болгодог байна.

    1. Төвлөрөл: Өөр дээрээ биш харин багт анхаарлаа төвлөрүүл
      Багт байгаа хүмүүс аливаа зүйлд хандахдаа ихэнхдээ өөрөөсөө 2 асуултыг асуудаг: “Энэ надад ямар ашигтай вэ?” эсвэл “Энэ зүйл багт ямар хэрэгтэй вэ?” гэж. Аль тал дээр төвлөрнө тэндээс өрсөх үү эсвэл өргөлцөх үү гэсэн барил бий болдог. Баг жинхэнэ амжилтад хүрье гэвэл зөвхөн нэг удаагийн ялалтад бус харин байнгын ялалтад анхаарлаа хандуулахаас шалтгаална гэж нэг хүн хэлсэн байх юм. Багийг ялалт гэдэг бол таны ялалт билээ.
    1. Үр дүн: Өсөлт үржилтээр ялалтаа бүтээ

    Багийн хамтын ажиллагаа гэдэг бол гайхамшигтай үр дүнд хүргэдэг. Ганцаараа ажиллавал маш олон амжилтанд хүрэх хэдий ч, харин багаараа ажиллах юм бол тэр ялалтууд чинь үржин өсч ганц биеэр хийшгүй олон ялалтад хүргэх болно. Би чадна, гэхдээ бид илүүг чадна.

    Өөрийгөө хэрхэн хүндэтгэж сурах вэ?

    Хүн бүр өөрийгөө ямар хүн гэдгийг мэддэг. Өөрийгөө өндрөөр үнэлэх нь хүний байдалд сайнаар нөлөөлж, амжилт гаргахад тусалж, аз жаргалтай болгодог гэж ярьдаг. 
    Энэ үнэн, гэхдээ ийм үнэлгээ нь бодит байдалтай нийцэж байвал шүү дээ. Үндэслэлгүйгээр өөрийгөө хэт дээгүүрт үнэлдэг хүмүүс сэтгэлзүйн бэрхшээлтэй тулгардаг. Тэдэнд хүнлэг дулаан сэтгэл, уудам өршөөнгүй сэтгэл дутагддаг, бусадтай нийцтэй байж чаддаггүй. Тэд амжилт бүхнийг өөрийнхөө гавъяа гэж үзэн, бүтэлгүйтвэл хэн нэгнийг буруутгадаг. Харин өөрийгөө хэт доогуур үнэлдэг хүмүүс, ялангуяа эмэгтэйчүүд үүнээсээ болж их шаналдаг. Ихэнх хүмүүсийн өөрийгөө үнэлэх үнэлгээ нь бусдын буюу дарга, удирдах ажилтнуудын санаа, бодлоос хамаардаг. Уг нь энэ тохиолдолд сэтгэл зүйчийн тусламж хэрэгтэй. Та яагаад өөрөө өөртөө сэтгэл зүйч болж чадахгүй гэж…

    Амьдралд асуудал ундраад байдаг. Та бүх асуудлыг нэг мөсөн шийдэх гэж улайраад амжихгүй болохоор сэтгэлээр унаж, бухимдаж, уйлж унждаг уу? Үүний оронд та сэтгэлзүйчид ханд. Өөрөөсөө дэндүү ихийг шаардахаа боль. Өөрт үнэхээр хэрэгтэй “Өдөрт нэг л ажил амжуул”. Энэ бол одоо таны уриа.

    Та үе үе гэнэт ямар ч шалтгаангүйгээр уурлаж уцаарладаг болсон уу? Хамт ажилладаг хүмүүсийн үйлдэл, шүүмжлэл таныг галзууруулах шахдаг уу? Яагаад гэж өөрөөсөө асуу. Хүн болгон л таныг чадах гээд санагдаад байна уу? Өөртөө итгэлтэй хүний толгойд хэзээ ч ийм бодол төрөхгүй гэдгийг ойлго. Энэ бүхэн бол та өөрийгөө хэт доогуур үнэлдэгийн баталгаа. Түүнээс гадна байнга түгших, огт шалтгаангүйгээр айх, бухимдах, бүхэнд хайхрамжгүй хандах, бусдаас үргэлж юм гуйх хүсэх, гомдоллох, өөрийгөө байгаа байдлаасаа дор муугаар харагдуулахыг, хичээх зэрэг олон шинж байдаг.

    Эдгээр шинж танд илэрвэл өөрийгөө эрхлүүл, дуртай хоолоо хийж ид, ямар нэг юм худалдаж ав, амралтанд долоо хоног сайхан амраад ир.Эсвэл сэтгэл сэргээдэг өөрт сайхан байдаг хийх дуртай зүйлээ хийгээд үз.

    Өөрийн үнэлэмжээ дээшлүүлэх арга:
    1. Хагас цаг тайван суугаад бод. Одоо хийж байгаа бүхэн чинь бүгд тийм чухал уу? Олон хүн өөртөө амарч тайвшрах 5 минут ч гаргадаггүй. Гэтэл энэ нь сэтгэцэд муугаар нөлөөлдөг.

    2. Байж болох муу бүхэнд өөрийгөө буруутгаж байдгаа боль. Нэг хүнд муу зүйл хийсэн бол ахиж тийм явдал бүү гарга.

    3. Муу муухай юм бүү бод. Хэрэв хэн нэгэн таныг шүүмжилвэл дотроо өөрийгөө сайхан, ухаантай, аятайхан гэж бодож суу. Тэд ярьж л байна биз.

    4. Хорвоо төгс биш. Бүтэлгүйтэх болгонд надаас болсон гэж гэмшихээ боль. Яагаад ийм бодол төрдөг шалтгааныг ол. Хэн нэгнийг санамсаргүй гомдоосон бол уучлал гуй. Тэгээд өөрийгөө уучил.

    5. Cap жилээр гомдлоо дотроо хадгалж болохгүй. Гомдлоо мартаж чаддаг хүмүүс л жинхэнэ ёсоор эрх чөлөөтэй байдаг. Хорвоогийн бүх хүмүүсийн тухай муугаар боддог хэрнээ өөрийгөө сайнаар боддог байж болохгүй.

    6. Дандаа золиос болж байдгаа боль. Өөрийгөө хэт доогуур үнэлвэл бусад хүмүүс ч танд муугаар хандах болно. Хүн өөрөө өөрийгөө хүндэтгэх ёстой гэдгийг үргалж санаж яв.

    7. Үгүй гэж хэлж сур. Олон хүн бусдад ялангуяа найз нөхөддөө татгалзаж чаддаггүй. Тэгээд дургүй зүйлээ, эсвэл хийж чадахгүй зүйлээ амладаг.

    8. Өдөрт нэг удаа толинд хараад “Өөрийгөө өндрөөр үнэлж, хайрлаж байна” гэж хэл.

    Ичимхий зангаа хэрхэн даван туулах вэ?

    Та өөртөө итгэлтэй байж чаддаг уу? Та гадны хүнтэй юм ярихдаа айж эмээдэг үү? Та олны өмнө үг хэлэхдээ айн чичирдэг үү? 

    Ичимхий, өөртөө итгэлгүй байдал нь таныг маш олон боломжоос холдуулж, таныг дандаа бусдаас  сүүлд явах шалтгаан болдог гэж болно. Тэгвэл хэрхэн ичимхий, бүрэг зангаа даван туулж, өөртөө итгэлтэй байх вэ?

    Ичимхий зан юунаас үүдэлтэй вэ?

    Юуны түрүүнд ичимхий зан айдсаас үүдэлтэй байдаг гэдгийг хэлэх нь зүйтэй байх. Энэ бол гутаан доромжлогдох, үл ойшоогдох, бүтэлгүйтэх гэсэн айдсаас үүдэн бий болдог зүйл юм.

    1. Муу дурсамжуудыг мартах хэрэгтэй.

    Таны талаар хэлсэн хүний үгийг та нэг их хүндээр, ач холбогдол өгч хүлээж авах хэрэггүй гэж зөвлөе.  Танд тохиолдож байсан муу зүйлүүдээс өөрийгөө чөлөөлж, бүхнийг эхнээс эхлэх хэрэгэтэй. Өнгөрсөн бол өнгөрсөн шүү дээ. Хүн өнгөрсөн дурсамжуудыг бодох тусам дахин ахам хийхээсээ айж эмээдэг. Тэгэхээр та үүнээс гарахын тулд юуны өмнө болсон үйл явдлыг сөрөг байдлаар буюу хүнд байдлаар хүлээж аваад хэрэггүй, харин үүнийг танд сургамж болгон аваад, дахин шинээр эхлэх хэрэгтэй.

    2. Бусад хүмүүс яг тантай адил.

    Бусад хүмүүс тантай яг адил гэдгийг та байнга санаж бай. Бүх хүн л айдаг. Ганц 2хон бүтэлгүйтлээс болоод та өөрийхөө боломжийг боон хааж болохгүй. Хүн бүр л хүмүүстэй сайхан харилцахыг хүсдэг. Тэгэхээр таны хүмүүстэй харилцах, өөрийгөө хүмүүст илэрхийлэх гэсэн хүслийг тань хүмүүс маш сахнаар хүлээн авах болно. Та сайхан ярьдаг, найрсаг хүмүүст дуртай биздээ? Тэгвэл хүмүүс бүгд дуртай.

    3. Итгэлтэй бай.
    Ичимхий байдлын гол шалтгаан бол итгэлгүй байдал гэдгийг дээр хэлсэн билээ. Хэрвээ та өөрийгөө үнэлэхгүй бол хэн таныг үнэлэх юм бэ? Та хэрвээ хүмүүст хүндлэгдэж, үнэлэгдэхийг хүсэж байвал та хүмүүст түүнийгээ гаргаж харуулах ёстой шүү дээ. Эс тэгвээс та үргэлж хэн ч биш байсаар байх болно.

    4. Та хүссэн хүсээгүй хүмүүстэй харилцах ёстой

    Танд  чухал санаа, бодол байсаар байгаад түүнийгээ дотроо хадгалсанаар та өөрийгөө баллаад зогсохгүй, түүнийг сонсох ёстой хүмүүсийг мөн адил баллаж буй хэрэг юм. Жишээ нь та сагсан бөмбөгийн багийн гишүүн байлаа гэж бодьё. Багийн гишүүн тань сул ба та түүнрүү бөмбөг дамжуулах боломжтой байтал та үүнээс татгалзах нь та өөрийгөө баллаад зогсохгүй  мөн багаа баллаж байгаа хэрэг шүү дээ. Та өөрийгөө хүмүүст хэрэгтэй, нийгэмд хэрэгтэй хүн гэж бод. Танд хүмүүс өгөх зүйл байгаа гэж бод.

    5. Хүмүүст сайхан сэтгэгдэл төрүүлэхээсээ бүү цааргал.

    Хүмүүсрүү сайхан инээмсэглэх нь өөртөө итгэлтэй байдлын гол шинж байдаг. Тэгэхээр та юуны өмнө хүмүүсрүү сайхан инээмсэглэж сурах хэрэгтэй. Танихгүй байсан ч хамаагүй. Эхлээд энэ танд маш их хэцүү байх болно. Гэхдээ та хэд хэдэн удаа сургуулилсны дараа танд маш амрахан болох ба та өөрөө хүртэл өөдрөг байх болно. Инээмсэглэж буй хүн ямар ч тохиолдолд хүмүүсээс илүү харагддаг гэдгийг санаарай.

    6. Хүмүүсийн нүдрүү харж сур.

    Хүмүүсийн нүдрүү эгцэлж харж сур. Энэ бол өөртөө итгэлтэй хүний шинж юм.

    7. Өөрийгөө аль болох тайван байлга.

    Хүн цэвэрхэн байхдаа өөртөө итгэлтэй байдаг биздээ. Тиймээс та өдөр бүр цэвэрхэн, өө сэвгүй, яг өөрт тань таарсан хувцасыг өмсөж бай. Ингэх аваас та хүмүүсийн өмнө ил гарахаасаа эмээхгүй байж чадна. Мөн та гэрээсээ гарахдаа өөрт тань таалагдахгүй байгаа зүйлээ бүү өмс. Бага зэрэг л тавгүй байвал та түүнийг өмсөх хэрэггүй.

    8. Өөрийгөө хайрла.

    Та өөрийгөө хайрла. Та өөртөө хайртай биш бол таныг хэн хайрлана гэж та хүлээж суух вэ?. Танд бусдаас илүү юу байдаг вэ? Сайхан хөл үү, хөөрхөн царай юу, сайн сурлага уу, хоол сайхан хийх чадвар уу, хүн магтах авьяас уу? Юу ч байж болно. өөрийхөө давуу талуудыг тодруул. Тэгээд өөрийгөө бусдаас илүү гэдэгт итгэ. Та бол цор  ганц. 

     9. Та хүн бүрт таалагдах албагүй.

    Хүн бүрт таалагдахгүй байхаас бүү ай. Та угаасаа доллар бишээс хойш. Та хүн бүрт таалагдах албагүй. Та яагаад бусдаас өөр байж болохгүй гэж? Хамгийн гол нь өөртөө итгэлтэй бай.
    Хүмүүс таны талаар муу зүйл, шүүмжлэл хэлж болно. Зарим хүмүүс танд дургүй байж болно. Муу хүмүүсийн шүүмжлэлийг магтаал гэж ойлго гэсэн үг байдаг шүү дээ. Угаасаа хүмүүс таны хэлж ярьж буй зүйлд анхаарал хандуулна гэдэг чинь таныг үнэ цэнэтэй хүн гэдгийг харуулж байгаа хэрэг шүү дээ.

    10. Аль болох хүмүүстэй их ярилц.

    Тэр тусмаа танихгүй хүмүүстэй. Энэ нь таныг итгэлтэй болгох болно. Эхлээд энэ танд эвгүй санагдаж байж болно. Гэхдээ удалгүй энэ танд ер төвөггүй болно. Хүмүүс таны үгийг үл ойшоох вий, хүмүүс таныг сонсохгүй байх вий гэж айж байна уу? Тэгвэл та тухайн хүнийхээ тухай өөрөөр нь яриул. Хүмүүс өөрийхөө тухай ярих маш дуртай байдаг юм. Ингээд тэр танд дуртай болох болно.

    11. Төгс хүн болох гэж бүү хичээ.
    10 хуруу тэгш хүн гэж байдаггүй. Хэдий гаднаа харагдахгүй ч сул тал байж л таарна. Та өөрийхөө ганц сул талыг бүү их юманд бод. Өөрийгөө төгс биш байгаад бүү их санаа зов. Бүх хүн сул талтай.

    Та ичимхий байх эрхгүй.

    Ичимхий байна гэдэг таны өөрийнхөө төлөө хийж болох хамгийн муу зүйл гэж хэлбэл буруутахгүй байх. Та ичимхий байснаараа өөрийнхөө амьдралыг баллаж, сайхан боломжуудаас хойш татаж байна гээд бодоод үз. Энэ хэдий хатуу сонсогдож байж болох ч яах аргагүй үнэн юм. Та эрүүл саруул. Танд бусадтай адил хэл, ам, нүд, гар, бие байгаа. Тэгвэл юунаас ичсэн юм бэ? Та ичимхий байснаараа өөрийгөө дандаа нууж байгаа хэрэг. Тэгэхээр танд одоо ичимхий байх эрх байхгүй гэдгийг та ойлгосон байх.
    Та өөрийхөө төлөө өөрчлөгдөх ёстой. 

    Залхууралаа ялан дийлэх арга зам

    Залхуурал – Таны амжилтын дайсан! 

    “Үлбэгэр байдал, залхуурал нь сэтгэл болон биеийн илэрхий доройтол юм” 

    (Виссарион Григорьевич Белинский-аас)

    “Танд бүх нөхцөл бололцоо, боломж нь байхад ямар нэгэн зүйлийг хийж бүтээж чадахгүй бол юу хийх вэ? Залхууралгүй хэрхэн өөрийгөө дайчилж бололцоогоо бүрэн ашиглах вэ” 

    Залхуурал нь амжилтанд хэрхэн нөлөөлдөг вэ?
    Нэгэн бодит баримт: Эрдэмтэд залхуурал болон хөдөлмөрийн бүтээмжийн хоорондын уялдаа холбоог туршилтаар тодорхойлон дараах дүгнэлтэд хүрсэн байна.

    Өдөрт 1 цаг залхуурвал – ажлын бүтээмж 28% буурна!
    Өдөрт 2 цаг залхуурвал – ажлын бүтээмж 63% буурна! !
    Өдөрт 3 цаг залхуурвал – ажлын бүтээмж 88% буурна ! ! !
    1 минут залхуурахад л Та амьдралынхаа 2 минутыг үр дүнгүй алддаг.

    Минут тутмын залхуурал нь Таны хүлээн хүсч байгаа зорилтоос 200%-аас илүү хурдтайгаар холдуулна.

    Хэрвээ Таны өөртөө олгосон сул зогсолт буюу амралт тань хэдий чинээ удаан үргэлжлэнэ, төдий хэмжээгээр Та ажилдаа төвлөрөхгүй бөгөөд таны хөдөлмөрийн бүтээмж мөн хэмжээгээр сулрах буюу ашигт үйлийн коэффициент буурна. (КПД – ашигт үйлийн коэффициент – КОЭФФИЦИЕНТ ПОЛЕЗНОГО ДЕЙСТВИЯ) Дээрхи үзүүлэлтүүд нь улс орны хэмжээнд (хувь хүнд) хэрэгжүүлээгүй бизнесийн төслүүд (таны төлөвлөгөө) болон олоогүй мөнгөний хэмжээг бодоход хүргэж байгаа биз.

    Та хойш суусны хэрэггүй! 

    Залхуурал нь нэг зан чанар хэмээгддэг. Гэтэл энэ нь биш. Залхуурал бол хүний нэгэн сул тал.

    Залхууралтай тэмцэж ч болно, бас тэмцэх ч хэрэгтэй. Өөртэйгээ тэмцэх биш, залхуутайгаа тэмцэх хэрэгтэй гэдгийг дурьдая.

    Ажил хэрэгч хүмүүст зориулаад залхууралтай “Залхуурлын эсрэг” сургалтыг санал энд санал болгов. Залхууралтай амжилттай тэмцэх сэтгэлийн зориг, хүсэл тэмүүлэл, шантрахгүй чанар Танд хэрэгтэй. Яг одоо өөртөө зорилгодоо хүрэхийн тулд өөрийнхөө бүхий л чадвар, чадлыг зориулах болно гэж амлаарай. Залхууралтай тэмцэх бүхий л чадвар, чадал шүү.

    За эхэлье!

    Алхам 1. Чин эрмэлзлэл.
    “Энэ нь надад хэрэгтэй” гэх нь хангалттай биш, бүр хүчтэй, нөлөөлөх шалтгааныг өөртөө ол. Таны үйлсийг бүтээх, зорилгоо биелүүлэхэд туслах тэрхүү шалтаг шалтгааныг ол. Тухайлбал:
    – Бүхнийг гэр бүлийнхээ, охиныхоо, хүүгийнхээ төлөө.
    – Хайртай хүн, найз нөхдийнхөө төлөө.
    – Үүнээс илүү ихийг хийж чадна гэдгээ, бүгдийг хийж чадахаа бусдад өөрийгөө харуулж нотолж чадна.
    – Улс орныхоо төлөө, түүхэнд орохын тулд.
    – Өөрийнхөө эрмэлзлэлийг тодорхойл.

    Хүмүүн нь бусдын төлөө өөрөөсөө илүүг зориулдаг нь сонин шүү. Тиймээс Таныг “хөдөлгөж” чадах хэн нэгнийг болон тэднийг өөртөө ол.         ,0

    2 шаг. Бодит шалтаг (стимулятор – өдөөгчийг) ол.
    Зарим хүн аяга кофенд, зарим нь хүйтэн усанд, зарим нь чанга хөгжим сонсож “сайхан болдог”. 🙂 Таныг тэтгэж сэргээж байх тэрхүү хөдөлгөгч хүчийг (өдөөгчийг) ол. Залхуурлын анхны шинж илрэнгүүт л тэрхүү “хөдөлгөгч хүч”-ээ ашигла.

    Алхам 3. Бусдын хүсэлтийг (хүслийг) биелүүлснээр өөрийнхийгөө шийдвэрлэх. Бүхий л амьдралдаа бид дарга, хамт олон, хамаатан садан, гэр бүл, найз нөхөд гээд хэн нэгний өмнө буюу бусдын өмнө ямарваа үүрэг хариуцлага хүлээсэн байдаг. Үүрэг гэмээр зориултууд ч байдаг. Чин хүслээрээ биш “хийх болоод” эсвэл “зайлшгүй хийх хэрэгтэй учраас хийдэг” үед хүний ажил хий хүсэл сонирхол буурдаг. Тэр үед яах ёстой вэ?

    Гарц!
    Энгийн дүрэм: Өөрийнхөө хүсэл зорилго, тэмүүлэлээ биелүүлэх шаардлагатай байгаа гэдэгтэйгээ холбо. Бүх талаар л өөрийнхөө сонирхолыг, материаллаг болон сэтгэл санааны сонирхлыг тодорхойл. Бүр удирдлагынхаа дандаа (залхтал) өгдөг үүрэг даалгавраас ч өөрийнхөө сонирхлыг олж харж болно. Жишээ нь: Например: би мэргэжлийнхээ чадварыг болон дадлага туршлагаа бататгана гэх мэт.

    Алхам 4. Байнгын хөдөлгөөнд “урагшаа”.
    Идэвхтэй байдлыг зуршил болго. Юуны өмнө, эхний удаадаа өөрийгөө шахаж, шаард.

    Өөртөө аман болон бичгэн хэлбэрээр “өөрийнхөө зорилгодоо хүрэхийн төлөө өдөр бүр боломжтой болгоныг хийнэ” гэсэн амлалтыг аваарай. Төлөвлөгөө гарга, тэгээд төлөвлөгөөгөө бүү хойш нь тавь. Мөн төлөвлөгөөнөөсөө бүү няц.

    “Өөрийнхөө зорилгодоо хүрэхийн тулд өнөөдөр юуг амжуулсан бэ?” гэж өдөр болгон өөрөөсөө асуу.

    Урам зоригтойгоор яг одоо юуг хийхээ, хийж болохоо хайж олох хэрэгтэй.
    “Урам зориггүйгээр аугаа их үйлсийг бүтээж байгаагүй.” (Ральф Уолдо Эмерсон)

    Алхам 5. Залхууралтай дайн зарла.
    Залхуурал нь хэнийг ч, хэнбугайг ч, бүр хамгийн идэвхтэй хүнийг ч залгих үндсэн “чадвар”-тай. Тиймээс залхууралтай зайлшгүй тэмцэх хэрэгтэй.

    Залхууралтай тэмцэх 3-н фронт:
    1. Зорилгоо болон зорилгодоо хүрэх төлөвлөгөөгөө зөв тодорхойлох.
    2. “Уналтанд” (амжилтгүй байх) ухаалаг хандах.
    3. Амьдралын идэвхтэй хэмнэл:
    – Биеийн тамираар хичээллэх, дасгал хийх, цана, роллик (дугуйтай гутал), дугуй, гүйх, байгаль орчинд идэвхтэй амрах буюу агаарт гарах. (агаарт гарах гэдгийг “архидахаар” битгий ойлгоорой).
    – Хошин шог болон зугаа цэнгээнд тоглолтууд (шоу).
    – Итгэлтэй, хөгжилтэй, амьдралын баяр баясгалантай хүмүүстэй харьцах.
    – Зөв болон эерэгээр бодох сэтгэх, ирээдүйд итгэх, сайн сайханд итгэх. (Ядахдаа хараалын болон муу үг хэрэглэж амаа бүү бузарла)
    ____________________________

    Ердөө л 5-н алхам, тэгээд залхуурал Танаас үүрд холдох болно.
    Ердөө л 5-н алхам, тэгээд Таны зорилго минутаар, мөч болгоноор ойртох болно.

    Сануулахад:
    Залхуурал нь – Таны зан чанар биш. Залхуурал нь – Таны сонголтын үр дүн. 

    Хүний хөгжлийн клубын
    гишүүний зарчим

    “Хөгжил” клубын гишүүн би

    1. Өдөр хоног хором мөч бүрийг хүндэтгэн үр бүтээмжтэй туулна.
    2. Эрүүл амьдралын хэв маягаар амьдарна.
    3. Өөрийн дутагдлыг хүлээн авч засч залруулна.
    4. Өөрийн хариуцлагыг ухамсарлана.
    5. Тэвчээр хатуужилтай байна.
    6. Номын үнэнч нөхөр байна.
    7. Сайн мэддэгээ ярина, мэдэхгүйгээ мэдэхийн төлөө тэмүүлнэ.
    8. Эерэг сэтгэлгээтэй өөдрөг байна.
    9. Ертөнцийг багтаасан уужим сэтгэлтэй байна.
    10. Идэвх, зүтгэлтэй, шинийг санаачлагч байна.
    11. Өдөр бүр суралцагч, өдөр бүр бүтээгч байна. 
    12. Хүн бүр тэгш эрхтэй учир бусдын эрх ашгийг хүндэтгэнэ. 
    13. Хамтын хүчийг ухамсарлаж, гишүүдийнхээ давуу тал дээр нь түшиглэн 

                                                                                             ажиллана.

    1. Сурч, ажиллаж буй салбартаа шилдэгийн шилдэг байна. 

    Эдгээр зарчмыг өөрийн амьдралдаа мөрдлөгө болгоно.

    ЭЕРЭГ СЭТГЭЛГЭЭ

    Хүний сэтгэлгээний хандлага нь “эерэг” эсвэл “сөрөг” хоёр хэлбэртэй байдаг.
    Тодруулбал: Нэг удаа та нэрт лекторын лекцэнд сууж байлаа. Гэтэл, гэнэт хажуугийн суудал дээр тань нэгэн бүрзийсэн залуу ирээд суув. Түүнээс бензин сэнгэнэтэл үнэртэж байна. Эргэн тойрны хүмүүс гайхсан янзаар тэр залуу руу харж байна. Яг тэр үед та тэр залуугийн тухай юу гэж бодох вэ? Магадгүй
    – Ямар арчаагүй юм бэ
    – Хувцсаа сольж болоогүй юм байх даа
    – Олон нийтийн газар биеэ зөв авч явахад яадаг юм бэ! г.м
    Эсвэл: – Сайхан жолооч залуу байна даа
    – Амьдралын идэвхитэй, шинийг эрэлхийлэгч нэгэн байна.
    – Лекцээс хоцрохгүй юм сан гэсэндээ Хувцасаа сольж амжаагүй байх л даа г.м
    Таны бодол аль хувилбартай нь таарч байна вэ? Эхний хэсэгт бол та сөрөг сэтгэлгээтэй хүн байна. 2-р хэсэгт багтаж байвал та эерэг сэтгэлгээтэй хүн байна гэж хэлж болно.

    Эерэг сэтгэлгээ нь аливаа зүйлийн сайн сайхан тал болоод аливаа бэрхшээлийг даван туулах арга замыг харж чаддаг бол сөрөг сэтгэлгээ нь байнга болж бүтэхгүй, дутагдалтай талыг хардаг учраас хүнийг урагш бус арагш чангааж байдаг.

    Өнөөгийн нийгэмд монголчуудын ихэнх хувь нь болохгүй, бүтэхгүй зүйлийн талаар ярьж сэтгэл хангалуун бус амьдарч байна. Тэдний оюун ухааныг айдас, эргэлзээ сүйрүүлж, амьдрал нь амжилтгүй үргэлжилсээр…
    Хүмүүсийн сэтгэлгээ яагаад сөрөг болчихов, яагаад тэд амжилтанд үл хүрнэм!!!
    Сэтгэлгээ эерэг эсвэл сөрөг байх эсэх нь тухайн хүмүүсийн эхийнхээ хэвлийд байхаас эхлээд өнөөг хүртэл авсан мэдээллийн хандлага /эерэг, сөрөг/-аас хамаардаг. ө.х: Мэдээлэл гэдэг бол оюун ухаан, сэтгэлгээний хоол юм.
    Дээрх хамаарлыг хүн дээр төдийгүй амьтан дээр хүртэл туршиж үзсэн байна. Ж.бэл: АНУ-н нэгэн мужийн 5-р ангийн онц сурлагатай хүүхдүүдийг цуглуулаад 3-н анги болгон хуваажээ. Эхний ангийн сурагчдад багш нар нь хичээлээ заасны дараа байнга сөрөг мэдээлэл өгдөг байжээ. /Эдний анги гэж сахилгагүй юмнууд, нүдэнд хүйтэн, хүмүүжилгүй, замбараагүй г.м/, 2-дах ангид нь хичээлээс өөр нэмэлт мэдээлэл өгсөнгүй, 3-дах ангид нь хичээлээс гадуур байнга эерэг сайхан мэдээлэл өгдөг байжээ. /Эдний ангийнхан ухаалаг, авъяастай, алсын хараатай, манай сургуулийн нүүр царай, ирээдүйн удирдагч нар г.м/ 6 жилийн дараа хүүхдүүд сургууль төгсөхөд эхний ангийнхан маш сахилгагүй, дэггүй, муу зүйлд гаршсан хүн болцгоосон бол, 2-дах ангийнхан жирийн л нэг сэхээтнүүд, харин 3-дах ангийнхан үнэхээр манлайлагч, удирдагчид болж төлөвшсөн байна.
    Дээрх 5-р ангийн онц сурлагатай хүүхдүүдийн 1-дэх хэсгийг мэдээлэл 360‘ өөрчилжээ. Харамсалтай нь буруу тийш нь…
    Тэгвэл бид өнөөг хүртэл ямар мэдээллээр тэжээгдэж байсныг нягталж үзье!

    Бидний авч буй мэдээллийн хэдэн %-нь сөрөг вэ?
    Мэдээллийн сувгууд/Сөрөг дундаж хандлага

    1. Телевиз 80%
    2. Радио, фм 30%
    3. Сонин, шар хэвлэл 99%
    4. Сэтгүүл 20%
    5. Найз нөхөд 70%
    6. Аав ээж 50%
    7. Багш нар 50%
    8. Хөрш 90%
    9. Цуурхал 99%

    Хэний ч аав, ээж үр хүүхдээ муу яваасай гэж хүсдэггүй! Гэтэл, яаж сөрөг мэдээлэл бидэнд өгдөг юм бэ? гэж та гайхаж магадгүй! Тэгвэл бидний эцэг, эх дотор хүүхдээ загнаж, зандардаггүй хүн байдаг уу? Магадгүй үглэж яншдаггүй ээж байна уу? гэвэл та мэдээж хэрэг байхгүй л гэнэ. Гэхдээ муу санаж бус сайн яваасай гэсэндээ л загнадаг шүү дээ гэж та бодож байгаа. Үнэхээр сайн яваасай гэсэндээ л хэлдэг боловч хэлж буй арга, ашиглаж буй үг хэллэг нь үр хүүхдээ дээш биш доош чангаасан буруу үйлдэл болдог байна. Ж.бэл: – Манай энэ гэж, нэг бүтэлгүй амьтан, сургууль соёлгүй, ажилгүй, арчаагүй юм болно… гэж зарим эцэг эх загнадаг. Бухимдлаас үүссэн энэхүү сөрөг үг хэллэг нь хүүхдийг, за даа би ч бүтэлгүй хүн дээ, надад ч ажил олдохгүй, би угаасаа л азгүй, арчаагүй нэгэн гэсэн өөрийгөө голсон тодорхой зорилгогүй нэгэн болгож хувиргадаг.
    Та худал үгийг мянган удаа давтвал үнэн болдог гэж сонссон байх, яг л үүнтэй адил… Ер нь монголчууд хүүхдийг элдэв хараалаар уурлаж загнахыг цээрлэж намуун аядуугаар учирлан сургадаг байна.
    Дүгнэвэл бид аав ээжээсээ 50% сөрөг мэдээлэл авдаг нь үнэн бөгөөд дунджаар амьдралаас сонсч, мэдэж авч буй мэдээ мэдээллийн 70%-нь сөрөг байх нь. За тэгвэл та нарын бие махбодийг хоол тэжээдэг, оюун ухаан сэтгэлгээг тань мэдээлэл тэжээдэг.

    Нэгэн асуулт асууя! Та нарын өмнө тавагтай “гуляш” байна. Үүний мах нь муудаад үнэр орчихсон, ногоо нь бас эвгүй үнэртэй болчихсон, будаа нь л шинэ байна. /Гэхдээ мэдээж хэрэг махны сүүмс будаанд шингэсэн байна/ Та энэ хоолыг идэх үү? Мэдээж үгүй шүү дээ. Бид бие организмдаа байнга шинэ, сайхан хоол хүнсийг хэрэглэдэг. Тэгвэл 70% сөрөг мэдээлэл бүхий оюуны, сэтгэлгээний хоолыг /70%-нь муудсан хоол гэсэн үг/ та хэдэн жил идсэн бэ? Насаараа л байх. Магадгүй таны бие 70%-нь муудсан хоол хүнсийг иддэг байсан бол та хэр зэрэг удаан амьдрах вэ? Өвчин эмгэгт баригдаад нэг ч их удахгүй байсан байх. Тэгвэл бидний сэтгэлгээ ялзарч, муудах нь аргагүй биз дээ? Ингэж муудсан сэтгэлгээ яаж, аливаа зүйлийн сайн талыг олж харж, амжилтанд хүрч чадахав дээ! Тийм үү?

    Ж.бэл: Гутлын үйлдвэрийн эзэн нэг менежерээ Африк руу гутал заруулахаар явуулжээ. Менежер Африкт очоод онгоцноос буунгуутаа хөл нүцгэн Африкчуудыг хараад эзэн рүүгээ –Захиралаа, энд ерөөсөө нэг ч хүн гутал өмсдөггүй юм байна /гутал зарагдахгүй нь ойлгомжтой/ гэж хэлээд, ирсэн онгоцондоо суугаад буцжээ. Тэгэхээр эзэн нь “Манай энэ ч сөрөг хүн дээ, арай эерэг менежерээ Африк явуулаад үзье гэж бодоод эерэг менежерээ явуулжээ. Гэтэл тэр менежер онгоцноос буунгуутаа, Африкчуудыг хараад эзэнрүүгээ, -Захиралаа энд ерөөсөө нэг ч хүн гуталгүй байна, наанаа байгаа бүх гутлыг нааш нь явуулчих /гуталгүй учраас олон гутал худалдаж болно/ гэсэн байна. Тухайн үед Африкчууд гутал өмсөөгүй байж болно гэхдээ халуун элс хайрга, өргөс бутан дээр хөл нүцгэн явж буй хүмүүст гутал хэрэгтэй л байх ёстой. Үүнийг сөрөг сэтгэлгээтэй хүн харж чадаагүйгээрээ ажил нь амжилтгүй буцсан бол харин эерэг сэтгэлгээтэй хүн харж чадсан учир ажил нь амжилттай болжээ.

    Тэгвэл: Амьдрал дээр 100%, ганцхан талтай, туйлын зүйл гэж байдаггүй, бүх зүйл 2 болон түүнээс дээш талтай байдаг. Тэрхүү талуудын аль өнцгөөс харсан эсэхээс хамаарч өөр хариулттай.
    Бид сөрөг сэтгэлгээг цаашид үргэлжлүүлэн тэжээж, аливаа зүйлийг болохгүй, бүтэхгүй, өө сэвийг хараад байх юм бол хэзээ ч амжилтанд хүрэхгүй! Тиймээс өнөөдрөөс эхлээд авч буй мэдээлэлдээ дүн шинжилгээ хийж сөрөг мэдээллээс татгалзаж, эерэг мэдээллээр оюунаа хооллоцгооё! Эерэг сэтгэлгээг хөгжүүлцгээе. Үүний тулд бодол санаа, хүсэл зориг, хэлж ярих бүхэн тань эерэг, сайхан үг хэллэгээр илэрхийлэгдэх ёстой юм.

    Дэлхий ертөнц маань тэр чигээрээ энергийн урсгал байдаг. Тэгвэл энергийн ертөнцөд “Ижил нь ижлээ дууддаг” гэсэн том хууль байдаг. Энэ хуулйин дагуу та өнөөдөр сөрөг зүйлийг бодож, айдас, эргэлзээгээр дүүрэн байвал тэр айдас эргэлзээ чинь л ирнэ, харин сайн сайхан зүйлийг бодож сэтгэвэл тэр сайхан зүйлүүд тань ирэх болно. Үүнийг хялбархан нотолж болно. Ж.нь: Хавар болж та ногооны талбайдаа “төмс” тарьжээ, намар та юу хураах вэ? Мэдээж хэрэг төмс тарьчихаад лууван хайвал олдохгүй, төмсөө л хурааж авна. Тэгвэл та өнөөдөр хараавал маргааш хараал шигээ амьдралыг даллана, бусдыг дорд үзвэл
    маргааш хэн нэгэн таныг дорд үзнэ, үр хүүхэд эсвэл дүү нараа “тэнэг минь” хэмээн загнадаг бол тэд чинь тэнэг л болно. Энэ бүхнийг та хүсэхгүй л байх, тиймээс өөрөөсөө байнга эерэг сэтгэлгээг бий болгож эерэг энерги цацруулж аз жаргалтай амьдралыг бий болгохын төлөө яг одооноос өөртэйгээ тэмцээрэй, та чадна! 

  • Сүхбаатарын ГҮНБИЛЭГ

    EMAIL:

    gunbiligsukhbaatar123@gmail.com

    Hobbies

    Урлаг

    Хөл бөмбөг

    Хэл бичиг

    Боловсрол

    84-р сургууль Монгол Улаанбаатар хот

    2009—2014

    ST. Gregory the Great дунд сургууль Англи Оксфорд

    2014—2015

    САНТ сургууль (төгссөн) Монгол Улаанбаатар хот

    2015—2020 

    Wheaton College (зуны сургалт) Америк Массачүсетс

    Бизнэсийн Удирдлага

    2019.7.4- 2019.8.4  

    Ganzorig Business School Монгол Улаанбаатар хот

    Санхүүгийн Менежмент

    АЖЛЫН ТУРШЛАГА

    Их Монгол Язгууртан ТББ-д  бүртгэл мэдээллийн албанд

    2021

    Ур чадвар

    • Монгол хэл & бичиг
    • – Англи хэл унаган
    • – Хятал хэл HSK4
    • – Герман хэл B1
    • – Харилцааны чадвар
    • – Хүсэл эрмэлзэл
    • – Цагийн зохион байгуулалт
    • – Критик сэтгэлгээ
    • – Хэрэглээний пгорам дээр ажиллах
    • – Blender хүүхэлдэйн киноны програм
    • – Зураг зурах,  3D зураг, Photoshop
    • – Морин Хуур
  • Самбуугийн ЭНХБУЛАГ- Хөгжим судлаач, багш

    Хөгжим судлаач, шүүмжлэгч, багш;

    Монгол Улсын Консерватори, Хөгжмийн Ухаан Дуулаачийн Сургууль, Хөгжмийн Ухааны Тэнхимийн хөгжмийн түүх, гармони, сонсголын багш, ДБЭТеатрын урын сангийн эрхлэгч. Урлаг, хөгжмийн боловсролын салбарт 42 жилдээ ажиллаж байна.

      БОЛОВСРОЛЫН МЭДЭЭЛЭЛ

      1975-1982 он Хөгжим Бүжгийн Дунд Сургууль

      1984-1989 он ОХУ-ын Екатеринбург хотын М.П.Мусоргскийн нэрэмжит консерватори, хөгжим судлаач

      1998-1999 он  СУИСургуулийн ахисан түвшний сургалт /магистр/

      2013 оноос  МУИСургуулийн докторантур 

      АЖЛЫН ТУРШЛАГА

      1989 оноос УБДС-д хөгжмийн онол, сонсголын багш

      1990 оноос СУИС-д хөгжмийн онол, сонсголын багш

      1998 оноос ХБК- багш

      2010- 2015 онд ХБКоллежийн уран сайхны удирдагч

      2015- 2016 онд ДБЭТетарын уран сайхны удирдагч

      2018 оноос Монгол Улсын Консерваторийн багш

         

      СУДАЛГААНЫ БҮТЭЭЛ, ИЛТГЭЛ

      • “Монголын хөгжмийн түүх: XX зуун” сурах бичиг хэвлүүлсэн.
      • МУК-ийн болон бусад ЭШХурлуудыг зохион байгуулж мөн хурлууд дээр илтгэл тавьж хэлэлцүүлж байсан.
      • Олон нийтийн хэвлэлд 80 гаруй нийтлэл, шүүмж хэвлүүлсэн
      • 2009 онд Хөгжим судлаачдын чуулганыг зохион байгуулж хуралдуулсан
      • “Хөгжмийн индэр” хөгжмийн урлагийн сэтгүүл эрхлэн хэвлүүлсэн
      • ЕБС-ийн сурагчдад зориулсан үндэсний хөгжмийн тухай лекц зохион байгуулав (2000 гаруй сурагчид хамрагдав)

          

      ГАВЪЯА ШАГНАЛ

      2007 онд Монгол Улсын Боловсролын Тэргүүний Ажилтан

      2012 онд  Монгол Улсын Соёлын Тэргүүний Ажилтан

      2019 онд Монгол Улсын Консерваторийн Шилдэг судлаач багш өргөмжлөл хүртсэн

        2020 онд  Хөдөлмөрийн хүндэт тэмдэг

      • Сэнгэмугаагийн ЭНЭБИШ- Морьны өв соёл, морин аялал

        Саарал адуу овогт Сэнгэмугаагийн Энэбиш

        Интерьер дизайнер, зураач, морьны өв соёл судлаач

        1979 онд Архангай аймгийн Цэцэрлэг хотод мэндэлсэн.

        1998 онд Цэцэрлэг хотын 1-р дунд сургууль

        2002 онд МУШУТИС, Үйлдвэрлэлийн дизайны тэнхимийг, Интерьер дизайнер мэргэжлээр дүүргэсэн.

        2002- 2008 онд Чөлөөт уран бүтээлч, дизайнераар ажиллаж байгаад

        2009- 2012 онд Барилга угсралт, зураг төслийн “Голден лайт” ХХК-ийн дизайнераар ажилласан.

        2013 оноос өнөөдрийг хүртэл аялал жуулчлалын салбарт хувийн бизнес эрхэлж, уран зураг болон бусад уран бүтээлээ туурвисаар ирсэн.

        Сүүлийн арваад жил монголчуудын адууны соёл уламжлалыг судалж, аялал жуулчлалд морин аялалыг хөгжүүлэх, морины тоног хэрэгслийн жижиг үйлдвэр байгуулах зорилгод анхаарал тавин ажиллаж байна.

        • – Морин спорт, сургалт, соёлын “Хийморь” цогцолбор төвийн төслийг санаачлан эхлүүлэв.
        • – Хурдны морьны унаач хүүхэд ба монгол адууны эргономикт тохирсон бөгөөд тав тух аюулгүй байдлыг хангах “100 жил” нэрт эмээлийн брэндийг санаачлан хөгжүүлж байна.
        • – Монгол улсад соёлын аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилготой “KHAN- V” төслийг санаачлан, төсөв төлөвлөгөөний шатаж хөгжүүлж байна.

        https://www.facebook.com/enebish

      • S Shoes- гутлын шилдэг үйлдвэр

        Гутлын үйлдвэрлэлийн салбарт 1996 оноос ажилласан. Мастер урлал.

      • Дамдинжавын МӨНХБОЛД- Үндэсний морьт харвааны зүтгэлтэн

        Хими технологийн инженер, эрдэс баялгийн эдийн засагч мэргэжилтэй.

        1989 онд Улаанбаатар хотын 23-р сургууль, 1995 ондIvanovo State University of Chemistry and Chemical Technology, 2001 Colorado School of Mines сургуулийг тус тус дүүргэсэн.

        2003- 2009 онд Chevron корпорацид ажиллаж байсан.
        2010- 2019 Оюу толгой компанид ажилласан.

        Монгол үндэсний морьт харваа, Морьт харвааны спортыг хөгжүүлэгч, 
        Олон Улсын Морин харвааны холбооны Монгол Улсын тал дахь төлөөлөгч, “Хийморь” олон улсын морьт харвааны наадам, Дэлхийн морьтон олон өдрийн өртөөлчилсөн уралдааныг зохион байгуулагч.

        https://www.facebook.com/Munkhbold

        https://www.facebook.com/Mongolian-horseback-archery-association

      • Дэлэгийн ТӨМӨРБААТАР- Орчуулагч, япон судлал

        Япон судлаач, орчуулагч

        Д.Төмөрбаатар нь социализмын үед олж авсан япон хэл болон утга зохиолын гүнзгий мэдлэгээ ашиглан Ардчиллын хөдөлгөөн ид өрнөсөн 1989 оноос Монголын радиогоор анх япон хэлээр Монголын тухайн үеийн байдлыг Японд түгээж япон хүмүүсийн Монголын тухай ойлголтыг гүнзгийрүүлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэсэн. Мөн япон хэлний багшаар ажиллахын хамт Япон судлаач, орчуулагч хүний хувиар япон хэл, соёл, утга зохиолын олон ном зохиолыг орчуулан хэвлүүлсэн. Мөн Монгол-Японы соёл, утга зохиолын төвийг байгуулж, Монголын Го даамын холбоо, Шёоги шатрын холбоо болон Соробангийн холбоог үүсгэн байгуулж Японы үндэсний соёлыг дэлгэрүүлэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг идэвхитэй явуулж ирсэн. Үүний дээр Монголын үндэсний телевизээр Японы мэргэжлийн сумо бөхийг тайлбарлах болон Улаанбаатар телевизээр Япон улсыг таниулах “Төмөрбаатартай хамт Япон орноор” хэмээх нэвтрүүлгээрээ дамжуулан өнөөг хүртэл хоёр орны харилцан ойлголцлолыг нэмэгдүүлэхэд ихээхэн хүчин зүтгэсэн билээ.

          Энэ мэт өргөн хүрээний үйл ажиллагаагаар дамжуулан Япон, Монголын найрамдалт харилцааг өргөжүүлэн хөгжүүлэхэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан Д.Төмөрбаатарын хичээл зүтгэлийг өндрөөр үнэлж Япон улсын Эзэн хааны одонг 2015 оны 12 сарын 22-нд гардуулсан билээ. Тэрбээр энэхүү одонгоор шагнуулсан 11 дэх монгол хүн болсон.

        https://www.facebook.com/JapanSudlaachTumurbaatar

      • МОНГОЛ ҮЛГЭР- ШИЛДЭГ ҮЛГЭРҮҮД ЦУВРАЛ сургалтын арга зүй

         “МОНГОЛ ҮЛГЭР”

        1. 1. Үлгэрийн ач холбогдол
        2. 2. Үлгэрүүд
          1. 1. Монгол гэрийн домог | Орчлонг танин ухаан
          2. 2. Хүслийг биелүүлэгч Мөнх Амгалан хаан | Муу санаа бие отно
          3. 3. Удган модны үлгэр | Байгальтай харилцах ухаан
          4. 4. Өнчин хүү мангасыг дарсан үлгэр | Амьдралыг таних ухаан
          5. 5. Цэцэн бэрийн үлгэр | Эмэгтэй хүний ур ухаан
          6. 6. Уран бэрийн нүүдэл | Уран удмын алтан хэлхээ
            1. Монгол гэрийн домог- Орчлон ертөнцийг таних
            2. Хүслийг биелүүлэгч Мөнх Амгалан хаан- Эрдэм мэдлэг, муу санаат бие отно
            3. Удаган мод- Байгальтай харилцах ухаан, Шунал ихэдвэл шулам болно
            4. Мангасыг дарсан Баатар хүү | Амьдралын ухаан
            5. Уран бэрийн нүүдэл- Цэцэн ухаан
            6. Цэцэн бэрйин үлгэр | Ураг төрлийн алтан хэлхээ
            7. 3 эрдэм Шатар, лимбэ, бичиг үсэг | Эрдэм ухааны ач тус| Эдээр биеэ чимэхээс эрдмээр биеэ чим
            8. Бадарчин
            9. Уул усны домог
            10. Эцэг эхээ ачлах
            11. Амьтны үлгэр
            12. Эрийн 3 наадам
            13. Бирдэд Хаан болох хүслээ усаар арилжсан түүх, Өгөх авахын хууль
            14. Хаан өлсөж яваад идсэн амттай хоолоо хайгаад олдоггүй
            15. Ялаа 3 өдөр амьдардаг
          1. 1. МОНГОЛ ГЭРИЙН ДОМОГ

          Монголын дээд өвөг хээрээр гэр, хэцээр дэр хийж явсан өнө эртний үед юм гэнээ. Хөх цэнхэр дээвэртэй, хөрст ногоон дэвсгэртэй орчлон дэлхий хэмээх оосор бүчгүй нэгэн их гэрт хүн амьтан цөмөөрөө л эвтэй сайхан амьдарч байжээ. Тэгтэл юунаас болсныг бүү мэд, нэг л мэдэхэд хоорондоо муудалцан уралцаж, хүчтэй нь хүчгүйгээ барьж идэхэд хүрэв гэнэ. Амьтад мөр мөрөө хөөн салж, зарим нь газар нүхлэн шургаж, нэг хэсэг нь усны гүнд, нөгөө хэсэг нь модны оройд гэртэй болжээ. Газар харин хүссэн бүхнээ хийж чадах ухаан гэгчийг хүнд заяажээ. … Тэр цагт насан өндөр болтлоо ухаанаас ондоо өв хөрөнгө хураагаагүй нэгэн өвгөн байж гэнэ. Нэгэн өдөр долоон хүүдээ,

          “Их гэрийн үлгэрээр бага гэрийг барьж болно” гэхэд хөвгүүд нь бодоод бодоод учрыг үл ухав гэнэ.

          Өвгөн ханаран хүрээлсэн эргэн тойрны уулсыг дуурайлган бургасан хана хийв. Цасан шуурганд хаагддаг, цагийн сайханд нээгддэг өмнийн тооно, тал тал тийш урссан алтан цацрагнаас нь унь, уулын араас ургасан манан будангаас туурга, дээгүүр бүрхсэн зузаан үүлсээс дээвэр хийх санаа олжээ. Түшилдэн ханхайсан уул нуруудын араар сансрын хүрдэн салхи эрчлэн эргэж байгаа даа гэж бодуутаа хялгас томж бүслүүр хийв ээ.

          Тэгээд өвгөн долоон хүүтэйгээ ханаа дэлгэж, хаалгаа босгож тооноо өргөж, униа өлгөж, туургаа барьж, дээврээ тавьж, бүслүүрээ татаад бөмбөрцөг дэлхийн хэлбэртэй бөмбөгөр цагаан гэртэй болов гэнэ.

          Нарны гэрлийг наашлуулж татдаг, салхины хүчийг цаашлуулж хорьдог, нүүе гэвэл эвхээд ч ачдаг, бууя гэвэл дэлгээд барьдаг тийм таатай гэр хийсэн өвгөн буурал эцгийнхээ ухаанд хөвгүүд нь биширч аятай тавтай аж төрөх болжээ. Гэвч үлгэр үүгээр дууссангүй. Урт насалж удаан жаргасан өвгөн аав нь нэг өдөр хэвтэр орж, хөвгүүдээ тойруулан суулгаж,

          -Төрөх нэг өдөр байхад, төгсөх нэг өдөр бий. Ханан гэрээсээ аав нь хадан гэртээ буцах боллоо. Яаж аж төрөхийг гэр чинь заагаад өгнө. Гагцхүү бүслүүрээ л чангалж яваарай гээд насан өөд болжээ.

          Хөвгүүд нь урьдын адил мөн л учрыг ололгүй гайхаж хоцров. Тэгтэл нэг өдөр гэрийнх нь бүслүүр суларчээ. Бие биедээ найдсаар хэн нь ч чангалж таталгүй суутал гэр нь яйжийж унав гэнэ. Ах дүү долоо чамаас боллоо, танаас боллоо гэлцэн хэрэлдэж сүүлдээ бүр таарч тохирохоо больж тарж салахдаа хүрчээ. Эцгээс үлдсэн хөрөнгийг эн тэнцүү хувааж авахаар шийдээд хана, унь хаалга, тооно, дээвэр, туургаа салган үүрч харсан зүгтээ одоход отгон дүүд нь бүслүүрээс өөр юм үлдсэнгүй.
          Ууган хүү нэгэн газар хүрч хаалгаа босгон хэрүүл уруулгүй амар жимэр сууж байтал өдөржин хурц нар төөнөөд арай л шатаачихсангүй. Удаах хүү сараалжин ханаа дэлгээд унтаж хэвттэл гэнэт ширүүн бороо асгаж, аянга тасхийж эгээтэй л ниргэчихсэнгүй.

          Дараах хүү туургандаа хоргодон суутал уулын үер урсгаад явчихаж. Бас нэг нь дээвэр дороо амарч хэвттэл хуй салхи босч хуу татаад хаячихав гэнэ. Нөгөө нь толгой дээрээ тооноо өргөөд сууж байтал шөнө болж, араатан чоно тал талд нь архиралдаж золтой л хүү татчихсангүй.

          Униа боож овоохойлчихоод хоргодож суусан нэгийг нь хүйтэн жавар хойрч хөлдүүс болгох дөхөж гэнэ. Бүслүүрээс ондоо юм үлдээгүй болохоор отгон дүү нь бүр ч хэцүү байсан нь мэдээж. Тэгтэл нэг өдөр түүн дээр хана үүрсэн ах нь буцаад иржээ. Удаах ах нар нь удалгүй хаалга, тооно, унь, дээвэр, туургаа үүрсээр ар араасаа цувран айсуй. Тийнхүү долоон хүү өвгөн буурал эцгийнхээ гэрээс үгний учрыг сая л ухаарч түүнээс хойш үеийн үед сургаалтай өргөө цагаан гэрээ эвийн сүлд болгон дээдэлсээр амар сайхандаа жаргажээ.

          1. 2. ХҮСЛИЙГ БИЕЛҮҮЛЭГЧ МӨНХ АМГАЛАН ХААН

          Эрт дээр үед Мөнх Амгалан гэгч нэгэн хаан байжээ. Тэр хаан “Төр гүрэндээ гуйлгачин хүн, золбин нохой байлгахгүй. Хэн юу хүссэнийг заавал биелүүлнэ. Хэнд ч үгүй гэсэн ам гарахгүй” гэж тангарагласан юм байжээ.  Гэтэл зэргэлдээ хөрш нэгэн гүрэнд гурван муу санаат хүн байдаг байжээ. Тэр гурав даян дэлхийг муу санаагаараа чадна. Тэр битгий хэл хүн нэг бүрийг ч хорлож давна гэж бодож явцгаадаг байж. Тэгээд тэр гурав явж явж нэгэн өдөр нэг газар болзон уулзаж хэн яаж явснаа ярилцдаг гэнэ. Тэр нэгэн жилийн зуны цаг тэр гурав уулзжээ. Тэгэхэд  нэг нь,

          – Манай энэ урд гүрэнд Мөнх Амгалан хаан гэж их баян чинээлэг хаан байна. Тэр хаан юу ч хүссэн заавал биелүүлдэг. Үгүй гэж хэлдэггүй гэнэ. Гурвуул очиж тэр хааныг “Үгүй” гэж хэлүүлж нэг чадъя. Юуны тулд гурван муу санаат нэрийг авлаа. Харин яавал “Үгүй” гэж хэлүүлэх вэ? гэж гэнэ.

          – Үгүй гэж хэлүүлэх амархан. Хүн хийж бүтээх байтугай санаанд багтахгүй юм гуйя. Тэгэхэд “үгүй” гэж хэлэхгүй яадаг юм бэ? гэж нөгөө нь хэлж гэнэ.

          – За тэгвэл юу гуйх вэ? гэж гурав дахь муу санаат асуужээ. Би даян дэлхийг торгоор бүтээе түүнийг бүтээж гүйцэх торго өгнө үү? гэж гуйя. “Үгүй” гэдэг байгаадаа гэж нэг дэх муу санаат хэлжээ.

          – Тэгвэл би гадаад далай гэдэг том далай нааш цааш явахад замд саад болоод байна. Түүнийг гурилаар зуурч хатаая. Далайг дүүргэх гурил аль гэж гуйя гэж хоёр дахь нь хэлжээ. Гурав дахь муу санаат нь,

          – Сүмбэр уул гэж хад шороогоор бүрхэгдсэн өнгө царайгүй муухай уул байх юм. Түүнийг алтаар бүтээе. Тэрнийг бүрхэх алт өгнө үү гэж гуйя. Тэгэхэд бид гурав нэг нэг чаддаг байгаа даа гээд гурван муу санаат явж Мөнх Амгалан хаанд бараалхажээ.

          Бид гурав даян дэлхийд нэг юм бүтээн босгох гэж ирлээ гэхэд Мөнх Амгалан хаан учрыг айлдана уу? гэжээ.

          – Би даян дэлхийг торгоор бүтээе. Түүнийг бүтээж хүрэхүйц торго өгнө үү? гэж гуйж явна гэж нэг дэх нь хэлжээ. Нөгөөдөх нь,

          – Би гадаад далайг дүүргэх гурил өгнө үү? гэж гуйж явна гэжээ. Гурав дахь нь,

          – Би сүмбэр уулыг бүтээх алт өгнө үү? гэж гуйж явна гэжээ. Мөнх Амгалан хаан “Үгүй” гэж хэлж болохгүй, өгье гэхээр өгч болохгүй зүйл болохыг мэдээд жаахан гайхаж сууснаа,

          – За та гурав, хорин нэг хоноод ир дээ. Ихээхэн зүйл гуйж. Гэсэн ч яахав вэ? Би бүтээж өгье дээ гээд явуулчихжээ.

          Явуулчихсаныхаа дараа тэр гүрнийхээ бүх эрдэмтэн мэргэдийг цуглуулаад манай гүрнийг чадах гэж ийм гурван гуйлгачин ингэж ирлээ. Эдний гуйлт хийж бүтээх байтугай, санаанд багтамгүй зүйл байна. Ингэхээр би юу гэж хэлж буцаавал дээр бол гээд долоо хоног хэлэлцжээ. Гэтэл тэр хурлын дундаас ордонд ойрхон гэртэй нэг түшмэл хүн би хариад ирье гэж чөлөө аваад явжээ. Тэднийд урьд тарваганы нүхэн дээрээс найман жилийн өмнө олсон одоо найман настай нэгэн хүү байдаг байжээ. Тэр хүү аавыгаа ороод ирэхээр,

          – Аав аа та нойр хоолгүй өдий хоног юугаа хийгээд байдаг юм бэ? гэж асууж гэнэ. Эцэг нь,

          – Чи төрийн хэрэгт оролцох болоогүй гээд алгадчихсан чинь унагачихжэээ. Тэгээд гарах гэж байхад нь хүү уйлж байснаа больчихоод,

          – Аав аа “Харанхуйг эвдье гэвэл гэрэл багаддаггүй юм шүү, хадыг эвдье гэвэл багаж мууддаггүй юм шүү” би явлаа гээд явчихжээ. Замдаа түшмэл “Намайг төрийн хэрэгт орлоо гээд алгадчихаар далимдуулаад явлаа гэж байгаа юм биз дээ. Бас л сүрхий үг хэлж байна шүү. Өөрийгөө хэлж байгаа юм болов уу?” гэж эрэгцүүлэн бодсоор ордонд оржээ. Хурал дээр сууж байгаад нэг түшмэлд болсон явдлыг хэлж “Үгүй мөн сүрхий үгтэй хүүхэд шүү” гэж ярьж байтал эзэн хааны дуу гарч,

          – Долоо хоног хуралдлаа. Одоо долоо хоног тарья. Ингэхдээ бага бага гэлгүй, хөгшнийг хөгшин гэлгүй энэ хэргийг ярьж, тэдний хэлсэн зөвөлгөөнийг цуглуулъя. Хүн хүний ухаан янз бүр байдаг гэжээ. Тэгтэл нөгөө хүүхдийн тухай яриаг сонсож суусан түшмэл босч сая манай энэ түшмэл хариад ирэхэд түүний найман настай хүүхэд ингэж хэлсэн байна гээд болсон явдлыг ярьж гэнэ.

          Ингээд нөгөө хүүхэд дээр түшмэл очиж гурван санаа муутын гуйсан гуйлтыг хэлж гэнэ. Хүү хэлжээ,

          – Та нар бага юманд их санаа санаж их зовлон эдэлж байна. Тэр гурван муу санаатыг буцаахад амархан. Одоо аав очоод хааныг ганцаараа байхад нь ингэж хэл “Тэр гурван муу санаат хорин нэг хонохгүй, арван дөрөв хоноод ирнэ. Тэднийг ирэхэд ертөнцийн “гурван хэцүүг” олж ир гэж хэл. Энэ дэлхий дээр байгаа батлагдсан гурван хэмжүүрийг эхлээд авч ирэг. Даян дэлхийг торгоор бүтээе гэж хэн хэллээ? Хичнээн торго өгөх вэ? Хавтгай, дөрвөлжнөөрөө хичнээн чий* хэрэгтэй байна. Түүгээр чинь хэмжиж торго өгье гээд явуул.

          Сүмбэр уулыг хэн алтадъя гэлээ. Түүнд нь сүмбэр уулыг ёроолоос нь орой хүртэл буулгаад жигнээд ир. Хичнээн жин болж байна? Түүнийгээ мэдээд ир, тэгэхээр тэр хэмжээний чинь алыг өгье гээд явуулчих.

          Гадаад далайг дүүргэх гурил гуйсанд нь түүнийгээ хэмжээд ир гээ. Гадаад далай загастай жараахайтай, шавартай устайгаа хичнээн жин болох нь вэ? Хэмжээд ир. Тэгэхээр чинь тэр хэмжээний гурил өгье гээд явуулчих. Тэр гурав дахиад хэзээ ч эргэж ирэхгүй байх аа гэж хүү хэлжээ.

          Хаан ганцаараа байж байтал арван дөрөв хоноод нөгөө гурав чинь ирж гэнэ. Хаан та гурав ертөнцийн гурван хэцүүг олж ир гээд явуулчихжээ. Тэр гурав гурван хэмжүүр олоод ирж гэнэ. Тэгэхээр нь Хаан хүүгийн зааж өгснийг хэлээд явуулчихжээ. Үүнээс хойш одоо хүртэл гурван муу санаат уул, газар, далайг хэмжээд барахгүй байдаг гэнэ.

          Далайг яндан хэмжиж байгаа нь энэ гэж дээшээ нэг хараад доошоо нэг хараад байдаг шанаган хорхой болчихоод ажиллаж байгаа нь тэр гэнэ. Газар дэлхийг хэмжиж байгаа нь төөлүүр өт гэж хоёр үзүүр нь хоёр тийшээ тэлж явдаг шар өт болсон гэдэг. Тэр өт болоод хэмжиж яваа нь тэр гэнэ. Сүмбэр уулыг жигнэж байгаа нь дээшээ нэг гарч доошоо ойчиж явдаг нэг муу аалз байдаг. Тэр болоод жигнэж байгаа нь энэ ажээ.

          1. 3. УДГАН МОДНЫ ҮЛГЭР

          Эрт урьд цагт нэг удган модны хаяанд өвгөн эмгэн хоёр амьдран суудаг байжээ. Өвгөн нь өглөө, орой хоёр удган модыг тойрч улсын өргөсөн өргөлийг авч амь зуудаг байжээ. Нэг өдөр эмгэн нь,

          – Галд хийх цучил түлээгүй боллоо. Чи ууланд гарч түлээ авчир! гэж өвгөндөө хэлсэнд өвгөн сүхээ авч гараад “Тэр хол ууланд яаж явган хүрэх вэ? Ойроор нь удган модны гишүү мөчрийг цавчин авч хоногийн түлээ аргалъя” гэж бодоод удган мод хүрч сүхээ далайвал,

          – Өвгөн чи, сагсагар сайхан гишүү мөчрийг минь бүү цавч! Чамд хүссэн бүхнийг чинь өгье гэж мянган гишүү, буман навчаа сэрчигнүүлэн хүний хэлээр хэлсэнд өвгөн мэл гайхаж цэл хөхөрч гэнэ.

          – Удган ээж минь та юу ярина вэ? Эрүү өвдөг нийлсэн эмгэн бид хоёр өндөр ээж таныхаа өргөн сугыг түшиж өглөгийн эздээс танд барьсан өргөл барьцыг идэж амь зуудаг билээ. Одоо цучал ч түлээгүй гал алдахад хүрээд таны хатсан гишүү мөчрийг авч, гал залгах гэсэн юмаа, гэж өвгөн хэлсэнд удган модны хатсан гишүү мөчир гэнэт ногоорон гөлөглөж … навч нахиа навцас бавтас хийж,

          – Өвгөн чи гэртээ харь! Мөнх тэнгэрийн ивээлээр гэрт чинь гал залгах түлээ мундахгүй бий болно гэжээ.

          Өвгөн гэртээ ирвэл, гадаа нь уул овоо шиг түлээ овоорон байсанд нүд нь орой дээрээ гарч саяын үйл явдлыг эмгэндээ тоочин,

          – Удган мод хүссэн бүхнийг чинь өгье гэлээ гэж ярьсанд эмгэн,

          – Тэнгэр харах нь тэр. Бид зуны дэлгэр сайхан цагт хар цай ууж сууна шүү дээ. Чи саалийн ганц үнээ гуйж ирээч! гэсэнд өвгөн удган мод руу алхаж гэнээ. Тэр “Эмгэн үнээтэй бол сүүтэй цай ууна гэнэ. Тэр ч санадаг санаа. За би удган модноос юу гуйх вэ? Аа тийм, морь гуйя. Хэдий болтол гахай явган, нохой нүцгэн явах вэ?” гэж бодож гэнээ.

          Удган мод мянган мөчир, буман навчаа сэрчингүүлэн өвгөнийг угтаж,

          – За өвгөн чи ямар хэргээр ирэв? гэхэд өвгөн,

          – Эмгэнд минь саалын ганц үнээ хэрэгтэй гэнээ. Өндөр ээж минь эмгэнд саалийн ганц үнээ хайрла! Бас би хэдий болтол гахай явган, нохой нүцгэн явах вэ? Надад чөдрийн ганц морь хайрла! гэсэнд,

          – Өвгөн чи харь! Хүссэн бүхэн чинь мөнх тэнгэрийн ивээлээр сэтгэлчлэн бүтнэ гэж гэнэ. Өвгөн гэртээ ирвэл уяан дээр нь чонон чихтэй цолмон нүдтэй, хун цагаан морь дүүхэлзэж байна гэнэ. Бас эмгэн нь сэлмэн эвэртэй, газар шүргэсэн дэлэнтэй үнээ сааж сууна гэнэ. Өвгөн,

          – Сайхан морь оо, мөн сүүтэй үнээ еэ! гэж дуу алдсанд эмгэн,

          – Тэнгэр харах нь энэ ээ. Амандаа орсон өөхийг хэлээрээ түлхэж болохгүй гэдэг. Чи бушуухан удган модонд очиж араараа дүүрэн ай түмэн адуу, өврөөрөө дүүрэн үй түмэн тэмээ, хонхроор дүүрэн хой түмэн хонь, хадаар дүүрэн хай түмэн ямаа гуйгаад ир. Мал малын захтай болъё. Малтай бол баян, баян бол ноён гэж гэнэ. Өвгөн “Эмгэн тал дүүрэн таван хошуу малтай болох гэнэ. Малтай бол баян, баян бол ноён. Тэр ч санадаг л санаа. За би удган модноос юу гуйх вэ? Аа, тийм. Орд өргөө гуйя. Орд өргөөгүй ямар баян ноён байх вэ?” гэж бодож гэнэ.

          Удган мод мянган мөчрөө арвалзуулан буман навчаа шидлэн өвгөнийг угтаж,

          – За өвгөн чи, ямар хэргээр ирэв? гэвэл өвгөн,

          – Эмгэнд минь араар дүүрэн ай түмэн адуу, өврөөр дүүрэн үй түмэн тэмээ, хонхроор дүүрэн хой түмэн хонь, хадаар дүүрэн хай түмэн ямаа хэрэгтэй гэнэ. Малтай бол баян, баян бол ноён! Эмгэнд минь тал дүүрэн таван хошуу мал хайрла. Бас орд өргөөгүй ямар баян ноён байх вэ? Өвгөн надаа орд өргөө хайрла! гэвэл удган мод,

          – Өвгөн чих харь! Хүссэн болгон чинь сэтгэлчлэн бүтнэ гэж гэнэ.

          Өвгөн гэртээ ирвэл оосор бүчгүй орд цагаан өргөө сүндэрлэж байна гэнэ. Бас тал дүүрэн таван хошуу мал налайж байна гэнэ. Өвгөн,

          – Сайхан өргөө вэ? Мөн их мал аа! хэмээн дуу алдсанд эмгэн,

          – Тэнгэр харах нь энэ ээ! Энэ олон малыг чинь харахад хөгшин бие минь хөшиж, эмгэн бие минь эцнэ шүү дээ. Чи бушуухан удган модонд очиж “Эмгэнд минь арван найман насыг нь буцааж өгөөч!” гэж гуйгаад ир гэж гэнэ.

          Өвгөн “Эмгэн минь ахиад арван найман настай болох гэнэ. Тэр ч санадаг л санаа. Үгүй тэр залуу болчихвол намайг хөгшин гэж голно. Аа тийм, би бас удган модонд хэлж арван наймтай залуу болъё” гэж бодож гэнэ.

          Удган мод зуун гишүүгээ тачигнуулан, мянган мөчрөө шидлэн өвгөнийг угтаж,

          – За өвгөн ямар хэргээр ирэв? гэвэл өвгөн,

          – Талаар дүүрэн таван хошуу малаа харахдаа эхнэрийн минь хөгшин бие нь хөшиж, эмгэн бие нь эцэх гэнэ. Түүнийг ахиад арван найман настай болгож хайрла! Бас намайг арван найман настай болгож хайрла! гэсэнд удган мод,

          – Өвгөн чи харь! Хүссэн чинь сэтгэлчлэн бүтнэ, гэлээ.

          – Өвгөн гэртээ ирвэл оосор бүчгүй орд цагаан өргөөнийхөө үүдэнд туурга нэвт туяатай, тунж ягаан хацартай хүүхэн зогсож байна гэнэ. Гэтэл өвгөний нугас ус нь тарчигнаж, нуруун бие нь тэнийж, гар хөл нь хөнгөрч ганган эр болоход,

          – Залуу болох сайхан аа! гэж баясан хэлбэл эмгэн,

          – Тэнгэр харах нь энэ ээ! Залуу ч боллоо, малтай ч боллоо. Мал мал гэх нэг шуурганд барагдана. Алт, эрдэнэгүй ямар баян ноён байх вэ? Чи удган модонд очиж алт эрдэнэ гуйгаад ир гэж гэнэ. Өвгөн “Нээрээ алт эрдэнэгүй ямар баян байх вэ дээ? Тэр ч  санадаг л санаа. Удган модноос алт эрдэнэ гуйна. Тэгээд өөртөө юу гуйх вэ? Хүссэн бүхнийг бүтээдэг, морин толгойтой молор эрдэнэ гуйя” гэж бодож гэнэ.

          Удган мод нааш цааш савлан зуун гишүүгээ шидлэн өвгөнийг угтаж,

          – За өвгөн чи ямар хэргээр ирэв? гэвэл,

          – Эмгэн бид хоёр залуу ч боллоо, малтай ч боллоо. Мал мал гэхэд нэг шуурганд барагдана. Алт эрдэнэгүй ямар баян байх вэ? Удган ээж минь, эмгэнд алт эрдэнэ хайрла. Бас надад хүссэн болгоныг бүтээдэг морин толгойтой молор эрдэнэ хайрла! гэсэнд удган мод,

          – Өвгөн чи харь! Хүссэн болгон чинь сэтгэлчлэн бүтнэ гэж гэнэ. Өвгөн гэртээ ирвэл эмгэн нь алт эрдэнээ тоолж барахгүй дэнсээр дэнсэлж байна гэнэ. Дэргэд нь морин толгойтой молор эрдэнэ хэвтэнэ гэнэ. Өвгөн,

          – Ямар их алт вэ? гэж дуу алдсанд эмгэн,

          – Улс амьтан мэдвэл алт эрдэнийн минь хулгайлж дээрэмдэж авна. Чи бушуухан удган модонд очиж үзсэн хүн үнхэлцэгээ дэлбэртэл айх, харсан хүн халуун цөсөө хагартал айх тийм дүрээр бид хоёрыг дүрлүүлж өгөөч гэж гуй! гэв. Өвгөн “Энэ ч бас санадаг л  санаа” гэж бодож гэнэ.

          Удган мод гозгор хар гозууль болоод газар савлан яхир шахир дуу гарган өвгөнийг угтаж,

          – Өвгөн чи ямар хэргээр ирэв? гэж асуужээ.

          – Алт эрдэнэ ихтэй боллоо. Улс амьтан мэдвэл хулгайлж дээрэмдэж авна. Тиймээс бид хоёрыг үзсэн хүний үнхэлцэг дэлбэрэх харсан хүний халуун цус хагармаар дүртэй болгож хайрлаач! гэж гуйсанд,

          – Өвгөн чи харь! Хүссэн хэрэг чинь сэтгэлчлэн бүтнэ гэжээ. Өвгөн гэртээ ирвэл эхнэр нь аврага том могой болоод алт эрдэнэ дээрээ цагираглан исгэрч хэвтэнэ гэнэ. Өвгөн сандарч,

          – Могой! гэж уулга алдтал өөрөө бас могой болчихож гэнэ ээ.

          1. 4. ӨНЧИН ХҮҮ МАНГАСЫГ ДАРСАН НЬ

          Эрт урьд цагт нэгэн өнчин хүү амьдран суудаг байжээ. Өнчин хүүгийн суугуул нутагт нэгэн айхавтар мангас бий болж хүн зоны ундны эх үүсвэр болсон худгийг нь эзэмшээд суув гэнэ. Хошуу нутгийн зон олон уух усгүйдэж мал сүрэг нь харангадаж, хүүхэд хөгшид ядарч туйлдан бурханы оронд хальж эхэлжээ. Хошуу ноён мангасыг дарж хошуу нутгаа аварсан хүнд хошууныхаа бүх баялагыг өгнө гэж зар тараасан тул олон баатар эрс мангасыг дарахаар явсан боловч нэгэн ч эргэж ирсэнгүй ээ. Хошуу ноён “Энэ ёроор бүх ард иргэд минь харангадаад үхчихвэл би гэдэг хүн хэнийхээ ноён болж суух билээ” гэж сэтгээд Мангасыг дарсан хүнд Хошуу ноёныхоо суудлыг өгч, хошууны бүх эд баялагыг эзэмшүүлнэ хэмээн дахин зар тараав гэнэ.

          Өнчин хүү айл хотоор хэсэж аяга тараг олж уугаад гэлдэрч явтал ноёны зарчин таарав гэнэ. Зарыг сонссон хүү “Би ер нь тэр Мангас гэгчтэй нь тулалдаад үзвэл яадаг бол. Амиа алдвал миний хойноос харамсах хүн үгүй. Аз таараад мангасыг дарвал хошуу ноён болох хувь хүлээж байдаг. Ямар ч байсан үзээд алддаг хэрэг ээ. Нэг сайн цадаж аваад үхсэн ч гомдолгүй” гэж сэтгээд хошуу ноёныд очиж мангастай тулалдах болсноо айлтгажээ. Хавийн амьтан хүүг баалах нь баалж, өхөөрдөх нь өхөөрдөж, өрөвдөх нь өрөвдөж, ноёны айлдсанаар хүүг гэдэс гартал хооллож гэр дүүрэн амраажээ.

          Маргааш өглөө нь хүү мангасын эзэн суусан худагруу сэтгэл шулуудан алхажээ. Худаг тэгнэн хэвтэж байсан мангас хүүг хармагц улайран дайрлаа. Урьд өмнө нь ийм аймшигт амьтан харж байгаагүй бяцхан хүү тулалдах ч сэхээгүйгээр ухаан жолоогүй зугтаж гарав. Араас нь мангас архиран хүрхэрэн хөөв. Хүү ухаан жолоогүй зугтаж яваад хулганы нүхэнд бүдрээд ойччихов. Хүү “Ингээд тараг уудаг ходоод ч үгүй болж өөрөө мангасын хоол болж дээ” гэж харуусах агшинд гартаа таарсан чулууг аваад эцсийн найдвар гэж дотроо шившээд арагш шидэв гэнэ. Шидмэгц цааш сэхээрэн гүйтэл хөөж байсан мангасын хөлийн чимээ үл сонсдовой. Хүү гайхаад эргэн харвал мангас шидсэн чулуунд оногдон үрэдхийн унасан байв. Хачин юм даа, тийм аймшигт мангасын амь ийм хэврэгхэн байх гэж гайхахын сацуу мангасыг би дарсан юм чинь хошуу ноёны суудалд залрана гэсэн бодол харван орж магнай тэнийн баярлаж хошуу нутгийн зүг баярт мэдээгээ дуулгахаар түргэвчлэн алхах гэтэл нүдний үзүүрт нүд булаам гялбаа үзэгдмэгц нягтлан ажвал үхэдхийн унасан мангасын цаахан талд мангасын орд өргөө алт эрдэнэсийн өнгөөр туяаран гялбаж, мал хуй нь зах нь харагдахгүй бэлчээрлэн байна гэнэ.

          Хүү “энд ийм их баялаг байхад би хошуу ноёны эрх ямбаар яах ч билээ” хэмээн сэтгэл нь хувирч мангасын орд өргөө рүү яаравчлан алхав гэнэ. Мангасын өргөө рүү орвол таван тансаг амттан ширээ дүүрэн дэлгээстэй. Харсан хүн хүртэхгүй байхын аргагүй зоог, умдаан дүүрэн байна. Хүү захаас аван идэж эхлэв гэнэ. Идэж эхэлмэгц хүүгийн хумс уртсаж гарт нь үс ургаж эхлэв. Хүү өөртөө үс ургаж байгаад эхлээд гайхсан боловч хорхойсон идэх тусам үзэшгүй муухайгаар хувирч байгаагаа сэрэмжлэх сэхээгүй болж улам бүр шунахайран идэж байлаа. Хүү төд удалгүй өөрийнхөө дарсан араатантай адилхан аймшигт Мангас болон хувирвай.

          Урьд нь мангасыг дарахаар явсан бүх баатрууд мангасыг дарсан боловч бүгд мангасын эд хөрөнгөд шунахайран тэндээ мангас болон үлдсэн юмсанжээ.

          1. 5. ЦЭЦЭН БЭРИЙН ҮЛГЭР

          Урьд тэнэг хүүтэй нэг хаан байжээ. Мөн тэр улсад цэцэн охинтой нэгэн хөгшин байж. Тэр хүүхнийг мунхаг тайждаа авч өгье гэж хаан бодоод өвгөнийг дуудаж ирүүлэн,

          – Өвгөн чи маргааш үнсэн чөдөр зангидаад өдөр ч биш, шөнө ч биш цагаар, замтай ч биш, замгүй ч биш газраар, хувцастай ч биш хувцасгүй ч биш явж ирээд, гэрт ч биш гадаа ч биш газраас над өгөөрэй. Осолдвол толгойг чинь авна шүү! гэж зарлиг буулгажээ….
          Өвгөн хэрхэх учраа олохгүй их л айж, “Яана ийнэ” гэж гайхаш тасран харьсанд охин нь,
          – Тэр юухан байх вэ?! Аав санаа зоволтгүй гээд арга зааж өгчээ.
          Маргааш өглөө нь өвгөн охины заасан ёсоор хааныд очоод,
          – Хаантан минь ээ, зарлиг ёсоор үнсэн чөдөр зангидаж авчрав. Авч соёрхоно уу? гэж хашгирсанд хаан,
          – Чи хаана байна? гэж асуухад өвгөн,
          – Би гэрт ч биш, гадаа ч биш, хана туурга хоёрын тань завсар байна гэв.
          – Чи хэзээ ирэв? гэсэнд өвгөн,
          – Өдөр ч биш, шөнө ч биш, үүрээр ирлээ гэж.
          – Хаагуур явж ирэв? гэсэнд,
          – Би замтай газраар ч биш, замгүй газраар ч биш, замын далангаар явж ирэв гэж.
          – Юу амсөж ирэв? гэхэд,
          – Хувцастай ч биш, хувцасгүй ч биш, торон нөмрөгтэй ирлээ гэв.
          – Үнсэн чөдөр яаж зангидав гэсэнд! өвгөн,
          – Өлөн өвсөөр чөдөр зангидаад хавтгай чулуун дээр тавьж гал оруулаад үнсэн чөдөр зангидахыг ч зангидлаа. Хаан гуай соёрхвол авч морио чөдөрлө дөө гэсэнд хаан,
          – За хөгшин! Маргааш танайд очно. Чи надад эр үхрийн сүүгээр элгэн тараг бүрээд тавь. Осолдвол толгойгүй гэж мэд! гэжээ.

          Өвгөн “Манай хаан болохоо байжээ. Одоо яана ийнэ билээ?” гэж цөхрөн, охиндоо очиж хааны зарлигийг хэлбэл охин нь,
          – Тэр гайгүй. Аав та санаа бүү зов. Би аргалъя гэж гэнэ.
          Маргааш охин аавыгаа араг түшүүлэн нөмгөн суулгаж, хаяа хатавчаа манаж бөглөөд байж байтал хаан ирж “Нохой хорь!” гэсэнд хүүхэн тооноороо багана гаргаад гарч ирэн,
          – Манайд морилж болдоггүй! гэв.
          – Танайх хүн орж болдоггүй яасан юм бэ? гэж хааныг асуухад,
          – Манай аав нярайлсан гэжээ.
          – Эр хүнээс хүүхэд гардаг юм уу? гэсэнд,
          – Эр үхрээс сүү гардаг юм уу? гэж хүүхэн асуув. Хаан үг дуугүй эргээд явжээ. Хаан “Яасан цэцэн хүүхэн бэ? гэж мунхаг тайж хүүдээ авч өгөв.
          Ингээд хаан хэдэн сарын дараа хүүгээ цэцэн хүүхэн аваад ухаан орж байгаа болов уу гэж бодоод дуудан хэлэв,
          – За хүү минь хаан аавдаа хойно урдаа хоёр толгойтой морийг тохож өг гэжээ.
          – За гэж гараад хойно урдаас нь хоёр морийг зөрүүлж баглаад олом, жирэм тасчиж бүр ядав.
          – Манай аав намайг хойно урдаа хоёр толгойтой морь тохож өг гэв. Би тохоод ядчихав гэж авгайдаа хэлжээ.
          – Та боос гүү тохоод уячих гэж хэлэв. Хэлсэн ёсоор уяжээ. Хаан үүнийг нь хараад таалан дахин хэлэв,
          – Аавдаа модон хайсанд(тогоо) мах чанаж өг гэжээ. Хөвгүүн за гэж гараад хамаг хотгор модон сав бүгдийг түймэрдээд тун ядав.
          – Намайг модон хайсанд мах чанаж өгөөч гэхэд ядчихав гэв. Тэгэхлээр авгай нь,
          – Яргай шоронд мах шарж болгоод авч ороод барьж орхигтун! гэжээ. Тэр ёсоор үйлджээ. Эцэст нь хаан, мөсөн хүн хийлгэж тавьчихаад,
          – За хөвгүүн тэр мөсөн хүнээс үг сураад ир гэжээ. Мунхаг тайж очиж суугаад дуу гаргаж ядав. Хэмх цохиж балбачихаад эхнэртээ хэлэв,
          – Мөсөн хүнээс намайг үг сурч ир гэлээ. Сурч ядчихаад балбачихав гэж хэлэв. Эхнэр нь,
          – Уул миний бие усан билээ. Мөн бие мөсөн билээ. Зудтай гурван сард байдаг билээ. Зуны зургаан сард харьдаг билээ гэж мэдүүлчих гэжээ. Тайж тэгж мэдүүлчихэв.
          Хаан “Аа миний хөвгүүн цэцэн авгай аваад сайн ухаан оржээ. Миний хүү өдий чигтэй болсон тул хаан сууринд сууж, хамаг түмнийг захирч чадах болжээ.” гэж бодоод сэтгэл амар ан гөрөө хөөж яваад харь улсын нутагт мэдэлгүй ороод баригдаж гэнэ. Тэр улсын хаан манай хааны улсыг дагуулахаар хоёр элч илгээхээр шийджээ. Хаан хэлэв,
          – Манай хошуу хартай, хэцүү хошуу юмаа. Хоёрхон хүнд намайг ийм байна гэж очтол дагаж өгөхгүй болох, би та нарт сайн байна гэж нэг бичиг хийж өгье. Тэгвэл болно гээд нэгэн бичиг хийж өгөв.
          – “Би дээрээ хөх торгон дээвэртэй, доороо ногоон торгон олбогтой, ардаа арван хүн түшлэгтэй байна. Үргэлжийн хоёр хөхүүр сүүтэй өдрийн мянган түмэн хонин хүнстэй байна. Их жаргалыг эдэлж байна. Эвэртэй малаа өмнөө туугтүн, эвэргүй малаа ардаа туугаад ирэгтүн. Эргүү улаан бяруугаа нутагт нь хаяж орхигтун. Хар туулайгаа сахигтун! Цагаан туулайгаа эвхэгтүн. Манай нутгийн савдаг болох хоёр улиас бий. Нэгийг нь нутгийн голд цавчиж унагагтүн. Тэр хоёр улиасыг эс унагавал манай нутгийн савдаг нэхнэ. Миний байх нутаг хүртэл түүний нэгээр түлш хийж ирцгээ гэжээ. Миний хөвгүүний хөл доор нэг торгон хар хуурай бий. Түүнийг миний бэр мэднэ. Тэр торгон хар хуурайг авахуулаад хуурайдуулж, авдар савыг нь задалж үзэгтүн гэжээ.”

          Тэр хоёр элч хүрч очоод бичгийг хүн амьтанд үзүүлэв. Олон амьтан үзээд “Нүүнэ манай хаан сайхан жаргаж байна” гэжээ. Тэгэхэд бэр гадаа байж байгаад тэр бичгийг надад аваад өгөөч гэжээ. Аниргүй авахуулан үзээд,
          – Та минь! хаан аав жаргалтай байна, нүүнэ гэж хэлэлцэнэ та. Над болбол хаан аав жаргалтай биш, зүдүүртэй байна. Дээрээ хөх торгон дээвэртэй гэсэн нь тэнгэрийг хэлжээ. Дороо ногоон торгон олбогтой гэсэн нь газрыг хэлж. Ардаа арван хүн түшлэгтэй гэсэн нь мутрыг нь ард нь хүлжээ. Үргэлжийн хоёр хөхүүр сүүтэй гэсэн нь хоёр мэлмийн нулимс байна. Өдрийн өдий төдий хонин шүүстэй гэсэн нь бөөсөндөө баригджээ.
          Эвэртэй малаа урдаа туугтүн гэсэн нь жад сэлэмтэй нь өмнөө гарагтүн гэжээ. Эвэргүй малаа ардаа туугтүн гэсэн нь жад сэлэмгүй нь ард нь явагтүн гэжээ. Эргүү улаан бяруу бий түүнийг нугагтаа хаягтүн гэсэн нь энэ тайжийг хэлжээ. Хар туулайг сахигтүн гэсэн нь шөнө явагтун гэжээ. Цагаан туулайг эвхэгтүн гэсэн нь өдөр бүгэгтүн гэжээ.

          Манай нутгийн савдаг хоёр улиас гэсэн нь энэ хоёр хүн болно. Нэгийг нь цавчиж унагаагаад нөгөөгөөр нь түлш хийж ирэгтүн гэсэн нь (нэгийг алаад) нэгээр нь газарчлуулж ирэгтүн гэжээ гэв.
          Олон улс за гээд өнөө хоёрыг барьж нэгийг нь цавчиж алаад нэгээр нь газарч хийж яваад шөнө очиж, баригдаж байсан хаан ааваа хулгайлан тайлж аваад цаадах дайсан амьтныг хядаж орхиод аавыгаа гаргахын далимаар тэр гүрнийг эзлээд хаан суун жаргав.
          Хойно нэгэн цагт цэцэн мэргэн хаан өвгөрч хаан ширээ төрийн хэргийг хүүдээ шилжүүлэх гэтэл хүү нь тэнэг тулд сэтгэл төвдөхгүй арга тасраад хэдий бүсгүй хүн төрийн эрх барих ёсгүй боловч үнэхээр цэцэн бол төрийн эрхийг бэрдээ шилжүүлж хүүгээ төр түшүүлэх санал төрж, бэрийнхээ үнэхээр цэцэн эсэхийг шалгахаар шийдэж гэнэ.
          Тэгээд бэрээ дуудаж ирүүлээд “араг, савар, адуу, хомоол, хонь, хуц, чоно, гол, мод, идэх” гэсэн арван үг хэлэхийг цээрлүүлж эдгээр үгийг хэлбэл толгойг авна гэж зарлиг буулган араг үүрүүлж, савар бариулаад адууны хомоол түүлгэж, хонинд явуулсан юм байжээ. Тэгтэл хуцыг нь чоно барьж, гол гатлуулаад модны ёроолд идчихсэн байжээ.
          Цэцэн бэр үүнийг хаандаа айлтгах гэтэл өнөөх цээртэй арван үгийг хэлж толгойгоо авахуулахад хүрэх тул арга олж айлтгасан нь,
          – Би үдмэлийг үүрээд, матмалыг бариад, гүймлийн гээмлийг түүж явсан чинь майлдгийн ахлай данхлайг урсгалыг гатлуулаад, ургамлын дэргэд ульмар жамиж орхижээ гэсэнд хаан ихэд баясан бэрийн үнэхээр гайхалтай цэцнийг мэдэж хаан ширээндээ суулгаж амар сайхан жаргажээ.

          1. 6. УРАН БЭРИЙН НҮҮДЭЛ

          Эртээ урьдын цагт урагшгүй хаантай нэгэн улс байжээ. Мөн тэр улсад шатар тоглохдоо хэнд ч хожигддоггүй нэгэн мангас байдаг байж. Тэр мангас хаантай сар бүр тус улсын нэг хүнтэй шатар тоглох тохироог хүчээр тулган хийсэн юм гэнэ. Тохироо ёсоор хожсон нь… хожигдсонийхоо толгойг авах учиртай юм байж. Олон жилийн турш ийнхүү тоглоход мангасыг хожих хүн гараагүй аж. Улсын хүн ам ч ихэд хорогдож. Ингэсээр нэгэн өдөр шатар тоглох ээлж Арилдий өвгөнд тохиожээ. Арилдий өвгөн ажилсаг, уран, цэцэн нь дэндсэн нэг бэртэй юм гэнэ.

            Мангас ч ирж сэлмээ гарган хажуудаа тавин тоглож эхэлж гэнэ. Өвгөн цагаанаар тоглож гэнэ. Хэдэн нүүдлийн дараа Арилдий өвгөн мад болох буюу бүх юмаа алдах байдалд орж гэнэ. Үүнийг ажигласан бэр нь,

                – Агаар тэнгэр муу, салхи шуурга болох гэж байхад аав та ажиг ч үгүй тоглож наадаад байвал би уяатай морийг чинь сул тавьж хөөгөөд, хасаг тэргийг чинь хэмхчиж түлээд, харагч ингэндээ хоёр хүүхдээ тэгнээд явчихна шүү гээд хаалга саван гарч одож.Энэ үгийг сонссон Арилдий өвгөн бэрийнхээ цэцэн ухаантайг мэдэх тул энэ лав нэг утга бий гэж бодож үзвэл мориороо бэрсийн хөлийг хааж сул өгөөд, дараа нь тэргээрээ сул шалж идүүлээд, тэмээний дугийг нээвэл түүний хэлсэн үгийн утгатай нийлж тэмээнд хоёр хүүхэд тэгнэсэнтэй адилхан маягтай мад болохоор байжээ. Өвгөн бэрийн хэлсэнээр нүүн мангасыг хожиж толгойг нь авч гэнэ. Ийнхүү ухаант бэрийн ачаар Арилдий өвгөн амь хэлтрээд зогсохгүй хаант улсын амьтан хүн айх аюулгүй амар тайван амьдрах болжээ.

        3. 3. Үлгэрийн тайлбар
        4. 4. Үлгэрийн Мандал зураг
        5. 5. Үлгэр Мандалаг хэрхэн ашиглах заавар